مناطق روستایی

شبکه های حمل و نقل به عنوان یکی از زیرساخت های اساسی هر کشوری مطرح بوده و از جنبه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی حائز اهمیت هستند. آزادراه ه ا به عن وان یکی از مهم تری ن زیرس اخت های حیات ی، ب ه لح اظ ش رایط فن ی فیزیک ی و در ص ورت دارا ب ودن کیفی ت محیط ی می توانند ازجمل ه عناصر مهم تمدن و پیشرفت ه رکشور به حساب آیند. هدف از این پژوهش بررسی اثرات احداث آزادراه خرم آباد اراک بر مناطق روستایی با تأکید بر محورهای توسعه پایدار می باشد. روش شناسی در این پژوهش از نوع کیفی (نظریه داده بنیاد) می باشد. نمونه ها به صورت هدفمند و با روش گلوله برفی به تعداد 19 نفر از بین ساکنان محلی، کارگران، مهندسان مشاور و کارکنان اداره راه و شهرسازی انتخاب شدند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد احداث آزادراه در مجموع باعث ایجاد آثار اقتصادی و اجتماعی و نهادی مثبتی در روستاهای همجوار گردیده است، به طوری که باعث کاهش استهلاک خودروها وکاهش مصرف سوخت، کاهش طول مسیر، افزایش سرعت در انتقال محصولات کالاهای کشاورزی، اشتغال زایی برای افراد بومی و افزایش تنوع شغلی در منطقه، افزایش ایمنی و کاهش تصادفات و تلفاتی انسانی، دسترسی مناسب برای حضور گردشگران و افزایش نظارت نیروهای اداری بر منطقه شده است. اما در بعد زیست محیطی و در زمینه کشاورزی آثار این طرح شامل انتشارگازهای سوخت های فسیلی ماشین آلات و گردوغبار و آلودگی صوتی ناشی از فعالیت خودروها و ماشین آلات، تولید زباله در اطراف کارگاه های موقت خصوصی و کارگری، تغییر کاربری زمین های کشاورزی و قطع درختان و غیره می باشند که منفی ارزیابی می شوند.

مقدمه: فعالیتهای بدنی و ورزشی در سلامت انسان، دارای جایگاه محوری و ویژه ای است؛ زیرا هم باعث ارتقای فعالیت متابولیک و عملکردهای قلبی- عروقی می شود و هم بهزیستی اجتماعی و روان شناختی را بهبود می بخشد. این پژوهش با هدف، نقش انگیزش مشارکت ورزشی در بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی دانش آموزان دختر دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم انجام شد. روش: بین انگیزه مشارکت ورزشی با بهزیستی اجتماعی رابطه وجود دارد. همچنین با توجه به ضریب رگرسیونی استانداردنشده می توان گفت، به ازای یک واحد تغییر در انگیزه مشارکت ورزشی 765/ 0 واحد تغییر در بهزیستی اجتماعی به وجود می آید؛ اما بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی ارتباط معنی داری مشاهده نشد و نتایج ضریب استانداردنشده حاصل از رگرسیون 261/ 0 به دست آمد که ازلحاظ آماری معنی دار نبود. یافته ها: این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و از نظر روش گردآوری و تحلیل داده ها توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری موردنظر در این تحقیق مشتمل بر 200 نفر از دانش آموزان متوسطه دوره اول شهرستان جاجرم بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری تصادفی ساده بر اساس جدول مورگان بود که بر اساس آن 127 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه ها به صورت حضوری و آنلاین تکمیل شد. در این پژوهش از ابزارهای انگیزه مشارکت ورزشی، بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی برای جمع آوری داده ها استفاده شد. همچنین به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده استفاده شد. بحث: این پژوهش بیانگر این است که انگیزه مشارکت در فعالیتهای بدنی ورزشی می تواند بهزیستی اجتماعی دانش آموزان پیش بینی کند اما هویت اجتماعی دانش آموزان را پیش بینی نمی کند. پس می توان از این فعالیتها برای بهبود بهزیستی اجتماعی دانش آموزان در مدارس استفاده کرد.

هدف اصلی این مطالعه، بررسی نگرش ساکنان منطقه به گردشگری و عوامل تأثیرگذار بر این  نگرش بر مبنای نظریه تبادل اجتماعی می باشد. پژوهش حاضر به بررسی نگرش و حمایت ذی نفعان از گردشگری پرداخته است. از لحاظ روش تحقیق، این مطالعه از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی و کاربردی است که از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده و به روش علی ارتباطی و تحلیل ماتریس کواریانس- واریانس انجام شده است. از نظر شیوه جمع آوری و دریافت اطلاعات، این تحقیق در حوزه مطالعات میدانی قرار دارد. جامعه آماری پژوهش، سرپرست خانوارها (مردم محلی) در روستاهای استان آذربایجان شرقی در ایران بودند. با توجه به بررسی های به عمل آمده از سازمان های متولی گردشگری روستایی استان آذربایجان شرقی مانند سازمان گردشگری و میراث فرهنگی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و نیز مشاهده و بررسی میدانی، تعداد 20 روستا به عنوان روستای نمونه انتخاب شدند که تعداد کل خانوار این روستاها برابر با 4669 برآورد شد. با استفاده از رابطه کوکران، تعداد 355 نفر سرپرست خانوار به عنوان نمونه آماری مطالعه از مردم محلی انتخاب گردیدند. در این مطالعه از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاده شد. بر این اساس، ابتدا به انتخاب روستاهای مورد مطالعه از مناطق روستایی استان آذربایجان شرقی با در نظرگرفتن یکسری از ویژگی ها و شاخص های تعیین کننده از جمله دارا بودن آثار ثبت شده ملی و جهانی، دارا بودن بافت سنتی و یا سبک معماری خاص یا مراسم فرهنگی تعریف شده در زمان خاص و... پرداخته شد. تعداد 20 روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند و سپس از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب استفاده گردید و در مرحله نهایی از طریق استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده به سرپرست خانوار به صورت حضوری مراجعه و اطلاعات لازم جمع آوری و پرسشنامه تکمیل گردید. جهت تعیین روایی ابزار اندازه گیری از میانگین واریانس استخراج شده[1] استفاده گردید و نتایج نشان دهنده روایی ابزار اندازه گیری بود (97/0-74/0). به منظور تعیین میزان پایایی ابزار تحقیق، از پایایی ترکیبی استفاده شد و نتایج  نشان دهنده پایایی ابزار اندازه گیری بود (99/0-93/0). نتایج نظرات ساکنان محلی در خصوص روابط علی بین متغیرهای توسعه گردشگری حاکی از این بود که رابطه علی مثبت و معنی داری بین منفعت شخصی و درک تأثیرات مثبت گردشگری، بین منفعت شخصی و رضایت، بین درک تأثیرات مثبت گردشگری و رضایت، بین درک تأثیرات مثبت گردشگری و حمایت از توسعه گردشگری، بین رضایت و حمایت از توسعه گردشگری وجود داشته است. رابطه علی منفی و معنی داری بین منفعت شخصی و درک تأثیرات منفی گردشگری، درک تأثیرات منفی گردشگری و رضایت، بین درک تأثیرات منفی و حمایت از توسعه گردشگری وجود داشته است. نتایج مطالعه، ضمن تأیید نظریه تبادل اجتماعی مشخص کرد که چه ساختارهایی در حمایت از توسعه گردشگری دخیل می باشند که می بایست در برنامه ریزی توسعه گردشگری در نظر گرفته شوند.

امروزه به گردشگری کشاورزی به عنوان فرصتی برای توسعه منطقه های روستایی توجه شده است. برای توسعه گردشگری کشاورزی پایدار شناسایی و اولویت بندی روستاهای مستعد به منظور توسعه این نوع فعالیت ضروری است. هدف از پژوهش حاضر مکان یابی روستاهای مناسب توسعه ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﮐﺸﺎورزی در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن سمیرم است. روش ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و به شیوه پیمایشی است. ﺟﺎﻣﻌه آﻣﺎری پژوهش کارشناسان و کشاورزان است. در این پژوهش ﺑﺮای ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت از پرسشنامه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه است. بدین صورت که شاخص های مناسب ابتدا با نظرخواهی از 15 نفر از خبرگان و با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی و نرم افزار Super Decicion شناسایی و سپس پهنه مستعد و روستاهای مستعد با استفاده از شاخص های مکانی از طریق نرم افزار ARCGIS و روش هم پوشانی فازی برای توسعه گردشگری کشاورزی تعیین و در نهایت، بر اساس تعداد جمعیت 14 روستای مستعد برای توسعه گردشگری کشاورزی انتخاب شد. در مرحله بعد ظرفیت اجتماعی جامعه محلی در روستاهای شناسایی شده سنجیده شد. حجم نمونه پژوهش 326 نفر است. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه استفاده و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ها با نرم افزار SPSS انجام شد. در نهایت، با استفاده از مدل TOPSIS روستاها بر اساس تمامی شاخص های ظرفیت کشاورزی، منابع طبیعی و گردشگری، زیرساخت های گردشگری و ظرفیت اجتماعی جامعه محلی مؤثر بر توسعه گردشگری کشاورزی رتبه بندی شد. سه روستای علی آباد، دنگزلو و خفر بیشترین توانمندی را برای توسعه گردشگری کشاورزی دارند. نتایج نشان داد که برنامه ریزان باید تمام عوامل شامل ظرفیت کشاورزی، منابع طبیعی، جاذبه های گردشگری، زیرساخت ها و ظرفیت اجتماعی جامعه محلی را برای شناسایی روستاهای مناسب گردشگری کشاورزی در نظر بگیرند.

هدف این پژوهش ارزیابی زیست پذیری و تاب آوری معیشتی روستاییان دربرابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر خشکسالی در مناطق روستایی شهرستان پلدختر است. این پژوهش از نظر هدف به عنوان یک پژوهش کاربردی است که از نظر شیوه اجرا به صورت توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. جامعه آماری تحقیق را خانوارهای روستاهای شهرستان پلدختر تشکیل داده است که بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 برابر با 7358 خانوار بوده است. به منظور مشخص نمودن تعداد نمونه از فرمول کوکران استفاده گردیده است که بر طبق آن تعداد 365 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. به منظور تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق از آزمون تی تک نمونه ای و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. به منظور بررسی وضعیت شاخص های زیست پذیری در برابر خشکسالی در روستاهای شهرستان پلدختر از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج نشان داد که شاخص اقتصادی با میانگین 779/2 و شاخص کالبدی با میانگین 937/2 در وضعیت نامطلوب، شاخص زیست محیطی با میانگین 103/3 و شاخص اجتماعی با میانگین 103/3 در وضعیت مطلوب قرار دارند. به منظور بررسی وضعیت شاخص های تاب آوری در برابر خشکسالی در روستاهای شهرستان پلدختر از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج نشان داد که شاخص امنیت شغلی با میانگین 885/2، شاخص پویایی و تنوع اقتصادی با میانگین 913/2، شاخص رفاه اقتصادی با میانگین 901/2 و شاخص بیمه با میانگین 894/2 در وضعیت نامطلوب قرار دارند. به منظور بررسی اثرات زیست پذیری سکونتگاه های روستایی بر تاب آوری معیشتی روستاییان دربرابر خشکسالی از تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که بعد اجتماعی با مقدار ضریب بتای 365/0، بعد اقتصادی با مقدار ضریب بتای 312/0، بعد کالبدی با مقدار ضریب بتای 276/0 و بعد زیست محیطی با مقدار ضریب بتای 210/0 بر تاب آوری معیشتی روستاییان دربرابر خشکسالی به ترتیب بیشترین تاثیر را دارند.

امروزه عامل اصلی و مهم مهاجرت های روستایی کاهش میزان منابع آبی و عدم مدیریت صحیح منابع آبی به خصوص در بخش کشاورزی است که معیشت خانوارهای روستایی را با مشکلات فراوانی روبرو ساخته است. این پژوهش با هدف بررسی اثرات مدیریت منابع آبی در بهبود معیشت پایدار روستایی در شهرستان پلدختر انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف به عنوان یک پژوهش کاربردی است که از نظر شیوه اجرا به صورت توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. جامعه آماری تحقیق را خانوارهای روستاهای شهرستان پلدختر تشکیل داده است که بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 برابر با 7358 خانوار بوده است. به منظور مشخص نمودن تعداد نمونه از فرمول کوکران استفاده گردیده است که بر طبق آن تعداد 365 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. به منظور تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق از آزمون تی تک نمونه ای و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. به منظور بررسی وضعیت مدیریت منابع آبی در روستاهای شهرستان پلدختر از آزمون تی تک نمونه ای استفاده گردیده است نتایج آزمون نشان داد که گویه میزان بهره گیری از الگوی کشت مناسب با مقدار میانگین 376/3 بیش ترین میانگین را به خود اختصاص داده است و گویه میزان مشارکت بانک کشاورزی در اعطای وام به کشاورزان جهت تأمین و انتقال آب مورد نیاز با مقدار 706/2 کمترین میانگین را به خود اختصاص داده است. در مجموع وضعیت مدیریت منابع آبی با مقدار میانگین 118/3 با توجه به سطح معناداری و حد بالا و حد پایین که هر دو مثبت هستند در روستاهای شهرستان پلدختر مطلوب ارزیابی شده است. به منظور بررسی اثرات مدیریت منابع آب بر معیشت پایدارروستایی از تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که مدیریت منابع آبی بر متغیر معیشت اجتماعی با مقدار ضریب بتای 325/0، بر متغیر معیشت اقتصادی با مقدار ضریب بتای 276/0، بر متغیر معیشت انسانی با مقدار ضریب بتای 213/0 و بر متغیر معیشت فیزیکی با مقدار ضریب بتای 178/0 تاثیر گذار بوده است.

مفهوم مشارکت سیاسی دربرگیرنده گروهی از راهبرد ها، مفاهیم، اندیشه ها و سازمان های نوینی است که تأمین کننده نیازهای اجتماعی است. از طرفی شبکه های اجتماعی در ارتقا و یا کاهش شاخص های آن نقش بسیار موثر دارند زیرا میزان تأثیر شبکه های اجتماعی بر فضاهای روستایی، تصویر متفاوت و متنوعی را ارئه می دهد که تحقیق حاضر سعی داشت جنبه مشارکت سیاسی ساکنین را در نواحی روستایی مورد مطالعه، بررسی کند. تحقیق برمبنای هدف کاربردی و از حیث امکان کنترل متغیرها، از نوع تحقیقات شبه تجربی بود، زیرا با توجه به پس رویدادی بودن تحقیق امکان کنترل متغیرها به نحو کامل وجود ندارد. در این تحقیق با مطالعه ادبیات نظری و تحقیقات گذشته، متغیرها و ابعاد تحقیق در 3 بعد کلی مشخص گردید. نگرش انتخاباتی، تاثیرپذیری از کاربران و رفتار انتخاباتی که تفسیر آن در کلیّت مشارکت سیاسی در نواحی روستایی شهرستان ملکان، مورد توجه بود. نتایج حاکی از آنست که بیشترین معیار نگرش انتخاباتی و کم اهمیت ترین معیار رفتار انتخاباتی در تبیین و پیش بینی متغیر وابسته(مشارکت سیاسی) نقش دارد. تحقیق توجه به شبکه های اجتماعی را در قالب افزایش اثرات آن و بهبود معیارهای مشارکت سیاسی در نواحی روستایی مورد مطالعه بیان می دارد.

فرونشست زمین، پدیده ای است که در چند دهه اخیر در اکثر دشت های آبرفتی ایران به چشم می خورد که درنتیجه پایین رفتن تدریجی یا ناگهانی سطح زمین در اثر عوامل مختلفی ازقبیل: برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، فعالیت های تکتونیکی، استخراج معادن و غیره به وقوع می پیوندد. دشت نیشابور نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با برداشت بیش ازحد آب های زیرزمینی در چند دهه اخیر، سطح ایستابی لایه آبدار پایین رفته و فشار هیدرواستاتیک کاهش یافته است. درنتیجه، فرونشست هایی رخ داده که مناطق روستایی و شهری را تحت تأثیر قرار داده است. دشت نیشابور با وسعتی معادل3477 کیلومتر مربع محدوده ای از آن به وسعت 591 کیلومتر مربع با جمعیتی بالغ بر 59000 نفر، با 179 روستا با فرونشست شدید زمین مواجه است. در این پژوهش، سعی شده با بررسی وضعیت آبخوان و سطح آب زیرزمینی و انطباق آن با مناطقی که با پدیده فرونشست مواجه هستند، به رابطه بین این پدیده با کاهش سطح ایستابی آب بپردازیم. بررسی ها نشان می دهد که سالانه به ازای هر 83 سانتی متر پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی، به طور متوسط 5/10 سانتی متر سطح دشت نیشابور نشست داشته است. در این پژوهش، از تصاویر ماهواره ایsentinel در دوره زمانی اکتبر 2014 تا دسامبر 2017 که توسط سازمان نقشه برداری به روش تداخل سنجی راداری تهیه شده، استفاده شده است. نتایج تحقیق در این دشت حاکی از آن است که بهره برداری بی رویه از منابع آب های زیرزمینی موجب نشست زمین وایجاد درز و ترک هایی در مناطق روستایی، به ویژه در اطراف روستاهای فیروزه، ابوسعدی، بیروم آباد، فیض آباد، سراب کوشک، اردوغش و کال فرخک به میزان 15 الی 20 سانتی متر در سال با بالاترین فرونشست و کم ترین فرونشست مربوط به روستاهای دشت، مهدی آباد و خروسفلی به میزان 1 سانتی متر در سال گزارش شده است. 

با توجه به نقش گسترده گردشگری در رشد اقتصادی کشورها، شناسایی عواملی که باعث افزایش برندسازی مقاصد گردشگری می شوند، می تواند به حفظ جایگاه رقابتی مقصد و درآمدزایی بیشتر از آن کمک کند. با در نظر داشتن این نکته، هدف این مقاله شناسایی مهمترین اولویت های برندسازی گردشگری کم شتاب از دیدگاه ساکنان روستایی هدف گردشگری است. در این راستا، در پژوهش کاربردی حاضر که با روشی توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است، وضعیت برندسازی گردشگری کم شتاب با جمع آوری داده ها مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری شامل گردشگرانی است که در بهار سال 1402 به مناطق روستایی استان اصفهان عزیمت کرده اند. با توجه به اینکه تعداد آنها بالاتر از صد هزار نفر بود، براساس فرمول کوکران حجم نمونه ای برابر 384 محاسبه که با روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند و سپس تجزیه و تحلیل آنها با آزمون های استنباطی (خی دو، تی تک نمونه ای) انجام گرفت. نتایج به دست آمده نشان دادند که با توجه به میانگین به دست آمده برابر 2/77 می توان عنوان کرد که وضعیت برندسازی مقاصد گردشگری در سطح رضایت بخشی نیست. دراین میان، میانگین سطح محصول گردشگری کم شتاب با میانگین 2/71، بعد فرایند گردشگری کم شتاب با میانگین 2/73 و برنامه گردشگری کم شتاب با میانگین برابر 3/14 محاسبه شد.

یکی از مباحث اصلی در توسعه بخش کشاورزی الگوی نظام های بهره برداری می باشد. با رشد روزافزون جمعیت، نیاز به مواد غذایی بیشتر می شود، در این وضعیت برای تأمین غذا و خودکفایی کشاورزی باید به یکی از مسائل بنیادی کشاورزی، یعنی نظام های بهره برداری، توجه خاصی مبذول شود. به همین منظور هدف از این پژوهش، سنجش پایداری نظام های بهره برداری در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. جامعه آماری پژوهش موردنظر را بهره برداران خرد دهقانی و تعاونی تولید روستایی استان چهارمحال و بختیاری تشکیل داده اند. با توجه به گستردگی جامعه آماری حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران در مجموع، 750 بهره بردار بود. به منظور مقایسه دو نظام بهره برداری حجم نمونه در نظام بهره برداری خرد دهقانی 380 و تعاونی تولید 370 بهره بردار تعیین شد. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است، که داده های آن توسط نرم افزار SPSS22 و مدل ویکور مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد، در نظام های بهره برداری تعاونی تولید تعداد 7 تعاونی از پایداری،10 تعاونی نیمه پایدار و 4 تعاونی از ناپایدار برخوردارند. هم چنین در نظام بهره برداری خرد دهقانی در 2 شهر فرخشهر و سامان این نظام پایدار، سودجان، شیخ شبان، بن، دستنا، بلداجی، فرادنبه، حیدری و آلونی نیمه پایدار و نافچ، شمس آباد، آورگان، گندمان، کنرک، امام قیس، دهنو، بهشت آباد، گهرو، تیشنیز و جونقان کاملاً ناپایدار می باشند.

بیابان زایی که به دلیل تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی رخ می دهد، می تواند اثرات جبران ناپذیری در زندگی بشر داشته باشد. گام های اصلی در کنترل و مبارزه با این پدیده، شناخت ابعاد و عوامل و تعیین شدت و وضعیت آنها است. لذا هدف از این تحقیق شناسایی شاخص های کلیدی انسانی بیابان زایی و ارزیابی بیابان زایی بر اساس این شاخص ها در روستاهای جنوب سمنان می باشد. بدین منظور ابتدا لیستی از شاخص های انسانی بیابا ن زایی موجود در روش ها و مدل-های ارزیابی بیابان زایی در ایران و جهان تهیه و طبق نظرات 50 نفر از کارشناسان اداره جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی در نرم افزار اکسپرت چویس اولویت بندی شدند. سپس ارزیابی بیابان-زایی با استفاده از روش مدالوس بر اساس شاخص هایی که اولویت بالاتری از نظر کارشناسان دارند، انجام شد. نتایج حاکی از آن است که مهم ترین معیار انسانی بیابان زایی آب و کشاورزی و مهم ترین شاخص های آن بهره برداری از آب های زیرزمینی، فقر و تغییر کاربری اراضی است. بیابان زایی بر اساس روش مدالوس با امتیاز 4/1 شدید ارزیابی شد. تغییر کاربری اراضی بدون مطالعات آمایش سرزمین در روستاهای مورد مطالعه یکی از مهمترین عوامل بیابانزایی است که موجب بهره برداری مفرط از منابع آب زیرزمینی شده است. از سوی دیگر روشهای سنتی کشاورزی با مصرف زیاد و غیر اصولی آب و روشهای دامداری سنتی با چرای مفرط از مراتع طبیعی و بازدهی کم علاوه بر تخریب منابع آب، خاک و پوشش گیاهی کاهش درآمد روستاییان، فقر و در نتیجه آن فشار مضاعف بر منابع طبیعی را به دنبال داشته است. پیامد این رویه مهاجرت به شهرها و به دنبال آن تشدید تخریب و بیابانزایی است

توسعه کشاورزی سبز به عنوان راهبردی حیاتی برای دستیابی به پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در مناطق روستایی مطرح است. این رویکرد، شیوه های سنتی کشاورزی را با تکنیک های مدرن ادغام کرده و بر اصولی همچون مدیریت پایدار منابع، کشاورزی ارگانیک، تنوع زیستی و مسئولیت اجتماعی تأکید دارد. کشاورزی سبز نه تنها بهره وری اقتصادی را افزایش می دهد، بلکه مزایای زیست محیطی قابل توجهی مانند کاهش آلودگی، حفاظت از تنوع زیستی و ارتقای سلامت خاک و آب را فراهم می کند. با این حال، گذار به این شیوه با چالش هایی همچون موانع اقتصادی، زیست محیطی، فناوری و آموزشی روبرو است .مطالعات موردی نشان داده اند که کشاورزی سبز در مناطق مختلف جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه با نتایج مثبت از نظر تنوع زیستی، پایداری و افزایش درآمد همراه بوده است. به منظور غلبه بر چالش ها، پیشنهادهایی مانند ادغام فناوری های نوین، سیاست گذاری های حمایتی، اصلاح ساختارهای آموزشی و ارتقای مشارکت جامعه ارائه شده است. نتیجه گیری این است که تحقق کشاورزی سبز نیازمند همکاری گسترده بین ذینفعان مختلف، سرمایه گذاری در زیرساخت های سبز و ترویج نوآوری های پایدار است. کشاورزی سبز، چشم اندازی از امنیت غذایی و پایداری اقتصادی در کنار حفظ اکوسیستم ها ارائه می دهد که برای نسل های آینده نیز ضروری خواهد بود.

در سال های اخیر تغییرات کاربری اراضی به چالش بزرگ در مناطق روستایی تبدیل شده است. در روستاها خبری از اصالت، محیط بکر و آرامش فراگیر نیست، چرا که فرهنگ خاص و نجیب روستائیان جای خود را به سرمایه داری سیری ناپذیر سود و فایده داده است، سرمایه داری موذیانه ای که اصالت بخش ترین قلمروها را به تسخیر خود در آورده است. در این پژوهش عوامل مؤثر بر تغییرات نظام کاربری زمین در مناطق روستایی دهستان لواسان کوچک با رویکرد اقتصاد سیاسی فضا بررسی شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است که به روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی انجام گرفته است. در بخش تحلیل میدانی جهت تجزیه و تحلیل تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای و در بخش اسنادی از تکنیک دلفی استفاه شده است. برای ارزیابی عوامل، از 44 گویه در قالب 8 شاخص اقتصادی، سیاسی، کالبدی، مسکونی، کشاورزی، تجاری اداری، حمل و نقل تاسیسات و فرهنگی، ورزشی و توریستی و جهت تحلیل و سنجش میزان اهمیت پیشرانها از روش تحلیل دلفی، آزمون کای اسکوئر و میانگین استفاده شده است. نتایج اوزان شاخص های اجماع، قطعیت، اهمیت و اولویت، نشان می دهد که دسترسی به سیستم حمل و نقل، توریست پذیری منطقه و رشد سرانه تاسیسات بیشترین اهمیت و کیفیت مسکن از نظر دسترسی به تأسیسات زیربنایی، رشد و نوع کاربری تجاری، توریست پذیری منطقه و دسترسی به سیستم حمل و نقل بالاترین اهمیت را داشته اند.

کاهش فقر و نابرابری از مهم ترین اهداف برنامه ریزان و سیاست مداران در جوامع مختلف جهان است. موفقیت برنامه های فقرزدایی، به شناسایی دقیق پدیده فقر بستگی دارد..در این پژوهش با استفاده از رویکرد فقر چندبعدی الکایر- فوستر، شاخص فقر چندبعدی در 5 بعد آموزش، اشتغال، استاندارد زندگی، سلامت و مسکن، برای مناطق شهری و روستایی در طی سال های 1396 تا 1398 محاسبه شده است. نتایج این پژوهش نشان داد، در مناطق روستایی حدود 28 درصد افراد فقیر هستند و در مناطق شهری حدود 25 درصد فقیر هستند. میزان فقر در سال 1397 روند کاهشی داشته است اما در سال 1398 دارای روند صعودی بوده است. حدود 51 درصد افراد فقیر در مناطق روستایی زندگی می کنند و حدود 49 درصد آ ن ها ساکن مناطق شهری هستند. بیشترین میزان محرومیت در مناطق شهری و روستایی مربوط به بعد اشتغال است که حدود 40 درصد است. در بعد، آموزش، استاندارد زندگی، سلامت و مسکن، به ترتیب 16، 4، 5/24 و 5/15 درصد است. شاخص فقر چندبعدی در مناطق شهری و روستایی به ترتیب، 10 و 5/11 درصد است. محرومیت زنان در مناطق شهری و روستایی در بعد آموزش بیشتر از محرومیت مردان است.

روش پژوهش از نظر هدف توسعه ای و از نظر نوع داده کیفی با رویکرد اکتشافی است که از روش تحلیل مضمون مصاحبه استفاده شد. جامعه آماری شامل مدیران و متخصصان حوزه روستایی در حوزه شهرستان دشتی بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و اصل اشباع نظری به 15 نفر بود. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از تحلیل مضمون در نرم افزار «MAXQDA» انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که در تحلیل داده های حاصل از مصاحبه در قالب 49 مقوله اصلی بررسی شدند که هر کدام شامل ابعاد و شاخص های متعددی بود که با مشخص کردن مقوله های شرایطی، تعاملی– فرآیندی، پیامدی به ابعاد اساسی برای شکل گیری اولیه چارچوب مفهومی تحقیق تعیین شد. از جمله مهمترین موارد شناسایی شده شامل مقوله های شرایطی رفاه اجتماعی روستایی و همچین عوامل فرآیندی- تعاملی و راهبردهای توسعه رفاه اجتماعی روستاها و در نهایت موانع و پیامدهای آن شناسایی شد. در قالب نتیجه گیری میتوان بیان کرد که در ارتباط با مقوله توسعه رفاه اجتماعی مناطق روستایی می توان مؤلفه های مختلفی نظیر شناسایی نقاط قوت و ضعف، ایجاد زمینه های فعال و متناسب با توسعه روستایی، عوامل موثر، پیامدهای ایجاد شده، راهبردهای توسعه رفاه اجتماعی روستاها و موانع موجود، ایفای نقشها و کارکردهای مثبت سازمانها در رفاه اجتماعی مناطق روستایی و تلاش سازمانها برای رسیدن به هدف مشترک و ملی را نام برد که هر کدام دربرگیرنده مفاهیمی می باشند که نیازمند هدف گذاری، برنامه ریزی و عملیات تخصصی اجرایی می باشد.

توسعه پایدار در مناطق روستایی یکی از چالش های اساسی در سیاست گذاری عمومی محسوب می شود که نیازمند درک عمیق از دیدگاه های ذی نفعان محلی است. این مطالعه تلاش می کند تا از طریق تحلیل کیفی، ابعاد کلیدی و مؤلفه های مؤثر بر توسعه پایدار در مناطق روستایی استان ایلام را بررسی کند. تحقیق حاضر بر اساس هدف، کاربردی و از نقطه نظر چگونگی جمع آوری اطلاعات، از نوع تحقیقات کیفی است. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاهی و کارشناسان خبره استانداری ایلام می باشد. تعداد 15 خبره برای مصاحبه کافی تشخیص داده شده است. تحقیق حاضر با استفاده از تحلیل تم انجام شده است. نتایج نشان می دهند که 60 شاخص در قالب 12 مؤلفه (تنوع بخشی به اقتصاد روستایی، بهبود زیرساخت های اقتصادی، حمایت از کشاورزی پایدار، بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی، افزایش مشارکت اجتماعی و توانمندسازی جوامع محلی، حفظ فرهنگ و هویت بومی، مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست، توسعه گردشگری پایدار، مقابله با تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی، بهبود سیاست گذاری و برنامه ریزی توسعه روستایی، تأمین مالی و حمایت از سرمایه گذاری روستایی، نظارت، ارزیابی و بهبود عملکرد نهادهای محلی) و 4 بعد(بعد اقتصادی، بعد اجتماعی، بعد زیست محیطی، بعد نهادی و حاکمیتی) ابعاد تحلیل کیفی سیاست های توسعه پایدار در مناطق روستایی: مطالعه ای بر مبنای دیدگاه ذی نفعان محلی را تشکیل می دهند. تحلیل کیفی سیاست های توسعه پایدار در مناطق روستایی استان ایلام، با تکیه بر دیدگاه ذی نفعان محلی، نشان می دهد که توسعه پایدار نیازمند یک رویکرد چندبُعدی است. یافته های تحقیق، چهار بُعد کلیدی، بعد اقتصادی، بعد اجتماعی، بعد زیست محیطی مرتبط است.

هدف: این مطالعه با هدف شناسایی چالش های موثر بر شکل گیری کسب وکارهای دانش بنیان با تاکید بر توسعه و تجاری سازی آن ها در مناطق روستایی با استفاده از رویکرد ماتریس اثرات متقابل و روش سناریونگاری انجام شد. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش، پیمایشی از نوع کیفی است. نمونه آماری این پژوهش را طبق اصل کفایت (اشباع) نظری 75 نفر از صاحبان مشاغل روستایی و 25 نفر از خبرگان تشکیل می دهند. یافته ها: با روش تحلیل محتوا 54 چالش در شش دسته شامل عوامل «مدیریت منابع انسانی»؛ «مالیات و گمرک»؛ «بازاریابی و فروش»؛ «مجوزدهی و نظارت»؛ «مشکلات مالی و بازار عرضه و تقاضا» و «نظام مالکیت فکری»)، شناسایی شد که از میان آنها 44 چالش به کمک تکنیک دلفی فازی پایش شد. تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر با استفاده نرم افزار MICMAC به طور مستقیم سنجش شد و حول محور آن ها سناریوهای آینده تجاری سازی کسب وکارهای دانش بنیان روستایی ایران بوسیله نرم افزار Scenario Wizard استخراج گردید. با توجه به یافته های تحقیق، از مجموع 12 سناریوی شناسایی شده، سناریوی هفتم مطلوب ترین حالت ممکن را به خود اختصاص داد. در این سناریو، تمامی پیشران ها در حالت وضعیت مطلوب قرار دارند و تنها دو سناریوی "استفاده از نظرسنجی ها جهت اطلاع از سلیقه و باور مشتری (E2)" و "استفاده از پلتفرم ها و کانال های متعدد برای تبلیغات"(F2) در وضعیت بینابین قرار دارند. نتیجه گیری: سناریوی طلایی استخراج شده در پژوهش، حول محور تربیت نیروهای حرفه ای و مسئله یاب و خلاق جهت مقابله با ریسک های بی ثبات کننده تجاری سازی کسب و کارهای دانش بنیان روستایی می چرخد.

گردشگری رویکردی است که می تواند مناطق روستایی با اقلیم های مختلف را توسعه دهد. نواحی روستایی نیمه خشک نمونه بارزی از مناطقی محسوب می شوند که منابع توریسمی خاص خود را دارند. بنابراین بررسی وضعیت شاخص های گردشگری این گونه روستاها و همچنین تحلیل موانع و ظرفیت های پیش رو از مهم ترین اقدامات در حوزه شناخت و برنامه ریزی مطلوب است. در این پژوهش این هدف در نواحی روستایی شهرستان آباده مورد تأکید بوده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها از طریق پیمایش است. جامعه آماری تحقیق را ساکنان روستایی تشکیل داده اند و با توجه به محدودیت های تحقیق، 372 نفر براساس فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه تعیین شد. روایی پرسش نامه از طریق نخبگان تأیید و پایایی نیز با تکمیل 30 پرسش نامه و محاسبه نتایج از طریق ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. نتیجه نشان داد وضعیت شاخص های گردشگری روستایی در سطح کمتر از 05/0 و با میانگین 199/3 متوسط ارزیابی شده است. بهترین وضعیت مربوط به دو شاخص مهمان نوازی روستاییان(879/3) و هزینه اقامت و بازدید در روستا (847/3) بوده است. همچنین نتیجه آزمون فریدمن نشان داد که مهم ترین چالش ها در حوزه ضعف خدمات و زیرساخت های گردشگری با میانگین 91/9 و عدم حمایت دولت از تولیدات محلی-بومی روستا با میانگین 38/9 و مهم ترین ظرفیت ها شامل جذب سرمایه گذاری از بخش خصوصی با میانگین 60/11 و موقعیت جغرافیایی مناسب روستاها با میانگین 86/10 بوده است. در مجموع تحلیل نتایج بیانگر آن است که رویکرد گردشگری می تواند در توسعه پایدار روستایی مؤثر باشد؛ چراکه ظرفیت ها و توانمندی های گردشگری می تواند به تنوع سازی اقتصاد نواحی روستایی نیمه خشک کمک نماید. برهمین اساس پیشنهاد می شود با توجه به ظرفیت ها و منابع موجود، ضعف ها و چالش ها کاهش داده شود.  

خشکسالی های اخیر و تغییرات اقلیمی تأثیرات عمیقی بر منابع طبیعی و کشاورزی شهرستان شیراز در استان فارس گذاشته اند. خشکسالی به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های توسعه پایدار روستاهای شهرستان شیراز شناخته می شود. تأثیرات عمیق این پدیده بر کشاورزی، معیشت، مهاجرت، زیست محیطی و بهداشت عمومی، نیاز به مطالعات علمی دقیق و داده محور را دوچندان می کند. بهره گیری از شاخص های سنجش ازدور همچون شاخص پوشش گیاهی نرمال شده  و استفاده از داده های ماهواره ای، امکان پایش تغییرات پوشش گیاهی و ارزیابی شدت خشکسالی در مناطق روستایی را فراهم می کند. این پژوهش باهدف ارزیابی این اثرات با استفاده از شاخص پوشش گیاهی نرمال شده و داده های سنجش ازدور در بازه زمانی 2016 تا 2023 صورت گرفت. داده های به دست آمده از تصاویر ماهواره ای و تحلیل شاخص پوشش گیاهی نرمال شده نشان دهنده کاهش چشمگیر پوشش گیاهی و افزایش شدت خشکسالی در این منطقه است. این تغییرات منجر به کاهش منابع آبی، تخریب پوشش گیاهی و از بین رفتن تعادل اکوسیستم های محلی شده اند. کاهش تولیدات کشاورزی، فرسایش خاک و کاهش بهره وری زمین های زراعی از جمله پیامدهای اصلی این وضعیت بحرانی است. این شرایط موجب افزایش مهاجرت از مناطق روستایی به مناطق شهری و افزایش فشار بر زیرساخت های شهری شده است. از حدود سال 2021 به بعد، به طور کلی شاهد کاهش در مقادیر شاخص هستیم که می تواند بیانگر روند افزایش خشکسالی و کاهش بارندگی در منطقه باشد. این کاهش تدریجی به ویژه در سال 2023 به وضوح مشهود است، که نشان می دهد پوشش گیاهی در منطقه شیراز تحت فشار قرار گرفته است. مقایسه نقشه های مربوط به شاخص شهرستان شیراز در سال های 2016 و 2023 نشان دهنده روند کاهش کیفیت پوشش گیاهی در این بازه زمانی است. این کاهش، به ویژه در مناطق روستایی، تهدیدی جدی برای معیشت روستاییان و پایداری زیست محیطی منطقه به حساب می آید. برای مقابله با این چالش ها، استفاده از اقدامات اصلاحی نظیر بازسازی پوشش گیاهی، مدیریت پایدار منابع آبی، اجرای طرح های آبخیزداری و ترویج کشاورزی هوشمندانه پیشنهاد می شود.

زمینه و هدف: این مقاله نقش شبکه های اجتماعی مجازی در مدیریت بحران های آتش نشانی در مناطق روستایی شهرستان لالی را بررسی می کند. جامعه آماری این پژوهش شامل شورای های روستا، کارشناسان بخشداری، دهیار و ساکنین با سواد شهرستان لالی و روستاهای بخش (روستای تراز، روستای پلی، روستای سرکمری، روستای حسین آباد، روستای پاچه کولا، روستای ایرانشهر، روستای سرکولی و روستای انبار سفید) هستند، از جامعه مذکور تعداد 384 نفر به عنوان نمونه آماری به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی – نظری و از نظر نوع و ماهیت، توصیفی – تحلیلی است. ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است که از 30 سوال و شامل 5 بعد (بعد آموزشی، بعد مشارکتی واجتماعی، بعد اقتصادی و رفاهی و درنهایت بعد فرهنگی ) می باشد. یافته ها و نتیجه گیری: بعد از تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار spss  و آموس، نتایج نشان داد رگرسیون پیش بینی نقش شبکه های اجتماعی مجازی در مدیریت بحران در ابعاد مختلف (بعد آموزشی، بعد کالبدی و زیر بنایی، بعد مشارکتی واجتماعی، بعد اقتصادی و رفاهی و بعد فرهنگی) در مناطق روستایی شهرستان لالی (0001/0>p و 32/14=F) قابل پیش بینی میباشد. بعد آموزشی 31/0 و بعد کالبدی و زیربنایی با ضریب بتای 17/0، بعد مشارکتی و اجتماعی با ضریب بتای 11/0، بعد اقتصادی و رفاهی با ضریب بتای 31/0 و بعد فرهنگی با ضریب بتای 06/0 می توانند از شبکه های اجتماعی مجازی تاثیر پذیر باشند و مدیریت بحران را کنترل و پیش بینی کنند. همچنین، مقدار R2 نشان می دهد 31% از واریانس مدیریت بحران از نقش و تاثیر شبکه های مجازی روی ابعاد یاد شده قابل تبیین می باشد. همچنین در بخش بیشترین تاثیر و نقش شبکه های اجتماعی مجازی در مدیریت بحران های اتش نشانی طبق نتایج بدست آمده بالاترین میانگین رتبه (99/3) به بعد کالبدی و زیر بنایی اختصاص دارد که بدین معناست که مهم ترین شاخص از نظر کارشناسان، شورای شهر، دهیار و ساکنین با سواد بشمار می رود. بعد از ویژگی فوق، مهم ترین شاخص ها به ترتیب عبارتند از بعد آموزشی، بعد مشارکتی واجتماعی، بعد اقتصادی و رفاهی و درنهایت بعد فرهنگی. مقدار مجذور کای به دست آمده برابر با 83/849 است که در سطح خطای کمتر از 05/. قرار دارد (05/. >P). بطور کلی انتظار می رود رسانه ها و به خصوص رسانه های نوین در دوران بحران تأثیرات گسترده ای بر مخاطبان و جامعه داشته باشند. که در این میان شبکه های اجتماعی می توانند در وضعیت بحرانی نقش مهمی در ایجاد ثبات، صلح و آرامش داشته باشند. شبکه های اجتماعی میتوانند نقش بسیار پررنگی در وضعیت پیش از بحران داشته و در مواقعی از به وجود آمدن بحران جلوگیری کنند. آن هم به دلیل نقش تأثیر گذاری که در سالهای اخیر پیدا کرده اند.