فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۰۱ تا ۲٬۲۲۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
منبع:
مطالعات قرآن و علوم سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷
74 - 103
حوزههای تخصصی:
تدبر شاه کلید درهای بسته ی معرفت و مهم ترین عامل برای شناسایی ضعف ها و تقویت قوت ها و تدوین برنامه های مناسب جهت رشد و همسوسازی خواسته های منابع انسانی با اهداف سازمانی است. مدیران و سازمان ها با توجه به رسالت و اهدافی که دارند نیازمند منابع مالی، مادی، فناوری و انسانی بوده و باید از همه ی سرمایه ها به شکل بهینه استفاده کنند؛ اما پیشرفت علوم در دهه های اخیر روشن ساخته که جهت تداوم حیات سازمان ها، رفع نیازها و رسیدن به بهره وری ارزشمندترین سرمایه منابع انسانی است. پژوهش حاضر، باهدف تبیین و درک رابطه ی تدبر با رضایت مندی سرمایه ی انسانی از روزنه ی آموزه های وحیانی با روش توصیفی از نوع همبستگی و باهدف کاربردی و ماهیت نظریه پردازی داده بنیاد سامان یافته است. بر اساس راهبرد GT نخست 138 مضمون مرتبط با موضوع از گزاره های دینی استخراج، سپس در فرایند کدگذاری منجر به ادغام مفاهیم مشترک و شکل گیری مقوله های فرعی و دسته بندی محوری شده است. یافته های تحقیق نشان دهنده ی جایگاه بی مانند تدبر در کسب رضایت مندی کارکنان است. همچنین روشن شد که تدبر با مدیریت عقلایی رابطه ی مستقیم دارد و مدیران با اندیشه ورزی می توانند عوامل مؤثر، متغیرهای زمینه ساز و متغیرهای بازدارنده را شناسایی و نتایج آن ها را پیش بینی کنند.
بررسی انتقادی ساختارهای اصول فقه شیعه و ارائه طرحی نو
منبع:
مطالعات فقه و اصول سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱
73 - 39
حوزههای تخصصی:
دانش اصول فقه از زمان پیدایش آن تاکنون تحول های زیاد و متنوعی به خود دیده و در پس آن، ساختارهای گوناگونی برای تنظیم مباحث آن ارائه شده است. این ساختارها در مراحل آغازین ابتدایی و ساده بوده و به مرور زمان و براساس گسترش مسائل آن، پیچیده و سخت شدند. نداشتن مقسم واحد، عدم رعایت در توازن بخش ها و فصول، ذکر نشدن برخی مباحث مهم، موازی کاری، عدم مناسبت زیرفصل با فصل، ابهام و اجمال از مهم ترین ایرادهای ساختارهای مطرح به شمار می روند. قبول توسط اکثر اهل فن؛ هماهنگی با چینش های گذشته تا حد امکان؛ پوشش همه مباحث؛ مناسبت بحث با جای آن؛ عدم ذکر مباحث استطرادی؛ ترتیب منطقی و منظم؛ عدم پیچیدگی زیاد؛ عدم تکرار؛ پرهیز از اطناب ممل و اجمال مخل؛ بهترین بودن از مهم ترین مختصات ساختار مطلوب است. این مقاله با روش تحقیق توصیفی تحلیلی انتقادی و اسناد کتابخانه ای، مهم ترین ساختارهای پیشنهادی از سوی اصولیان شیعه برای دانش اصول فقه را بررسی کرده و سپس براساس مختصات ساختار مطلوب، چینش پیشنهادی را طرح می کند. این چینش هفت بخش دارد: آشنایی با اصول فقه؛ شناخت احکام؛ تعیین ادله استنباط احکام؛ دلالت ادله احکام؛ عوارض ادله احکام؛ تعادل و ترجیح ادله احکام؛ امتثال احکام.
گسست یا پیوست میان خدا و انسان، معناشناسی متن های «قرب» در قرآنی کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
قرب از موضوعات مطرح در رابطه میان انسان و خداوند است. قرآن در آیات متعدد، با تکیه بر اصل قرب مستمر خداوند به انسان، تصور هر نوع فاصله را از این رابطه منتفی می داند. برای وجود تفاوت ها و گاه شباهت های الهیاتی در نظام فکری عرب جاهلی با متن قرآنی در مقوله «قرب»، می توان شاهد تحلیل های متنوع از این مسئله بود. در انگاره جاهلی، خداوند تنها خالق هستی مطرح بوده و سایر اله و اولیاء، مدبّر زندگی انسان و واسط ارتباطی او با «الله» هستند. با توجه به محدودیت کاربرد آیات مرتبط با مقوله همبستگی انسان و خداوند، تحلیل متنی آیات موجود، نتایج متقن تری را حاصل آورده و در این مسیر نقش همنشین های ماده قرب بسیار کارا است. با دسته بندی کاربردهای اسمی و فعلی واژگان همنشین و استخراج موارد محدود جانشین، این نتایج حاصل شد که سمع و بصر، علم و اجابت مؤلفه های معنایی رابطه قرب خداوند به انسان اند و هر کدام به طور مجزا و در همنشینی با قرب، در جمله معنادار می شوند. این مؤلفه ها کاربردهای بیم دهی و امیدآفرینی برای انسان فراهم کرده اند. همچنین منظور از قرب مطرح در رابطه انسان و خداوند، به منزلت و بهره اخروی اشاره دارد؛ حتی در انگاره های جاهلی نیز به وجود فاصله میان مشرکان و بت ها و اله اشاره ای نشده و به بیانی دیگر، منظور ایشان از تقرب، همان کسب منزلت و بهره آخرتی است. آنچه در نظام الهیاتی قرآن با انگاره جاهلی در تضاد است، نوع رابطه قرب میان «الله» و انسان است که در گفتمان قرآنی این رابطه، از حاشیه به محور زندگی انسان کشانده شده و پروردگاری متحرک و فعال، ربوبیت امور مادی و نیز امور مربوط به منزلت یابی انسان را برعهده داشته است؛ ضمن آنکه تلقی کاربرد برخی وسایل در افزایش بهره و منزلت، در گفتمان قرآنی اصلاح و تکمیل شده است.
نقد قرائت آرامی- سریانی لوگزنبرگ از آیه 24 مریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳
۶۹-۸۰
حوزههای تخصصی:
آیات 17 تا 36 سوره مریم بیانگر آن است که حضرت مریم÷ بعد از اینکه از شرم مواجهه با قومش به مکان دوری پناه برد و درد زایمان او را فراگرفت، خدا ایشان را با بشارت به قرارگرفتن جوی آب در زیر پا و باردادن درخت خرما تسلّی داد. امّا ظاهرًا شرم از مواجهه با قوم، چیزی نیست که به وسیله طعام و شراب تسکین یابد. لوگزنبرگ کوشیده تا بین این دو مقوله ارتباطی برقرار سازد. او معتقد به نگارش قرآن به زبان عربی آرامی است و چون با رسم الخط ابتدایی و بی نقطه و اِعراب بوده، برخی از کلمات آن تصحیف شده است، مانند «تحت» و «سریّ» در آیه 24 که تصحیف «نحیت» به معنای «زایمان» و «شریّ» به معنای «مشروع» در زبان سریانی آرامی است. امّا شواهد تاریخی نشانگر آن است که مسلمانان در قرائت قرآن تحت تأثیر زبان سریانی نبوده اند و هیچ مفسری این دو واژه را مصحّف نمی داند. همچنین کتب لغت سریانی نیز معانی موردنظر لوگزنبرگ را تأیید نمی کنند. افزون بر اینکه ارتباط این آیات توجیه های دیگری نیز دارد که پذیرفتنی تر است.
بررسی نشانگرهای فراگفتمان تعاملی درقرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
فراگفتمان نگرشی جدید در تحلیل کلام است که در آن نویسنده به طرق مختلف به منظور تعامل با مخاطب حضور خود را در متن نشان می دهد. در پژوهش حاضر به ارزیابی انواع نشانگرهای فراگفتمان تعاملی از قبیل: فراگفتمانهای یقین نما، خوداظهار، دخیل ساز، نگرش نما و تردیدنما بر اساس انگاره هایلند و تس (2004) در سوره های واقعه، حشر و الرحمن پرداخته ایم. دلیل انتخاب این سوره ها علاوه بر مفاهیم ارزنده و شگرف آیات، تأکید فراوان روایات اسلامی به قرائت مستمر آنهاست که خود نشان دهنده اهمیت والای این سه سوره در قرآن است. نتایج بررسی فراگفتمانها در سوره های فوق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، نشان داده است که اولا ًطبقه بندی آیات این سه سوره فراتر از تقسیم بندی هایلند و تس (2004) است. ثانیاً تنها فراگفتمانهای یقین نما، خوداظهار، دخیل ساز و نگرش نما با بسامدهای مختلف در سوره ها مشاهده شده اند، بطوریکه در سوره واقعه و الرحمن دخیل سازها و در سوره حشر، نگرش نماها از بسامد بالاتری برخوردار بوده اند. فراگفتمانهای تردید نما در هیچ یک از سه سوره مشاهده نشده اند که نشانگر اطمینان، یقین و راستی کلام قرآن نسبت به هر نوع متن نوشتاری دیگر است.
از «حکمت» تا «کارکردگرایی»؛ تحلیلی نو از ماهیت پارادایم فکری صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
تبیین ماهیت پارادایم فکری ملاصدرا، بعنوان نظام فلسفی جامع در جهان اسلام، همواره مورد بررسی پژوهشگران بوده است. تاکنون هشت دیدگاه در اینباره مطرح شده است؛ بعضی نظام فکری ملاصدرا را فلسفه، گروهی عرفان و عده یی کلام دانسته اند اما گفته ها و نوشته های او نافی این دیدگا ههاست. او مایل است نظام اندیشه یی خود را «حکمت» نام نهد که عبارتست از علم به خدا و صفات و افعال او با روش توأمان برهانی و عرفانی. اما به اعتقاد نگارنده، حکمت هویتی مستقل از سه مشرب فکری فلسفه، کلام و عرفان ندارد و نمیتوان آن را مکتبی مستقل لحاظ نمود. از اینرو، برای تبیین دقیق نظام فکری او باید افزون بر بررسیهای درونی و محتوایی، از منظر بیرونی نیز به زیست جهان ملاصدرا نگریست. با در نظرگرفتن این امر، میتوان مکتب صدرالمتألهین را از منظر درونی، «کارکردگرایی وفاق بخش» بمعنای تلاش برای کاربردی نمودن آن و وحدت میان مشارب فکری سه گانه دانست و از منظر بیرونی، «زمان شناسانه مردم نگر»؛ یعنی شرایط فکری، اجتماعی و سیاسی عصر وی باید در تبیین مباحث، مسائل و روش فکری او لحاظ شود. بر این مبنا، نویسندگان معتقدند با لحاظ نمودن سه نکته میتوان رویکردی بهینه به نظام فکری صدرایی داشت. این سه نکته عبارتند از: تمایز حقایق عقل از حقایق ایمان، حذف آنچه با روش فلسفی ناسازگار یا ناهمسوست و تعیین محدوده و قلمرو عقل در برابر نقل و عرفان. در این مقاله ضمن ارائه دیدگاه صدرالمتألهین درباره نظام فکریش، تلاش شده با تبیین اندیشه صدرایی از منظر محتوایی و شرایط بیرونی، تحلیلی نو درباره نظام فکری ملاصدرا ارائه گردد.
بررسی سیر تاریخی تشریع آیات زکات در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱
165-184
حوزههای تخصصی:
قرآن کریم در آیات مختلف از لزوم پرداخت زکات سخن گفته است. قرآن پژوهان، پیرامون فریضه زکات آثار زیادی را به نگارش درآورده اند و به جوانب مختلف آن توجه نموده اند اما تاکنون کوشش چندانی در جهت بررسی آیات زکات به صورت تنزیلی صورت نگرفته است ، در حالی که این آیات در یک بستر تاریخی نازل شده اند و تدبر در آن ها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول، می تواند افق های جدیدی را پیش روی مفسر بگشاید. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا چینش آیات زکات طبق روایات معتبر ترتیب نزول مشخص گردد و با مقارنه آن ها و بررسی فضای نزول، مسیر طی شده در جهت تشریع زکات کشف شود. با بررسی این آیات مشخص گردید که ابعاد گوناگون حکم زکات در قرآن به صورت برنامه ریزی شده و با توجه به شرایط نزول روشن شده است.
بررسی تطبیقی شکل گیری جنین از منظر تفسیر قرآن و علم با تأکید بر آیات 5 تا 7 طارق(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲
149-162
حوزههای تخصصی:
آیات 5 تا 7 سوره طارق به بیان کیفیت خلقت انسان پرداخته است. اختلاف در معنای لغوی و حقیقت «صلب» و «ترائب» سبب اختلاف آراء مفسران در تفسیر این آیات شده تا بدانجا که برخی گمان برده اند آیات دارای ابهام و تشابه مفهومی است. پژوهش حاضر به دنبال دریافت مراد و معنای حقیقی صلب و ترائب، بیان نقش زن و مرد در شکل گیری جنین و رابطه علم و قرآن در این باره است. بیشتر مفسران و مترجمان «صلب» را به پشت مردان و «ترائب» را به استخوان سینه زنان معنا کرده اند و « مَاءٍ دَافِق » را به مردان اختصاص داده اند. این مسئله سبب ایجاد شبهه تعارض علم و قرآن در شکل گیری جنین در انسان شده است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که مراد از «صلب» پشت و استخوان های پشت و منظور از «ترائب» سینه و استخوان های جلو سینه و در نتیجه مراد از « مِن بَیْن ِ الصُّلْب ِ وَ التَّرَائِب » کل بدن است و زنان و مردان در شکل گیری جنین، دارای نقش فاعلی و قابلی هستند که این مسئله از نظر مفهومی با یافته های علم پزشکی جدید سازگاری دارد.
بررسی تطبیقی خودکارآمدی از دیدگاه قرآن و روان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲
3 - 33
حوزههای تخصصی:
خودکارآمدی یعنی باورها یا قضاوت های فرد نسبت به توانایی های خود در انجام وظایف و مسئولیت ها. این مفهوم، از جمله مفاهیمی است که روان شناسان از راه مطالعه خصوصیات انسان و با مطالعات تجربی به آن دست یافته اند. در این جستار، این مفهوم از منظر قرآن بازخوانی گردیده و به بررسی تطبیقی آن در قرآن و روان شناسی پرداخته شده است. با بررسی تمامی آیات قرآن کریم مشخص گردید که قرآن به باور انسان به توانایی های خود به عنوان یک اصل در مسیر کمال توجه کرده و در آیاتی، این موضوع را مطرح کرده است. با مقایسه مفهوم خودکارآمدی در قرآن و روان شناسی مشخص گردید که در آیات قرآن علاوه بر آنچه در حوزه روان شناسی پیرامون خودکارآمدی آمده است، به منابع و عوامل دیگری پرداخته شده است. در پژوهش حاضر، منابع خودکارآمدی که از منظر قرآن تأیید شده اند، در دو بخش آمده اند: 1 آیاتی از قرآن که منابع خودکارآمدی از دیدگاه روان شناسی را تأیید می کنند، 2 منابع خودکارآمدی که در قرآن به صورت اختصاصی بیان شده اند. در بخش ایجاد و شکل گیریِ خودکارآمدی نیز از منظر قرآن و روان شناسی تفاوت هایی وجود دارد.
تحلیل شاخص های عدالت سیاسی در رویکرد تفسیری آیت الله جوادی آملی
منبع:
مطالعات قرآن و علوم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۸
91 - 117
حوزههای تخصصی:
نوشتاری حاضر در صدد تبیین و تحلیل سنجه و شاخص عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی است. عدالت سیاسی یعنی امور سیاسی اسلامی به نحو شایسته و بایسته قرآنی انجام شود؛ تا شهروندان در یک فضای دینی عادلانه در عرصه فردی و اجتماعی خویش در شرایط مملو از عدالت و به دور از ظلم و ستم سیاسی زیست نمایند. همچنین عدالت سیاسی در نظام سیاسی قرآن کریم دارای شاخص های نظیر ولایت فقاهت، تبعیت از ولی فقیه، مشارکت سیاسی، نقد و نظارت پذیری، آزادی اجتماعات، گزینش سیاسی، عدالت امنیتی، عدالت قانونی، عدالت قضایی است. قلمرو پژوهش دارای محدودیت زمانی و مکانی بوده و متمرکز بر آراء تفسیری آیت جوادی آملی با توجه به منابع و تک نگاره های تفسیری ایشان است. روش در این پژوهش، روش استنطاقی و کشف پاسخ های تفسیری وی به پرسش تحلیل شاخص عدالت سیاسی است، هدف پژوهش، تحلیل و کشف شاخص عدالت سیاسی از نظرات تفسیری ایشان است تا یک اثر و پژوهش ارزنده و مفید برای پژوهشگران رشته قرآن و سیاست از نتایج و دستاوردهای تفسیری و علمی وی تولید شده باشد؛ لذا این پژوهش در صدد پاسخگویی به این پرسش خواهد بود که: «شاخص عدالت سیاسی با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی چیست؟»
حیات زمین از منظر تفسیر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱
185-200
حوزههای تخصصی:
قرآن کریم در آیات متعددی حیات را به زمین اسناد داده است؛ مقاله حاضر درصدد تبیین معنای این اسناد است. از این رو در ابتدا نگرش مقبول پیرامون حیات به خصوص با توجه به بنیادهای آن در نگاه های فلاسفه را جستجو می کند و تبیین و مبانی حکمت متعالیه را مناسب ترین گزینه می بیند. در این میان نگرش علامه طباطبایی در المیزان را بهترین تعریف برای حیات می داند و به کمک آن به تفسیر حیات زمین می پردازد. برخی از مفسران اسناد حیات به زمین را مجازی دانسته اند، اما به نظر می رسد به واسطه آیه 5 حج و 39 فصلت بتوان معنای حیات مادی زمین را ارائه نمود. طبق این معنا، اهتزاز و ربوه پس از نزول باران بر زمین، فرآیند حیات زمین را تأمین می کنند. افزون بر این به کمک برخی روایات اهل بیت ^ نیز می توان به معنای جدیدی از حیات معنوی و باطنی دست یافت که مصداق جدیدی برای مراتب حیات زمین تلقی خواهد شد.
بازکاوی آرایه «جدّ هزل وار» و نقش شناخت آن در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
فن «الهزل الذی یراد به الجدّ» یا «جدّ هزل وار»، یکی از آرایه های دانش بدیع است که هرچند بلاغت پژوهان سنتی زبان عربی گواه های گوناگونی برای این شیوه ادبی برشمرده اند، ولی به نمونه های قرآنی این آرایه نپرداخته اند. از آنجا که برخی تفسیرپژوهان، شناخت آرایه های بدیع را در فرآیند تفسیر کارساز ندانسته و تنها در زیبایی شناسی متن کارا دیده اند، این نوشتار برای نخستین بار در کاوش های تفسیری- زبانی، افزون بر یافتن نمونه های نغز و برجسته از این شیوه ادبی در قرآن، در پی پاسخ بدین پرسش است که شناخت این آرایه، چه کارکردهایی در تفسیر قرآن دارد؟ برای پاسخ بدین مسئله، این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی، با بازبینی تلاش ادب پژوهان و با یاری از دستاوردهای برخی زبان شناسان معاصر، در پی بازکاوی سازوکار این صنعت ادبی رفته است تا با فرآیندشناسی این آرایه، کارایی شناخت این شیوه را در تفسیر روشن سازد. با برآیند کاوش در سازوکار این آرایه، به دست می آید که مفسر آشنا با فرآیند شگرد ادبی جدّ هزل وار، به مدلول ظاهری آیات بسنده نکرده و در پی دریافت پیام جدی سخن می رود؛ و افزون بر این، پرده برداری از انگیزه گزینش واژگان جایگزین، هویداسازی نقش عاطفی «مشبه به» و پیش آوری تفسیری پیوسته نیز پیامد شناخت عملکرد این فن ادبی است.
بررسی شرط عدم تمکین و ضمانت اجرای آن در فقه مذاهب خمسه
منبع:
مطالعات فقه و اصول سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲
140 - 115
حوزههای تخصصی:
زوجین بعد از نکاح وظایف متقابلی نسبت به یکدیگر پیدا می کنند که از جمله ی آنها تمکین است . تمکین در اصطلاح فقها عبارت است از اینکه زوجه برای اطاعت از استمتاعات جنسی زوج همیشه آمادگی داشته باشد . یکی از مسائل پیرامون بحث تمکین در عقد نکاح ؛ درج شرط خلاف آن در ضمن عقد نکاح می باشد . بعضی از فقها تمکین را مقتضای ذات و درج شرط خلاف آن را باطل و برخی آن را مقتضای اطلاق عقد و درج شرط خلاف آن را صحیح می دانند . در این نوشتار افزون برشناخت مفاهیم تمکین، مقتضا و شرط به بررسی صحت و عدم صحت شرط عدم تمکین در ضمن عقد نکاح و نیز بیان ضمانت اجرای آن از دیدگاه فریقین پرداخته شده است .حاصل بررسی موضوع آن است که در فقه امامیه تمکین در ذات عقد نکاح لحاظ نشده است، بلکه از آثار ظاهری و اساسی نکاح محسوب می شود. پس از بیان و بررسی قول موافقین و مخالفین، دیدگاه تحدید و تقیید شرط در ضمن عقد پذیرفته شد ؛ چرا که فعلیت و حلیت استمتاع در این دیدگاه تحقق یافته است و زوج به اختیار، حق خود را تا مرتبه ای تنزل داده است و در فقه اهل سنت تمکین مقتضای عقد است و شرط خلاف آن به علت مخالفت با مقتضای عقد، به اتفاق باطل اعلام شده است .
مفهوم شبه در اندیشه اصولی مذاهب فقهی اهل سنت
منبع:
مطالعات فقه و اصول سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲
206 - 168
حوزههای تخصصی:
برای قیاس اصولی حسب اعتباریات گوناگون تقسیمات مختلفی توسط اصولیان ارائه شده است اما بی تردید مهم ترین اعتباری که مطابق آن قیاس اصولی مورد توجه قرار گرفته است بر مبنای قوت « جامع » قیاس بوده است که حسب شدت و ضعف آن به دو قسم « علت » و « شبه » تقسیم شده است؛ علت که قوی ترین قسم جامع اصولی است همان علت اصولی حکم اصل (مقیس علیه) است که همه قائلان به حجیت قیاس بر سر حجیت قیاس مبتنی بر علت اتفاق نظری اکثری داشته اند اما در نقطه مقابل بر سر قیاس مبتنی بر « شَبَه » اختلاف نظرهای فراوانی تا سر حد موافقت و مخالفت مطلق قرار گرفته است؛ از منظر اصولیان «شبه» وصفی است از قبیل عرضیات موجود در بطن موضوع حکم شرعی که قابلیت آن را دارد مبنای قیاس اصولی واقع شود؛ فارغ از ماهیت حقیقی وصف شبهی آنچه بسیار شایان توجه است اختلافات فراوانی است که بر سر استنباط وصف شبهی شکل گرفته است؛ این اختلاف نظرها به قدری شدید بوده است که شبه را به آنچنان مفهومی غامض تبدیل نموده است که ارائه تعریف واحدی که بتواند جامع همه دیدگاه های موجود در این خصوص باشد را تقریبا غیر ممکن ساخته است. با عنایت به این مسئله و نیز جایگاه مهمی که قیاس در باب توسعه احکام شرعی ایفاء میکند ضروری خواهد بود که مفهوم شبه از منظر اصولیان اهل سنت مورد توجه عمیق قرار گیرد تا بدین وسیله کارکرد اصولی آن به صورت دقیق معلوم و آشکار گردد.
نگاهی مفهومی و آماری به روابط همسران از منظر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
«خانواده» نهادی مهم و بیبدیل و متشکل از اعضا و روابطی است و کارکردهای متعددی را در سطوح فردی و اجتماعی ارائه میدهد. یکی از زیرمنظومههای ارتباطی در خانواده، زیرمنظومه روابط زوجیتی یا روابط همسران بهعنوان رکن اصلی تشکیل و نگهداشت آن میباشد و در آیات متعددی از قرآن توصیف شده است. این پژوهش با نگاهی مفهومی و آماری، با هدف بررسی نظام روابط زوجیتی در قرآن، با رویکرد کیفی و مبتنی بر تکنیک «تحلیل مضمون»، به بررسی تمامی آیات مربوط و استخراج مفاهیم و مقولات نهفته در آنها اقدام نموده است. نتیجه آنکه روابط زوجیتی در قرآن با دو مقوله کلان «اصول اخلاقی حاکم بر روابط» و «گستره حقوق و تکالیف» قابل توصیف است. مقوله اول، 12 مفهوم و 68 شاهد و مقوله دوم، 6 مفهوم و 48 شاهد از آیات را دربر دارند. نظام روابط زوجیتی در قرآن نسبت به شاخص «جنسیت» حساس بوده، الگوهای متفاوتی را برای هر یک از زوجین ارائه نموده است.
شبهات سبب نزول آیه 8 سوره انسان دربوته نقد
حوزههای تخصصی:
از آیات پرشماری در قرآن فضیلت اهل بیت: برداشت می گردد، از آن جمله آیه هشتم سوره انسان است. که جمهور مفسران شیعه سبب نزول آن را در مورد اهل بیت : میدانند، اما مفسران اهل سنت در این موضوع همداستان نیستند، برخی همآوا با مفسران شیعه سبب نزول آن را میپذیرند، اما برخی دیگر مانند فخر رازی با پذیرش آن، اختصاص آیه به اهل بیت : را برنمیتابند و برخی نیز با دیده انکار بدان مینگرند. قرطبی از جمله آن منکران است که انکار خود را برپایه شبهه پراکنی ترمذی استوار ساخته است . این مقال درحد مجال شبهات ترمذی وفخررازی را درقالب دوگونه نقضی و حلی و شبهه مکی ومدنی بودن سوره را در بوته نقد نهاده است. در نتیجه شبهات یاد شده در آیه شریفه، مردود و راه اثبات سبب نزول آن هموار گردیده است.. واژگان کلیدی آیه هشتم سوره انسان، سبب نزول ، فضیلت اهل بیت:، مفسران اهل سنت، ترمذی و فخررازی
ظرفیت شناسی دعا در دفع بلایای طبیعی از منظر آیت الله جوادی آملی
حوزههای تخصصی:
از نگاه یک معتقد مذهبی عاملیت خداوند متعال در تمام ابعاد زندگی وی حضوری پررنگ دارد که تشویق به دعا برای رسیدن به مطلوب و تضمین اجابت آن، نمودی از این حضور به شمار می رود. ازاین رو، یکی از مسائل مهمی که ذهن دین پژوهان را به خود معطوف داشته، تحلیل و تبیین رابطه میان قوانین طبیعی به عنوان اموری تخلف ناپذیر با تأثیرگذاری عواملی مانند دعا به عنوان بستر عاملیت الهی در رفع و دفع بلایای طبیعی در نظام آفرینش است. در یک نگره، استجابت دعا امری ناسازگار با قانون علیت و نوعی نقض قوانین حاکم بر طبیعت است. در مقابل برخی بر این عقیده اند که استجابت دعا تنافی با قوانین طبیعت ندارد و در همان مجرا قابل تحلیل است. در این میان آیت الله جوادی آملی از دانشمندانی است که با نگاهی جامع و برآمده از قرآن و برهان، در مقام تحلیل و تبیین استجابت دعا در منظومه قوانین طبیعت برآمده است. در این نوشتار که انعکاس یافته از آثار ایشان است، ابتدا به بررسی حقیقت دعا پرداخته، آنگاه با تبیین جایگاه علیت در نظام طبیعت و رابطه میان دعا با قضا و قدر الهی به تحلیل اثرگذاری دعا در منظومه قوانین طبیعت پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که استجابت دعا، نه تنها برخلاف قوانین حاکم بر طبیعت نبوده؛ بلکه در راستای قانون علیت است؛ منتهی باید توجه داشت که علت هیچ پدیده ای منحصر به علت های شناخته شده ی آن نیست و می توان فرایند استجابت دعا را در نظام علیت با تأثیرگذاری علل فرا طبیعی تبیین نمود.
بررسی تعدیل ساختار دستوری و بلاغی واژگان برگزیده از قرآن کریم در زبان مقصد بر اساس مدل تطبیقی لیوون زوارت (مطالعه موردی: ترجمه کاویان پور، ملکی و مکارم شیرازی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
امروزه نقد ترجمه متون دینی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و مترجمان قرار گرفته است یکی از این نظریه پردازان لیوون زوارت است که دو مدل تطبیقی و توصیفی برای ترجمه تعریف کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی تعدیل ساختار دستوری و بلاغی واژگان انتخابی از آیات قرآن کریم در زبان مقصد بر پایه مدل تطبیقی لیوون زوارت در ترجمه های کاویان پور، ملکی و مکارم شیرازی بررسی می شود. با بررسی های انجام شده بر روی ترجمه های صورت گرفته از واژگان برگزیده از قرآن کریم مشخص گردید ملکی از مجموع 20 نمونه، در 13 مورد ساخت دستوری و بلاغی واژگان را دگرگون ساخته و بیشترین کارآمدی را در ترجمه داشته است. کاویان پور و مکارم شیرازی هرکدام با 11 مورد، ساخت دستوری و بلاغی واژگان را در زبان مقصد تعدیل کرده اند. تغییرات صورت گرفته از سوی این مترجم بیشتر در جهت هماهنگی و برقراری ارتباط ترجمه با زبان مقصد انجام شده هر چند که در برخی موارد با اعمال این تغییرات دچار لغزش نیز شده است.
تحلیل گفتمان قرآن در تفاوت حسنات و اعمال صالح(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
اعمال انسان، موجب سعادت و شقاوت او در دنیا و آخرت شده، و چون انسان زندگی ابدی در پیش دارد، چگونگی عمل او در دنیا، و فراهم آوردن توشه برای آخرتش، حائز اهمیت است. قرآن برای نظام مندکردن ذهن مخاطب و ایجاد تحول در اندیشه مخاطب از شبکه معنایی بهره گرفته است. در پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی و توصیفی و با رویکرد معنا شناختی تفاوت حسنات و اعمال صالح در قرآن پرداخته شده است. بررسی حوزه معنایی حسنات در قرآن نشان می دهد مفاهیم حسنات و اعمال صالح از پر بسامدترین واژگان قرآنی است که بین آنها رابطه عموم خصوص مطلق بر قرار است، زیرا دامنه حسنات عام بوده و اعمال صالح و ثواب را شامل می شود. در حالی که برخی از حسنات عمل صالح محسوب می شوند.بررسی حوزه معنایی حسنات در قرآن نشان می دهد مفاهیم حسنات و اعمال صالح از پر بسامدترین واژگان قرآنی است که بین آنها رابطه عموم خصوص مطلق بر قرار است، زیرا دامنه حسنات عام بوده و اعمال صالح و ثواب را شامل می شود. در حالی که برخی از حسنات عمل صالح محسوب می شوند.
تاویل سنت های الهی در قرآن
منبع:
پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴
79 - 103
حوزههای تخصصی:
عالمی که در آن زندگی می کنیم در تمامی ساحت ها دارای قوانین و اصولی است، همان طور که در عرصه علوم تجربی قوانینی بر بعد مادی اشیاء حاکم است در عرصه مادی و معنوی زندگی بشر نیز قوانینی وجود دارند. این قوانین که در عرف دینی به آن سنت گفته می شود بر تمامی زندگی بشر سایه انداخته است. بدیهی است شناخت این قوانین که سرنوشت دنیوی و اخروی بشر در گرو آن قرار دارد، بسیار ضروری است. این مقاله با تاکید بر تفسیر شریف المیزان، نمونه و نور به روش کتابخانه ای تهیه شده است. در این مقاله کوشش شده است با تحلیل مفهوم سنت و معرفی اجمالی انواع سنت های الهی، سنت هایی که بر سرنگونی و نابودی حکومت ها و گروه هایی ضد دینی، اجتماعی و مدنی اشاره دارند، معرفی گردند. سعی شده است تا افق های جدیدی از مباحث آزمایش و امتحان خداوند سبحان گشوده شود؛ باشد که به فضل پروردگار، نسل نواندیش در راه مبارزه با تهاجم فرهنگی و سلطه فکری بیگانگان که یکی از برجسته ترین عرصه های آزمایش الهی است، به ابزار لازم مجهز شوند و تبلیغات آنان در انحراف فکری و اخلاقی جوانان بی نتیجه ماند؛ زیرا هرگز نمی توان این حقیقت را انکار کرد که موفقیت در آزمون ها و امتحانات در گرو شناخت زمینه های امتحان و ابتلا، آگاهی از راز و رمز پیروزی در آزمایش های الهی، آگاهی از عوامل گمراه کننده و چگونگی برخورد و رویارویی با عوامل ایجاد انحراف است.