ادبیات و مطالعات بین رشته ای

بلاگردانی یعنی انتقال غیرمستقیم شر و دور ریختن آن برای مدت معین یا زمان نامحدد. بشر فلسفه های گوناگونی برای مبارزه با شر داشت و برای مبارزه با آن از ابزارهای رایجی همچون انسان، اشیاء، حیوان و ... استفاده می کرد. در این مقاله سعی شده است با مراجعه به شاهنامه فردوسی، روش های بلا گردانی بررسی شود. برای روشن شدن این امر، پس از ذکر مقدمه ای درباره بلاگردانی، دلیل روی آوری بشر به بلاگردان ها و انواع بلاگردانی در شاهنامه بررسی شده است. بلاگردانی به دو شکل بی واسطه و باواسطه، یکی در داستان ضحاک و دیگری در داستان رستم و اسفندیار دیده می شود. این پژوهش به شکل بنیادی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.

۱۰۲۷.

تأثیر فرهنگ و ادب ایرانی در ادب عربی مطالعه مورد پژوهانة (امثال مولد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: وحید سبزیان پور

منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال سوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی فرهنگ و ادب ایران باستان فرهنگ و ادب عربی امثال مولد ضرب المثل ایرانی و عربی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۶۱ تعداد دانلود : ۵۳۵

هدف این مقاله نشان دادن تأثیر حکمت های خسروانی و اندیشه های ایرانشهری در ادب عربی است. با آنکه این سخن جدید نمی نماید، موضوع از زاویة جدیدی مطالعه شده که تا به حال به آن پرداخته نشده است. این مقاله مدعی است علاوه بر حضور گسترده حکمت های ایرانی در ادب عربی، بخش اعظم بیش از هزار مثل مُوَلََّدی (غیر عربی) که در منابع عربی وجود دارد، ایرانی است. لذا پس از ترسیم زمینه های تاریخی برای انتقال این اندرزها به ادب عربی، با معرفی ده ها نمونه از این امثال که در ایرانی بودن آنها تردیدی وجود ندارد، راه را برای پژوهش های بعدی هموار کرده ایم. افزون بر این، برای آنکه تأثیر ادب و فرهنگ ایرانی را در ادب عربی نشان داده باشیم، مضامین مشابه آنها را در ادب فارسی و عربی نقل کرده ، به امثال و حکم دهخدا ارجاع داده ایم. در مواردی نیز به نقد شرح و تحلیل برخی متون ادب فارسی پرداخته ایم تا نشان دهیم تأثیر اندیشه های ایرانی در ادب عربی بیش از آن است که امروز بر اذهان پ ژوهشگران حاکم است و حق فرهنگ و ادب ایران نه تنها از سوی محققان عرب که از سوی اندیشمندان ایرانی هم، چنانکه باید شناخته نشده است.

۱۰۲۸.

دگردیسی های قهرمان در شاهنامه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: مصیب اشکی

منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال پنجم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۴۱ تعداد دانلود : ۹۳۸

۱۰۲۹.

سبک تاریخ نویسی شاهنامه فردوسی

نویسنده: زاگرس زند

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: شاهنامه حماسه فردوسی ایران باستان تاریخ نویسی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۲۹

برخی شاهنامه را به دلیل منظوم یا حماسی بودن و یا وجود بخش های اسطوره ای، متنی تاریخی ندانسته یا دست کم ارزش تاریخیش را کم رنگ انگاشته اند. این جستار به دنبال یافتن پاسخ پرسش هایی دربارة سبک و شیوة تاریخ نویسی شاهنامه، شناخت ویژگی های تاریخ نگارانة آن و نشان دادن ارزش و جایگاه آن در روند تاریخ نویسی ایرانی است. در این مقاله پس از نگاهی به تاریخ نویسی ایران باستان و سده های نخستین اسلامی، ویژگی های سبک تاریخ نویسی شاهنامه بررسی شده است و می توان آن را ادامه دهندة راهی کهن در تاریخ نویسی دانست. روش کار چنین است که پس از واکاوی عناصر و درون مایه های تاریخ نگارانة متن، دلایل و نشانه های اهداف و انگیزه های تاریخ نگارانة فردوسی با آوردن گواه هایی از متن شاهنامه در 6 دسته بخش بندی شده است. سویه های شاعرانه، داستانی و اسطوره ای متن، و نیز اهداف اخلاقی و خویشکاری ملی/ هویتی فردوسی، لطمه ای به سویة تاریخی رخ دادها و اعتبار آنها وارد نساخته است. براساس این یافته ها می توان دریافت که شاهنامه افزون بر دارا بودن ویژگی های تاریخ نویسی ایران باستان و نوزایی آن، این شیوه را به اوج نیرومندی و کارایی رسانده و از این رو تأثیری بسیار بر تاریخ های پس از خود نیز داشته است.

۱۰۳۰.

مقایسه ی افسانه های ایرانی ، کتاب های داستانی- تصویری ایرانی و کتاب های داستانی- تصویری خارجی بر مبنای مؤلفه های تفکر فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: راضیه سهرابی محبوبه البرزی فریبا خوشبخت

منبع: مطالعات ادبیات کودک سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۷

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۶۱

۱۰۳۱.

مقایسه تحلیلی مبدأ و مقصد روح در آیین زرتشت و یهود با سه اثر از عارفان مسلمان (اللّمع فی التصوف، شرح التعرف لمذهب التصوّف، کشف المحجوب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: تقی پورنامداریان فاطمه کوپا علی محمد پشت دار مریم محمدی

منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۴)

کلیدواژه‌ها: روح آثار عرفانی یهودی زرتشتی مبدأ روح سرانجام روح

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی مفاهیم دینی و مذهبی

تعداد بازدید : ۲۹۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۴۴

میان ادیان الهی مشابهت های بسیاری در عقاید مربوط به مبدأ روح، سرنوشت روح پس از مرگ، رستاخیز، داوری و بهشت و جهنم وجود دارد که این امر حاکی از ارتباط ادیان با یکدیگر است. هر چند این ارتباط؛ بویژه در ادیان توحیدی همچون یهود و اسلام بیشتر به چشم می خورد؛ اما بررسی مشابهات دو دین زرتشتی و یهودی نیز به دلیل ارتباط فرهنگی و سیاسی میان زرتشتیان و یهودیان پس از سقوط اورشلیم و اسارت یهودیان به دست بخت النصر و سپس فتح بابل توسط کوروش و آزادی یهودیان که زمینه ساز نفوذ فرهنگ ایرانی و عقاید زرتشتی در اعتقادات یهود گشت، حائز اهمیت است. از جمله این مشابهات اعتقاد به ماهیت دوگانه روحانی و جسمانی انسان، پذیرفتن روز رستاخیز به عنوان امری مسلّم و مراتب بهشت و جهنم نزد پیروان این دین هاست. با مطالعه در اعتقادات ادیان به طور کلّی و در باب مباحث مربوط به آخرت شناسی و حیات روح پس از مرگ به صورت جزئی تر، چنان که موضوع این نوشتار است، می توان به یکی بودن منبع تعالیم آنان که همانا وحی پروردگار است پی برد. اگرچه بعضی عقاید موجود در دو دین یهودی و زرتشتی در سه اثر عرفانی که در این جستار مورد بررسی قرار گرفته اند، وجود ندارد، مانند وجود تناسخ و حلول گرایی در یهود که در برخی منابع؛ بویژه آثار کابالیستی بدان اشاره شده است، امّا شباهت هایی هم وجود دارد که به سبب اشتراک مبدأ وحی است و نمی توان این مشابهات را انکار کرد.

۱۰۳۲.

تأویل های علمی شهریار از دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رسول حیدری محمدرضا نصر اصفهانی

منبع: ادب و زبان دوره ۱۶ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۳۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی مفاهیم دینی و مذهبی

تعداد بازدید : ۱۱۸۹ تعداد دانلود : ۶۳۹

۱۰۳۳.

مبنای طرح واره ای استعاره های موجود در ضرب المثل های شرق گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بلقیس روشن فاطمه یوسفی راد فاطمه شعبانیان

منبع: زبانشناخت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: استعاره ضرب المثل گویش گیلکی معنی شناسی شناختی طرحوار ه تصوری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۱۹ تعداد دانلود : ۱۲۶۹

در مقاله حاضر، مبنای طرح واره ای استعاره های موجود در پیکره ضرب المثل های شرق گیلان بر مبنای مدل «طرح واره های تصوری ایوانز و گرین» در چهارچوب معنی شناسی شناختی بررسی می شود. ضرب المثل ها به دلیل اهمیتی که در فرهنگ ها، انعکاس فرهنگ مردم و هویت فردی اجتماعی آنان دارند مقوله ای مهم در مطالعات زبانی محسوب می شوند. تداوم ضرب المثل ها طی زمان ها و فرهنگ ها حکایت از عملکرد شناختی (و جامعه شناختی) آن ها دارد. از آن جا که طرح واره های تصوری از مهم ترین سازوکارهای زبان در معنی شناسی شناختی محسوب می شوند و نیز در مورد چگونگی عملکرد آن ها در گویش های ایرانی مطالعه چندانی صورت نگرفته است، ضرورت انجام این پژوهش دوچندان می نمود. این پژوهش به روش توصیفی استقرایی است. شواهد به دست آمده نشان می دهند که انواع کلی طرح واره های مشخص شده توسط ایوانز و گرین از جمله طرح واره فضا، طرح واره مهارشدگی، طرح واره جابه جایی (حرکت)، طرح واره نیرو، طرح واره پیوستگی، طرح واره توازن، طرح واره همسانی، و طرح واره موجودیت در ضرب المثل های شرق گیلان یافت می شود.

۱۰۳۴.

نگاهی دیگر به ناسازواری میان اژدهاکشی رستم و اژدهاپیکری درفش وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید شهرویی

منبع: شعرپژوهی (بوستان ادب سابق) سال پنجم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: رستم اژدهاکشی شاهنامه ی فردوسی جهان پهلوانی درفش اژدهاپیکر نبرد با خشکسالی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای اسطوره شناسی

تعداد بازدید : ۱۳۹۴ تعداد دانلود : ۸۹۲

در بررسی کردارهای رستم، پهلوانِ پهلوانان شاهنامه، یک ناسازواری (تناقض) دیده میشود؛ بدینگونه که تهمتن در خوان سوم، اژدهایی را به یاری رخش می کشد؛ اما از دیگر سوی، نگارهی درفش او، اژدهاپیکر است و در داستان نبرد با اسفندیار به نیای مادری خود، دهاک (اژیدهاک)، میبالد. از آن جا که در اساطیر ایران، اژدها نماد گجستگی بویژه نماد خشکسالی است، بالیدن رستم به دهاک و اژدهاپیکری درفش وی، بسیار شگفتانگیز است. در این پژوهش راز این چیستان بازکاوی شده است. آن چه به دست آمد بدینگونه است که اژدهاپیکری درفش رستم و اژدهاکشی وی، هر دو بنمایهای آریایی دارند و ناسازواری میان آنها یک ناسازواری بنیادین و اساسی نیست؛ زیرا هر کدام، جداگانه نماد و نمایان گر آیینی ویژه است: 1) اژدهاپیکری درفش رستم، در بنیان، میراثی است که او از نیای خود، گرشاسپ، به ارث میبرد؛ بدینگونه که گرشاسپ در آغاز، اژدهایی را می کشد و به یادگاری این دلاوری، نشان اژدها را بر درفش خود حک میکند. پس از وی برخی دیگر از پهلوانان خاندان رستم چنین درفشی برمیگزینند. هم زمان، درفش اژدهاپیکر نشانهی «جهانپهلوانی» نیز دانسته میشود؛ چراکه بر اساس گزارشهای فردوسی و اسدی طوسی، این درفش تنها شایستهی جهان پهلوانان است. گفتنی است که اژدهای درفش جهانپهلوان نهتنها گجسته نیست، بلکه نشانهای همایون است؛ زیرا در بنیان، نماد پیروزی پهلوان بر اژدهاست. 2) اژدهاکشی تهمتن، نماد نبرد با پتیارگی بویژه نماد نبرد با خشک سالی است.

۱۰۳۵.

مقایسه تطبیقی دو حمله حیدری راجی کرمانی و باذل مشهدی

نویسنده: حکیمه دانشور

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۰۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۹۶ تعداد دانلود : ۱۴۸۸

۱۰۳۶.

حکمت نظری و حکمت عملی در آثار سعدی

نویسنده: غلامحسین ابراهیمی دینانی

منبع: سعدی شناسی اردیبهشت ۱۳۹۲ دفتر شانزدهم

کلیدواژه‌ها: حکمت سعدی گلستان بوستان نظامیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۹۷۲ تعداد دانلود : ۲۲۴۸

سعدی، حکمت دانی است برجسته که شخصیتش آمیزه ای از مدرسه، محیط، سفر و استعداد خدادادی است. سعدی اهل نظر است و حکمت عملی و نظری در همة آثارش جایگاه ویژه ای دارد و اگرچه در نظامیه بغداد فقه شافعی و کلام اشعری خوانده است، اما به مدد اندیشه و عرفان از آنان گذشته و خود صاحب اثر و نظری ماندگار در حکمت دینی و زبان فارسی شده است. در این مقاله ضمن بررسی تأثیر «مدرسه و محیط» در ساخت شخصیت سعدی به دیدگاه های خداجویانه و انسان گرایانه سعدی و ارتباط بین انسان و خدا در آثارش؛ به ویژه در بوستان و گلستان پرداخته شده است.

۱۰۳۷.

چیستی اسطوره و معرفی اساطیر ایرانی

نویسنده: شیما ملکیان

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۰۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای اسطوره شناسی

تعداد بازدید : ۱۶۷۲ تعداد دانلود : ۱۴۳۹

۱۰۳۸.

گذر از قصه ای اسطوره ای به خوانشی فیلمیک؛ یک بررسی تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ایلمیرا دادور حمیدرضا رحمت جو

منبع: ویژه نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: اسطوره روان کاوی اقتباس ادبیات و سینما اسطورﮤ گرگ انسان نما شنل قرمزی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای هنر اقتباس سینمایی از آثار ادبی

تعداد بازدید : ۱۶۰۳ تعداد دانلود : ۱۱۲۳

ادبیات جایگاه همیشگی اسطوره بوده است. اسطوره ها از لابه لای فرهنگ های کهن ملل به متون رسوخ کرده اند و به شکل های گوناگون، به زندگی خویش ادامه داده اند. در این میان، ادبیات کودکان که در بدو امر شامل قصه ها و افسانه هایی برای مخاطب خردسال است، بنا به ویژگی های ذاتی خود، همواره صورت مناسبی برای محتوای اسطوره ای بوده است. از این دیدگاه، قصه شنل قرمزی که در ورای یک داستان سادﮤ کودکانه، جایگاهی بوده است برای اسطورﮤ اروپایی گرگ انسان نما می تواند موضوع مناسبی برای یک بررسی فرهنگی و تطبیقی باشد. بازپیدایی این قصه و این اسطوره (اسطورﮤ گرگ انسان نما)، این بار در یک اثر سینمایی معاصر، باعث شده است که این مقاله نگاه دوباره ای به موضوع بیفکند؛ نگاهی که دربرگیرندﮤ یک بررسی تطبیقی میان دو شیوﮤ مختلف بیان هنری، یعنی ادبیات و سینماست؛ یعنی یکی از موضوعات به روز و مورد بحث در ادبیات تطبیقی. پرسش اساسی این است که در این روند تکاملی از قصه ای کهن تا نسخه ای از هنر هفتم، سینما، چه تغییرات مضمونی و مفهومی ای در داستان رخ داده است؟ این دگرگونی ها ناشی از چیست و چگونه می توان آنها را دریافت؟ برای دست یافتن به پاسخی برای این پرسش ها، مفاهیم و داده های روان کاوی یونگ و فروید، و همچنین نظریات چند متفکر ادبیات تطبیقی به یاری ما آمده اند تا در نهایت، خواننده به درک گسترده تری از طرز تفکر پیچیدﮤ انسان مدرن امروزی دست یابد.

۱۰۳۹.

مقاله به زبان عربی: ارتباط مردگان دخمه رستم در بهمن نامه با آیین میترا (العلاقة بین الموتی فی ""مقبرة رستم"" فی ""بهمن نامه"" ومذهب میترا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ایرج مهرکی لیلا خزل

منبع: اضاءات نقدیه سال سوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: مرگ بهمن نامه دفن مردگان دخمه رستم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای ادیان میترائیسم

تعداد بازدید : ۱۵۶۲ تعداد دانلود : ۱۶۲۶

اندیشه زایش و مرگ یکی از نخستین اندیشه های بشر بوده است، که ادیان و آیین ها و مکاتب فلسفی سعی در توضیح آن یا یافتن پاسخی بر آن داشته اند. تابش حیات آفرین خورشید علت به وجود آمدن آیین خورشید پرستی شد و حتی سبب گردید، پیکر مردگان را به گونه ای به خاک بسپارند که پیوند آنها با خورشید حفظ شود. یکی از جالب ترین قسمت داستان منظومه بهمن نامه، توصیفی است که ایرانشاه از دخمه رستم و اجساد رستمیان می کند. اجساد این دخمه به روشی خاص دفن گردیده اند. چگونگی دفن پیکر خاندان رستم در این دخمه، و همچنین برخی از علل دیگر، به نظر می رسد، که احتمالا این خاندان پیرو آیین میترا بوده اند. از این روی، در این نوشته سعی بر آن است، تا پیوند روش دفن مردگان دخمه رستم با آیین میترا بررسی گردد.

۱۰۴۰.

رزم و بزم در هنر ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابراهیم واشقانی فراهانی ناصر مقدم پور

منبع: مطالعات ایرانی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۷۸ تعداد دانلود : ۹۰۰

درخت حوزه‌های تخصصی