اهمیت منابع ارمنی در شناخت تاریخ خوارزمشاهی؛ مطالعه موردی «نبرد گارنی»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مطالعه تاریخ خوارزمشاهیان و واکاوی فتوحات سلطان جلال الدین خوارزمشاه در قفقاز، بدون بهره گیری از منابع ارمنی هم عصر، تصویری جامع و دقیق از رخدادهای این دوران مهم تاریخی را به دست نمی دهد. نبرد گارنی -برخورد سرنوشت ساز میان نیروهای متحد ارمنی گرجی و سپاه سلطان جلال الدین- ازجمله حوادث مهم سیاسی، نظامی پیش از سقوط تفلیس است که بازتابی ویژه در آثار مورخان ارمنی سده سیزدهم میلادی/هفتم هجری، به ویژه گیراگوس گنجه ای، استپانوس اوربلیان و وارطان آرِوِلتسی دارد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی، تحلیلی و مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای منابع ارمنی، ایرانی و گرجی، ضمن بررسی این نبرد و سنجش تطبیقی میان این منابع، تلاش می کند امکان درک عمیق تری از رویدادهای آن دوران و نیز سرانجام سلطان جلال الدین را فراهم کند. یافته های پژوهش نشان می دهد منابع ارمنی با دقت و جزئیات، نه تنها روند و فرجام نبرد، بلکه دلایل پیروزی سلطان جلال الدین و عوامل شکست نیروهای متحد ارمنی گرجی و ابعاد سیاسی و نظامی مسئله را تبیین کرده اند؛ منابع ارمنی همچنین با پرداختن به نحوه جزئیات و اختلافات درباره مرگ سلطان جلال الدین، به رفع ابهام های موجود در منابع ایرانی، اسلامی کمک می کنند و نقاط تاریک تاریخ این عصر را روشن می سازد. این پژوهش اهمیت منابع غیرایرانی، به ویژه ارمنی را برای فهم دقیق تر و معتبرتر تحولات خوارزمشاهیان و قفقاز برجسته می سازد و ضرورت بهره گیری تطبیقی از همه منابع را یادآور می شود.