جامعه شناسی نظری

علوم انسانی کنونی همانند دیگر علوم مدرن، محصول اندیشه ای است که در اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادی در دوره «روشنگری» شکل گرفت. این علوم تا پیش از انقلاب اسلامی، با همین ویژگی و پیشینه به تدریج به ایران وارد و به دانشجویان عرضه شد. اما انقلاب اسلامی، طلیعه دار اندیشه ای مبتنی بر مبانی دینی و پایبند به ارزش های اسلامی بود. روشن است که چنین دیدگاهی علوم انسانی مدنظر خود را می طلبد. با توجه به اینکه خط مشی گذاری برای هر مسئله ای، مستلزم شناخت ابعاد و مؤلفه های آن است، لذا اندیشه های مقام معظم رهبری به عنوان اندیشمندی اسلامی که از قبل از انقلاب تاکنون در این راستا، تلاش کرده اند، می تواند زمینه خوبی برای استخراج مدل مفهومی تحول در علوم انسانی باشد. در این مقاله با بهره گیری از روش نظریه پردازی داده بنیاد به تحلیل 38 سخنرانی و 6 نامه مکتوب از ایشان پرداخته شد و در نهایت پنج مقوله اصلی استخراج گردید. پس از آن از طریق تمسک به دلالت التزامی گزاره های انتقادی و راهکاری مقام معظم رهبری، ویژگی های نهاد علوم انسانی مطلوب جمهوری اسلامی نیز در سه بعد ساختار، محتوا و کنشگران به دست آمد. همراهی علم و دین، توجه ویژه به علوم انسانی اسلامی، بهبود شیوه های آموزشی و فعالیت های پژوهشی متناسب از ویژگی های ساختاری مطلوب؛ اعتماد به نفس، نوآوری، اسلام گرایی، انگیزه و استعداد بالا از ویژگی های نیروی انسانی مطلوب و در نهایت، اسلامی بودن و بومی بودن از ویژگی های محتوای مطلوب علوم انسانی است.

۶۴.

دورکیم ، خودکشی و مذهب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پسکو سولیدو مترجم: یحیی علی بابایی

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۵ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: نظریه دور کیم رابطه مذهب و خودکشی نظریه شبکه ای کارکرد انسجام بخشی کارکرد تنظیم بخشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۹۰۹

در این مقاله بحث هایی مربوط به رابطه مذهب و خود کشی مطرح شده و در آن یک سو از داده های تجربی و از سوی دیگر از ملاحظات نظری دور کیم درباره قدرت حمایتی مذهب بهره برده شده است. سخن این است که قضیه مطرح شده دورکیم باید با متن تاریخی و اجتماعی ربط داده شده و هر تحقیقی باید بتواند ساز و کار اجتماعی واقعی این کار را نشان دهد. ملاحظه روندهای تاریخی منجر به مشخصات مشروح تر مذاهب در تحلیل موارد جدید می شود و از آن مهم تر، به توضیح استقرایی پایه های نظری دورکیم می انجامد. تحلیل اثرات مذهب بر نرخ خودکشی در گروه های جمعیتی جامعه آمریکا در سال 1970 نشان می دهد که مذهب همچنان بر نرخ خودکشی تاثیر می گذارد. به این صورت که نرخ گرایش به خودکشی در میان مذاهب کاتولیک و پروتستان های انجیلی پایین و در میان مذاهب پروتستان های بنیادی بالا است. حضور پیروان یهودی اثر حمایتی کم، اما ناپایداری ایجاد می نماید. در این مقاله تلاش می شود تا این نتایج ابتدا با بررسی انواع گونه شناسی مذاهب و سپس با بررسی شواهدی دال بر این که آیا وابستگی مذهبی روی عمل پیوندهای شبکه ای اثر می گذارند، توضیح داده می شود. یافته های تحقیق ما را به سمت یک بازسازی مفهومی نظریه شبکه ای سوق می دهد تا بهتر بتوانیم نظریه دورکیم را درک کنیم.

۶۵.

نقد و بررسی کتاب: نظریه های بنیادی جامعه شناختی / کوزر لوئیس و روزنبرگ برنارد / فرهنگ ارشاد / نشر نی / 1378

نویسنده: شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی

منبع: نقدنامه علوم اجتماعی شماره ۲ (نظریه های جامعه شناسی)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۵۵۰

۶۶.

مکتب فرانکفورت (نظریة انتقادی) ارزیابی انتقادی مبانی نظری (فلسفی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مهدی محمدی صیفار

منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: روش شناسی معرفت شناسی انسان شناسی هستی شناسی انتقادی فرانکفورت اثباتی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۳۸۳

مکتب «فرانکفورت» (نظریة «انتقادی» به عنوان مبنای اصلی آن) بخشی از یک جنبش فکری، موسوم به «مارکسیسم غربی» و برآمده از شرایط خاصی است که در پی تفاسیر مجدّد از نظریة مارکس درباره جوامع سرمایه داری و انتقاد از جامعة نوین و نظام های گوناگون معرفتی مانند اثبات گرایی است. در این نوشته، تلاش بر آن است که ضمن معرفی نظریة «انتقادی» و زمینه های اجتماعی و نظری (معرفتی) شکل گیری آن، به مبانی نظری (فلسفی) این نظریه با توجه به نسل اول نظریه پردازان مشهور آن (همچون هورکهایمر، آدورنو، مارکوزه و فروم) بپردازد و ضمن توضیح هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و روش شناسی آن، به بررسی و ارزیابی مبانی آن همت گمارد.

۶۷.

شکاف نسلی در رویکردهای کلان جامعه شناختی: بررسی و نقد رهیافت های نسل تاریخی و تضاد با تأکید بر نظرات مانهایم و بوردیو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم قاضی نژاد محمد توکل

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: قدرت شکاف نسلی نسل تاریخی هویت نسلی میدان اجتماعی سرمایه مادی و نمادین راسیزم ضدجوان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری

تعداد بازدید : ۴۰۶۴ تعداد دانلود : ۲۵۴۵

مقاله حاضر که با هدف شناخت مبانی نظری و ریشه یابی موضوع شکاف و تعارض نسل ها به عنوان یکی از مهم ترین و فعال ترین شکاف های اجتماعی در جوامع پرتحول معاصر - در رویکردهای کلان جامعه شناختی به نگارش در آمده است، به معرفی و نقد دو رهیافت اصلی در این زمینه یعنی رهیافت نسل تاریخی با محوریت نظریه نسلی مانهایم و رهیافت تضاد ساختاری با عطف به نظریه تضاد نسلی بوردیو، می پردازد. رویکرد نخست، شکاف نسل ها را نتیجه اجتناب ناپذر تجارب ویژه نسل های مختلف تاریخی می داند، در حالی که در رهیافت دوم، منشا اصلی منازعات نسلی، توزیع نامتوازن منابع قدرت و ثروت و سرمایه های در اختیار نسل ها در عرصه های مختلف اجتماعی است. مدعای ما این است که هرچند به لحاظ تحلیلی، رویکردهای مذکور مکمل یکدیگر و شکاف و تعارضات نسلی در ابعاد مختلف آن، با تکیه بر مفاهیم مطرح در هر دو رویکرد دقیق تر تبیین خواهد شد، اما از نقطه نظر راهکارهای اصلاح گرایانه و سیاست گذاری اجتماعی برای کاهش تنش بین نسل ها، افزایش عدالت و همبستگی بین نسلی و تعامل طبیعی و موزون میان نسل های مختلف اتخاذ هر یک از رویکردهای یادشده از پیامدهای ویژه خود برخوردار بوده و در عمل، کارایی یکسان ندارند.

۶۸.

گابریل تارد، تغییرات اجتماعی و ایدئولوژی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد طاهری کیا

منبع: جامعه شناسی ایران سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: لایب نیتس دورکیم نوآوری ایدئولوژی تقلید گابریل تارد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۰۴۲ تعداد دانلود : ۱۱۹۵

این مقاله به بررسی مفهوم ایدئولوژی در اندیشه گابریل تارد می پردازد. تارد، در قرن 19، تفکر خود را در سنت فلسفی لایب نیتس و در رقابت با نظریه جامعه شناسی دورکیم دنبال می کرد. برونو لاتور جامعه شناسی تارد را «جامعه شناسی ترجمه» نام گذاری می کند که بر اصل پویایی و تغییرات اجتماعی دلالت دارد. این مفهوم مشخص می سازد که جامعه شناسی تارد تا چه مقدار می تواند با ایدئولوژی مسلط دچار تنش شود. رویکردهای نوین به اندیشه گابریل تارد، در جریان های متاخر جامعه شناسی، ضرورت شناخت او را با اهمیت تر می کنند. تارد با بررسی تغییرات قدرت در اجتماع بر اساس سه فرایند تقلید، تناقض و تطبیق به فهمی از کنشگر اجتماعی دست پیدا می کند که با کمک خلاقیت می تواند باعث شکل گیری جریان های نوین اجتماعی شود. از نظر او این نوآوری ها از طریق تقلید گسترده شده و به یک پدیده اجتماعی تبدیل می شوند. این پدیده نوین اجتماعی می تواند با ایدئولوژی مسلط دچار رویارویی شود. در نتیجه جریانی در حال تغییر از زندگی روزمره وجود دارد که از کوچک ترین ذرات اجتماع برخواسته می شود و بواسطه فرایند تقلید در برابر ایدئولوژی مسلط قرار می گیرد.

۶۹.

دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی‏یر بوردیو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامرضا جمشیدیها

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۶ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: استراتژی دیالکتیک فلسفه رابطه‏ای ذهن‏گرایی عین‏گرایی نظریه عمل منش میدان هومولوژی آئین راست آئینی کژآئینی و تمایز

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری

تعداد بازدید : ۴۰۳۸ تعداد دانلود : ۱۷۵۴

موضوع نوشتار حاضر، جایگاه نظریه تلفیقی پی یر بوردیو در گستره علوم اجتماعی است. بدین منظور، ابتدا، فلسفه رابطه ای به عنوان فلسفه پشتیبان این نظریه و پل رابط عین گرایی و ذهن گرایی طرح می گردد. سپس سابقه نظریه میدان های اجتماعی در نظریه میدان های فیزیکی و میدان های روانی تعقیب می شود. پس از آن، نظریه عمل پی یر بوردیو به عنوان مرکز ثقل جامعه شناسی رابطه گرایانه با توسل به مفاهیم نوبنیادی همچون منش و میدان تشریح می گردد. در این مرحله تلاش می شود ذات دیالکتیکی این مفاهیم و توقف وجودی شان نسبت به هم نشان داده شود. بدین ترتیب، توصیف مفاهیم منش و میدان معطوف به دریافت نظریه عمل به عنوان یک دستگاه نظری قدرتمند است، که توانایی تبیین عمل در عرصه های مختلف را دارد. مطالعات بوردیو و شاگردانش بارها این توانایی را نشان داده، ضمن آنکه با هضم انتقادات صاحب نظران علوم اجتماعی به توسعه هر چه بیشتر این برنامه تحقیقاتی جایگرین کمک نموده اند

۷۰.

تکامل و پیشرفت انسان و جامعه از دیدگاه شهید مطهری

نویسنده: مهدی حسین زاده یزدی حمیده سادات حسینی روحانی

منبع: مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۰۲۶ تعداد دانلود : ۹۷۸

انسان به عنوان موجودی که از وجود اشتدادی برخوردار است و می تواند در ابعاد گوناگون هستی خود و در برخورداری از خصوصیات متنوع، شدت و ضعف و کمال و نقص داشته باشد، همواره در حال حرکت وجودی است و می تواند قوای خود را برای کمال و فعلیت آن ها به کار گیرد یا خود را از کمال ممکن محروم سازد. قوای گوناگون موجود در نفس انسانی و تزاحم خواهش های متناسب با هر یک از آن ها و امتداد این کشاکش در حیات اجتماعی، انسان را مجبور به انتخاب میان کمال قوای متفاوت خود می کند. همین لزوم انتخاب و اختلاف های ناشی از آن، مکاتب گوناگون را به لحاظ تعیین الگوی تکامل و پیشرفت انسان و جوامع بشری از یکدیگر متمایز می کند. آرای شهید مطهری در این زمینه به عنوان عالِم دینی و فیلسوف مسلمان، امکان نزدیکی به دست یابی به الگوی جامع اسلامی- ایرانی پیشرفت را فراهم می کند. واقع انگاری شهید مطهری در مواجهه با روح و بعد مجرد انسان، در همه آراء از جمله نظریه تکامل او توجه به اقتضائات و آثار این بعد مجرد را ممکن و ضروری می کند. در نظام اندیشه شهید مطهری، فطرت انسان به عنوان نوع خاص آفرینش و وجه تمایزبخش روح او، به عنوان مؤلفه و متغیری تعیین کننده در بحث تکامل خود را نشان می دهد. اقتضائات وجودی انسان در حوزه جسمانیه الحدوث و روحانیه البقابودن نفس او موجب می شود که کمال انسان و جامعه نیز از همین دیدگاه و در مسیر استقلال هر چه بیشتر روح انسان از ماده تحلیل شود.

۷۱.

نقد و بررسی کتاب: مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی/ آرون، ریمون/ باقر پرهام/ انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی/ 1370

نویسنده: شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی

منبع: نقدنامه علوم اجتماعی شماره ۲ (نظریه های جامعه شناسی)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۰۱۰ تعداد دانلود : ۳۷۴۷

۷۲.

میشل فوکو و انقلاب اسلامی رهیافتی پسامدرنیستی از منظر تحلیل گفتمان

نویسنده: جعفر خوشروزاده

منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۸۵ شماره ۳۱ و ۳۲

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی تحلیل گفتمان پسامدرنیسم میشل فوکو

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۰۱۰ تعداد دانلود : ۱۹۳۹

روش یا متد تحلیل گفتمان امروزه جایگاه خاصی در نظام معرفت شناسی علوم اجتماعی و انسانی به خود اختصاص داده و بسیاری از پدیده های اجتماعی از منظر تحلیل گفتمان مورد بررسی و تبیین قرار می گیرند. در این مقاله سعی خواهد شد تا با بررسی مفهوم گفتمان و تحلیل گفتمان در نظام اندیشه نحله پسامدرنیسم و بخصوص میشل فوکو، انقلاب اسلامی بر اساس این روش مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. فرض اولیه این گفتار این است که جنبش انقلابی مردم ایران به عنوان یک «متن » حاصل حضور و مشارکت یک «گفتمان» خاص نیست بلکه در فرآیند این جنبش شاهد نقش آفرینی گفتمانهای متعدد و متکثری هستیم. به لحاظ همین کثرت گفتمانی، انقلاب اسلامی را می توان دارای شباهتهای زیادی به یک جنبش پسامدرن دانست. برای اثبات این فرض ضمن ارائه مقدماتی درباره تعریف، پیشینه و جایگاه مقوله گفتمان و متد تحلیل گفتمان در مبانی اندیشه پسامدرنیسم از منظر تعامل گفتمانها خواهیم پرداخت. برای انجام این کار دو محور مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت: یکی مبحث پیدایش گفتمان و پادگفتمان و نظام غیریت سازی در فرآیند جنبش انقلابی مردم ایران و دیگری تحلیل و بررسی گفتمانهای موجود در عرصه متن این جنبش انقلابی.

۷۳.

نوربرت الیاس و فرایند متمدن شدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یوسفعلی اباذری

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۱ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: فرایند متمدن شدن انظباط خشونت توتالیتر نوربرت الیاس

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری

تعداد بازدید : ۳۹۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۳۶

عصر متمدن کنونی برای عدم اعمال خشونت بر دیگری، محدودیت ها و به یک معنا خشونت های بسیاری را در قالب اداب و قواعد رفتاری بر بدن تحمیل می‌کند. به نظر نوربرت الیاس، در عصر جدید، بشر دائماً خود را کنترل می‌کند و تحت انضباط قرار می‌دهد. بر اساس این چارچوب تئوریک، خشونت در فوتبال را می توان به مثابه نوعی محل زندگی جسمانی در نظر گرفت. محلی برای تجلی و ظهور رفتارها و خشونت هایی که به طور معمول مجاز شمرده نمی شوند.

۷۴.

نقد و بررسی کتاب: زندگی و اندیشة بزرگان جامعه شناسی/ کوزر، لوئیس/ محسن ثلاثی/ انتشارات علمی/ 1373 چاپ پنجم

نویسنده: شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی

منبع: نقدنامه علوم اجتماعی شماره ۲ (نظریه های جامعه شناسی)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۹۷۱ تعداد دانلود : ۵۳۹۵

۷۵.

آلن تورن جامعه شناس نومارکسیستی: جامعه برنامه ریزی شده و جنبشهای اجتماعی

نویسنده: حبیب احمدی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی (باهنر کرمان) دوره جدید بهار ۱۳۷۶ شماره ۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری نظریه های متاخر در جامعه شناسی

تعداد بازدید : ۳۹۳۵ تعداد دانلود : ۱۴۹۶

۷۶.

نقد و بررسی کتاب: نظریه های جامعه شناسی/توسلی، غلامعباس/ سمت/ 1369

نویسنده: شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی

منبع: نقدنامه علوم اجتماعی شماره ۲ (نظریه های جامعه شناسی)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۸۹۷ تعداد دانلود : ۱۴۸۲

۷۷.

جایگاه و اهمیت تفکر انتقادی از دیدگاه قرآن و امام علی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: لیلا مقتدایی مجید امیری حسین نظری ستاره موسوی

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: تفکر انتقادی نهج البلاغه تربیت امام علی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۸۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۳۱

تفکر انتقادی به منزله یک مهارت اساسی برای تربیت اجتماعی عاقلانه فرد در یک جامعه اسلامی شناخته شده است. در همین راستا، تحقیق حاضر با روش توصیفی −تحلیلی به بررسی جایگاه و اهمیت تفکر انتقادی از دیدگاه قرآن و امام علیg پرداخته است. نتایج نشان داده است، در جهان بینی اسلامی اندیشه، عنصر اساسی زندگی فردی و اجتماعی است، همچنین تعقل همراه با تدبر، صبر و مطالعه، تقوای حضور، پرسش گری، موقعیت سنجی، بصیرت و روشن بینی، پرهیز از تعصب از ویژگی های تفکر انتقادی از منظر امام علیg می باشد. تزکیه، تعلیم حکمت، مذاکره، روش الگویی از مهم ترین روش های تربیتی مبتنی بر پرورش تفکر انتقادی می باشند. گسترش فرهنگ پژوهشگری، چاره جویی و کوشش برای کشف حقیقت، کاوشگری و دانش پژوهی، تشویق به تحصیل همیشگی دانش، عدالت ورزی، احترام به آرا و اندیشه های دیگران به عنوان برآورد ذهنی باز و رشد یافته و تربیت اخلاقی از مهم ترین پیامدهای تربیتی تفکر انتقادی از دیدگاه امام علیg می باشد.

۷۸.

نقد و بررسی کتاب: نظریه های جامعه شناسی/ آزاد ارمکی، تقی/ تهران/ سروش/ 1376

نویسنده: شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی

منبع: نقدنامه علوم اجتماعی شماره ۲ (نظریه های جامعه شناسی)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۸۶۳ تعداد دانلود : ۱۴۳۵

۷۹.

عوامل اجتماعی مؤثر در پیدایش کجروی و جرم از دیدگاه ابن خلدون(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی خیری محمدعلی حاجی ده آبادی

منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: دولت اجتماع ابن خلدون شهرنشینی عصبیت پدیده های مجرمانه نظریه های جرم شناسی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۸۲۴ تعداد دانلود : ۱۶۵۸

نوشتار حاضر می کوشد مؤثرترین عوامل اجتماعی جرم از دیدگاه ابن خلدون را با نگاهی به مهم ترین نظریه های جرم شناسی بررسی کند. ابن خلدون از سویی به اختیار انسان باور دارد و از سوی دیگر، با پذیرفتن اجتماعی بودن انسان، تأثیر عوامل محیطی و اجتماعی را بر عملکرد او می پذیرد؛ ازاین رو، به عوامل گوناگونی همچون تجمل گرایی و تضاد منافع، بیداد حاکمان، سستی هم بستگی های اجتماعی، جنگ های داخلی و خارجی توجه دارد و این عوامل را سبب وقوع جرایم بی شماری، از جمله مفاسد اقتصادی، قتل، جرایم جنسی و شورش های اجتماعی می داند. دیدگاه ابن خلدون در تحلیل عوامل اجتماعی جرم به نظریه های تلفیقی و ترکیبی نزدیک تر است؛ اما او تجمل گرایی و بروز تضاد میان شهرنشینان را زمینه ساز بسیاری از جرایم برمی شمارد و از میان همة عوامل اجتماعی جرم، توجه ویژه ای به دولت و مفاسد سیاسی و اقتصادی آن دارد.

۸۰.

کاوشی در نظریه انتخاب عقلانی با تأکید بر آراء مایکل هکتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: على اصغر مقدس علیرضا اسلام

منبع: مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۵ شماره ۷

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری نظریه های متاخر در جامعه شناسی

تعداد بازدید : ۳۷۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۱۴

جامعه‌شناسی معاصر، از بسیاری جهات بر دوش نظریه‌های کلاسیک خود استوار است و هنوز به قوت از آن‌ها بهره می‌برد. پیدایش پدیده‌های جدید و نیز شتاب فزاینده‌ آن‌ها در جوامع امروزی، تبیین جامعه‌شناسان کلاسیک است. رشد کمی و کیفی علم و به‌ویژه علوم انسانی در صد سال اخیر چنان بوده که رشته‌های مختلف علمی را به تاثیر و تاثر متقابل از یافته‌های یکدیگر واداشته است. این‌ها همگی، عواملی است که کار جامعه‌شناسان امروزی را از کار گذشتگان آن‌ها متفاوت می‌سازد. در میان این نظریه‌ها، نظریه انتخاب عقلانی و در این‌جا به‌ویژه نظریه مایکل هکتر، با تلفیق جنبه‌های مختلف نظریه‌های اجتماعی به ترکیبی خلاق و پویا دست یافته است. هکتر با ترکیب سطوح خرد و کلان و نیز تحلیل وجوه مختلف سازمان اجتماعی، نقش مؤثری در پیشبرد نظریه جامعه‌شناختی به‌طور کلی و نظریه انتخاب عقلانی به‌طور خاص داشته است. اهمیت این جامعه‌شناس در جامعه‌شناسی معاصر، بررسی و شناخت اندیشه‌های وی را ضروری می‌سازد. در این مقاله، ابتدا به تاریخچه و بنیان‌های فکری نظریه‌ انتخاب عقلانی می‌پردازیم، سپس به‌طور خاص بر آراء و نظریه‌های گوناگون مایکل هکتر متمرکز می‌شویم. در پایان نیز، اهم انتقادات وارده بر نظریه انتخاب عقلانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

درخت حوزه‌های تخصصی