درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۲۸٬۰۲۲ مورد.
۵۴۱.

راهبرد عباس میرزا نایب السلطنه در کارآمدسازی قشون قاجار در جنگ ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 47 - 66

کلیدواژه‌ها: قاجاریه عباس میرزا قشون نظام جدید اصلاحات نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۷۴
رویارویی قشون قاجار با تهاجمات گسترده روسیه و تهدید کشور از سوی یک قدرت بیگانه در آغاز سده 13ق./19م.، ضرورت تغییر در سازمان سنتی قشون و شیوه جنگی آن را در ذهن برخی از رجال آن عصر به ویژه عباس میرزا  نایب السلطنه (1203-1249ق./1789-1833م.) که فرماندهی قشون صحنه پیکار را در دست داشت، پدید آورد. راهبرد نظامی  نایب السلطنه بر کارآمدسازی توان نظامی قشون با نوین سازی سازمان، تجهیزات و شیوه جنگ، با الگوگیری از نظام اروپایی و بهره گیری از راهنمایی و آموزش مربیان خارجی، متمرکز شد. در این مقاله، با طرح این پرسش که؛ ضرورت اتخاذ چنین راهبردی چه بوده است؟ کوشش می شود تا به روش توصیفی- تحلیلی، با بررسی وضعیت قشون سنتی اوایل قاجاریه، راهبرد نظامی عباس میرزا در قالب برنامه اصلاحات نظام جدید، تبیین و تحلیل گردد. یافته پژوهش نشان می دهد که اتخاذ برنامه اصلاحی قشون متأثر از واقعیت عینی صحنه میدانی پیکار با ارتشی منظم و مجهز، ضرورت و راهبردی آگاهانه جهت کارآمدسازی و سازماندهی قشونی همانند، برای مقابله و غلبه بر حریف مهاجم و خنثی سازی تحرکات و ناآرامی های داخلی سرکشان و شورشیان بوده است که درمجموع به تثبیت قدرت و حاکمیت  سلسله قاجارها می انجامیده است. 
۵۴۲.

تبیین انگیزه های جنگ های صلیبی متأخر بر مبنای دو صلح نامه بیبرس و قلاوون مملوکی با صلیبیان (شهسواران مهمان نواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 17 - 31

کلیدواژه‌ها: جنگ صلیبی شهسواران مهمان نواز بیبرس و قلاوون صبح الأعشی نِهایَهُ الأِرَب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۸۸
در نیمه ی دوم سده هفتم هجری، سلسله جنگ های ممالیک مصر برضدّ آخرین حاکمان صلیبی شام به شکست های صلیبیان و برچیده شدن بیشتر پایگاه های آنان از شام انجامید؛ طی این جنگ ها، دو صلح نامه میان طرفین منعقد شد. تحلیل انگیزه های این دوره از جنگ های صلیبی برمبنای این دو صلح نامه مسأله اصلی این پژوهش است. این صلح نامه ها میان دو سلطان مملوک یعنی َبیبَرس (حک: 658- 676ق) و قَلاوون (حک: 678- 689ق) با دسته ای از صلیبیان موسوم به شهسواران مهمان نواز یا بیت الاسبتاریه بوده است و متن آن ها در نهایه الأرب نویری (677 – 732ق) و صبح الأعشی قلقشندی (756-791ق) آمده است. روش این پژوهش تاریخی– تحلیلی است و شیوه آن کتابخانه ای یعنی مراجعه به متن صلح نامه ها در این دو منبع و بهره مندی از سایر منابع مرتبط تاریخی و نیز پژوهش های این حوزه است. این پژوهش نشان داده است که برخلاف دوره اول جنگ های صلیبی که انگیزه های اروپاییان به عنوان آغازگران جنگ، دینی (مسیحی) روایت شده است، در دوره متأخر، انگیزه ها عمدتاً اقتصادی (تجارت)، توسعه طلبی ارضی و تلاش برای حفظ اقتدار سیاسی- نظامی بوده است.
۵۴۳.

معرفی و تحلیل بنای آتشکده شیان، اسلام آباد غرب(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 79 - 98

کلیدواژه‌ها: آتشکده شیان چهارتاقی اسلام آباد غرب دوره ساسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۳۱۰
آثار معماری دوره ساسانی شامل بناهای مذهبی و غیرمذهبی است. با توجه به اینکه آیین زرتشتی، دین رسمی ایران در دوره ساسانی بوده است، بناهای مذهبی مرتبط با این دوران از جایگاه مهمی برخوردار بوده اند. آتشکده شیان نمونه ای از آتشکده های دوره ساسانی استان کرمانشاه است که ویژگی معماری آن عبارت است از یک چهارتاقی با راهروهای پیرامونی و مصالح معماری بنا شامل قلوه سنگ، لاشه سنگ، گچ وملات گچ است. ابعاد بنا ۱۴/۵×۱۴/۵ متر و با پلان مربعی شکل است. تاکنون هیچ گونه گزارش و مطالعه دقیقی در مورد این بنا به چاپ نرسیده و اندک اطلاعات منتشر شده، از طریق نوشته ها و مدارک موجود در پرونده ثبتی بنا و برخی گزارش های کاوشگران بنای شیان است. در این پژوهش کلیه مدارک موجود گردآوری و اساس کار بر فعالیت میدانی متمرکز گردیده است. همچنین، بنا از نظر پلان، مصالح و دیگر ویژگی های معماری به دقت  بررسی و مطالعه شد. هدف این پژوهش، معرفی بنای آتشکده شیان به عنوان نمونه شاخص آتشکده های کمتر شناخته شده غرب کشور است. شناسایی دقیق مشخصات این اثر می تواند بازسازی آتشکده های غرب ایران را هموارتر سازد. به علاوه، بررسی این بنا در تعیین گاهنگاری و کاربری بناهای مشابه این منطقه نیز مؤثر است. با توجه به ویژگی های معماری بنای شیان، مصالح و اجزای به کار رفته در معماری، همچنین سایر یافته های منقول و غیرمنقول به دست آمده، می توان این بنا را یک نیایشگاه مذهبی یا آتشکده ای از دوره ساسانی قلمداد نمود.
۵۴۴.

بررسی و شناسایی باستان شناختی شهرستان درمیان، خراسان جنوبی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 127 - 145

کلیدواژه‌ها: بررسی باستان شناختی شهرستان درمیان خراسان جنوبی دوره پیش از تاریخی دوره تاریخی دوره اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۳۶۴
شرق ایران به ویژه خراسان جنوبی یکی از مناطقی است که تحقیقات باستان شناسی محدودی در آن انجام شده است و با وجود داشتن آثار تاریخی فراوان، سیمای باستان شناسی آن ناشناخته باقی مانده است. شهرستان درمیان یکی از مناطق استان خراسان جنوبی است که نسبت به سایر شهرستان های استان کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و هم مرز با کشور افغانستان است. با توجه به بررسی باستان شناسی که در سال ۱۳۹۴ و در سطح شهرستان صورت گرفت، تعداد ۲۱۳ اثر تاریخی در آن شناسایی شد. این آثار شامل محوطه های تاریخی، مسجد، قلعه، برج، حمام، آرامگاه، آسیاب ، آسباد، حوض انبار، قبرستان، غار های تاریخی و سنگ نگاره است که قدمت آن ها به دوره های پیش از تاریخ (هزاره سوم پ.م) تا دوران اسلامی متأخر (پهلوی) باز می گردد. بیشترین تعداد این محوطه ها مربوط به دوران اسلامی بوده و کهن ترین آنها، محوطه شاه ولی، مربوط به هزاره سوم پ.م است. نظر به این که بسیاری از آثار تاریخی این شهرستان برای نخستین بار شناسایی شده بودند، ضرورت داشت که در پژوهشی مستقل به بررسی و تحلیل آن ها پرداخته شود. بدین سبب، هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل آثار تاریخی شناسایی شده شهرستان درمیان است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی بوده که داده های آن از طریق بررسی میدانی و مطالعات کتابخانه ای جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که آثار تاریخی این شهرستان، نسبت به برخی از مناطق هم جوار از قدمت کمتری برخوردار است، اما عموماً با حوزه های فرهنگی شمال شرقی و جنوب شرقی ایران ارتباطات نزدیکی داشته است. علاوه بر این، چنین مشخص شد که شهرستان درمیان در دو بازه زمانی دوره اشکانی و سده های میانی اسلامی از اهمیت و رونق زیادی در منطقه برخوردار بوده است.
۵۴۵.

A Review of the Role of Women with an Emphasis on the Figurine of Elam(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۳ - Serial Number ۷, December ۲۰۲۳ 11 - 23

کلیدواژه‌ها: figure Women Elam Neolithic Evolution

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۷۴
The body of women has been observed abundantly in the southern Zagros region from the end of the Neolithic period to the first millennium BC, therefore the purpose of this article is to investigate the evolution of the body of women in terms of their form and type of clothing and decorations in order to understand the beliefs and thoughts of the ancient people. In this regard, it has been tried to classify women's figures based on their appearance and motifs such as the type of hair and face makeup, the type of hats and clothes, and the way of showing the female figures that are repeated in prehistoric works, in order to answer our questions regarding the background, reasons for making, execution methods and practical aspects of female figures this research has been performed using descriptive-analytical and documentary method. The results show that the figurines of the copper and stone period in the South Zagros region are primarily stylized and simplified and mostly include one construction method, but in the early Bronze Age and at the same time as the Old Elam period, the figurines grew and became more diverse and complex. And they are made in different shapes and forms. In the Middle Elam period, we see the production of figurines that are realistic and delicate, and diversity can be seen in the way of construction in different situations and the mass production of various figurines.
۵۴۶.

نشانه شناسی تمبرهای ایرانی روز جهانی کودک ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۲ (با رویکرد نشانه شناسی پیرس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۳۰) 126 - 150

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی تمبر ایرانی روز جهانی کودک گرافیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۸ تعداد دانلود : ۳۲۹
چکیده تمبر سندی ملی و نمادی فرهنگی است که به عنوان سفیری کوچک وظیفه انتقال فرهنگ کشورها را به اقصی نقاط جهان برعهده دارد و عهده دار پرداخت هزینه های پستی است. روز جهانی کودک یکی از مناسبت های مهم جهان است که به آگاهی بخشی حقوق کودکان می پردازد. تمبرِ روز جهانی کودک معیاری برای سنجش سطح فرهنگی کشورها به شمار می آید؛ بنابراین نشانه شناسی کیفیات بصری آن اهمیت دارد. هدف : شناخت مضامین و نشانه شناسی کیفیات بصری و گرافیکی تمبرهای ایرانی روز جهانی کودک. روش/ رویکرد پژوهش : این پژوهش با شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتاب خانه ای نوشته شده است. یافته ها و نتیجه گیری : در این پژوهش، چهار نمونه تمبر ایرانی روز جهانی کودک (۱۳۵۸، ۱۳۶۹، ۱۳۷۸، ۱۳۹۴) طبق نظریه نشانه شناسی پیرس تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که مضمون ها و کیفیات بصری طراحی شده، با مفاهیم روز جهانی کودک بسیار سازگار است و تصاویر، نشانه ها و رنگ ها، متناسب با کودکان، طراحی شده اند. با گذر زمان، از کیفیات بصری و اهمیت تمبرها کاسته شده است و بعداز سال ۹۵ دیگر پست ایران تمبر روز جهانی کودک را چاپ نکرده است.
۵۴۸.

نقش شاعران در پیدایش و گسترش باورهای شیعی در دوره تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 1 - 35

کلیدواژه‌ها: تیموریان دیوان شعر تشیع دوازده امامی مدح و منقبت شاعر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۲۸۴
در دوره تیموریان (حک 771-913ق) آموزه های شیعی بیش ازپیش گسترش یافت به طوری که زمینه ای برای رسمیت یافتن تشیع در سده بعد توسط صفویان شد. گرایش تیموریان به تصوف که آموزه تسامح از عقاید آنان بوده است در این رویکرد تأثیر بسزایی داشته است. ضمن اینکه وجود شاعران شیعی به رشد این پدیده افزوده است. نقش شاعران شیعه و سنّی در پیدایش و گسترش باورهای شیعی سؤال این پژوهش تاریخی است. یافته ها برمبنای بررسی آماری و تحلیل اشعار تعدادی از شاعران شیعه و سنّی در دوره تیموریان مشخص کرد: در این دوران، شاعران شیعه مذهب با سرودن دیوان هایی سرشار از باورهای شیعی، مدح و منقبت امامان دوازده گانه، رعایت ادب و تسامح نسبت به باورهای اهل سنّت و شاعران اهل سنّت با سرودن اشعار فراوان در مدح و منقبت امامان و ستایش حداقلی خلفای سه گانه نقش مؤثری در پیدایش و تحکیم باورهای شیعه و گسترش آن مذهب داشتند. به نظر می رسد سرودن شعر در ستایش بزرگان تشیع، نشانه فضل، و کم کاری در این باب، نشانه کم مایگی شاعر تلقی می شد و عدم اقبال عمومی اشعار را در پی داشت.
۵۴۹.

حضور زنان ایرانی در عرصه های بین المللی در دوره ی پهلوی اول: تأثیرات و تعاملات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳)

کلیدواژه‌ها: زنان ایران روابط بین الملل کنگره زنان رضاشاه غرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲
دوران حکومت رضاشاه نقطه عطفی در تحولات خارجی ایران تلقی می شود.وی همواره در صدد بود که موازنه ای بین قدرت های خارجی ایجاد کند و نوسازی را از ملزومات این مسیر قلمداد می کرد. برنامه های نوسازی او زنان را به عنوان نیمی از جامعه مورد هدف قرار داد و اصلاحاتی در این زمینه صورت گرفت.به همین منظور غرب بهترین الگو برای زنان شد و روابط با کشورهای دیگر مورد توجه دولت و فعالان زن قرار گرفت.مسئله ی اصلی پژوهش این است حضور زنان در عرصه های بین المللی چه دستاوردهایی برای زنان و دولت داشته است؟این ارتباطات چه تاثیری در جایگاه زنان ایرانی ایجاد کرده است؟پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر اسناد و نشریات در صدد تبیین روابط زنان با کشورهای دیگر و برگزاری کنگر های بین المللی زنان و تاثیر این تعاملات می باشد.یافته های پژوهش نشان می دهد حضور زنان در عرصه های بین المللی باعث می شد ضمن دستیابی به الگوی مناسب پیشرفت خود، به تغییر دیدگاه غربی ها نسبت به زنان ایرانی کمک کنند.همچنین ارتباط زنان ایران با زنان کشورهای دیگر و قوانین تصویب شده در کنگره ها در بهبود وضعیت زنان تأثیرگذار بود و زنان ایرانی در تعامل با این کشورها تحث تاثیر اقدامات زنان غربی در صدد به دست-آوردن حقوق فردی و اجتماعی خود قرار گرفتند.
۵۵۰.

مطالعه تطبیقی دیدگاه های ویلیام هاس با محمدعلی جمال زاده در زمینه خلقیات ایرانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳)

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی خلقیات و روحیات ایرانیان ویلیام هاس محمدعلی جمال زاده کتاب Iran کتاب «خلقیات ما ایرانیان»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲
ویلیام هاس در فصل پنجم کتاب خود "Iran"، خلقیات ایرانیان را مورد مطالعه قرار داده است. از سوی دیگر، کتاب «خلقیات ما ایرانیان» اثر محمدعلی جمال زاده ازجمله آثار فارسی معتبر در موضوع خلقیات نویسی ایرانیان به شمار می-رود. مقاله حاضر، این مسأله را واکاوی می کند که دیدگاه های هاس درباره خلقیات ایرانیان تا چه اندازه درست و قابل اعتماد هستند. بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که دیدگاه های هاس درباره خلق و خوی ایرانیان تا چه حد با نظرات جمال زاده قابل مقایسه هستند؟ و مؤلفه های شناسایی شده توسط هاس، تا چه اندازه در کتاب «خلقیات ما ایرانیان» دیده می شوند.؟ از این جهت، روش پژوهش از نوع تطبیقی بوده که به دنبالِ یافتن وجوه تفاوت و تشابه این دیدگاه ها در مقوله خلقیات ایرانیان است. بر این اساس، شش شاخص از فصل پنجم کتابِ هاس استخراج گردیده و به عنوان مبنای مقایسه خلقیات ایرانیان از آن استفاده شده است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد که خلقیات ایرانیان بر مبنای نظرات هاس، در بسیاری از موارد یا دیدگاه های جمال زاده، قابل انطباق است.
۵۵۱.

حضور زنان درجنبش های اجتماعی از بلوای سیاسی نان تا جنبش مشروطه (1209- 1268هجری شمسی )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 51 - 76

کلیدواژه‌ها: جنبش های اجتماعی دوره مشروطه حضورزنان جنبش تنباکو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۲۹۵
حضورزنان در جنبش های سیاسی اجتماعی تاریخ معاصر از اوان مشروطه با حرکت های تأثیرگذاری چون جنبش تنباکو آغاز و با اوج گیری تحولات مشروطه حضورزنان درجنبشهای سایر شهرها گسترش یافت . مسأله این پژوهش درمورد بررسی چگونگی قدرت زنان و حضور آنان درجنبش های اجتماعی دوره مشروطه است ؟ هدف از این پژوهش با توجه به گفتمانهای تاریخی دوره مشروطه نحوه حضور و مشارکت زنان درجنبش های اجتماعی ، سیاسی چگونه می باشد؟از سویی زنان ایلاتی که از نقاط مختلف ایران دراندرونی شاهانی مانند ناصرالدین شاه، با استفاده از نفوذ بر شاه درجنبش تنباکو توانستند درمسیر جنبش نقش موثری داشته باشند . در ادامه حضور زنان درتحولات دوره مشروطه، نفوذ آنان و ارایه مطالبات آنان درجنبش های شهری گوناگون دراین پژوهش تبیین شده است. این پژوهش با روش تحلیلی – توصیفی می باشد. نتایج یافته ها نشان می دهد که حرکت زنان در جنبش تنباکو و سایر کنشهای زنان دردوره مشروطه  ، از اقتدار و نفوذ پنهان آنان در درون ساختار قدرت همراه بوده است وهمراهی مردان با زنان معترض تا نبردهای نظامی بسیار برجسته نیز ظاهر شد و درواکاوی مبانی نظری قدرت ،زنان با استفاده از" ستیز آشکار" درحوزه مبارزه با حکومت  توانستند درمدلهای متعدد بست نشینی و اعتراض و نبرد نظامی بطور آشکار درتحولات دوره مشروطه تأثیر گذار بودند
۵۵۲.

دلالت های اجتماعی و فرهنگی تصویرگری نَبَطی و تأثیر آن بر ذهنیّت های تصویری در عربستان مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 119 - 148

کلیدواژه‌ها: هنر نَبَطی تصویرگری نَبَطی تصویرگری عربستان مرکزی هنر اسلامی متقدم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۲۰۳
فرهنگ نَبَطی در زمینه تصویرگری گنجینه ای غنی از مضامین کهنِ همسایگان پیرامونی و ذهنیّات بومی بوده که طی سده های متمادی بالیده و گسترش یافت، و برخی از بن مایه های آن در سرزمین های مرتبط به خصوص همسایه جنوبی عربستان مرکزی تقلید یا با تغییراتی بازآرایی شد. پرسش اصلی این پژوهش این بوده است که ذهنیّات متنوع تصویرسازی نَبَطی، خاصّه دلالت های اجتماعی و فرهنگی آن، چه بوده و این ذهنیّات چگونه و تا چه حد بر ذهنیّت های تصویریِ اعراب ساکن در عربستان مرکزی تأثیر نهاده است؟ در این پژوهش با رویکرد انسان شناسیِ فرهنگی و اجتماعی و با بررسی شواهد متنوع مادی، به ویژه گزارش های باستان شناسان، دلالت ها و کارکردهای اجتماعی تصویر در زندگی  روزانه، چون قدرت تأثیرگذاری تصاویر و ممنوعیت مقطعیِ تصاویر انسانی در مقابرْ بررسی شده و نشان داده شد که این ذهنیّاتِ رایج در میان نَبَطی ها از راه های مختلف فرهنگی، مانند مراودات تجاری و به نحوِ عینی تر، به واسطه مجسمه هایی چون بت های الهگان (از جمله عزی) در میان ساکنان عربستان مرکزی هم رسوخ کرد؛ چنان که شباهت های فرهنگی عمده ای در این زمینه به دست آمد.
۵۵۳.

زمینه های اجتماعی و اقتصادی و سیر شکل گیری شرکت های قالی بافی در شهر قزوین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 149 - 191

کلیدواژه‌ها: فرش قزوین قالی قزوین شرکت های قالی بافی میرزاصالح خان آصف الدوله شرکت اعتماد کارخانه سلامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۲۴
در اواسط دوره قاجار، شرکت های چندملیتی تولید و تجارت صنعت فرش ایران را در دست گرفتند؛ در پی جنگ جهانی اول فعالیت این شرکت ها متوقف شد. ازاین رو در اوایل دوره پهلوی، شرایط برای خلع ید از شرکت های چندملیتی فراهم شد. در پی آن، با حمایت دولت، تولیدکنندگان ایرانی در شهرهای گوناگون کارخانه های قالی بافی تأسیس کردند. ازجمله در قزوین چند شرکت قالی بافی آغاز به کار کردند که معروف ترین آن ها «کارخانه قالی بافی شرکت اعتماد قزوین» و «سلامت» است. هدف این پژوهش شناسایی زمینه های اقتصادی و اجتماعی و سیر شکل گیری شرکت های قالی بافی در شهر قزوین در مقطع زمانی ذکر شده است. نگارندگان کوشیده اند به این پرسش ها پاسخ دهند که شکل گیری شرکت های قالی بافی در شهر قزوین برآمده از چه زمینه های اجتماعی و اقتصادی بوده است؟ فرایند و شیوه های تولید قالی در شرکت های مذکور چگونه بوده است؟ پژوهش با رویکرد تاریخ اجتماعی و به شیوه تحلیل کیفی با اتکا به داده های شفاهی و اسناد دست اول، با ابزار فیش برداری و مصاحبه به انجام رسیده و تقریباً به همه نمونه ها و اشخاص در دسترس مراجعه شده است. نتایج نشان می دهد بافت قالی های باکیفیت در قزوین در فاصله سال های 1297 تا 1330ش، به سبب نزدیکی به پایتخت و مراکز مهم قالی بافی، تجمع سرمایه داران و پشتیبانی دولت، رونق فراوان گرفت؛ اما رکود اقتصادی در ایالات متحده سپس جنگ جهانی دوم تقاضا را در بازار آمریکا و اروپا کاهش داد؛ پس تولید فرش نیز محدود شد. پس از ورود ارتش شوروی به قزوین، فعالیت شرکت اعتماد تقریباً متوقف شد. روس ها که از پشتیبانی مالی سرمایه داران قزوین از جنبش های سیاسی اجتماعی بیم داشتند در 1321ش، سرپرستان شرکت قالی بافی اعتماد را به باکو تبعید کردند. پس از این، گرچه برخی تولیدکنندگان فرش قزوین تا 1330ش کوشش هایی کردند، اما به سرانجامی نرسید. گفتنی است قالی شهری قزوین در این دوره، در جریان دگرگونی های اجتماعی و سیاسی، از نظر فنون بافت و کیفیت هنری (طرح، نقش و رنگ)، از قالی بافی مناطق هم جوارش مانند کاشان و ساروق تأثیر پذیرفته است.
۵۵۴.

روایت غدیر در کتاب «تاریخ الاسلام» شمس الدین ذهبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 93 - 108

کلیدواژه‌ها: ذهبی تاریخ الاسلام حدیث غدیر تاریخ نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۲۶
عالمان شیعی بر قطعی بودن رویداد غدیر خم و حتمی بودن دلالت آن بر ولایت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین(علیه السلام) تأکید کرده اند اما در مقابل دانشمندان اهل سنت درباره حدیث غدیر موضع یکسانی ندارند، لذا بررسی آثار دانشمندان به ویژه مورخان اهل سنت در میزان و نحوه ی نقل حدیث غدیر و گزارش واقعه بسیار مهم است و در تبیین این حادثه اهمیت دارد. شمس الدین ذهبی(748ه ) صاحب کتاب پرحجم و مشهور "تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام" از جمله عالمان پرآوازه ی اهل سنت است که این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، در صدد کشف نحوه ی چگونگی گزارش ذهبی از حادثه غدیر و رویکرد و موضع وی، در بیان گزارش غدیر است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که ذهبی در موارد متعدد، افزون بر نقل آیه اکمال و تأیید صحت آن، حدیث غدیر را نقل و حادثه روز غدیر را گزارش و سه رویکرد تحریف غدیر، تضعیف راویان حدیث غدیر و تأیید واقعه غدیر اتخاذ نموده است. وی به سبب گرایش مذهبی و تمایل به مکتب تاریخنگاری شام با دلالت حدیث غدیر بر عقاید شیعی موافق نبوده و آن را نقد کرده است.
۵۵۵.

ساختارمندی معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ در تمدن اسلامی بر مبنای تحلیل عوالم سه گانه در عصر سلجوقیان تا صفویان (قرن ششم تا یازدهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۲ 111 - 136

کلیدواژه‌ها: معماری عصر سلجوقی ساختار معماری مساجد خراسان عوالم سه گانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۱۵۹
مساجد در زمره مهم ترین ابنیه تاریخ تمدن اسلامی بوده است. در طول تاریخ تمدن اسلامی معماری مسجد دچار تحولاتی گشته است اما برخی از اصول و مفاهیم آن همواره ثابت بوده اند. یکی از مفاهیم مهم مساجد فضا می باشد که معماری اسلامی به بهترین نحو آن را شکل داده است به طوری که دارای ساختاری قدرتمند در بنای مساجد می باشد. مساجد خراسان، جزء نخستین ابنیه تاریخ و تمدن مبتنی بر اسلام هستند که در سبک های آذری و خراسانی الگوی دیگر مساجد ایران بوده اند. در معماری مساجد خراسان، مفاهیمی نهفته است که ریشه در اعتقادات، تاریخ و فرهنگ مسلمین دارد. یکی از این مفاهیم عوالم سه گانه است که از زمان حکمت اشراق مطرح گشته و در حکمت ملاصدرا به کمال رسیده است. وی اشاره به سه عالم مادی، مثالی و عقلی دارد و برای هر یک ویژگی منحصربه فردی قائل است. با فرض اینکه مبانی حکمی، یکی از عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری مساجد خراسان است، پژوهش حاضر بر آن است تا به چنین سؤالاتی پاسخ دهد: ساختارمندی فضای معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ به چه صورت است؟ این ساختار فضایی چگونه بر عوالم سه گانه منطبق است؟ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی نحوه ساختارمندی معماری سنتی مساجد خراسان و روشن سازی نحوه انطباق آن بر عوالم سه گانه می باشد که از روش توصیفی تحلیلی با راهبرد استدلال منطقی بهره گرفته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد فضاهای اصلی مسجد به سه دسته فضای بسته، نیمه باز و باز قابل تقسیم می باشد که مفاهیم آنها بر مبانی عوالم سه گانه منطبق است.
۵۵۶.

مختصری از جغرافیای تاریخی آذربایجان

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱ 110-119
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
جغرافیای تاریخی علمی است، که به شناخت شهرها و قصبات یک مملکت، یا یک منطقه و استان می پردازد، که روز و روزگاری در تحت تابعیت، یا حاکمیت اداری یک استان یا مملکتی بوده و بعد طی گذشت روزگار و مرور زمان از مرکز قبلی خویش جدا و خود دارای حاکمیت یا مرکزیت جدید گردیده اند. بدین ترتیب کتاب هایی نیز با عناوین جغرافیای تاریخی مثلاً: ایران یا خراسان و اصفهان و ... به رشته تحریر درآمده اند.در مبحث جغرافیای تاریخی آذربایجان نیز علاوه بر سرزمین های تحت عنوان اصلی «استان های آذربایجان شرقی و غربی و جمهوری آذربایجان» بحث از استان ها و شهرهایی می شود، که امروزه در تحت تابعیت اداری آذربایجان نیستند، ولی قبلاً از مضافات (اضافه شده های) آذربایجان محسوب می شدند. در این مقاله کوشش گردیده به شیوه ای مختصر و مفید به شهرهایی که روزگاری در تحت تابعیت آذربایجان بوده اند؛ پرداخته شود، تا معلوم گردد آذربایجان نیز مثل خراسان به سرزمین های وسیعی اطلاق می شد، که در پروسه تاریخی خود به کمتر از نصف حدود قبلی و واقعی خود تقلیل یافته است.
۵۵۷.

بررسی انتقادی بخش سلجوقیان جامع التواریخ حسنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۱ (پیاپی ۱۱۶) 141 - 162

کلیدواژه‌ها: جامع التواریخ حسنی سلجوقیان منابع تاریخی تاریخ قوامی سنجرنامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۵۱
جامع التواریح حسنی  به عنوان یک اثر تاریخ نگاری عمومی متعلق به عصر تیموری، با این که در دوره ای متأخر نوشته شده، درخصوص تاریخ سلجوقیان برخی ویژگی های خاص و منحصربه فرد دارد که آن را شایسته توجه می کند. مسئله پژوهش حاضر این است که بخش سلجوقیان جامع التواریخ حسنی، براساس چه منابع و مستنداتی نوشته شده و به لحاظ محتوایی و اسنادی چه جایگاه و ویژگی هایی دارد؟ تاج الدین حسن یزدی مؤلف این اثر، تاریخ سلجوقیان را براساس چندین رساله و اثر تاریخ نگاری متعلق به این دوره نوشته است. وی بخش هایی از تاریخ سلجوقیان را به روایت سلجوق نامه ظهیرالدین نیشابوری و بدایع الازمان فی وقایع کرمان افضل الدین کرمانی نوشته است. مطالب نوشته شده براساس این دو اثر به جهت موجودبودن کتاب سلجوق نامه و باقی ماندن اساس متن بدایع الازمان به روایت محمدابراهیم خبیصی مورخ دوره صفوی، جنبه ای تکراری دارد، اما قسمت های مهمی از تاریخ سلجوقیان در جامع التواریخ، براساس دو اثر تاریخ نگاری ناشناخته و ناموجود دوره سلجوقی به نام های تاریخ قوامی و سنجرنامه به نگارش در آمده که به لحاظ محتوایی و اسنادی ارزشمندترین بخش آن محسوب می شود. روایت یزدی درباره نحوه حضور سلجوقیان در خراسان مستند به اثری ناشناخته با عنوان تاریخ قوامی است و اخبار رویدادهای تاریخی خراسان دوره سلطان ملک شاه و سلطان سنجر مستند به سنجرنامه است. پژوهش حاضر ضمن این که بخش های تکراری و خلاصه نویسی شده جامع التواریخ براساس سلجوق نامه و بدایع الازمان را به صورت مستند و تطبیقی با این دو اثر نشان داده، قسمت های منحصربه فرد این اثر درخصوص تاریخ سلجوقیان را هم با موضوعات مربوط بدان بیان کرده است. هدف این تحقیق آن است که با نشان دادن بخش های نوشته شده جامع التواریخ براساس تاریخ قوامی و سنجرنامه، محققان و پژوهشگران تاریخ دوره سلجوقی را متوجه اهمیت و ضرورت بازخوانی انتقادی این بخش از روایت های جامع التواریخ در خصوص تاریخ سلجوقیان کند.
۵۵۸.

تحلیل دلایل جنگ های پیروز ساسانی با هپتالیان(484میلادی-459میلادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 82 - 96

کلیدواژه‌ها: ساسانیان هپتالیان پیروز شاه راه ابریشم جنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۹
مرزهای شرقی ایران از دیرباز مورد هجوم اقوام همسایه قرار داشته است. اقوام آریایی از همین مرزها وارد فلات ایران شدند. بنابر برخی روایات، کوروش هخامنشی، جان خود را برای حفاظت از این مرزها از دست داده است. تداوم مسئله فوق در زمان ساسانیان چالش هایی را برای این حکومت به همراه داشت. هر اندازه که مرزهای غربی ایرانشهر ساسانی برای ایشان مهم و پرخطر بود، مرزهای شرقی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. از نشانه های تأیید این موضوع، وجود دیوارها و قلعه های متعدد در این مناطق برای جلوگیری از یورش این اقوام مهاجم به داخل قلمرو است. یکی از اقوامی که به مرزهای شرقی ایران یورش می آوردند، هپتالیان بودند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی دلایل وقوع جنگ با هپتالیان در دوران زمامداری پیروز است. پژوهش حاضر با روش و رویکرد توصیفی- تحلیلی با استناد به منابع کتابخانه ای سعی در یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش دارد که چه دلایلی در حمله پیروز علیه هپتالیان تاثیرگذار بوده است؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد دلایل زیادی برای حمله پیروز علیه هپتالیان وجود داشته است، اما دلیل اقتصادی را می توان از مهمترین دلایل در وقوع این جنگ ها به شمار آورد. 
۵۵۹.

بحران ناکارآمدی دولت٬ ومسئله سقوط حکومت پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 31 - 55

کلیدواژه‌ها: کارآمدی حکومت پهلوی بحران انسجام فروپاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۹۳
کارآمدی مفهومی است که اگر چه با حوزه های اقتصادی و مدیریتی دارای پیوستگی است٬ لیکن به واسطه پیوند مستحکم تر با مفهوم قدرت٬ در علم سیاست نیز دارای مصادیق بارز و قابل اهمیتی است. کارآمدی نظام های سیاسی٬ اصلی ترین عامل ثبات و تاب آوری آنها٬ و عامل کلیدی فائق آمدن دولت ها بر بحران های سیاسی پیرامونشان است. زمانی که در یک ساختار سیاسی٬ فروپاشی رخ می دهد٬ در گام نخست آن نظام٬ مجموعه ناکارآمدی بوده و عامل اصلی سقوط آن٬ پیش از هر عامل دیگر٬ همین مسئله می باشد. فروپاشی حکومت پهلوی یکی از سوژه های جذابی است که می توان آن را از این منظر مورد مطالعه قرار داد و بحران های سیاسی موجود در این عصر را از این زاویه تحلیل کرد. در این مقاله کوشش خواهد شد تا با مددگیری از نظریه نظام ها٬ در چارچوب رهیافت های ساختاری– کارکردی٬ به شاخصه های قابل اتکایی برای ارزیابی کارآمدی دولت و نظام سیاسی در عصر پهلوی دست یافت و ظرفیت های شش گانه ای که برای سنجش کارآمدی دولت ها از آن سخن به میان آورده اند (انحصار کاربرد زور٬ استخراجی٬ شکل دادن به هویت ملی٬ تنظیمی٬ حفظ انسجام درونی و بازتوزیعی) را٬ با ساختار سیاسی این عصر٬ مورد تطبیق قرار داد و در نهایت سقوط حکومت پهلوی را با توجه به نتایج این تطبیق٬ تحلیل کرد.
۵۶۰.

رشد شهرنشینی درفرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (بوشهر، 1340- 1355 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۳ 197 - 222

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس بوشهر محمد رضاپهلوی مهاجرت شهرنشینی حاشیه نشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۲۷۲
شهرنشینی یکی از مشخص ترین نمود تکامل جوامع انسانی است. گسترش روزافزون شهرنشینی و افزایش تعداد شهرها و تغییرات کمی و کیفی آن ها تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر صنعتی شدن، مهاجرت روستائیان به شهرها، تحولات اجتماعی و فرهنگی در جوامع مختلف بوده است. از دهه 20 به بعد که کشور دچار تحولات سیاسی عمده ای شد تحرک و جابجایی های داخلی در کشور نیز بسیار محسوس گردید. در ادامه این روند در آغاز دهه چهل و با انجام اصلاحات اجتماعی توسط محمدرضا شاه این تحرک در کشور شدت بیشتری یافت که پیامد بارز آن گسترش شهرها و توسعه شهرنشینی در دهه چهل و بعد از آن بود. سؤال این پژوهش این است که وضعیت فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (بوشهر) در طی سال های 1340 تا 1355 ش از لحاظ جمعیت شهری و رشد شهرنشینی چگونه بود و تعداد شهرهای آن از نظر کمی چه تغییری یافت؟ روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی با مطالعه منابع کتابخانه ای و اسنادی و تحلیل ثانویه داده های سرشماری نفوس و مسکن در فاصله سال های مورد نظر است. طبق یافته های پژوهش فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس که در سال های قبل از دهه چهل دارای کمترین میزان شهرنشینی در کشور بود، در سال های بعد از آن با رشد شهرنشینی بالایی مواجه شد. بوشهر مرکز فرمانداری پذیرای بیش از 50 درصد مهاجرین داخلی استان بود و گسترش جمعیت شهری در آن موجب توسعه فیزیکی شهر و پیدایش پدیده حاشیه نشینی در شهر شد؛ بااین حال به دلیل تراکم پایین جمعیت تعداد شهرهای آن در طول سال های مورد نظر افزایش چندانی نداشت.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان