درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۶۱ تا ۵۸۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۵۶۱.

اصیل بودن عقل نزد شیخ مفید(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 110 - 127

کلیدواژه‌ها: عقل طریقیت شیخ مفید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۳۲۱
تحول علمی شیخ مفید همواره مورد گفتگو و بحث های گسترده ای بوده است که موافقان و مخالفانی را به دنبال داشته است. از جمله مسائلی که موجب تشدید انتقادات علیه ایشان بویژه از سوی اخباریان بوده است، شدّت گرایش وی به «عقل» است. ما مدعی هستیم که برای رعایت انصاف در نقد، لازم است اولا بر پایه ی عبارت های منسوب به ایشان طریق یا اصیل بودن عقل نزد شیخ، روشن گردد و ثانیا دیدگاه های کلان ایشان در حوزه ی تعاملات عقل و نقل دیده شود سپس عملکرد ایشان در مقابل مبانی مورد نظر ایشان ارزیابی گردد. در این نوشته با طرح اجمالی دو نکته ی نخست سعی شده بستر و زمینه ی مناسب برای نقد منصفانه ی آثار ایشان عملکرد ایشان در نگاشته های انتقادی دیگر فراهم گردد.
۵۶۲.

تحلیل ساختار کارگفت سوره کوثر(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 77 - 100

کلیدواژه‌ها: سوره کوثر حضرت فاطمه (س) نحر ابتر نظریه کارگفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴
کوثر با 3 آیه، کوچکترین سوره قرآن است. روایات و آرای تفسیری زیادی که درباره کلمات اصلی سوره (کوثر، صلات، نحر، ابتر) وارد شده، که گاهاً متعارضاند. پژوهش حاضر بر آن بوده است که با ابزار گردآوری کتابخانهای، و استفاده نظریه کارگفت و تحلیل لغوی، نقد حدیث، نظریه کارگفت و تفسیر قرآن به قرآن، به بررسی و نقد اقوال مطرح درباره کلمات سوره کوثر بپردازد. سؤالات پژوهش به مصداق اصلی کوثر، رابطه آن با مصادیق دیگر و معنای صحیح صلات، نحر و ابتر میپردازد. یافتههای پژوهش میگوید پیامبر (ص) دغدغه هدایت و شفاعت را توأمان داشته است. فاطمه (س) مصداق اصلی کوثر است و «حوض» با موضوع شفاعت اهل بیت (ع) در کنار پیامبر (ص)، تأویل کوثر در آخرت است. مراد از صلات و نحر، نماز شکری ویژه پیامبر (ص) با نشانی حاکی از خضوع یعنی بالاآوردن دستها در تکبیرهای نماز به ویژه تکبیره الاحرام است. کاربست ساختار کارگفت نیز شأن و شخصیت زن را با نزول سوره کوثر با مصداقِ حضرت فاطمه (س) ارتقا داد و در جهتِ منزلت والای این لطفِ ویژه خداوند دستور داد نماز شکر بخواند و بالاترین و بهترین ثروتش را برخلافِ بافت نزول عقیقه کند.
۵۶۳.

هویت نگارنده «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه»؛ تحلیلی انتقادی بر دیدگاه ها و طرح نگاهی نو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۷) 117 - 146

کلیدواژه‌ها: مصباح الشریعه نسخ خطی امام صادق علیه السلام تحلیل محتوایی کتب منسوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۰۵
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمونی عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار توسط سید بن طاووس معرفی شده است. نویسنده این کتاب هیچ گاه مشخص نبوده و از آنجایی که تمامی باب های صدگانه آن با عبارت «قال الصادق۷» آغاز می شود، از جمله آثار منسوب به امامان: به شمار می آید. تاکنون داوری های مختلفی درباره درستی یا نادرستی این انتساب مطرح شده است. داوری های صورت گرفته در طول تاریخ درباره نگارنده این کتاب را می توان منحصر در هشت شخصیت دانست که عبارت اند از: هشام بن حکم، فضیل عیاض، شقیق بلخی، سلیمان صهرشتی، ابوالقاسم قشیری، ابوالحسن شاذلی، شهید ثانی و عارفی مربوط به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم از صوفیه خراسان. یافته های تحلیلی این پژوهش با موضوع نسخه شناسی کتاب و تحلیل متنی درباره محتوای کتاب و بررسی های تطبیقی با سایر متون عرفانی و تاریخی نشان می دهد که هر کدام از این نظریه ها دارای کاستی هایی هستند. این یافته ها نشان می دهد که نویسنده مصباح اولاً یک عارف صوفی است؛ ثانیاً وی یک سنی مذهب است که وجود قراین متنی و عدم وجود دلیلی بر شیعه بودن وی آن را به اثبات می رساند. همچنین قول برگزیده در تحقیق حاضر آن است که نویسنده مصباح الشریعه صوفی سنی مذهبی است که به بازه زمانی دهه های پایانی قرن چهارم تا دهه های پایانی قرن پنجم تعلق دارد. نظریه برگزیده مبتنی بر تحلیل نسخ خطی و تحلیل های تاریخی و سبک شناسی آثار و اصطلاحات صوفیه است. این مقاله در حد توان، ابداع احتمالی نو را در میان آورده است.
۵۶۴.

بررسی و داوری ادله بی اعتباری روایت لیله الرغائب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۵) 114 - 143

کلیدواژه‌ها: لیله الرغائب نماز لیله الرغائب اعتبارسنجی روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۹۳
در روایتی از پیامبر6 اولین شب جمعه ماه رجب، به لیله الرغائب موسوم شده و برگزاری نمازی خاص در این شب سفارش شده است. بر پایه این روایت، از دیرباز اعمال خاص اولین شب جمعه ماه رجب مورد توجه بسیاری از متشرعان بوده و هست. از حدود قرن هفتم به بعد، در اصالت روایت، نام گذاری این شب به لیله الرغائب و برگزاری نماز آن، تردیدها و انتقاداتی شکل گرفت و گسترش یافت. تعداد قابل توجهی از حدیث پژوهان اهل تسنن در اثبات بی اعتباری این روایت کوشیده و برگزاری نماز رغائب را بدعت خوانده اند، اما شیعی مذهبان کمتر به مناقشه در این روایت پرداخته و بسیاری از آنان بر اساس قاعده تسامح به استحباب یا جواز برگزاری نماز رغائب حکم کرده اند. بررسی ها نشان می دهد که اگر چه طرق موجود از این روایت، متقن نیست، اما شواهدی گواه بر آن است که منابعی در قرون نخستین و پیش از قرن چهارم به نقل آن پرداخته اند و انتقادات وارد شده، بر محتوای این روایت استوار نبوده و دلالت روایت خالی از اشکال است.
۵۶۵.

حضور راویان منتسب به تشیع در صحیح بخاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۹۹-۱۲۶

کلیدواژه‌ها: بخاری صحیح بخاری شیعه ام‍ام‍ی زیدی راویان شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۸ تعداد دانلود : ۸۰۵
یکی از مسائل مطرح میان پژوهشگران شیعه و اهل سنت در قرن اخیر، وجود راویان منتسب به تشیع در کتاب صحیح بخاری است. با توجه به اعتبار زیاد این کتاب در جوامع حدیثی اهل تسنن و از طرفی اتهام بخاری به دیدگاه نصب، اهمیت پرداختن به چرایی وجود این راویان در کتاب صحیح بخاری قوّت می گیرد. در این راستا، کسی به صورت شفاف و مفصّل، به تبیین علت نپرداخته است، ولی با تتبع در آثار موجود، می توان سه نظریه را که توسط محققان بدان اشاره شده، برشمرد: دیدگاه اول علت را در نقش پررنگ و بی بدیل راویان شیعی جست وجو کرده ؛ دیدگاه دوم شوق و انگیزه بخاری در اخذ و نشر حدیث را عامل اصلی دانسته است و گروه سوم، حبّ و ارادت بخاری به اهل بیتk و شیعیان ایشان و در نتیجه عدم نصب وی را پیشنهاد داده است. نوشتار پیش رو کوشیده است پس از بیان نارسایی احتمالات پیش گفته، نظریه چهارمی درباره این موضوع، در سه گام سامان دهد: ابتدا به طور مختصر مروری بر مؤلفه ها و ممیزات جریانات شیعی صدر اول در قرون متقدم شده؛ در قدم بعدی بر اساس این مؤلفه ها و سایر روش های گفته شده در متن، نوع تشیع راویان و میزان نقل بخاری از جریانات منتسب به تشیع را تعیین گردیده و در گام نهایی به نارسایی احتمالات گفته شده در باب حضور راویان شیعی در کتاب بخاری، اشاره و نظریه «تفکیک بخاری بین انواع راویان شیعه» را تبیین و تأثیر انگیزه های کلامی و مذهبی بخاری در این مسئله، واکاوی شده است.
۵۶۶.

منظورشناسی احادیث زنانه «من لا یحضره الفقیه» بر اساس الگوی مایکل هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 161 - 184

کلیدواژه‌ها: زن کتاب من لایحضره الفقیه منظورشناسی مایکل هلیدی اطلاع رسانی اکتشافی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۲
منظورشناسی به مطالعه منظور پاره گفتار هایی می پردازد که میان پیام رسان و پیام گیر رد و بدل می شود. بر اساس این دانش هر پاره گفتار می تواند در بافت های مختلف حامل نقش های متفاوتی باشد. مایکل هلیدی (1973م) از نظریه پردازان این عرصه، نقش های معنایی - منظوری زبان را هفت نوع معرفی نمود و بر این باور است که این هفت نقش زبانی را می توان در تمامی گونه های کاربردی زبان ردیابی کرد. در احادیث نبوی و ائمه معصوم: پاره گفتارهای متعددی درباره زن وجود دارد که نقش های زبانی آن ها، بدون درنظر گرفتن بافت کلام، باعث خدشه دار شدن وجهه اجتماعی زن می شود. در این پژوهش تلاش می شود مجموعه این احادیث - که در کتاب من لایحضره الفقیه جمع آوری شده است - از این منظر بررسی شود. نتایج نشان می دهد که از مجموع ۹۶۰ پاره گفتاری که درباره زنان در این کتاب روایت شده است، بیشترین بسامد مربوط به نقش اطلاع رسانی (%۴۱) و اکتشافی (%33) است. این آمار بیان گر آن است که ابلاغ پیام خاص مرتبط با زن (اطلاع رسانی) و یا پرسش از مسائل فقهی و شرعی (اکتشافی) درباره وی، نه تنها باعث تنزل جایگاه اجتماعی وی نیست، بلکه در بسیاری از پیام ها نقش وی را به عنوان کُنش گر در یک جامعه زبانی برجسته می سازد.
۵۶۷.

شیوه ها و شرایط تشویق در تربیت اخلاقی کودک از منظر روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰ 49 - 67

کلیدواژه‌ها: تشویق تنبیه کودک تربیت تربیت اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۴۶۵
انسان موجودی است که روح خدا در او دمیده شده و استعدادهای رسیدن به کمال در درون او گذاشته شده است. این استعدادها در اثر تعلیم و تربیت صحیح شکوفا می شود. در این میان یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت اصل تشویق و تنبیه است.تشویق در اصطلاح ایجاد شور و شعف، حرکت و سرعت در مسیر انجام کار به طور کامل و نیکو است و تنبیه عبارتست از آگاه ساختن کسی بر امری، هشیار ساختن، واقف گردانیدن به چیزی، مجازات کردن.در احادیث معصومین (ع) نمونه های مختلف تشویق و تنبیه به چشم می خورد که نمایانگر ضرورت تشویق و تنبیه در مکتب ائمه (ع) است.برخی از مهم ترین شیوه های تشویق عبارتند از شیوه های کلامی، مالی، عاطفی و معنوی که برای به کاربردن این شیوه ها شرایط لازم را باید رعایت نمود همانند: تناسب تشویق و تنبیه با رفتار شخص، پرهیز از افراط و تفریط، توجه به هدف نبودن تشویق و تنبیه،، بجا و به موقع بودن تشویق و تنبیه، اشاره به علت تشویق یا تنبیه
۵۶۸.

نقد و بررسی قراین اعتباربخش در نظام ارزش گذاری حدیث از منظر شیخ حر عاملی با تکیه بر فوائد وسائل الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 53-74

کلیدواژه‌ها: شیخ حر عاملی مبانی اعتبارسنجی وسائل الشیعه فقهای امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۸۴
نظام حدیث پژوهی شیعه در دوره معاصر نیازمند بازشناسی و بازسازی نشانه هایی است که با آن بتوان میراث برجای مانده از دوره معصومین k را با سازوکاری روشن تر و واقعی تر به عنوان منبعی معتبر مورد استفاده قرار داد. این امر مستلزم شناسایی دقیق روش های متداول و معمول نزد عالمان و محدثان شناخته شده پیشین است. یکی از حدیث پژوهانی که آثارش از زمان نگارش مورد توجه فقها و اندیشمندان علوم اسلامی قرار گرفته، شیخ حر عاملی است. وی تلاش می کرد تا با بازشناسی و بازسازی قراین اعتبار در نظام حدیث پژوهی متقدمان و تقویت آن ها دیدگاه اخباریان را رونق داده و دایره صحت را توسعه ببخشد. به نظر می رسد بر اساس واقعیت های تاریخ تطور اعتبارسنجی، آرای شیخ حر عاملی بتواند برخی از نقاط مبهم این نظام را رفع و آن را بهبود ببخشد. مهم ترین آرای او پیرامون اعتبارسنجی و ارزش گذاری حدیث در خاتمه کتاب وسائل الشیعه با عنوان «فوائد» نمود یافته است. بازخوانی این قراین در بازیابی نظام متقدمین امری راهگشاست.
۵۶۹.

بازخوانی تحلیلی روایات «یوم الخمیس» در صحیحین و شروح آن ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 77 - 102

کلیدواژه‌ها: یوم الخمیس وصیت هجر صحیح بخاری صحیح مسلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۲۸۱
منابع روایی اهل سنت، به ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم، ماجرای تلخ واپسین سفارش پیامبرa در آخرین پنجشنبه عمر شریف شان را گزارش کرده اند. عده ای از حاضرانِ در صحنه، مانع از اجرای امر رسول خداa و نوشتن وصیتی شدند که می توانست امتش را از گمراهی باز دارد. برخی از آنان به این هم بسنده نکرده و به حضرتش نسبت «هجر» دادند. با استناد به قراین مختلف، گوینده این نسبت ناورا به پیامبر خداa نمایانده شده است. برخی شارحان سعی کرده اند سرپیچی از فرمان پیامبر اعظم الهیa را توجیه کنند و نافرمانان را از این کردار زشت تبرئه کنند. پاره ای نیز با کاهش منزلت نبویa یا دگرگون نمودن معنای «هجر» خواسته اند از ناپسندی این نسبت بکاهند. این نوشتار کوشیده است با بازخوانی تحلیلی گزارش های این واقعه ناگوار که از آن به «رزیه یوم الخمیس» نام برده می شود، در دو منبع از منابع اصلی احادیث اهل سنت، رویکرد توجیهی شارحان آن ها را به نقد کشد.
۵۷۰.

بررسی تطبیقی آراء امامیه در فقه الحدیث «اعرفوا الله بالله»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 283 - 314

کلیدواژه‌ها: حدیث فقه الحدیث امامیه شناخت خدا برهان صدیقین علم حضوری توحید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۵۲
اندیشمندان اسلامی با برهان های متعددی به شناخت حق تعالی می پردازند. در این میان، آیات و روایاتی بر این براهین دلالت می کنند. از جمله احادیثی که بر اثبات وجود واجب تعالی گواهی می دهد، روایت « اعرفوا الله بالله » است. اگرچه صحت سندی این روایت قابل خدشه است؛ اما بر اساس قرائن، متن آن همچنان مورد پذیرش است و می توان به آن اعتماد کرد و در عین حال وجود احادیث و ادعیه هم مضمون بر استواری دوچندان آن می افزاید. افزون بر این، از دیرباز متکلمان، فلاسفه و عرفای شیعه به این حدیث توجه نموده و برای راه های مختلف خداشناسی از آن بهره گرفته اند. به طور کلی با تأمل در تبیین های اندیشمندان، دیدگاه های آنان را در چندین محور می توان دسته بندی کرد که عبارتند از: شناخت خدا از راه زدودن صفات نقص مخلوقات؛ شناخت حصولی خداوند؛ شناخت به واسطه راه های سامان یافته از جانب خدا؛ شناخت خدا در پرتو قرب الهی؛ شناخت خدا به واسطه حقیقت وجودی مخلوقات؛ شناخت حضوری خدا پس از گذر از حقیقت وجودی مخلوقات؛ شناخت خدا مبتنی بر برهان صدیقین. در این میان، سه دیدگاه پایانی با توجه به لایه های معنایی حدیث و وجود برخی شواهد روایی و عقلی، دقیق تر هستند. هرچند با در نظر گرفتن قرائن متنی حدیث و استظهارات عرفی، دیدگاه ناظر به شناخت خدا مبتنی بر برهان صدیقین، با توجه به تقریر «وجود واجب به عنوان نخستین مسئله فلسفه» صحیح تر است. تطبیق روایت با برهان لمّی نیز در مرتبه نازل تر از تقریر فوق قرار دارد که نحوه شناخت خدا با خدا را تبیین می کند.
۵۷۱.

تاریخ گذاری روایات معجزه براساس روش تحلیلی متن و إسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۶) 48 - 72

کلیدواژه‌ها: تاریخ گذاری روایت معجزه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵
«معجزه» از مباحث مهم علوم قرآنی است که همواره کانون توجه عالمان دینی و متالّهان بوده و تفسیرهای مختلفی از حیث مفهوم، شروط و امکان تحقّق آن مطرح است. لذا با عنایت به عدم کاربرد این واژه در قرآن و اختلاف نظر در مورد استعمال آن در لسان احادیث، بحث در کیفیت پیدایش اندیشه ی اعجاز و استعمال واژه ی معجزه، ضرورتی انکار ناپذیر است. این مقاله با روش تاریخ گذاری تحلیلی متن و إسناد، روایات حاوی کلمه ی «معجزه» را بررسی نموده است. تاریخ گذاری متن، حاکی از وجود تفاوت هایی در تحریرهای گوناگون روایات است و تاریخ گذاری سندی نشان می دهد «شیخ صدوق» به عنوان «حلقه ی مشترک» روایات «معجزه»، این کلمه را در کتب حدیثی خود آورده است. تاریخ گذاری ترکیبی متن و إسناد نیز حاکی از آن است که نمی توان ائمّه(ع) را ایده پرداز اصطلاح «معجزه» دانست، لذا ایشان به تأسّی از قرآن، در احادیث گوناگونی واژه های «آیات، بیّنات و براهین» را در این زمینه بکار برده اند. 
۵۷۲.

بررسی سندی و متنی روایت «لاتجتمع امتی علی الضلاله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۶) 73 - 100

کلیدواژه‌ها: عدم اجماع ضلالت امت جعل و تحریف تحلیل تاریخی مجادلات کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۰
روایت «لاتجتمع امتی علی الضلاله» که از طریق جوامع حدیثی اهل سنت نقل و انتشار یافته امروزه به عنوان سند اجماع فقهی در کنار کتاب و سنت و قیاس به کار می رود و از دیرباز سند رسمی مشروعیت عملکرد صحابه، به ویژه خلفای پس از پیامبر (ص) بوده است. دانشمندان اهل سنت در مناقشات کلامی همواره از این روایت برای ابطال احتجاجات دانشمندان شیعی سود برده اند. این روایت به برخی از جوامع حدیثی متاخر شیعه نیز راه یافته است.در این مقاله با بررسی سندی روایت مزبور ضعیف بودن طرق مختلف نقل اثبات شده و با نگاه تاریخی و دلالی متن روایت، نه تنها مفید مفهوم اجماع و حقانیت آن دانسته نشده، که با وجود اضطراب و گونه گونی متن، احتمال تصحیف یا جعل آن با وجود انگیزه های سیاسی برداشت شده است. 
۵۷۳.

پذیرفتنی یا نپذیرفتنی بودن غلوِ صالح بن سهل، یکی از راویان شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 141 - 160

کلیدواژه‌ها: راویان غلو اتهام شیعه صالح بن سهل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۹۹
پدیده غلو و تسامح در نقل از غالیان و افراد متهم به غلو به عنوان یکی از عواملی که اعتبار احادیث شیعی را تهدید می کند، مطرح شده است. صالح بن سهل از جمله راویان احادیثِ شیعه است که از سوی برخی رجالیان، غالی معرفی شده است؛ در حالی که برخی دیگر او را بری از غلو و از یاران میانه رو امام۷ و در بالاترین درجه حُسن دانسته اند. همسو بودن احادیثِ موجود این راوی با باورهای امامیه و نیز وجودِ روایات منافی با غلو در میان آن ها مؤید دیدگاه دوم است. از آنجا که مستند ما روایاتِ موجودِ صالح بن سهل در تفاسیر روایی شیعه است و بر اساس این مستندات، روایتی که دال بر غلو باشد، وجود ندارد، می توان گفت نسبت دادن غلو به این راوی بنا بر اتهامی است که صحیح به نظر نمی رسد و استفاده از این روایات - که او در سلسله راویانش قرار گرفته - بلامانع است.
۵۷۴.

بررسی متنی احادیث ناظر به فضیلت زنان دارای فرزندان بیشتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 301-318

کلیدواژه‌ها: باروری زن فضیلت زن قرآن فرزندآوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۸ تعداد دانلود : ۴۹۵
در احادیثی از پیامبر 2 ، بهترین زنان، کسانی معرفی شده اند که فرزند بسیاری به دنیا بیاورند. گاهی این احادیث، چالش هایی را ایجاد می کند و نپرداختن به آن ها موجب پذیرش حکم یکسان برای همه موقعیت ها می گردد که قصد شارع نیست و این، اهمیت و ضرورت امر را روشن می سازد. در این مقاله با مراجعه به قرآن و روایات و حکم عقل، بررسی می شود که داشتن این ویژگی، همیشه در اختیار انسان نیست؛ از جمله عقیم بودن و... . علاوه بر اینکه صِرف داشتن فرزند، موجب فضیلت زنان نمی شود بلکه داشتن فرزند صالح است که زن را بهتر می کند. مطلب سوم اینکه حدیث به خیر و بهتر بودن پرداخته است و آن می تواند یک امر دنیوی باشد و ربطی به فضیلت نداشته باشد، و باتوجه به اینکه ملاک برتری انسان ها در آیات قرآن، داشتن تقواست، اموری که خارج از اختیار انسان باشد، نفیاً و اثباتاً نمی تواند معیاری برای فضیلت و یا رذیلت باشد.
۵۷۵.

التغیّرات الدلالیّه للفظ الاسلام و مشتقاته فی نهج البلاغه مقارنه بالشعر الجاهلیّ و القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۳۹۹ (۱۴۴۲ق) العدد ۱ (المتوالی ۷) 70 - 59

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه الشعر جاهلی القرآن التغیر الدلالی الإمام علی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۹۳
یعدّ لفظ الاسلام ومشتقاته من أهم الکلمات التی وردت فی الشعر الجاهلی وفی القرآن الکریم وفی نهج البلاغه، حیث تناول کل من المصادر الثلاثه اللفظَ ومشتقاته بمعان قد تشترک استعمالها فی المصادر الثلاثه وقد تختلف. حاولت الباحثه خلال السطور التی بین أیدیکم أن تسلط الضوء على جذر "سلم" ومختلف مشتقّاته عبر المنهج الوصفی التحلیلیّ وأن توضّح دلاله الکلمه ومشتقاتها فی المصادر الثلاثه المذکوره مسجّله ما طرأ علیها من تغیّر دلالیّ. تفید نتائج الدراسه أنّ جذر سلم فی العصر الجاهلی کان له دلاله مادّیّه، بینما اتّصفت هذه الدلاله فی القرآن الکریم ونهج البلاغه – فضلا عن الدلاله المادیه- بدلالات دینیه سلّطت الباحثه علیها الضوء خلال المقاله، منها کلمه الإسلام بمعنى ذلک الدین الجامع الذی أتی به الأنبیاء کلهم منذ خلق آدم إلى دین الخاتم محمد المصطفى، ثم بمعنى التسلیم المطلق لأمر الله تبارک وتعالى، ذلک التسلیم الذی یسری فی کافه الکائنات الحیّه وغیر الحیّه، فهی لاتخطو عمّا خطّط لها الله تبارک وتعالى منذ أن خلقها وهی لاتتعدّى ما عیّنت لها قید أنمله وغیر ذلک من المعانی الأخرى التی بیّنتها الباحثه قدر استطاعتها.
۵۷۶.

بررسی تطبیقی کارکرد «توجه به عیوب نفس (خود)» در اصلاح روابط همسران بر اساس روایات اسلامی و نظریه «سهم خود» نیکولز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 185 - 207

کلیدواژه‌ها: اصلاح روابط همسران سهمِ خود توجه به عیوب نفس زوج درمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۹۳
توجه به «عیوب نفس(خود)» یکی از مفاهیم مهم در روایات است که بیشتر شارحان برداشتی صرفاً اخلاقی از آن ارائه داده اند. میان دو مفهوم توجه به «عیوبِ نفس» در روایات و «سهم خود» نیکولز در اصلاح روابط همسران رابطه نزدیکی وجود دارد. پرسش اصلی تحقیق این است که نتایج حاصل از تطبیق دو مفهوم توجه به «عیوبِ نفس» در روایات و «سهم خود» نیکولز در اصلاح و بهبود روابط همسران کدام اند؟ یافته های تحقیق این است که این مفهوم غیر از این که دارای ارزش اخلاقی است، به عنوان یک اصل در تنظیم رفتارهای میان فردی زوج ها نیز کاربرد دارد. از سویی دیگر، در آموزه های اسلامی، غیر از تبیین این مفهوم، راهکارهایی نیز برای تسهیل «توجه به سهم خود» بیان شده است که موجب افتراق نسبت به دیدگاه نیکولز است. روش گردآوری داده ها، مبتنی بر بررسی اسناد کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی متون است. 
۵۷۷.

بررسی سندی حدیث «مکارم الأخلاق»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 101 - 126

کلیدواژه‌ها: تواتر معنوی سند حدیث مکارم الاخلاق خاصه عامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰
مقاله حاضر پژوهشی است پیرامون تواتر معنوی و یا لااقل مستفیض بودن حدیث «مکارم الاخلاق» که با عبارت های گوناگون ولی با مضمون و محتوای واحد از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده است. علت بررسی حدیث مذکور، وجود برخی شبهات در رابطه با سند این روایت است. برخی در سند حدیث «مکارم الاخلاق» مناقشه کرده، بیان داشته اند حدیث مکارم الاخلاق در شیعه اصل معتبری نداشته و خاصه هم از عامه نقل کرده اند از طرفی اهل سنت هم از ابو هریره نقل کرده اند. عده ای هم در راستای تعارض دلالت محتوایی حدیث، با سایر وظایف پیامبران، در سند حدیث تشکیک کرده، و ضعف دلالت را، حاکی از ضعف سند حدیث گرفته اند. در این پژوهش در دو بخش، به بررسی سندیِ مصادر شیعه و سنی پرداخته شده است. هدف از این بحث، در کنار قرار دادن روایات مختلفِ عامه و خاصه، جهتِ اثبات تواتر معنوی و یا لااقل مستفیض بودنِ حدیث مکارم الاخلاق، از طریق روایاتِ «غیر ابو هریره» است.
۵۷۸.

تحلیل الخطاب بالنقد فی الرساله ۶ فی نهج البلاغه من خلال نمذجه طریقه فیرکلوف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 49 - 62

کلیدواژه‌ها: تحلیل الخطاب بالنقد نموذج فرکلوف الرساله السادسه من نهج البلاغه مستوى الوصف مستوى التفسیر مستوى التأویل شرعیه خلافه الإمام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۲۳۱
موضوع هذه الدراسه هو استخراج مبادئ سیاسه الإمام علی (ع) فی الرساله رقم ۶ من نهج البلاغه والموجهه إلى معاویه والذی یتم باستخدام منهج فرکلوف لتحلیل الخطاب بالنقد على ثلاثه مستویات من الوصف والتفسیر والتأویل. الغرض من هذه الدراسه هو إنشاء قراءه جدیده للنصوص الدینیه. وتشیر النتائج إلى أنه على المستوى الوصفی، تظهر هذه الرساله المیول السیاسیه للإمام علی (ع) فی تأکید شرعیته السیاسیه للحکومه. علی مستوی التفسیر، یتم عرض العوامل المؤثره فی تشکیل نص الرساله، مثل: الظروف الزمنیه والمکانیه وتأثیر البیئه السیاسیه والاجتماعیه للمجتمع من خلال دراسه السیاق السیاقی والتناص. وفی مرحله التأویل، من خلال فحص الأیدیولوجیا والهیمنه فی التعبیرات، تظهر قوه وسلطه الإمام (ع) للتعبیر عن الأهداف السیاسیه. المرحله الأخیره هی الأفکار السیاسیه والاجتماعیه للإمام، والتی تنبثق من هذه المراحل الثلاث، مثل: معیار اختیار الخلیفه، وتوافق اختیاره مع هذا المعیار.
۵۷۹.

تحلیل موقف الامام علی (ع) فی الخطاب ۳۱ من نهج البلاغه فیما یتعلق بالعالم وعطایاه بناء على الأدله القرآنیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 63 - 75

کلیدواژه‌ها: الإمام علی (ع) الرساله ۳۱ من نهج البلاغه العلمانیه الرزق الإلهی الزهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۱۸۸
تعتبر الرساله الحادی والثلاثین من نهج البلاغه الذی کتبها الإمام علی (ع) لابنه الإمام الحسن  عند عودته من معرکه صفین فی أرض الحاضرین من الکنوز العلویه الغنیه حیث تمت کتابه هذه الرساله فی فتره صعبه للغایه حیث تعتبر هذه الرساله نتیجه تجارب تقلبات الحیاه الدینیه والاجتماعیه السیاسیه للإمام علی (ع). یعبر مرور ودراسه هذه الرساله الثمینه عن رؤیه الإمام للعالم والتمتع بالعطایا الإلهیه وترسم نظره الإمام التوحیدیه للعالم فی شکل تفسیرات بلغت ذروه البلاغه. إن العلاقه بین الإنسان والعالم فی هذا المنظور تعنی أن الإنسان، و هو ینعم بالعطایا والرزق الإلهی- وقبل کل شیء، بالنعمه الإلهیه - یبتعد عن الدنیویه والدنیا ویحقق الکرامه الإنسانیه فی ظل التخلی عن الشهوات الجسدیه. فی هذه الدراسه نسعی من خلال بیان أبعاد هذه الرساله و مقارنتها بأدله من آیات القرآن،أن نفسر النظره التوحیدیه للإمام خاصه فی توحید الأعمال التی ینشأ من عمق نظره الإمام إلى التعالیم القرآنیه.تم رسم هذه الرساله التی ترکز علی إنحصار العطایا والرزق الإلهی، أن تشرح مکانه الإنسان فی کسب العیش مع الحفاظ على القیم الإنسانیه والکرامه بشکل واضح والحفاظ على توحید الأعمال فی الوقت الذی یسعی الإنسان الی کسب العیش والاستفاده من الرزق والفضل الإلهی. فی هذا الصدد، تم أیضًا استخدام روایات النبی  والأئمه المعصومین (ع) طوال البحث.
۵۸۰.

نقد روایی دیدگاه الحادی ریچارد داوکینز (مطالعه موردی اثبات خدا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۶) 101 - 123

کلیدواژه‌ها: داوکینز الحاد تبیین پذیری خدا شواهد بر غیب شرور متون حدیثی وکلام نقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۹۷
خداباوری در غالب انسانها بر اساس فطرت و عقل و آموزه های ادیان الهی، همواره بوده است. عده ای با این باور که اعتقاد به خدا ریشه در ترس، جهل و یا وهم داشته، راه الحاد را در پیش گرفته اند. در این میان ریچارد داوکینز زیست شناس معاصر، اعتقاد به وجود خدا و امر ماورای طبیعت را یک پندار و توهّم می داند. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که اصولا چه عواملی موجب سوق داوکینز به این رویکرد شده است و از نظر حدیثی چه نقدی بر آن وارد است؟ با وجود دلایل و شواهد عقلی و نقلی، چگونه اصل وجود خدا، یک پندار تلقی می شود؟ ادعای تبیین ناپذیری خدا، ادعای فقدان شواهد کافی بر وجود خدا و پندار شرور و کاستی در جهان، از جمله عوامل گرایش وی به این مسأله است که در این پژوهش با توجه به دلایل و شواهد عقلی و نقلی و با روش تحلیلی انتقادی در پردازش داده ها، مشخص می گردد که هیچ یک از این ادعاها نمی تواند موجب الحاد شود. بر اساس متون حدیثی، خدا از آن جهت اثبات می شود که فاقد تبیین تجربی و شواهد حسی است. بررسی و نقد ادعاهای داوکینز در کتاب «پندار خدا» و بر اساس آیات قرآن بویژه روایات معصومان از نویافته های این پژوهش می باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان