درخت حوزه‌های تخصصی

جغرافیا

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
جغرافیای انسانی جغرافیای طبیعی رشته های جغرافیای عمومی فنون جغرافیایی گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۱۰۱ تا ۴٬۱۲۰ مورد از کل ۳۴٬۷۸۴ مورد.
۴۱۰۱.

تعیین اثرگذاری هیدروپلیتیک کشورهای حوضه آبریز کورا- ارس بر امنیت زیست محیطی ایران با استفاده از روش مکتور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال ۱۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۷۱) 62 - 89

کلیدواژه‌ها: هیدروپلیتیک امنیت زیست محیطی حوضه آبریز کورا - ارس ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۶
رودها در تامین امنیت آب کشورها و فرایند امنیت ثبات و توسعه و به فراخور نقش و کارکردشان در جهت دهی به مناسبات هیدروپلیتیک آنها نقش آفرین هستند و رود ارس طی دو دهه گذشته در کانون توسعه و مناسبات هیدروپلیتیک کشورهای واقع در این حوضه آبریز قرار گرفته است. پژوهش حاضر بر این پرسش استوار است که مواضع بازیگران کلیدی در مناسبات هیدروپلیتیک کشورهای حوضه آبریز کورا- ارس بر امنیت زیست محیطی ایران چه بوده است؟ برای این منظور از روش مکتور برای استفاده از مواضع بازیگران و سنجش قدرت آن استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد در مناسبات هیدروپلیتیک کشورهای حوضه آبریز کورا- ارس کشورهای ترکیه و ارمنستان بیشترین اثرگذاری و کشورهای ایران اثرپذیری بسیار بالا و آذربایجان اثرگذاری بسیار پایینی نسبت به از کشورهای بالادست حوضه آبریز کورا- ارس دارند. در این میان، ترکیه بازیگر مسلط مناسبات هیدروپلیتیک این حوضه آبریز است. نتایج حاصل گویای آن است رشد جمعیت، صنایع، سدسازی های بی رویه کشورهای بالادستی، تغییر اقلیم، آلودگی رودخانه، تغییر اقلیم و ناپایداری آن، برداشت های بی رویه از رودخانه و تغییر الگوی کشاورزی از عوامل محدودکننده آب رودخان های کورا- ارس  و به دنبال آن باعث تنش در این حوضه  می شود  و از این رو سرانه آبی این حوضه آبریز کاهش پیدا کرده  که بر تشدید کمبود آب می افزاید و ادامه این باعث بحران هیدروپلیتیکی که می تواند پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی خود امنیت ملی به ویژه ایران را به مخاطره افکند.
۴۱۰۲.

تأثیر آب های زیرزمینی بر زمین لغزش دامنه جنوبی کوه شاه نشین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره ۵۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۵) 19 - 36

کلیدواژه‌ها: آب های زیرزمینی زمین لغزش سرپل ذهاب کوه شاه نشین ویژگی های مکانیکی خاک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۷۱
زمین لغزش یکی از مهم ترین مخاطرات ژئومورفیک است که تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون لرزش های ناشی از زمین لرزه، بارش شدید باران و تغیی ر در تراز آب زیرزمینی اتفاق می افتد. به همین دلیل شناسایی و بررسی عوامل تأثیرگذار بر وقوع زمین لغزش، امری بسیار مهم و ضروری است. هدف از این تحقیق، بررسی پتانسیل های منطقه برای عملکرد جریان آب و جابه جایی و تولید زمین لغزش ها است. این تحقیق با ترکیبی از عملیات میدانی و تجزیه وتحلیل آزمایشگاهی اجرا شد و برای بررسی ویژگی های مکانیکی ذرات، مواد ریزدانه رسی در حدود 5 کیلوگرم و مواد درشت دانه مقدار 100 کیلوگرم برداشت شد. سپس در آزمایشگاه حدود آتربرگ و مقاومت برشی مورد آزمایش و تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که آب های زیرزمینی می تواند باعث افت مقاومت لایه های مارنی و آبرفتی بین 40 تا 55 درصد و مارنی بین 60 تا 80 درصد در نمونه های برداشت شده در نقاط مختلف محدوده موردمطالعه شود و با افزایش شیب میزان چسبندگی لایه ها کم و زاویه اصطکاک داخلی زیاد می شود؛ بنابراین نفوذ آب های سطحی ناشی از بارش و تأثیر آن بر تراز آب های زیرزمینی و وقوع زلزله ای مشابه زلزله 3/7 ریشتری سال 1396 سرپل ذهاب می تواند احتمال وقوع زمین لغزش را افزایش دهد.
۴۱۰۳.

بررسی تطبیقی مؤلفه های مؤثر بر احساس امنیت در محلات اسکان غیررسمی کلانشهر کرج(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال ۱۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 1 - 22

کلیدواژه‌ها: احساس امنیت اسکان غیررسمی محلات کلانشهر کرج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
زمینه و هدف: امنیت مفهومی است که کاربرد آن با جوامع شهری معنی پیدا می کند. بدون احساس امنیت، هیچ فضای شهری عرصه حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان نخواهد بود. هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی مؤلفه های مؤثر بر احساس امنیت در محلات اسکان غیررسمی کلانشهر کرج است. در این پژوهش پس از بررسی مبانی نظری مرتبط، مؤلفه های امنیت جانی، امنیت حیثیتی و امنیت مالی، به عنوان شاخص های مؤثر بر احساس امنیت در محلات اسکان غیررسمی کلانشهر کرج به دست آمد. روش: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود؛ که اعتبار آن با روش صوری و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. جامعه آماری پژوهش شهروندان محلات اسکان غیررسمی کلانشهر کرج بودند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران (۳۸۴) نفر در نظر گرفته شد.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است محله قزل حصار و کلاک کمترین احساس امنیت جانی و محله اسلام آباد بالاترین میزان امنیت و احساس امنیت جانی را دارند. گفتنی است که بیشترین میانگین رتبه ای احساس امنیت مالی مربوط به محله اسلام آباد و کمترین آن مربوط به محله کلاک است.نتیجه گیری: مجموع نتایج نشان داده است که محلات بررسی شده از لحاظ اهمیت جانی نیز تفاوت معناداری با هم دارند. بالاترین احساس امنیت جانی مربوط به اسلام آباد و کمترین آن مربوط به محله قزل حصار است.
۴۱۰۴.

بررسی علل تشدید حاشیه نشینی در تبریز از منظر عوامل برنامه ریزی ناحیه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیای اجتماعی شهری سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 1 - 20

کلیدواژه‌ها: مهاجرت حاشیه نشینی مدل معادلات ساختاری کلان شهر تبریز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۷
مقدمه: تکوین و تشدید حاشیه نشینی در پیرامون شهرها تحت تأثیر روابط نابرابر سیاسی- اقتصادی در سطح جهانی، ضعف برنامه های ملّی در سطح میانی و برنامه ریزی شهری در سطح خرد شکل گرفته و در این راستا شهر تبریز نیز همانند سایر شهرهای بزرگ ایران، خیل عظیمی از جمعیت حوزه های روستایی و شهرهای کم جمعیت را به سوی خود کشانده و زمینه ساز افزایش میزان حاشیه نشینی شده است و مهمّ ترین هدف از پژوهش حاضر بررسی علل و عوامل تشدید حاشیه نشینی در شهر از منظر عوامل برنامه ریزی ناحیه ای است.داده و روش: تحقیق حاضر، از دیدگاه ماهیت روش، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری، ساکنان مناطق حاشیه نشین کلانشهر تبریز (مناطق قربانی، سیلاب، حیدرآباد، مارالان، ساری زمی، آخمه قیه، آخر طالقانی، قسمت های از لاله، محله غازان داغی و پاتوق) می باشند. این مناطق طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 309581 نفر جمعیت بوده و با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. افرادی به عنوان نمونه انتخاب گردید که اطلاعات کافی در این زمینه داشتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات نیز از آمارهای توصیفی و استنباطی (تی تک نمونه ای، کندال، تحلیل عاملی و تکنیک معادلات ساختاری) استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصله نشان م ی دهد، مهمترین عوامل مؤثر در تشدید و گسترش حاشیه نشینی در کلانشهر تبریز عبارتند از؛ 1) مدیریت و برنامه ریزی و سیاست گذاری و فناوری، 2) جاذبه های اقتصادی، رشد جمعیت و بروز مخاطرات محیطی، 3) نابرابری درآمدی و دسترسی به شغل و امکانات، 4) دافعه های اقتصادی محل سکونت مبدا و اختلافات قومی، 5) دافعه های اجتماعی فرهنگی محل سکونت قبلی، 6) رشد جمعیت روستا و میل به مهاجرت و 7) یافتن شغل و مسکن. در این میان عامل های اول و دوم به ترتیب با مقدار ویژه 60/5 و 45/5 از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. در این میان عامل های اول (عامل مدیریت و برنامه ریزی و سیاست گذاری و فناوری) و دوم (عامل جاذبه های اقتصادی، رشد جمعیت و بروز مخاطرات محیط) به ترتیب با مقدار ویژه 5/60 و 5/45 از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و عامل هفتم نیز با مقدار ویژه 1/51 از کمترین اهمیت برخوردار می باشد.نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاضر، نشان دهنده تأثیر عوامل مختلف بر تکوین و تشدید حاشیه نشینی است که در این رابطه باید عوامل و فاکتورهای کمی و کیفی را در تشدید و گسترش حاشیه نشینی در کلانشهرها لحاظ کرد.
۴۱۰۵.

بررسی و پهنه بندی فرونشست زمین با استفاده از تحلیل مدل چند معیاره آراس، مطالعه موردی: دشت اردبیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هیدروژئومورفولوژی سال ۱۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 112 - 94

کلیدواژه‌ها: فرونشست پهنه بندی Aras دشت اردبیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۱۶
هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مهم ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست دشت اردبیل و مشخص کردن سطوح مستعد که احتمالاً در آینده نزدیک درگیر فرونشست خواهند شد. هدف از این پژوهش در مرحله اول ارزیابی فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل سنجی راداری در محیط نرم افزار Sarscape، با بهره از قابلیت تصاویر-A1 Sentinel در بازه زمانی 2016 و 2021 و همچنین در ادامه، نسبت به پهنه بندی مناطق مستعد با الگوریتم چند معیاره Aras درمحیط نرم افزار Edrisiاقدام گردید .نتایج مطالعه حاضر نشان داد مقدار بین صفر تا 22 میلی متر فرونشست در محدوده مورد مطالعه ایجاد شده است که بیشترین میزان فرونشست در بخش مرکزی و سپس در بخش شرقی و شمال شرقی متمرکز است. با توجه به نتایج حاصل از پهنه بندی خطر فرونشست؛ معیارهای افت سطح آب، فاصله از رودخانه، زمین شناسی،کاربری اراضی به ترتیب با ضریب وزنی 221/0، 166/0، 152/0 و 147/0، مهم ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست محدوده مطالعاتی بوده و به ترتیب 41/267 و 21/403 کیلومتر مربع از محدوده دارای احتمال خطر بسیار زیاد و زیاد می باشد. در نهایت می توان گفت مهمترین عامل اصلی دخیل در افزایش مقدار و پتانسیل فرونشت دشت اردبیل، بهره ی بی رویه از آب های زیرزمینی و افت سطح آب است.
۴۱۰۶.

چارچوب تدوین خط مشی های زیست محیطی: مطالعه ای با روش تحلیل مضمون و فن دلفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۰) 520 - 543

کلیدواژه‌ها: محیط زیست خط مشی گذاری زیست محیطی تحلیل مضمون تدوین خط مشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۹
محیط زیست ایران به گواهی «شاخص عملکرد محیط زیست» در سال 2022 در وضعیت مناسبی قرار ندارد و با بحران های متعدد ی از جمله پدیده ریز گردها،خشک شدن تالاب ها، فرونشست زمین در اغلب مناطق کشور، آلودگی هوا و ... .مواجه می باشد.بدین منظور،تحقیق حاضر با توجه به اهمیت مرحله تدوین در فرایند خط مشی گذاری عمومی در نظر دارد چارچوبی جهت تدوین خط مشی های زیست محیطی کشور به منظور حل معضلات زیست محیطی پیشنهاد و ارایه دهد. تحقیق حاضر دارای رویکرد کیفی، که ابتدا به مرور ادبیات و سپس با 13 نفر از خبرگان حوزه محیط زیست مصاحبه نیمه ساختاریافته ترتیب داده شد و در ادامه از روش تحلیل مضمون جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است .در این روش ابتدا از طریق فرایند کدگذاری توصیفی، 105 کد (تم) اولیه در قالب 37 مضمون فرعی با استفاده از نرم افزار MAXODA ظهورگردید. سپس این مضامین در فرایند کدگذاری تفسیری به یکدیگر مرتبط و در نهایت 8 مضمون اصلی یا فراگیر شناسایی شدند.سپس در مرحله آخرتحقیق (رویکرد کمی)، نظر به احتمال وجود سوگیری در نظرات خبرگان ازتکنیک دلفی جهت دستیابی به توافق گروهی بین خبرگان استفاده گردید. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان می دهد که هشت مولفه یا عامل بر روی تدوین خط مشی های زیست محیطی اثر گذار می باشند که مضامین اصلی این تحقیق می باشند.این مضامین شامل "مولفه های اقتصادی توسعه پایدار"، "مولفه های اجتماعی توسعه پایدار"، "مولفه های زیست محیطی توسعه پایدار"، "مولفه های سیاسی توسعه پایدار"، "الزامات حقوقی"، ظرفیت نهادی و "بازیگران موثر در تدوین خط مشی های زیست محیطی" بعنوان عوامل موثر در تدوین خط مشی های زیست محیطی شناسایی و چارچوب تحقیق را تشکیل دادند.
۴۱۰۷.

تحلیل شبکه روابط سکونتگاه های روستایی دهستان جیرده، بخش مرکزی شهرستان شفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روستایی دوره ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۵) 484 - 497

کلیدواژه‌ها: سکونتگاه های روستایی جریان های فضایی رویکرد شبکه ای شهرستان شفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۷۰
پیوندهای روستایی - روستایی و روستایی - شهری شامل جریان های مختلفی است که به ساختار فضایی مناطق موجودیت شناخته شده ای می دهد. از همین روی از چند دهه گذشته برنامه ریزان به رویکرد شبکه ای و تعامل مبنا بین نقاط و موضوعات مختلف توجه کرده اند. با توجه به اهمیت این موضوع هدف پژوهش حاضر تحلیل روابط سکونتگاه های روستایی و شهر شفت واقع در دهستان جیرده بخش مرکزی شهرستان شفت با رویکرد تحلیل شبکه است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری، دهیاران و اعضای شورای اسلامی روستاهای دهستان جیرده (تمام روستاهای دهستان) و شهر شفت به تعداد 31 نفر بوده که پرسش نامه ای ماتریسی به منظور سنجش روابط بین آن ها اجرا شده است. همچنین ازنظریه و مدل تحلیل شبکه و با استفاده از نرم افزار Ucinet و آزمون های تراکم، تمرکز، دوسویگی، انتقال پذیری، E-I و غیره جهت تجزیه وتحلیل داده ها و از انواع گراف ها جهت نمایش روابط بهره برده شده است. نتایج نشان می دهد که انسجام و همکاری شبکه ای اندکی بین روستاهای موردمطالعه در سطح دهستان وجود دارد. میزان پایین شاخص تراکم در سطح شبکه یا دوسویگی نشان می دهد که روابط اندک و بیشتر جریان ها یک سویه و به سمت شهر شفت است. 
۴۱۰۸.

واکاوی زمانی و مکانی روند دمای بیشینه ی عمق خاک در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحلیل فضایی مخاطرات محیطی سال ۱۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ ۱۸۶-۱۶۷

کلیدواژه‌ها: دمای خاک تغییرات زمانی - مکانی آزمون من - کندال شیب سن ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۷۷
دمای خاک یکی از پارامترهای مهم در مطالعات هیدرولوژی، هواشناسی کشاورزی و اقلیم شناسی است. در این پژوهش تغییرات دمای خاک ایران در عمق های 5 تا 30سانتی متری زمین با هدف شناسایی رفتار زمانی و مکانی دما در گستره ی ایران بررسی شده است. بدین منظور داده های دمای خاک ۱۵۰ ایستگاه هواشناسی ایران استفاده شده است. پس از کنترل کیفی داده ها و انجام تحلیل های آماری مقدماتی، تغییرات روزانه و ماهانه ی دما برای کل ایران بررسی شد. در ادامه روند دمای خاک با استفاده از آزمون ناپارامتری من-کندال و شیب خط سن بررسی شده است. نتایج نشان داد رابطه ی مستقیم میان افزایش و کاهش دمای خاک در طول سال و ضریب تغییرات روزانه ی آن دیده می شود. روند مثبت دما در دو فصل تابستان و زمستان در گستره ی ایران فراگیر بوده است. در فصل تابستان روندهای قوی با اطمینان ۹۹ درصد غالبا در مناطق کوهستانی فراوانی بیشتری دارد در حالی که در فصل زمستان ایستگاه های واقع در نیمه ی جنوبی ایران بیشترین روند مثبت دمای خاک را در عمق های مختلف تجربه کرده اند. بررسی مقادیر روند دما گویای این است که روندهای بالاتر از ۱ درجه ی سلسیوس غالبا تا عمق ۲۰ سانتی متری خاک دیده می شود. روند افزایشی دمای خاک در فصل زمستان گسترش مکانی بیشتری را نشان می دهد که گویای افزایش دماهای کمینه ی سالانه است و در حالت کلی روند افزایشی دمای خاک ایران را در بلندمدت نشان می دهد.
۴۱۰۹.

ارتباط تغییر ضریب رواناب سطحی با تغییر کاربری/پوشش اراضی حوضه سامیان استان اردبیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۱ 41 - 24

کلیدواژه‌ها: کمیت آب تحلیل تغییرات سنجش از دور تولید رواناب کاربری اراضی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
هدف: برنامه ریزی منابع آب در کشورهای مختلف جهان بر اساس پتانسیل منابع سطحی انجام می شود. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تغییرات کاربری اراضی/ پوشش اراضی در حوزه سامیان اردبیل و نیز ارزیابی تغییرات ضریب رواناب در این حوضه است.روش و داده: در این پژوهش ابتدا کاربری اراضی برای چهار دوره زمانی از سال 1371 تا 1395 توسط نرم افزار ENVI به دست آمد. برای بررسی تغییرات کمی آب، 5 ایستگاه هیدرومتری و 32 ایستگاه باران سنجی در داخل حوضه انتخاب شد و ضریب رواناب ایستگاه های هیدرومتری به دست آمد. سپس برای تعیین معنی داری تغییر در داده های میانگین ضریب رواناب از آزمون واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد.یافته ها: در سال های مورد مطالعه کاربری مرتع با 9/75 درصد کاهش بیش ترین تغییر را داشته است، همچنین کاربری کشاورزی آبی با 45/8 درصد افزایش، بیش ترین افزایش در کاربری را داشته است. کاربری مسکونی در تمام دوره ها افزایش داشته و نسبت به دوره اول 42/1 درصد افزایش دارد. کشاورزی دیم نیز با 3/29 درصد در دوره های مورد مطالعه با افزایش روبه رو بوده است. در همه ایستگاه های مورد مطالعه به جز ایستگاه نیر مقدار Sig کم تر از 0/05 بود که بیانگر وجود معنی داری در داده های مربوط به ضریب رواناب در ایستگاه های مورد مطالعه در طول دوره مطالعاتی است.نتیجه گیری: در ایستگاه های سامیان، آلادیزگه، آتشگاه و گیلانده تغییرات ضریب رواناب کاهشی بوده که به معنای کاهش دبی در رودخانه در طول دوره پژوهش است؛ ولی در ایستگاه نیر تغییر معنادار وجود ندارد.نوآوری، کاربرد نتایج: در مجموع نتایج می تواند در تحلیل کمی ارتباط تغییر کاربری اراضی و تغییرات ضریب رواناب سطحی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می توان بر اساس میزان کاهش اراضی طبیعی، مقدار افزایش شدت رواناب و سیل خیزی را پیش بینی نمود. علاوه بر این، آمایش سرزمین و مدیریت اراضی و نیز اطلاع از میزان، شدت و تغییرات مکانی پتانسیل تولید رواناب پیش نیاز برنامه ریزی برای کنترل رواناب است.
۴۱۱۰.

بررسی کیفی وضعیت اثر مخاطرات طبیعی بر روی کارخانه های صنعتی با تاکید بر صنایع نفت و گاز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحلیل فضایی مخاطرات محیطی سال ۱۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 183 - 208

کلیدواژه‌ها: ارزیابی کیفی مخاطرات طبیعی حوادث فناورانه رویدادهای طبیعانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۰۷
با افزایش تعداد کارخانه های فرآیندی به دلیل نیاز جوامع بشری به محصولات این کارخانه ها، دسته جدیدی از حوادث ناشی از انواع خرابی های رویداده در آنها و تاثیر مخرب این رویدادها بر روی جوامع و محیط زیست و اقتصاد مشاهده شده است. افزایش حوادث ناشی از تاثیر مخاطرات طبیعی بر روی صنایع و تحمیل هزینه بسیار به جوامع و دولت ها، و آسیب پذیری بالای صنایع مذکور و نواحی شهری به این دسته از رویدادها، نیاز به توجه به این دسته از رویدادها را بیشتر نمود. با اینحال همچنان در بسیاری از مناطق دنیا به این موضوع آنچنان که باید پرداخته نشده است و همچنان با این دیدگاه که احتمال وقوع این قبیل حوادث بسیار ناچیز می باشد از پرداختن به آن و همچنین تعریف و پذیرش مسئولیت در برابر آن شانه خالی می شود و این درحالیست که فراوانی و توسعه روزافزون این رویدادها نشان داده شده است. در این مقاله با اتکا به آمارهای موجود به ارزیابی و مقایسه تبعات مخاطرات طبیعی منجر به رویداهای طبیعانه پرداخته می شود. منظور از رویدادهای طبیعانه، حوادث فناورانه ناشی از مخاطرات طبیعی می باشد که به عنوان رویدادهایی با پیامد بالا و احتمال پایین در نظر گرفته می شوند و می توانند یک ناحیه وسیع را تحت تاثیر قرار دهند و منجر به حوادث بزرگ و زنجیره وار شوند. بعد از معرفی و دسته بندی رویدادهای طبیعانه، مقایسه ای از توزیع و تبعات این رویدادها در ایران و جهان بر اساس مقالات و تحقیقات موجود صورت پذیرفته است. این تحقیقات نشان می دهد که بر خلاف مخاطرات طبیعی به رویدادهای طبیعانه در کشور توجه لازم نشده است. این در حالیست که هم تنوع کارخانه ها و سازه های صنعتی در ایران بسیار زیاد است که شرایط موجود و نیز روال تعمیر و نگهداری آنها مناسب نیست و هم بررسی آمار جمع آوری شده در این تحقیق نشانگر پتانسیل بالای وقوع حوادث فناورانه در کشور می باشد. در نهایت برای گام اول در راستای افزایش سطح آمادگی برای رویدادهای طبیعانه مرور تجارب موثر جهانی توصیه می شود. شناسایی و دسته بندی این صنایع، تدوین اطلاعاتی که در گزارشات ایمنی آنها باید وجود داشته باشد و نیز بررسی سناریوها و لحاظ کردن اثر دومینویی پیشنهاد شده و توصیه هایی در این راستا مدون شده است.
۴۱۱۱.

تاثیر فلسفه ها و تفکرات جنسیتی از جنبه مورفولوژی در معماری و ایجاد فضا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ ویژنامه ۱ 409 - 416

کلیدواژه‌ها: تفکرات جنسیتی مورفولوژی شکل گیری کالبدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۴۸
این پژوهش به تحلیل عاملی اکتشافی برای کشف روابط بین متغییر ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از نرم افزار ساختاری Smart-PLS3 ، بر آن است تا تاثیر فلسفه ها و تفکرات جنسیتی از جنبه مورفولوژی در معماری و ایجاد فضا را تبیین نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد از میان شاخص های جنسیتی، میزان انطباق انتظارات افراد با محیط در درجه اول، برای شکل گیری محیط موثر است و در مدارج بعدی، میزان تشخیص و تفکیک جزئیات توسط افراد، میزان موثر بودن و کارایی داشتن فعالیت شنیداری، میزان ایجاد شرایط سازگاری با محیط، ایجاد درک تجسم ذهنی از محیط در افراد، برانگیخته کردن حس زیبایی شناسی محیطی در افراد، برانگیخته شدن هیجان افراد در محیط، میزان تاثیر در فعالیت های بصری، جهت شکل گیری کالبد معماری موثرند. از میان شاخص های ریخت شناسی محیط، رنگ ها و ترکیبات آنها، نقش اول را در شکل گیری محیط دارند و در مدارج بعدی، وسعت و روشنایی فضا، یافتن مسیرها و درک فضا، انطباق با الگوهای رفتاری از سوی محیط، فرم هاو ترکیبات آنها، ایجاد مکان یابی مناسب، چیدمان معماری، طرح و نقشه جهت شکل گیری کالبد معماری موثرند. از میان ویژگی های کالبدی، آنچه که بستر فرهنگی می سازد، نقش اول را در شکل گیری محیط، دارد. انگیزش گروه های سنی، میزان انعطاف پذیری محیط، تاثیر دیدگاه جمعی بر محیط، روش های طراحی و فراگیری تحقیقات محیط شناسی در شکل گیری محیط و تطابق رفتار با محیط در درجات بعدی جهت شکل گیری کالبد معماری موثرند.
۴۱۱۲.

تحلیل الگوی فضایی عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی انتخابات در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال شانزدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 93 - 114

کلیدواژه‌ها: مشارکت سیاسی رفتار سیاسی انتخابات الگوی فضایی مشارکت رای دهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۳۱۷
مشارکت شهروندان، مشروعیت نظام سیاسی را به همراه دارد و انتخابات، مهمترین ابزار تحقق مشارکت سیاسی و بروز و ظهور مردم سالاری است. مشارکت سیاسی با مهمترین مباحث مربوط به علم سیاست و جامعه شناسی، نظیر احزاب، گروه های فشار، رابطه مردم و حکومت، جامعه مدنی، ویژگی های جمعیت شناختی و نظایر آن پیوند عمیق و ناگسستنی دارد. با عنایت به متون و مقالات متعدد و بهره گیری از روش های مختلف پژوهشی در زمینه مشارکت سیاسی- انتخاباتی و علل و انگیزه های آن، تاکنون نگاه فراترکیبی نسبت به این مسأله صورت نگرفته است. در این پژوهش با رویکرد فراترکیب و با نگاهی جامع و کلی شاخص ها و مؤلفه های اصلی مؤثر برمشارکت در انتخابات استخراج گردیده است. این پژوهش به این سؤال پاسخ می دهد که عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی در ایران کدامند؟ مطابق نتایج، از228 مقاله مورد بررسی، 126عامل مؤثر در مشارکت به دست آمد که در10 مؤلفه کلی دسته بندی گردیده اند.
۴۱۱۳.

نگرشی نو به مفهوم و ابعاد هیدروپلیتیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۳) 61 - 78

کلیدواژه‌ها: مفهوم سازی ژئوپلیتیک هیدروپلیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۳ تعداد دانلود : ۳۵۵
آب، بنیاد پیدایش، ماندگاری و کارایی واحدهای سیاسی- فضایی است. طی چند دهه اخیر مؤلفه های طبیعی و انسانی همچون تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، رشد و توسعه اقتصادی و... آب را به یکی از جستارهای مهم ژئوپلیتیک بدل ساخته است. در واقع اهمیت هیدروپلیتیک در مباحث ژئوپلیتیک در سده اخیر به دلیل بحران کم آبی هر روز بیشتر از قبل نمایان می شود. پژوهش حاضر که ماهیت بنیادی دارد با بهره گیری از روش شناسی توصیفی- تحلیلی نگرشی نو به مفهوم و ابعاد هیدروپلیتیک دارد. نتایج تحقیق نشان داد که از نظر مفهومی هیدروپلیتیک را می توان به عنوان دانش شناخت، کسب، بهره وری و حفظ آب به عنوان منبع جغرافیایی و مسائل مرتبط با آن در مناسبات فروملی، ملی، منطقه ای و جهانی تعریف کرد به بیانی دیگر، هیدروپلیتیک عبارت است از دانش طراحی و بازبینی استراتژی های بازیگران جهت دستیابی به منافع و اهداف مبتنی بر آب و مسائل مرتبط با آن به عنوان منبع جغرافیایی قدرت است. از سوی دیگر ابعاد مورد بحث در مطالعات هیدروپلیتیک در سه بخش آب به عنوان منبع جغرافیایی قدرت، مناسبات مبتنی بر آب و استراتژی ها مبتنی بر آب مورد بحث و مطالعه قرار می گیرد. هیدروپلیتیک عبارت است از دانش طراحی و بازبینی استراتژی های بازیگران جهت دستیابی به منافع و اهداف مبتنی بر آب و مسائل مرتبط با آن به عنوان منبع جغرافیایی قدرت است. از سوی دیگر ابعاد مورد بحث در مطالعات هیدروپلیتیک در سه بخش آب به عنوان منبع جغرافیایی قدرت، مناسبات مبتنی بر آب و استراتژی ها مبتنی بر آب مورد بحث و مطالعه قرار می گیرد.
۴۱۱۴.

تحلیل فضایی مراکز استراتژیک شهر نیشابور با استفاده از رویکرد اندرکنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۳) 209 - 221

کلیدواژه‌ها: پدافند غیرعامل مراکز استراتژیک تحلیل اندرکنشی مدیریت بحران شهر نیشابور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۲۴۱
شهرها با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری و استقرار بسیاری از تأسیسات و ابزارهای اقتصادی و از همه مهم تر جمعیت زیادی که در آن ها ساکن هستند، در صورت بروز جنگ دچار صدمات مالی و جانی قابل توجهی می شوند. در مناطق شهری، صدمات جنگی شامل ترکیبی از ویرانه های کالبدی و اختلال در عملکرد عناصر شهری است. انهدام سازه ها و ساختمان ها، شبکه راه ها و دسترسی ها، تأسیسات اساسی مخازن آب، نیروگاه ها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، آب، گاز، مراکز امداد و نجات و غیره از آن جمله هستند. امروزه و در عصر حاضر پدافند غیرعامل یکی از مهم ترین مفاهیم مطرح شده در حوزه کلی مدیریت بحران شهری برای تأمین ایمنی و امنیت شهرها و پایه ریزی رفاه شهروندی در تمام مناطق شهری می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی و به روش کمی است. در این پژوهش برای دستیابی به هدف تعیین میزان وابستگی پهنه های شهری، از تحلیل اندرکنشی (فیزیکی، سایبری، جغرافیایی و منطقی) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام مراکز استراتژیک شهر نیشابور می باشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان تأثیر مراکز استراتژیک شهر نیشابور بر یکدیگر و نمایش فضایی میزان ریسک این شهر است. نتایج اندرکنش فیزیکی و سایبری و منطقی نشان داد که دارایی های زیرساخت آب و برق بیشترین میزان وابستگی را داشتند. همچنین بر اساس نتایج اندرکنش جغرافیایی بیشتر دارایی های شهر نیشابور در فاصله کمتر از 5 کیلومتر از هم قرار دارند. از یافته های به دست آمده می توان این گونه نتیجه گرفت که بیشترین آسیب-پذیری شهر مربوط به زیرساخت آب و برق است و ضروری است راهکارهای لازم برای مدیریت بحران سنجیده شود.
۴۱۱۵.

واکاوی چالش های بهره برداران دهقانی با هدف دستیابی به توسعه پایدار روستایی در ایران؛ موردمطالعه: استان زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دوره ۳۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 75 - 90

کلیدواژه‌ها: کشاورزی توسعه پایدار بهره برداری دهقانی استان زنجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۸۲
نظام بهره برداری دهقانی، واقعیتی انکارناپذیر در اقتصاد روستاهای ایران و درآمد و معیشت بسیاری از خانواده های روستایی بر این نظام کشاورزی استوار است. با وجود مشکلات و تنگناهای فراوان، کشاورزان دهقانی به دلیل شناختی که از روستا و کشاورزی دارند، مهم ترین عامل در رسیدن به توسعه کشاورزی و روستایی محسوب می شوند. در این پژوهش، این موضوع بررسی می شود که مشکلات و چالش های بهره برداران دهقانی در استان زنجان چیست. این پژوهش، ازلحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است. گردآوری داده های موردنیاز برای پژوهش با استفاده از شیوه پیمایشی (پرسش نامه، مصاحبه و مشاهده) انجام گرفت. جامعه آماری، 40 روستا از 8 شهرستان دارای کشت دهقانی انتخاب و درنهایت340 پرسش نامه (با استفاده از فرمول کوکران) به صورت تصادفی بین خانوارهای روستایی توزیع و برای تجزیه و تحلیل از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ پژوهش برای کل پرسش نامه تحقیق (873/0) به دست آمده است که پایایی کلی پرسش نامه را تأیید می کند. نتایج تجزیه وتحلیل عاملی نشان دهنده آن بود که درنهایت 5 عامل (اقتصادی، مدیریتی، زیربنایی - محیطی، اجتماعی و جامعه محلی) توانستند 66 درصد از واریانس چالش های بهره برداران دهقانی را توضیح و تبیین کنند. در عامل اقتصادی، «درآمد کم و ناخوشایند ناشی از کشت وکار برای بهره برداران» (773.)، در عامل مدیریتی، «نبودِ حمایت به موقع و مناسب دولت و نهادها از کشاورزان» (715.)، در عامل محیطی- زیربنایی، «تخریب و تغییر کاربری باغات و زمین های کشاورزی» (746.)، در عامل اجتماعی، «ضعف اعتمادبه نفس، مهارت و خودباوری در کشاورزان» (695.) و در عامل جامعه محلی، «کیفیت پایین و پراکنده بودن زمین های کشاورزی» (609.)، مهم ترین و اثرگذارترین چالش ها ازنظر بهره برداران کشاورزی محسوب می شوند. براساس نتایج گفته می شود، بیشتر چالش ها و مشکلات روستایی در استان زنجان با مدیریت اصولی و برنامه ریزی هدفمند و کاربردی حل می شوند.
۴۱۱۶.

جایگاه مساجد در هویّت بخشی به محلات و فضای شهری

نویسنده:
منبع: مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای دوره ۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 19 - 29

کلیدواژه‌ها: هویت مساجد معماری فضای شهری حس تعلق به مکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۸۶
زمینه و هدف: انسان امروزی بدون در نظر گرفتن آنچه بر وی گذشته است، قادر به زندگی نیست و برای داشتن زندگی بهتر، باید به زیرساخت هایی که از قبل بدست آورده است، تکیه کند. هویّت انسانی در اولین، ابتدایی ترین و بهترین حالت در محیطی که خود آراسته است نمود پیدا می کند . هویّت، واژه ای بسیار ساده اما با مفهومی بسیار پیچیده است. با ورود عناصر فرهنگی دیگر کشورها، به خصوص کشورها ی غربی، فرهنگ و در پی آن هویت جامعه ایرانی نیز دست خوش تغییراتی شده است؛ از این رو امروزه بحث درباره هویّت و فرهنگ در شاخه های مختلف علمی مورد توجّه قرارگرفته است. از آ نجا که یکی از شیوه های بررسی هویّت جامعه، توجّه به عناصر فضایی و ارتباطی شهری آن می باشد این مقاله با هدف بررسی جایگاه معماری مساجد در هویّت بخشی به فضایِ شهری، ارائه شده است. از اهداف این پژوهش می توان به احیاء مجدد فضایِ شهری و ویژگی های زیبایی شناختی آن، دمیدن روح جدید در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی، تغییر در سطح فرهنگ ، حفظ و ارتقاء ارزش های کهن، خلق فضای شهری معاصر با الگو از عناصر سنّتی و تحکیم حس تعلق به مکان نام برد.روش بررسی: روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در بخش گردآوری داده ها، از روش کیفی استفاده گردید. استخراج و بررسی عناصر هویت ساز در معماری مساجد در قالب نمودار مفهومی و به شیوه ی کتابخانه ای و اسنادی صورت پذیرفته است.یافته ها و نتیجه گیری: یافته های این تحقیق نشان می دهند که توجه به کالبد، جانمایی، و نحوه چیدمان فضاها و سایر عناصرِ شهری در کنار مباحث فرهنگی و معنوی که از وظایف طراحان شهری است از جمله مواردی است که موجب ارتقاء هویت مسجدها در فضای شهری می شود.
۴۱۱۷.

ارزیابی پایداری عملیات جنگلکاری مانگرو در سواحل استان سیستان و بلوچستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی سال چهارم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۳) 1 - 13

کلیدواژه‌ها: توسعه جنگل تغییرات سطح تغییرات تراکم حرا سیستان و بلوچستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۰۵
ارزیابی میزان پایداری و موفقیت جنگلکاری ها، استراتژی و راهنمای مناسبی را جهت مکان یابی صحیح عملیات های توسعه و احیای جنگل ها فراهم می کند. در این مطالعه وضعیت پایداری جنگلکاری های مانگرو در 7 رویشگاه سواحل استان سیستان و بلوچستان ایران در دوره زمانی 1374 تا 1390 ارزیابی شده است. فرایند ارزیابی از طریق بررسی کمّی شاخص های تغییرات سطح، تغییرات تراکم، رشد ارتفاعی و زادآوری جنگل به انجام رسید. در این خصوص از تفسیر چشمی تصاویر ماهواره ای و روش نمونه برداری تصادفی با قطعات نمونه 1 آری دایره ای شکل استفاده شد. مطابق این بررسی در بازه زمانی 16 ساله، 5 میلیون و 457 هزار اصله نهال حرا در سواحل استان کاشته است که عمدتا فاصله کشت آنها 3×3 متر بوده است. نتایج نشان داد 1170 هکتار عرصه از سواحل استان به جنگلکاری حرا اختصاص داده شد که این میزان در سال 1390 به 303/9 هکتار کاهش پیدا کرده است. همچنین مطابق این بررسی رویشگاه های پزم و تنگ در وضعیت ناپایداری خیلی زیاد، رویشگاه های تیس و گالک در وضعیت ناپایداری زیاد، رویشگاه های ناصرآباد و بیردف در وضعیت گرایش به ناپایداری و تنها رویشگاه راشدی در وضعیت پایداری بسیار بالا قرار دارد. بر اساس این مطالعه در مجموع میزان موفقیت جنگلکاری های انجام شده 25/9 درصد است. نتایج ارزیابی پایداری نشان داد به جز رویشگاه راشدی، همه خورهای جنگلکاری شده در وضعیت ناپایداری قرار دارند. مکان یابی نامناسب و وقوع طوفان گونو در سال 1386 دلیل اصلی عدم موفقیت 74/1 درصدی عملیات جنگلکاری در منطقه است. 
۴۱۱۸.

بررسی و تحلیل ظرفیت های اقتصادی گردشگری اربعین در استان خوزستان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: فضای گردشگری سال ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: ظرفیت های اقتصادی گردشگری اربعین تکنیک SWOT استان خوزستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۲۱۳
پژوهش حاضر باهدف بررسی و تحلیل ظرفیت های اقتصادی گردشگری اربعین در استان خوزستان تدوین شده است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی- نظری و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان داد که گردشگری اربعین بر زیرساخت های کالبدی استان خوزستان تأثیر داشته است. همچنین گردشگری اربعین در سطح متوسط به بالایی به تبلیغات و بازاریابی سایر انواع گردشگری کمک کرده است. ارزیابی اثرات گردشگری اربعین بر عرضه و تقاضای محصولات و خدمات در استان خوزستان حاکی از آن است که گردشگری اربعین توانسته به مقدار قابل توجهی بر عرضه و تقاضای محصولات اثر داشته باشد. دیگر نتایج این پژوهش نشان داد که گردشگری اربعین بر اشتغال، افزایش درآمد، رونق تولید، درآمدهای دولتی و افزایش مخارج مصرفی خانوارها تأثیر داشته است. درنهایت ضریب همبستگی پیرسون نشان داده که بین گردشگری اربعین و برندیابی گردشگری در استان خوزستان رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد. طبق نتایج به دست آمده می توان گفت وضعیت ظرفیت های اقتصادی گردشگری اربعین استان خوزستان در استراتژی تهاجمی قرار دارد.
۴۱۱۹.

الگوی جغرافیایی توزیع رفاه و شناسایی عوامل موثر بر آن در مناطق روستایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۱ 37 - 56

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی منطقه ای تعادل فضایی سطح رفاه سکونتگاه های روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۴
برخورداری از سطح قابل قبولی از مولفه های مختلف توسعه، حق مسلم جامعه تلاشگر روستایی است. با این وجود بررسی ها نشان می دهد در خصوص برخورداری جامعه روستایی از مولفه های توسعه، کاستی های متعددی وجود دارد. یکی از مهم ترین مولفه های توسعه، برخورداری جامعه روستایی از متغیرهای رفاهی است. هدف پژوهش کمی و کاربردی حاضر بررسی و تحلیل فضایی چگونگی برخورداری مناطق روستایی ایران به لحاظ متغیرهای رفاهی است. داده های کمی مورد نیاز از مرکز آمار ایران در سال 1400 گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش ترکیبی (ترکیب یافته های حاصل از مدل های تصمیم گیری، تکنیک تحلیل خوشه ای و سامانه اطلاعات جغرافیایی) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد سه استان البرز، هرمزگان و بوشهر به ترتیب با ضریب اولویت 492/0، 48134/0 و 4813/0، برخوردارترین و سه استان سیستان و بلوچستان، لرستان و خراسان شمالی به ترتیب با ضریب اولویت 052/0، 163/0 و 198/0، ضعیف ترین استان های کشور به لحاظ برخورداری از شاخص های رفاهی هستند. نتایج تحلیل خوشه ای حاکی از آن است که 11 استان کشور در سطح نسبتاً توسعه یافته، 10 استان در سطح توسعه متوسط، 9 استان در سطح محروم و استان سیستان و بلوچستان به تنهایی در سطح بسیار محروم، قرار گرفته است. نتایج تحلیل فضایی استان های ایران به لحاظ برخورداری از شاخص رفاه نمایان گر این است که اکثر استان های مرزی نسبت به استان های مرکزی ایران، در شرایط نامساعدی قرار دارند. نتایج مدل رگرسیونی چند متغیره برازش شده نشان داد متغیر درآمد، با ضریب تعیین 564/0 و ضریب بتای 751/0، کلیدی ترین عامل اثرگذار بر سطح رفاه در مناطق روستایی است.
۴۱۲۰.

تحلیل تاثیر عوامل ژئومورفولوژی در پراکنش سکونتگاه های باستانی (مطالعه موردی: شهرستان پیرانشهر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ژئومورفولوژی کمی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 1 - 16

کلیدواژه‌ها: عوامل محیطی سکونتگاه هایی باستانی پراکنش مکانی پیرانشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۵۱
عوامل محیطی نقش اصلی را در پراکنش و نحوه استقرار نواحی سکونتگاهی در طول تاریخ داشته اند و با بررسی شرایط محیطی هر منطقه می توان تا حدود زیادی به وجود نواحی سکونتگاهی باستانی در آن منطقه پی برد. با توجه به اهمیت بررسی نحوه پراکنش سکونتگاه های باستانی، در این پژوهش به تحلیل عوامل محیطی در نحوه استقرار سکونتگاه های باستانی در شهرستان پیرانشهر پرداخته شده است. در این پژوهش از مدل رقومی ارتفاعی 30 متر، لایه سایت های باستانی شناسایی شده در منطقه، نقشه 1:100000 زمین شناسی و نقشه 1:50000 توپوگرافی منطقه به عنوان داده های تحقیق استفاده شده است. مهم ترین ابزار مورد استفاده در تحقیق ArcGIS بوده است و همچنین در این تحقیق از مدل تلفیقی منطق فازی و AHP نیز استفاده شده است. این تحقیق به صورت کلی در دو مرحله انجام شده در مرحله اول به تحلیل پراکنش سایت های باستانی در ارتباط با عوامل مختلف محیطی پرداخته شده و در مرحله دوم نیز مناطق مستعد استقرار سکونتگاه های باستانی شناسایی شده است. بر اساس نتایج حاصله، پراکنش سایت-های باستانی در ارتباط مستقیم با شرایط محیطی بوده است به طوری که بیش ترین میزان تراکم سایت-های باستانی در مناطق با شیب کم، مناطق کم ارتفاع، مناطق نزدیک به رودخانه، جهات شیب شمالی، واحد آبرفت های کواترنری و همچنین واحد دشت های آبرفتی بوده است. مجموع نتایج حاصله از این پژوهش نشان داده است که شرایط محیطی در گذشته نیز نقش اصلی را در پراکنش نواحی سکونتگاهی داشته است و با بررسی شرایط محیطی هر منطقه تا حدود زیادی می توان به وجود سایت های باستانی در آن منطقه پی برد

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان