درخت حوزه‌های تخصصی

"پژوهش به معنای کشف حقیقت، یافتن پاسخ مناسب برای مجهولات و گام گذاشتن در وادی‌های ناشناخته برای دستیابی به محصولاتی است که از یکسو اذهان جستجوگر پژوهندگان را اقناع کند و از سوی دیگر نیازهای موجود را پاسخ گوید. ورود به عرصه پژوهش در موضوعات مورد نیاز رسانه، با توجه به تنوع نیازها، پژوهشگران را با طیف گسترده‌ای از موضوعات روبرو می‌کند که غالباً میان رشته‌ای هستند. یک سر این طیف به رسانه بازمی‌گردد با سرفصلهایی مانند: شناخت رسانه‌ها، به مثابه واسطه، با دریافت‌های متنوعی که در این زمینه وجود دارد، جایگاه و نقش مخاطب در عرصه‌هایی چون نظرات، افکار، تأثیر و غیره و نیز نحوه تعامل رسانه با مخاطبان. در سر دیگر این طیف، موضوعات گوناگون تخصصی با جایگاه و شأن خاص خود قرار دارند. اندیشیدن، پژوهش کردن و نوشتن در حوزه رسانه و ارتباطات، به ویژه رادیو و تلویزیون، در کشور ما پیشینه‌ای طولانی ندارد. بررسی کوشش‌های ارجمندی که در این زمینه انجام شده اولاً در عرصه انتقال علوم و تجربیات و ثانیاً در جهت بومی‌سازی، حاکی از مسیر دشواری است که تا کنون طی شده و نیز نشانگر راه درازی که در پیش‌رو داریم. انتقال دانش به داخل کشور بسیار ارجمند و کارساز است اما در واقع پیمودن بخشی از راه به شمار می‌رود. آنچه این گام را تکمیل می‌کند اولاً انطباقِ آن با نیازهای داخل کشور، زمینه‌های فرهنگی و ساختارهای ملی و ثانیاً درونی‌سازی دانش به گونه‌ای که به تدریج جوانه‌ها‌ی آن در اذهان اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی شکوفا شود. رسانه‌های جدید، چه به لحاظ دانش و چه از نظر فناوری، از غرب به کشور ما وارد شده‌اند. اگر چه این رسانه‌ها در زادگاه اصلی خود، در وجه غالب، کارکرد خبری و سرگرمی دارند، ما در کشور خودمان، با توجه به انتظاراتی که به ویژه پس از انقلاب در گزاره‌هایی مانند «دانشگاه عمومی سراسری» در مورد رسانه ملی منعکس شده است، به کارکردهای دینی، فرهنگی و آموزشی در کنار سرگرمی و اطلاع‌رسانی می‌اندیشیم. هرچند وجود مؤلفه‌های گوناگون و ابعاد مختلف اندیشیدن، پژوهش کردن و نوشتن را در این حوزه با دشواری‌ها و حساسیت‌های بسیاری روبرو می‌کند، این دشواری چیزی از ضرورت و اهمیت آن نمی‌کاهد، زیرا به کارگیری محصولات فناوری جدید اگر همراه با نیازها و اندیشه‌های بومی و با دقت و مراقبت نباشد، موجب سیطرة فناوری و کاهش اختیار انسان خواهد شد. ضرورت دستیابی به محصولاتی علمی و پژوهشی منطبق با نیازهای بومی و متناسب با باورها و آرمانها که ضمن استفاده از تازه‌ترین دستاوردهای علمی بشری در سراسر جهان برآمده از کوشش اندیشمندان و پژوهشگران ماست، تحمل دشواریها را آسان می‌کند و راه پیشرفت را می‌گشاید. فصلنامه پژوهش و سنجش در طی سال‌های فعالیت خود، همواره کوشیده است تا با طرح موضوعات موردنیاز رسانه‌ ملی و درج مقالات علمی و پژوهشی به بومی‌سازی در این حوزه کمک کند، و در این راه دست کمک به سوی همه پژوهشگران، اندیشمندان و نویسندگان دراز می‌کند. در این شماره از فصلنامه موضوعات متنوعی در حوزه رسانه و ارتباطات با گرایش رادیو و تلویزیون درج شده است؛ محتوای رسانه‌های محلی، بررسی محتوا و دیدگاه‌های مخاطبان نسبت به برنامه‌های رادیو و تلویزیون، سواد رسانه‌ای و نظرسنجی اینترنتی در مقایسه با نظرسنجی حضوری برخی از موضوعات ارائه شده در این شماره است. "

هدف از پژوهش حاضر که به شیوه پیمایشی صورت گرفته، مطالعه و شناخت دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات درباره نقش و جایگاه شبکه های رادیویی جمهوری اسلامی ایران در ایجاد و تقویت مشارکت اجتماعی بوده است. به این منظور 139 نفر از اساتید و دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان نمونه ای از کارشناسان به شیوه تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه ای محقق ساخته پاسخ دادند. نتایج نشان داد که نوع رسانه، شیوه ارائه پیام به لحاظ قالب برنامه ای، توسعه کمی و کیفی و نوع مالکیت رادیو ارتباط معنی داری با مشارکت اجتماعی دارند، همچنین رادیوهای داخلی نقش مثبت و رادیوهای خارجی نقشی منفی در زمینه مشارکت اجتماعی ایفا می کنند. حضور نمایندگان و احزاب در شبکه های رادیویی، راه اندازی رادیوهای محلی و تعدد و تکثر رادیویی نیز از راهبردهای تقویت کننده مشارکت اجتماعی هستند.

مناسبات باکو با تل آویو از زمان استقلال جمهوری آذربایجان تاکنون (2017م) به طور پیوسته در حال توسعه مخفیانه بوده است. مقامات باکو و تل آویو، این مناسبات را فراتر از روابط راهبردی و در سطح «اتحاد راهبردی» عنوان می کنند. با وجود ابعاد گسترده مناسبات جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی، دیدگاه های متفاوتی در ارزیابی کمیت و کیفیت مناسبات وجود دارد که از تقلیل در مناسبات مذکور تا مبالغه در آن را شامل می شود. دلیل اصلی این تفاوت به پیچیدگی و پنهان کاری در مناسبات دو طرف مرتبط می شود. به طوری که الیه پوده استاد عبری دانشگاه قدس از این مناسبات با عنوان «سندروم معشوقه» نام می برد که نزدیک اما پنهانی می باشد. با توجه به خصومت رژیم نامشروع صهیونیستی با ایران و پیوندهای دینی، تاریخی، فرهنگی، نژادی و همسایگی ایران و جمهوری آذربایجان، مناسبات باکو و تل آویو بر تهران دارای تبعاتی است. از این رو ضرورت دارد با تبیین علمی و واقع بینانه ابعاد این مناسبات، رسالت رسانه های ایرانی در این خصوص تبیین گردد. مقاله حاضر در چارچوب نظریه «تحت الحمایگی سیاسی» معتقد است توسعه نفوذ رژیم صهیونیستی در حوزه های مختلف جمهوری آذربایجان با طرح هایی نظیر «ماشاو» در بخش کشاورزی و فرهنگی آغاز شده و تا حساس ترین حوزه های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، دینی، نظامی، آموزشی، ارتباطات، سایبری، بهداشتی و ... گسترش یافته است. بر این اساس، رسانه های ایرانی رسالت جدی برای توجه کردن به ابعاد مناسبات باکو و تل آویو و آگاه کردن مخاطبان از ماهیت و تبعات مناسبات مذکور دارند.

پیش شرط اثرگذاری پیام های رسانه ای، داشتن اعتماد مخاطب است. در این مقاله به دنبال دستیابی به اسلوب های اختصاصی جلب اعتماد مخاطبان در شبکه بی بی سی فارسی است و برای این کار اصلی ترین بخش خبری این شبکه یعنی خبر 60 دقیقه را مورد مطالعه قرار می دهد. این پژوهش از نظریۀ اعتبار منبع، جنگ نرم، نظریه استفاده و رضامندی و اَنگ زنی استفاده کرده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی با راهبرد استقرایی دو ماه از خبر 60 دقیقه را به طور کامل مورد مطالعه قرار داده است. در پایان با طبقه بندی کدهای به دست آمده 78 مفهوم احصا شد که در 20 مقوله انسجام یافتند و این مقوله ها مبنای تحلیل قرار گرفت. اسلوب های اختصاصی این شبکه برای جلب اعتماد مخاطبان عبارت است از: فرا اطلاعات، اعتباربخشی، واقع نمایی مکان رویداد، حضور در مکان های خبرساز، درگیر کردن مخاطب، ارتقای واقعی کردن اهمیت رویداد، توجه به تازگی رویداد، جامع نگری، مخاطب محوری، پیوند خبر و زندگی روزمره مخاطب، بی واسطگی، نزدیکی به مخاطب، مشارکت دادن مخاطب در تولید خبر، مرجعیت خبرنگاران، بکارگیری فیلم های تولیدی گروه های دخیل در خبر، بکارگیری شاهدان عینی، بیان چراها، رجوع به متخصصان خبره، مستند کردن گفته ها، استفاده از نقل قول و مکتوبات. یکی از خصوصیات اصلی برنامه خبری 60 دقیقه، نشان دادن ملموس معیارهای جلب اعتماد به مخاطب است و این خود نشان دهندۀ این موضوع است که این برنامه به خوبی اهمیت خبر تلویزیونی را که اساس آن بر تصویر است، درک کرده و می کوشد به انحای گوناگون هر رویدادی را به طور ضمنی و مستقیم به نمایش بگذارد.

"تحولات پرشتاب فناوری‎های ارتباطی، به ویژه در حوزه اینترنت، زمینه‎ساز ورود انسان‎ها به «جامعه معرفتی» و مفهوم موج چهارم تکامل بشری است. نگارنده برای شناخت جنبه‎های آموزش در موج چهارم تکامل، ابتدا به مزیت‎های یادگیری الکترونی می‎پردازد و سپس آموزش در دانشگاه مجازی و شیوه‎های این آموزش را بررسی می‎کند تا امکانات تازه‎ای را که این نوع آموزش از طریق رسانه‎های الکترونی در اختیار آموزشگران قرار می‎دهد، برشمارد. از منظر نگارنده؛ گسترش شتابناک کاربران آموزش مجازی، وضعیت رسانه‎ها و آموزش را در ایران و جهان دگرگون کرده است. صاحبنظران ایران علی‎رغم اختلاف نظر پیرامون ایجاد بستر مناسب جهت بهره‎برداری از فرصت‎های رسانه‎ای موجود، از این منظر، بر اهمیت و ضرورت استفاده از آموزش مجازی اتفاق نظر کامل دارند و از تحولات جاری استقبال می‎کنند. "

گرافیک خبری می تواند حجم زیادی از اطلاعات مربوط به یک خبر را در فضایی محدود، با جذّابیت دیداری زیاد، امکان درک و فهم ساده و سریع و با توان عینیت بخشی و باورپذیری بسیار ارائه کند. به رغم آن که از این نوع گرافیک در رسانه های بزرگ جهان فراوان استفاده می شود، اما کاربرد آن در ایران محدود است. این پژوهش، با هدف بررسی و تبیین کاربرد، ویژگی ها و قابلیت های گرافیک در اخبار تلویزیون انجام شده است. این پژوهش در پاسخ به این مسئله که «گرافیک در خبر تلویزیونی چه کاربرد و ویژگی هایی دارد؟» و «نقاط ضعف و قوت کاربرد گرافیک خبری در سیمای جمهوری اسلامی ایران کدام است؟»، با استفاده از روش های کیفی (نشانه شناسی و مصاحبه با کارشناسان)، عناصر گرافیکی یک بخش خبری را ازهر 5 شبکه سراسری (یک، دو، سه، چهار و خبر) مورد بررسی قرار داده است و در نهایت به این نتیجه رسید که شیوه غالب در بخش های خبری یاد شده، برای ارتباط و انتقال اخبار گفتار و کلام است. درحالی که در میان آثار موجود، کارهای خوبی نیز دیده می شود، اما عدم استفاده از عناصر گرافیکی ارزشمند و کارآمد، نبود عناصر هویت بخش که نمایانگر هویت ایرانی و چهره ملی نزد مخاطبان باشند، کارکرد تزئینی که به مستند کردن اخبار کمک نمی کند، نبود رابطه بین بود و نبود تصاویر و مستندات بصری و درست استفاده نکردن از رنگ و نوشتار در آثار گرافیکی بخش های خبری بررسی شده از جمله نقاط ضعف به کارگیری عناصر گرافیکی در بخش های خبری یاد شده است.

زنده نگاه داشتن میراث تئاتری گذشته در اروپا را، با وجود این که مسیحیت خواهان توقف فعالیت های نمایشی بود و آن را عملی شیطانی می دانست، بازیگران مضحکه[1] (کمدی های مبتذل) و نمایشگران دوره گرد که نمایش های محبوب مردمی را اجرا می کردند، به عهده داشتند. در سراسر اروپا نمایش های مضحکه و تئاتر مذهبی کلیسا سلاحی قوی برای تبلیغ مسیحیت شد. موضوع و محتوای جذاب فرهنگی، اجتماعی و مذهبی، نمایش های اخلاقی، میستری و میراکل در کنار لطیفه های نمایشی و مضحکه توانست رابطه بازیگر و تماشاگر در تئاتر مذهبی قرون وسطی را به سطحی عالی و تاثیرگذار در جامعه برساند. مطالعات علمی نشان می دهد در قرون وسطی سازمان های متعددی در تولید و اجرای نمایش با حمایت کلیسا در کشورهای فرانسه، انگلستان، ایتالیا و آلمان نقش آفرینی می کردند. به زمین آمدن خداوند و آزار دادن خدای بالای صلیب تغییرات مهمی در مضامین جدیدتر، محیط نمایشی و اجراهای مذهبی ایجاد کرد. بررسی نمایش ها در چهارچوب رابطه تماشاگر بازیگر نشان می دهد که چهار عنصر اساسی نمایش قرون وسطی شامل محتوای نمایش، تماشاگر، بازیگر و فضای اجرا، تعاملی پویا و برجسته با اصول مسیحیت داشتند. در دوره ابتدایی قرون وسطی کلیسا به عنوان تالار و صحنه در اختیار نمایش های مذهبی قرار گرفت. مانند تئاتر یونان و روم محراب و معبد مظهر برجسته ای از مذهب مسیحیت بود که در نقطه مرکزی کلیسا قرار داشت..   

امروزه، اهمیت روزافزون فضای گسترده مجازی در عرصه تبلیغ و اطلاع رسانی، بر کسی پوشیده نیست. این مسئله به قدری مهم است که غفلت از آن برای هر صاحب فکر و اندیشه ای می تواند گران تمام شود. پژوهش حاضر با تکیه بر همین اهمیت، قصد دارد تا به نحوه بهره گیری دو طیف عرفان نوظهور اشو و عرفان حلقه از فضای مجازی را مورد بررسی قراردهد. در این راستا، تلاش شد، با روشی توصیفی تحلیلی، مجموعه فعالیت های فضای مجازی در یک محدوده زمانی شش ماهه و با تأکید بر تعداد کانال ها، تعداد کاربران، تعداد پست ها، محتوای پست ها، نحوه بهره گیری عرفان های جدید از بسترسازی فضای مجازی و اهداف آنان در این فضا مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. مهمترین یافته این پژوهش که با روشی توصیفی تحلیلی نگاشته شده، بیان کننده این مهم است که عرفان حلقه و اشو، با بهره-گیری از فضای مجازی و با تمرکز بر موضوعات مهم وجذابی چون دفاع از حقوق زنان و ضدیت با برخی امور دین، توانسته اند رشد قابل ملاحظه ای در بین جوانان داشته باشند. همچنین عدم دسترسی آنها به رسانه های مجاز و انجام فیلترینگ نتوانسته است، مانع بزرگی بر سر راه آنان باشد.

مکان یکی از عناصر مهم نمایش رادیویی است که شخصیت را شکل می دهد؛ داستان را پیش می برد و حوادث را معنا می بخشد. اگر مکان به درستی انتخاب شود، فضاسازی هم به درستی صورت خواهد گرفت. مکان و فضاسازی با یکدیگر رابطه ای دو سویه دارند. با رعایت قواعد مربوط به انتخاب مکان و صداهای سازنده آن، مخاطبان می توانند هنگام شنیدن اثر موقعیت مکانی آن را بشناسند و باور کنند. برای بازنمایی مکان در نمایش رادیویی هر اندازه که اصوات متعلق به آن مکان در متن نمایش بیشتر پخش شود، ارتباط مخاطب با برنامه بیشتر می شود و تهیه کنندگان در تجسم مکان برای مخاطبان موفق ترعمل می کنند. هدف از پژوهش حاضر، شناخت مکان و یافتن راهی برای ساخت موقعیت مکانی در نمایش های رادیویی است. با ساخت مکان از سوی تهیه کننده، نویسنده و دیگر عوامل اجرایی می توان به قابل درک بودن و حتی هویت مند شدن اثر کمک کرد. این پژوهش به روش کیفی با مطالعه موردی، اسنادی و کتابخانه ای، پرسشنامه، مصاحبه عمیق و بازشنوایی (مشاهده) انجام شده است.