درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۸۱ تا ۲٬۳۰۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۲۲۸۱.

واکاوی راهکارهای انگیزشی سلامت روان در آموزه های اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۶) 80 - 104

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم روایات سلامت روان انگیزش صحیح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۲۵۷
سلامتی از مهم ترین نعمت های الهی برای انسان است که در حالت طبیعی همه از آن برخوردارند؛ زیرا انسانی که از نعمت سلامتی برخوردار نیست، در انجام برخی امور دچار مشکل است؛ ازاین رو از دیرباز مسئله سلامت انسانی هم برای شخص و هم برای اجتماع از مهم ترین موضوعات است و در تعالیم اسلامی اهمیت زیادی به آن داده شده است. سلامت از منظر اسلام دو گونه است: سلامت جسم و سلامت روان. در نگاهی موشکافانه خواهیم فهمید که دین اسلام هم در حوزه سلامت جسمی و هم در حوزه سلامت روانی نکات مهمی معرفی کرده است که پژوهش حاضر به حوزه سلامت روانی می پردازد. منابع اسلامی در جهت ارتقای سلامت روانی راهکارهای متفاوتی در ابعاد مختلف مانند «بینشی، منشی، انگیزشی و کنشی» معرفی می کنند. این پژوهش با تأکید بر بُعد انگیزشی به صورت نظری با روشی توصیفی- تحلیلی به راهکارهای سلامت روان می پردازد که نوعی پژوهش میان رشته ای در جهت توسعه و تلفیق علوم انسانی و اسلامی به شمار می رود. از جمله راهکارهای انگیزشی اسلام که در جاهای مختلف با روش های مختلف مورد توجه قرار گرفته اند عبارت اند از: امیدواری، مثبت اندیشی، غایت نگری، درک قوه اختیار و درک حضور خالق.
۲۲۸۲.

نگاهی نو به حقیقت معنای معرفت و ملاک فقاهت از منظر ثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 403 - 427

کلیدواژه‌ها: معرفت معرفت مقرب معرفت امام فقیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۵۰
از منظر ثقلین فقه مساوق فهم عمیق در دین، و تفقه نوعی تفهم و تعقل در ولایت و تحصیل معرفت است، و هرآنچه مقابل این معرفت قرار می گیرد، وهم و سراب یعنی لیس بشیء یا لا شیء است که مبعِّد و مُبغض مولی است. تنها معرفت مقرِّب که مصیب واقع و عند الله می باشد همان معرفه الامام است؛ زیرا اصل و اساسِ معرفه الله و عبودیت خداوند، معرفت امام است؛ در غیر این صورت تخصصاً از عنوان معرفت خارج خواهد بود. بنابراین مستفاد از نصوص؛ «فقیه» به کسی اطلاق می شود که علاوه بر ظواهر گزاره های تشریعی، در بطون آن ها نیز تعمق کند و به معرفه الامام که همان معرفت مقرب است، عارف شود. بنابراین ملاک و مناط فقاهت، ابتناء بر درایت امر معصومین (علیهم السلام) دارد؛ یعنی در عین حال که ظهورات کلام حجج الله بر خلق حجیت دارد، بر فقیه واجب است که نسبت به لحن قول و معاریض(معانی پنهان و اشارات کلام) معصوم معرفت تحصیل کند؛ یعنی در بطون و حقایق کلام معصوم تعمق کند تا از اوهام و ظنون اجتناب نماید. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی ضمن تبیین معنای حقیقی معرفت، به بررسی ملاک و مناط فقاهت از منظر ثقلین می پردازد.
۲۲۸۳.

بررسی تطبیقی علت تفرّق فرزندان حضرت یعقوب× در آیه 67 یوسف× از منظر مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۳۷-۱۵۶

کلیدواژه‌ها: آیه 67 یوسف تفسیر تطبیقی علت تفرق فرزندان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۳۶۳
تضارب آراء مفسران، یکی از قراین دست یابی به مقاصد آیات الهی است. رفع اجمال و گزینش دیدگاه مختار در آیه 67 سوره یوسف×: «وَ قَالَ یَا بَنیَّ لا تَدْخُلُواْ مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَ ادْخُلُواْ مِنْ أ َبْوَابٍ مُتَفَرِّقَه» به طریق تجمیع و تحلیل آراء مفسّران فریقین در این مقاله مدّ نظر است. پرسش اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی و نقلی نگارش یافته، جستجو از علت دستور یعقوب× به فرزندان، در خصوص تفرّق در ورود به مصر، از طریق درهای متفاوت است که در آیه 67 سوره یوسف× به اجمال واگذار شده است. دستاورد پژوهش، دست یابی به هشت و پنج دیدگاه، به ترتیب، از سوی مفسران شیعه و سنی است که در نهایت، این نتیجه به دست می آید: دیدگاهی که از کمترین مناقشه برخوردار است، علت تفرّق فرزندان برطرف کردن موانع وصول بنیامین به یوسف× است.
۲۲۸۴.

مبانی کلامی و اصول حفظ و ارتقای سلامت روان مبتنی بر آموزه های قرآنی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۵ 11 - 22

کلیدواژه‌ها: مبانی کلامی سلامت روان آموزه های قرآنی ارتقای سلامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۳۱۶
علی رغم پیشرفت علم بشری در حوزه سلامت روان، بنظر می آید که انسان معاصر از بسیاری اختلالات روحی و روانی از قبیل اضطراب ها، افسردگی ها و بی معنایی زندگی رهایی نیافته است. یکى از کارکردهای مهم ادیان الهى ایجاد و تضمین سلامت روانی است. بررسی متون اسلامی بیانگر آن است که سلامت روان در آموزه های اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر پاسخ دادن به این سوال است که مبانی کلامی و اصول حفظ و ارتقای سلامت روان بر اساس آموزه های وحیانی اسلام کدام است؟ از مطالعه در آیات چنین مستفاد می شود که ار تقای سلامت روان مبتنی بر مبانی خاصی استوار هست. ویژگی های چون دو بعدی بودن انسان، توجه به بعد فطری انسان ، نگرش توحیدی به ارتقای سلامت، وجود شناسی و ارزش شناسی بیماری و نیز قانونمندی عالم طبیعت از مهم ترین مبانی قرآنی ارتقای سلامت روان می باشد . چنین نگرشی به سلامت روان در آموزه های قرآنی، اصول و راهبردهای ویژه ای از قبیل عدم افساد در طبیعت، مراقبت از جسم، ارتباط با خدا و نیز احسان به دیگران را به دنبال دارد.
۲۲۸۵.

عشق به اهل بیت (ع) از منظر قرآن و سنت با تبیین آیه مودت

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 92 - 72

کلیدواژه‌ها: عشق اهل بیت آیه مودّت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۵ تعداد دانلود : ۳۱۵
انس با قرآن کریم مشحون از عنایت خداوند متعال به «ذی القربی و اهل بیت علیهم السلام» است.آیه مودت (شوری/23) نشانه و نماد محبت وافر خداوند متعال به خاندان نبوت است . نظر به احادیث صحیح و مورد وفاق فریقین در مورد اهل بیت(ع) از جانب حضرت رسول اکرم (ص) چه بصورت احادیث قدسی و چه بصورت احادیث نبوی که در متن مقاله آمده است همگی دال بر ضرورت عشق به اهل بیت از سوی همه ی مسلمانان است . هدف ازین تحقیق پردازش عشق به اهل بیت (ع) از منظر قرآن و سنت نبی اکرم (ص)با تبیین آیه مودت است. براساس یافته های این مقاله بنابرروایات متعددی که از طریق نصوص دست اول اهل تشیع و اهل تسنن وارد شده است مصادیق مورد نظر آیه مودت همانا (ائمه اطهار علیهم السلام ) هستند . فلذا عشق به ائمه اطهار و محبت به آن سروران یک ضرورت دینی و وظیفه همگانی بر تمامی مسلمین به شمار می آید. روش به کارگرفته شده مطالعه کتابخانه ای و استفاده از آیات قرآن و متون اصیل دینی به شیوه ی توصیفی-تحلیلی و کیفی است
۲۲۸۶.

واکاوی تطبیقی مفهوم زکات در تفسیر فریقین با تکیه بر آیه 60 سوره توبه

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 28 - 42

کلیدواژه‌ها: زکات انفاق فریقین تفسیر سوره توبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۲۳۴
فلسفه عالی زکات و سایر شقوق آن از جمله: صدقه، انفاق و... توسط قرآن کریم بیان شده  است. قرآن زکات را، مایه ی رشد و پاکی جامعه می داند. این مهم در صورتی است که مبادا عده ای مال را، در انحصار خود درآورده و پیوسته در میان خود نگه دارند و نتیجه آن ثروتمندی روز افزون قشری خاص و افزایش فقر در اکثریت جامعه باشد. در نتیجه، پس از مدتی ناهنجاری های اجتماعی از جمله: قتل و کینه نسبت به سرمایه داران، دزدی و... در جامعه پدیدار شود. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تطبیقی، با نگاهی اجمالی بین مفسران فریقین به مسئله زکات پرداخته است و به برخی افتراقات و اشتراکات آنها در این زمینه اشاره می نماید. به طور کلی مفسران فرق اسلامی از چهار معنای رشد و نمو، طهارت و پاکی، زکات واجب شرعی و انفاق و صدقه؛ در تفسیر خود برای زکات و مشتقات آن نام می برند. همچنین این مقاله، به  اختلاف نظرهایی که مفسران در رابطه با آیه 60 سوره توبه، درباره ی مصادیق فقیر و مسکین، سهم عاملین و مولفه ی قلوب و مصادیق فی سبیل الله دارند، پرداخته است.
۲۲۸۷.

بررسی تطبیقی تفسیر آیه 79 سوره نساء در انتساب شرور به خداوند، از دیدگاه آیه الله جوادی آملی و فخر رازی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 78 - 93

کلیدواژه‌ها: اعجاز آیه 79 سوره نساء انتساب شروربه خدا آیت الله جوادی آملی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۰۶
مسئله ی انتساب شرور و حسنات به خداوند، به نوعی از فروع مسئله جبر و اختیار محسوب می شود؛ لذا عدم آگاهی صحیح از آن، موجب کج فهمی های بنیادی، در اصول اعتقادی هر فرد می شود. نوشتار حاضر، با روش توصیفی- تطبیقی، درصدد پاسخ به سؤال از مفهوم شر و نحوه انتساب آن به خداوند از منظر آیت الله جوادی آملی و جناب فخر رازی است. در برخی از آیات از جمله: آیه 78 سوره نساء، حسنات و سیئات از جانب خدا بیان شده است؛ اما در برخی از آیات دیگر، قرآن میان این دو تفکیک قائل شده و حسنات را از جانب خدا و سیئات را از جانب انسان دانسته است؛ از جمله: در آیه 79 سوره نساء که مورد بحث ما دراین نوشتار می باشد. نتیجه حاصله چنین است که، از منظر آیه الله جوادی آملی، همه خیرات و شرور از نزد خدای سبحان است و از آنجا که خداوند منشأ هر خیر و رحمتی است، خیرات نه تنها از نزد خداست بلکه از خدا نیز هست. ولی شرور فقط از نزد خداست (مِن عِندِالله)؛ ( 78/نساء)، اما از خدای متعال نیست؛ بلکه سبب قریب آن، اعمال خود انسان است. در حالی که فخر رازی، با پذیرش دیدگاه کسب، انتساب حسنات و شرور به خداوند را حقیقی می داند و اسناد شرور به انسان را، از باب «رعایت ادب» و یا «استفهام انکاری» می پندارد.
۲۲۸۸.

تبیین و بررسی مؤلفه ی تمایلات در تفکر انتقادی از منظر فرهنگ قرآنی و روانشناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 67 - 102

کلیدواژه‌ها: قرآن تفکرانتقادی (نقادانه) روانشناسی ویژگی های متفکر نقاد مؤلفه تمایلات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۶
عصر حاضر که عصرتغییرات سریع اجتماعی، فکری و فرهنگی است، انسان ها را با چالش ها و فشارهای متعددی روبرو نموده که مقابله مؤثر با آنها نیازمند کسب مهارت های مختلف روانی و اجتماعی می باشد. بر اساس نظر سازمان بهداشت جهانی، یکی از مهمترین و اساسی ترینِ این مهارت ها، مهارت تفکر نقادانه است. بر اساس بررسی های انجام شده، از منظر انجمن فلاسفه آمریکا، تفکر نقادانه از دو مؤلفه اصلی تمایلات (گرایش ها) و مهارت های شناختی تشکیل یافته که هریک از این دو مؤلفه نیز خود دارای اجزاء مختلفی می باشند. در این مقاله ابتدا تفکر نقادانه و مؤلفه های آن تعریف و اجزاء تشکیل دهنده مؤلفه ی تمایلات و یا به عبارت دیگر ویژگی های متفکرین نقاد، تبیین و سپس تعدادی از ویژگی هایی که برای این افراد در قرآن آمده، مطرح شده است. تحقیق حاضر، با روش تحلیل محتوای کیفی و با استقراء تام آیات قرآن صورت گرفته است. در یافته های این پژوهش مشاهده می شود که برخی ویژگی ها از قبیل علاقه و اشتیاق برای دستیابی به حقیقت، تلاش و خستگی ناپذیری، ثبات شخصیت، شجاعت و استقلال در تفکر، داشتن روحیه ی حق پذیری، ترجیح سخن یا عقیده یا تفکر درست بر همه چیز، انعطاف پذیری و بی تعصبی، وحدت و هماهنگی شخصیت، ژرف اندیشی مداوم و توجه دقیق به نشانه ها، هدفمندبودن و پرهیز از مسائل نامربوط و توسّم (نکته سنجی و زیرکی) از ویژگی های مشترک بین روانشناسی و قرآن و ویژگی هایی چون ایمان وتقوا ، شرح صدر، خشیت الهی و ایستادگی، استقامت و ثبات در عقیده از ویژگی های مختص به قرآن است. در بررسی تطبیقی به عمل آمده پیرامون مفاهیم این موضوع در قرآن و روانشناسی مشخص شد تفاوت اصلی این دو  در خدا محوری و انسان محوری آنها می باشد که هرچند مفاهیم مطرح شده در روانشناسی کابردی تر و با جزئیات بیشتر است، اما برای آنکه این مفاهیم غنای بیشتری یابند، می بایست آنها  از حالت انسان محورانه خارج نموده و بر اساس مبانی خدا محورانه اعتلا داد  و بر این اساس، از چنین آموزه هایی بهره جست.  
۲۲۸۹.

تحلیل تاریخیِ مهم ترین منابع تاثیرگذار در علوم قرآن قرن پنجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 117 - 150

کلیدواژه‌ها: منابع علوم قرآن قرن5 تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۳۵۸
برای جریان شناسی علمیِ منابع علوم قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم ترین نگارش های علوم قرآن قرن5» را بیان کرده است. جریان سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی چون صرفه و متشابه، و تأثیرگذاری آثارش در نگارش بزرگانی چون شیخ طوسی، طبرسی و فخررازی قابل توجه است. موضوعات علوم قرآن در 67تک نگاری مکی بن ابیطالب بسیار تاثیرگذار بوده که «قرائت» بالاترین رتبه را داراست. 29 تک نگاری دانی با تاکید بر «التیسیر»، تاثیرِ نظرات علوم قرآن وی را می افزاید. مباحث علوم قرآن در تبیان طوسی، قابل تامل است ولی تاثیرگذاریِ آن به حدّ آثار استادش سیدمرتضی نمی رسد. ضریب تأثیر اسباب النزول واحدی نیشابوری متوسط است. اما جریان سازیِ آثار جرجانی با نظریه نظم و ابتکار وی، مبحث اعجاز را ارتقا داده است. همچنین تاثیرگذاری غزالی به نگرش فلسفی او در پردازشِ مباحث علوم قرآن بازمی گردد. یافته این تحقیق نشان می دهد تکامل و توسعه ی علوم قرآن قرن5، به دلیلِ نوآوری و خلاقیتِ نویسندگان این دوره است. پیامد آن، ترکیب، بازسازی، تعمیق و گسترش علومِ اعجاز، صرفه، محکم و متشابه، قرائت و سبب نزول بوده که در قرون قبل فقط حاصلِ داده های روایی است. رهاوردِ فهم این مطلب، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهیِ رشته علوم قرآن برای دانستن عوامل مؤثر بر تطور و فراز و نشیب های منابع مهم می شود. ضمن آنکه با روندی منظم، دانش و بینش کمّی و کیفی دانش پژوهان این رشته را در فهمِ «تاریخ منابع علوم قرآن» ارتقا می دهد.
۲۲۹۰.

مفهوم شناسی ضَلّ در گفتار موسی(ع) در قرآن کریم با تکیه بر سیاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 103 - 118

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم بافت زبانی سیاق ضالّین حضرت موسی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۵۲۴
بافت زبانی واژگان همواره نقش مهمی در تحلیل آیات دارد. قرآن پژوهان و مفسران در تفسیر، ابتدا به معنای واژگان توجه می کنند؛ ولی گاهی غفلت از رابطه لفظ با معنا و بی توجهی به مقتضای حال متکلم و مخاطب، موجب عدم تبیین دقیق معنای آیه یا واژگان شده یا بر ابهام آن افزوده است. بیانات مفسران ذیل گفتار موسی(ع) در آیه «وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّین» (شعراء: 20) متفاوت و دارای ابهام است. برخی از معانی منقول عبارت اند از: سرگشتگی و گمراهی، جهل به معنای نادانی و سفاهت، فراموشی. در این معانی، رابطه لفظ و معنا و نوع دلالت معنایی آن ازقبیل دلالت مطابقی، تضمنی و التزامی روشن نیست. این پژوهش درصدد است به بافت زبانی نظیر هسته اصلی معنای واژه «ضَلّ» و رابطه لفظ و معنای آن در آیه یادشده بپردازد و از قراین دیگر، نظیر مقتضای حال و مقتضای متکلم و مخاطب استمداد بجوید تا مفهوم آیه، روشن و تحلیلی گویا از آن ارائه شود.
۲۲۹۱.

تحلیل ضرورت تعریف عناوین فقهی با تکیه بر دیدگاه صاحب کفایه

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 143 - 122

کلیدواژه‌ها: عناوین فقهی تعریف صاحب کفایه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۲۷۴
پژوهش حاضر در پی بررسی ضرورت «مبحث تعریف عناوین فقهی است» به این معنا که آیا تعریف عناوینی همچون طهارت،عبادت ،صلوه و صوم و... در علم فقه دارای ثمره عملیه ای است؟ و اینکه آیا صِرف ثمره علمیّه در پرداختن به این مباحث کفایت می کند؟از نظر صاحب کفایه ،تعریف حقیقی اشیاء ممکن نبوده و تعریف عناوین فقهی از قبیل تعاریف لفظی و شرح الاسم می باشند که ضرورتی برای پرداختن به این تعاریف و پاسخ به اشکالات وجود نداشته و حتی بدون این تعاریف لفظی ما به موضوعات احکام علم داشته و تمییز این عناوین از یکدیگر منوط به تعریف آنها از سوی علما نیست.نگارنده با رویکرد توصیفی – تحلیلی به این نتایج دست یافته که ثمره اصلی تعریف، شناخت مفاهیم است و چون عناوین فقهی در نزد مخاطبین آشکار است نیازی به تعریف نداشته و اصل اولیه عدم ترتّب ثمره عملیه بر تعریف است. البته درمواردی که بر تعریف ثمره عملیه بار است {مانند تعریف قتل} باید تعریف به بهترین وجه مورد بررسی و اجتهاد قرار گیرد.بنابراین شایسته است که بجای پرداختن به این مباحث به بهانه ثمره علمیّه (که فی الواقع در علم فقه و اصول،ثمره هم نمی باشد) و تضییع وقت و از دست دادن فرصت ها، به موضوعات و مسائل کاربردی متناسب با زمان و مکان جامعه کنونی پرداخته شود.
۲۲۹۲.

تفسیر عرفانی أنفسی آیه ذر با تأکید بر روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 47-64

کلیدواژه‌ها: آیه ذر آیه ألست تفسیر عرفانی معرفت نفس اطوار وجود زمان أنفسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۴۶۰
بررسی آیات متشابه، یکی از مباحث مهم در تفسیر قرآن است که همواره مورد توجه مفسران بوده است. آیه 172 سوره اعراف از جمله آیات متشابه و مشکل قرآن می باشد. نخستین تفسیرها پیرامون آیه، به استناد روایات عالم ذر بازمی گردد که بعدها توسط معتزله و مفسران عقلگرا، مورد تردید یا انکار قرار گرفته است. پژوهش حاضر ضمن پذیرش عالم عهدسپاری، به بررسی نظریات عارفان و فیلسوفان پرداخته که نتیجه حاصل از پژوهش گویای آن است که دلایل مفسران عقلگرا، در خصوص انکار عالم ذر کافی نبوده و به دلیل عدم شناخت از نفس و مراتب نفسانی است. فرازمانی و فرامکانی بودن نفس انسان، وجود جمعی یا عقلی انسان ها، اطوار مختلف نفس که دارای احکام و شرایط متفاوت است؛ موضوعی است که به حل مشکل فهم آیه فوق کمک می کند.
۲۲۹۳.

نقد و بررسی انگاره مصلحت اندیشی قرآن در بیان خلاف واقع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 101 - 128

کلیدواژه‌ها: قرآن مصلحت اندیشی دروغ مصلحتی واقع نمایی رعایت سطح فهم مخاطبان زبان قوم ویژگی های هنری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۳۶۵
حکیمان استفاده از دروغ برای رسیدن به مصلحتی مهم تر را جایز می شمارند. آیا می توان حتی احتمال بیان خلاف واقع را به خاطر مصلحتی در مورد کلام خدای حکیم معقول دانست؟ اگر این احتمال در مورد سخنان خداوند معقول باشد و عدم وقوع آن اثبات نشود، واقع نمایی قرآن مورد تردید خواهد بود. در نتیجه نمی توان در حوزه های معرفتی از هدایت های قرآنی به صورت یقینی بهره گرفت. نوشتار حاضر در ابتدا با روش عقلی و در ادامه از طریق تحلیل آیات قرآن، امکان راهیابی القاء خلاف واقع مصلحتی به قرآن کریم را رد کرده است. برخی دلیل هایی که برای رد این مدعا ارائه شده، ناکافی است، ولی تلاش شده برهان های ارائه شده ترمیم و تکمیل شود و مدعا با برهان عقلی کافی به اثبات برسد و سپس با استناد به قرآن بر صحت این مدعا تأکید شود. نتیجه این است: قرآن کریم مصالحی مانند سطح فهم مخاطب، به زبان قوم سخن گفتن و مسائل هنری را مراعات کرده است؛ ولی لازمه آن، القاء مصلحتی خلاف واقع نیست و هیچ یک از مصادیقی که به عنوان دروغ مصلحتی مطرح می شود، شاهد بر این امر نیست.
۲۲۹۴.

شیوه گفت وگوهای مهدوی امام صادق(ع) با استناد به آیات قرآن کریم و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 501 - 524

کلیدواژه‌ها: شیوه گفت وگو مهدویت روایات امام صادق (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۰۱
حیات انسان در ط ول تاریخ توأم بوده است با تقابل و تخاصم دو جبه ه ح ق و باطل؛ اما این تقابل هم واره جنگ بیرونی در پی نداشت ه، اغلب گف ت وگوهایی را موجب شده است که هرچند در مواردی اهل باطل را به سبب لجاجت و عناد مجاب نمی ک رد، به درخشش خورشی د حقیقت در دل حاضران در مجلس گفت وگو و مخاطبان متن مکتوب آن در اعصار بعدی انجامیده است. با توجه به اینکه راه و شیوه مکتب اهل بیت(ع)- چنانکه از تعلیمات آن ها استباط می شود- همان راه فطرت بوده و قرآن کریم به عنوان بزرگ ترین پشتوانه ایشان در اجرای رسالت توحیدی و هدایتگری شان می باشد، لذا نویسنده این مقاله سعی نموده تا با استناد به آیات قرآن کریم و روایات، شیوه گفت وگوهای امام صادق(ع) در باب مهدویت را به عنوان اسوه و الگوی جبهه حقیقت تبیین نموده است به این امید که پیروان مکتب جعفری را در راه روشنگری و گسترش معارف بلند این مکتب و پاسخگویی به شبهات مفید باشد.
۲۲۹۵.

واکاوی جرم توهین به مقدسات در آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 147 - 168

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم توهین مقدسات اسلام جرم انگاری سب نبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۲۰۸
بر اساس قواعد حقوقی و فقهی اسلام قذف، اهانت و افترا به مسلمانان و حتی غیر مسلمانان از سایر ادیان الهی ممنوع است. این ممنوعیت تا اندازه ای است که برای برخی حد یا تعزیر مقرر شده است. جرم انگاری توهین به مقدسات در حقوق اسلام، همانا برخورد با عواملی است که «نظم و اخلاق عمومی» را به مخاطره می اندازد و در زمره «جرایم علیه حیثیت معنوی اشخاص» محسوب می شود؛ زیرا در یک جامعه دینی، به ویژه جامعه مبتنی بر حکومت دینی، با توجه به تعلق خاطر شدید افکار عمومی پیروان ادیان الهی به مقدسات و رهبران دینی، که علاوه بر داشتن شخصیت حقوقی خاص، از شخصیت حقیقی ویژه ای نیز برخوردارند، چگونه ممکن است اهانت به مقدسات را روا شمرد. اولین و مهم ترین مستند در این زمینه قرآن کریم است؛ از این رو نگارندگان در این مقاله با رویکرد مطالعات قرآنی با روش تحقیق تحلیلی- توصیفی به واکاوی حقوقی و فقهی توهین به مقدسات از آیات قرآنی پرداخته اند.
۲۲۹۶.

بررسی و نقد شبهه خیانت و بدعهدی برخی پیامبران در برابر خداوند

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵) 7 - 31

کلیدواژه‌ها: خیانت عهد مصونیت پیامبران الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۵۳
یکی از ویژگی های پیامبران الهی، پیراستگی آنان از خیانت به خدا و مردم است. خیانت و بدعهدی با خدای تعالی آن قدر منفور و پست است که از مؤمنان متوسط نیز بعید می نماید تا چه رسد به انسان هایی که در قله کمال قرار دارند. با این حال، بعضی گزارش های قرآن و غیرقرآن از زندگی پیامبران، دستاویز برخی مخالفان، نواندیشان و دگراندیشان شده است که پیامبران را از این نقیصه منزه ندانسته اند و بدعهدی و خیانت را به آنان نسبت داده اند. این پژوهش که با رویکرد شبهه پژوهشی و به روش کتابخانه ای و تحلیلی اسنادی انجام گرفته است: به هدف شبهه زدایی از عصمت پیامبران شکل گرفته و دو نمونه از شبهات خیانت و بدعهدی پیامبراندر برابرخداوند بررسی و به آنها پاسخ داده شده است: نخست شبهه و توهم عهدشکنی آدم و دوم شبهه و توهم خیانت پیامبر خاتم در وحی الهی. در نهایت با نگاهی درون متنی نتیجه گرفته شده است پیامبران از خیانت به خداوند پیراسته اند و نسبت خیانت به برگزیدگان الهی انگاره ای ناصواب است که از سر ناآگاهی یا غرض ورزی مطرح شده است.
۲۲۹۷.

نقد و بررسی بازتاب تحلیل های نحوی سیبویه بر مجمع البیان طبرسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 186 - 203

کلیدواژه‌ها: الکتاب طبرسی مجمع البیان تحلیل های نحوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۲۸۱
الکتاب "سیبویه"(ت:180ه ) تقریباً به عنوان کهن ترین کتاب در زمینه ی علم نحو و بررسی شواهد قرآنی به حساب می آید و برای بسیاری از بزرگان بعد از خودش به عنوان یک مرجع موثق در این زمینه بر شمرده می شود. "سیبویه" در تدوین قواعد نحوی و برای تثبیت آرای نحوی خود توجه خاصی به شواهد قرآنی داشته و قرآن را مرکز توجه در تحلیل های خود قرار داده است. ضرورت این پژوهش در جهت نشان دادن ارتباط بین علم نحو و تفسیر است. این پژوهش در ابتدا به بررسی تحلیل شواهد قرآنی در کتاب "سیبویه" می پردازد که در این بررسی برای روشن شدن مطلب و تحلیل های سیبویه از توضیحات دانشمندان نحوی دیگر کمک گرفته شده است. سپس به صورت تطبیقی به بررسی میزان و چگونگی تاثیر تحلیل های "سیبویه" بر روی"طبرسی" که از مفسران بزرگ شیعی به حساب می آید،اشاره می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که "طبرسی" در برخی از شواهد قرآنی تحلیل های "سیبویه" را پذیرفته و در تحلیل خود مستقیماً از او نقل قول می کند یا این که بدون ذکر نام، به صورت غیر مستقیم از وی تاثیر گرفته است. در اینجا می توانیم بگوییم که اکثر بازتاب تحلیل های سیبویه به صورت غیر مستقیم در تفسیر مجمع البیان دیده می شود. دیگر این که در برخی موارد مشاهده می کنیم که "طبرسی" برخی از تحلیل های "سیبویه" را نپذیرفته و دیدگاهی بر خلاف دیدگاه نحوی "سیبویه" دارد و در برخی از نمونه های قرآنی نقد ملایمی بر تحلیل "سیبویه" وارد می کند .
۲۲۹۸.

بررسی شیوه شناسی تربیتی قرآن در عرصه پیرایش اخلاق فردی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۶) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: شیوه شناسی تربیت اخلاق فردی خودشناسی خودسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۴۳۱
قرآن کریم با به کارگیری شیوه های متنوع به پیرایش اخلاق فردی مخاطبان خود پرداخته است. رسوخ انواع رذیلت ها در رفتار مردمان عصر نزول ضرورت چنین نگرشی را به خوبی اثبات می کند. رویکرد اخلاقی و تربیتی قرآن موجب شد تا این کتاب در همه ادوارِ پس از نزول مرجع دستیابی به شیوه های تربیتی باشد. شیوه های بدیع قرآن با تعمیق فضایل رفتاری و معنوی، ساختار متنوعی از تربیت پذیری را در اختیار اندیشمندان و محققان علوم تربیتی و اخلاق قرار داده است. در پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی شیوه شناسی تربیتی قرآن، با نگاهی به اخلاق فردی پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد قرآن کریم شیوه های متنوع و بدیعِ تربیتی مانند انذار و تبشیر، شیوه تربیتی تجربه گرایانه، چهره پردازی تربیتی و غیره را به صورت پیاپی به کار گرفته است. همچنین قرآن با یادآوری مبانی اخلاق فردی همچون کرامت نفس و جایگاه رفیع انسانی، ارتقای تربیت دینی را پایه ریزی کرده است. افزون بر این، خودشناسی پایه تربیت پذیری و خودسازی قرار گرفته و جهاد با نفس، مسیری جهت پرورش و شکوفایی فضایل مخاطبان قلمداد شده است.
۲۲۹۹.

تفکیک پیش ارجاعی ها و تبیین رابطه معرفگی با مرجعداری در قرآن کریم (رویکردی تلفیقی از نظریه مرکزیت و نظریه بهینگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 11 - 32

کلیدواژه‌ها: نظریه بهینگی نظریه مرکزیت تفکیک عناصر پیش ارجاعی مرجعداری معرفگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۳۵۳
عناصر پیش ارجاعی، و به طور خاص ضمایر، در قرآن کریم، با ظرافت بسیار خاص و پیچیدگی منحصر به فرد تعبیه شده اند. از این رو، تفکیک عناصر پیش ارجاعی یا به عبارتی شناسایی مرجع یک عنصر ارجاعی در قرآن نیاز به ضوابط و اصول ویژه ای دارد. مسلماً، عدم تفکیک صحیح این عناصر، منجر به کژتابی ها و ابهاماتی می شود که به معنا و درک مخاطب از متن قرآن کریم خدشه وارد می سازد. اهمیت این امر زمانی بیشتر معلوم می شود که بین عنصر ارجاعی و مرجع آن به لحاظ ساختاری فاصله ای بوجود آمده باشد و عناصر درگیر در ارجاع به لحاظ معرفگی نیز با یکدیگر تعامل روشنی نداشته باشند. متاسفانه، پژوهش های به انجام رسیده در بررسی های قرآنی، فاقد رویکرد منسجم زبانشناختی در زمینه تبیین رابطه معرفگی با مرجعداری در ارتباط با تفکیک عناصر پیش ارجاعی می باشند و این مسئله علی رغم اهمیت بسیار مورد غفلت پژوهشگران قرار گرفته است. از این رو، پژوهش حاضر، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از محدودیت های زبانی معین از تلفیق نظریه های نوین زبانشناختی یعنی نظریه مرکزیت (گروسز و همکاران، 1995/ 1983) و نظریه بهینگی (بیور، 2004؛ مینیور، 2006) در زمینه تفکیک پیش ارجاعی ها به چگونگی تأثیر فاصله ساختاری بوجود آمده بین عنصر پیش ارجاعی و مرجع آن بر نحوه تفکیک عناصر پیش ارجاعی و همچنین تبیین رابطه معرفگی با مرجعداری در قرآن کریم می پردازد.
۲۳۰۰.

بررسی دیدگاه مدرس زنوزی درباره نظریه انقطاع عذاب الهی (با تکیه بر آراء ابن عربی و ملاصدرا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: معاد خلود در عذاب دافع عذاب اختیار انسان ابن عربی ملاصدرا مدرس زنوزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۳۷۲
مسئله خلود عذاب الهی از جمله مسائل و مباحث مهم معادشناسی در فلسفه و عرفان است. توجه و تحلیل ابن عربی و ملاصدرا باعث شده توجه بسیاری از اندیشمندان و متفکران مسلمان پس از آنها، به این موضوع معطوف گردد. در این میان، آقاعلی مدرس زنوزی از جمله موافقان نظریه عذاب ابدی گناهکاران در دوزخ است. او در حاشیه اسفار سه برهان بر این نظریه اقامه کرده که عبارتند از: تصریح برخی از آیات قرآن کریم بر خلود عذاب، فقدان دافع برای عذاب الهی و ملازمه اختیار انسان با عذاب دائمی. زنوزی حدیث مورد استناد ملاصدرا بر اثبات انقطاع عذاب را نپذیرفته است اما در این مقاله نشان داده میشود که انتقادات وی بر دیدگاه ملاصدرا ناتمام است. بنابرین، میتوان گفت دلایل اقامه شده توسط برخی از حکما و عرفا بر انقطاع عذاب، تمام و کامل است و میتوان این مسئله را بلحاظ عقلی توجیه کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان