فرهاد سراجی

هدف از اجرای پژوهش حاضر، شناسایی موانع مشارکت والدین در ارزشیابی توصیفی بود و مطالعه با اتخاذ رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسانه انجام گرفت. برای این منظور با استفاده از شیوه های نمونه گیری کرانه ای (مخالفان) و مطلوب (موافقان) 35 تن از والدین که فرزندان آنها در مدرسه های هیئت امنایی در پایه ششم تحصیل می کردند، برای مشارکت در مصاحبه نیمه ساختار یافته انتخاب شدند. با تحلیل داده ها، 89 مضمون پایه، 15 مضمون سازمان دهنده و شش مضمون اصلی شکل گرفت که این مضامین به ناآگاهی والدین از مبانی و ویژگی های ارزشیابی توصیفی، فهم نادرست معلمان از مشارکت والدین، تعهد نداشتن و مسئولیت پذیر نبودن والدین، شیوه ها و ساختار ارزشیابی حاکم بر سایر دوره های آموزشی، تجربه های تحصیلی والدین و عوامل اجتماعی- فرهنگی مربوط می شد. این موانع به دو دسته موانع اختصاصی و موانع عمومی دسته بندی شدند که عوامل فرهنگی و اجتماعی به عنوان مبنا و ریشه بر هر دو دسته تأثیرگذار هستند.

با توسعه محیطهای یادگیری الکترونیکی و ترکیب آنها در محیطهای یادگیری حضوری، برخی از معلمان برای طراحی فعالیتهای یادگیری از این محیطها استفاده می کنند. استفاده از ظرفیتهای این محیطها می تواند به بهبود کیفیت آموزش و افزایش بازده های یادگیری کمک کند. هدف این پژوهش، شناسایی دستاوردهای تربیتی تولید محتوای الکترونیکی با مشارکت دانش آموزان دوره ابتدایی بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفته است. مشارکت کنندگان در آن 20 تن از معلمان فعال در زمینه خلق محتوای الکترونیکی ناحیه یک و دو همدان بودند که با شیوه ملاک- محور انتخاب شدند. مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآوری و پس از پیاده سازی به روش تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که خلق محتوا به منزله فعالیت یادگیری در برنامه درسی دوره ابتدایی، دستاوردهای شناختی، فنی، فراشناختی و انگیزشی مهمی به همراه دارد. از لحاظ فنی، تولید محتوای الکترونیکی، مهارت تولید، ویرایش صدا و تصویر، کار با سخت افزارها و نرم افزارهای گوناگون، ویدئوکلیپ سازی و مهارت جستجوگری در اینترنت را در دانش آموزان تقویت و از منظر شناختی، به فراهم ساختن شرایط یادگیری عمیق و پایدار، پرورش تفکر نقادانه، خلاقانه و تقویت یادگیری کمک می کند. همچنین از منظر فراشناختی، تولید محتوای الکترونیکی به دانش آموزان کمک می کند تا تواناییهای خود، ماهیت تکالیف و نحوه ارزیابی کیفیت آنها را بهتر درک کنند و از بعد انگیزشی نیز درگیری در تولید محتوای الکترونیکی انگیزه درونی دانش آموزان را تقویت و آنها را نسبت به یادگیری موضوع درسی و یادگیری علاقه مندتر می سازد. با توجه به یافته های این پژوهش، پیشنهادهایی پژوهشی و کاربردی برای کنشگران و پژوهشگران ارائه شده است.

هدف این پژوهش بررسی پایان نامه های مرتبط با فاوا از منظر روش شناسی پژوهشی و قلمرو موضوعی در علوم تربیتی بود. ابتدا 79 پایان نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی مربوط به سال 1380 تا 1392 از دانشگاه های دولتی شناسایی و با استفاده از روش تحلیل محتوا، چکیده و روش شناسی آنها تحلیل و از داده ها برای تعیین وضع موجود قلمرو موضوعی و روش شناسی استفاده شد. جامعه دوم 73 نفر از افراد خبره بودند که به روش نمونه گیری ملاک محور، انتخاب شدند و به پرسشنامه محقق ساخته پاسخ دادند. یافته ها نشان داد 8/79 درصد پژوهش ها با روش شناسی کمی، 1/10 درصد با روش شناسی کیفی و 1/10 درصد با روش شناسی ترکیبی انجام شده است. از لحاظ دامنه موضوعی مرتبط با فاوا 92/32 درصد به مبانی برنامه درسی، 38/30 درصد به عناصر برنامه درسی، 18/15 درصد به مهارت های یادگیری، 66/12 درصد به دوره های تحصیلی،07/5 درصد به ابزارهای یادگیری، 53/2 درصد به اشکال تلفیق و 26/1 درصد به پیامدهای فاوا پرداخته اند. از نظر خبرگان عناصر برنامه درسی با میانگین رتبه ای (12/6)، پیامدهای فاوا (94/5)، ابزارهای یادگیری (67/5)، اشکال تلفیق (10/5)، مهارت های یادگیری (92/4)، مبانی برنامه درسی و آموزش (74/4) و دوره های تحصیلی (32/4) در اولویت های بعدی قرار دارند. از لحاظ موضوعی برخی از موضوعات با اولویت بالا، کمتر و موضوعات با اولویت کم، بیشتر مد نظر بوده است.

هدف کلی این پژوهش بررسی فرآیند تولید محتوای الکترونیکی در مرکز آموزش الکترونیکی علوم حدیث است. مرکز آموزش الکترونیکی علوم حدیث یکی از دانشگاه ها و مؤسسات پیشرو در ارائه آموزش الکترونیکی در ایران است که در سال 1384 فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش مطالعه موردی، داده ها از طریق مشارکت محقق در جلسه های مربوط به تولید محتوا، تحلیل و بررسی اسناد، صورت جلسه ها و آیین نامه، جمع آوری شده است. بر اساس داده های به دست آمده، تصمیم های مربوط به تولید محتوا در این مرکز را می توان در چهار بخش نظر گرفت؛ شیوه انتخاب محتوا، تشکیلات و ساختار سازمانی تولید محتوا، طرح نامه ها و آیین نامه ها، قالب ها و شکل ارائه ها. این پژوهش نشان می دهد، تصمیم های چهارگانه این مرکز در زمینه تولید محتوای الکترونیکی در اغلب موارد مناسب و دقیق اتخاذ شده است. با این حال از جمله نقاط ضعف این تصمیم ها می توان به نبود شیوه دقیق و معتبر برای انتخاب محتوا، نبود جایگاه متخصص آموزش الکترونیکی در ساختار سازمانی و نیروی انسانی مربوط به تولید محتوا و عدم توجه به راهبردهای و فنون آموزشی در تنظیم طرح نامه اشاره کرد.

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی مطلوبیت طراحی آموزشی دوره های الکترونیکی دانشکده مجازی علوم حدیث بود. که در آن عناصر طراحی دوره های الکترونیکی (محتوا، تعامل، بازخورد، طراحی میانجی، درگیری و فعالیت دانشجویان و سنجش و ارزشیابی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نوع پژوهش ارزشیابی و از جامعه آماری دانشجویان و آموزشیاران دانشکده مجازی علوم حدیث تعداد 202 دانشجو به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند؛ آموزشیاران دوره (15نفر) سرشماری شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته (با پایایی ضریب آلفای کرانباخ 86/0) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد: آموزشیاران بازخورد را مطلوب و دانشجویان نسبتاً مطلوب، هر دو گروه محتوا را مطلوب، تعامل، طراحی میانجی، فعالیت و درگیری دانشجویان و سنجش و ارزشیابی را در سطح نسبتاً مطلوب ارزیابی کرده اند. در کل طراحی آموزشی دوره های الکترونیکی در دانشکده مجازی علوم حدیث در سطح نسبتاً مطلوبی ارزیابی شد. 

هدف اصلی این پژوهش ارزیابی درونی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف آموزش و پژوهش در سطح گروه آموزشی می باشد. به منظور ارزیابی گروه مذکور شش عامل شامل اول- اعضای هیأت علمی، دوم- دانشجویان، سوم- دانش آموختگان، چهارم- فرآیند تدریس- یادگیری، پنجم- امکانات و تجهیزات آموزشی- پژوهشی، و ششم- پژوهش، مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش از نوع پیمایشی است و در تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده شده است. صحت سؤالات پرسشنامه با استفاده از روش روایی صوری، مورد تأیید متخصصان فن قرار گرفت. برای برآورد پایایی پرسشنامه ها، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که مقدار میانگین آن 76/0 به دست آمد. نمونه های تحقیق شامل دانشجویان 75 نفر، دانش آموختگان 58 نفر، اعضای هیأت علمی پنج نفر و چهار نفر کارکنان گروه بودند. بازه زمانی انجام تحقیق در سال های 1388 تا 1389 بوده است. نتایج به دست آمده نشان داد که وضعیت گروه آموزشی به لحاظ عامل اعضای هیأت علمی و عامل فرآیند تدریس- یادگیری در سطح مطلوب، و عامل دانشجویان، دانش آموختگان، امکانات و تجهیزات آموزشی- پژوهشی و عامل پژوهش در سطح نسبتاً مطلوب بود. 

در پژوهش حاضر به واکاوی تجارب زیسته ارتباطات رسانه ای والدین-معلم مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1402-1403 به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی پرداخته شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش 15 معلم و 10 نفر از والدین از دبستا ن های شهر بیرجند بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شدند و در مصاحبه های نیمه ساختاریافته شرکت کردند. برای تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده از روش تحلیل کلایزی استفاده شد. یافته های حاصل از تجارب زیسته معلمان و والدین در ارتباطات رسانه ای در5 مضمون اصلی اهداف و دلایل ارتباط رسانه ای(انتقال و اشتراک گذاری اطلاعات، پاسخ دهی، شفاف سازی، اطلاع رسانی و ثبت رویدادها)، روش های ارتباطی(هم زمان، ناهم زمان)، ابزارهای ارتباطی (سیستم های پیام رسان، ویدئوکنفرانسی و آنلاین، مواد چاپی الکترونیک، نظرسنجی و فرم الکترونیکی، وب سایت، شبکه آموزشی دانش آموز( شاد))، چالش ها و محدودیت ها(اشتغال والدین، سطح سواد و تحصیلات، نبود منابع مادی و اینترنتی، نوع نگرش و طرز تفکر به فناوری، شرایط سنی، نوع سکونت)، مزایا و فرصت ها (آسان و راحت، انعطاف پذیری در زمان و مکان، افزایش سرعت و رصد لحظه به لحظه، ثبت وقایع و آرشیو کردن) طبقه بندی شد. به طورکلی می توان نتیجه گرفت که با ورود بسترهای رسانه ای به حوزه ارتباطات، ارتباط معلم-والدین هم تحت تأثیر قرارگرفته است و بسترهای رسانه ای به عنوان تسهیلگر در حوزه برقراری ارتباط عمل می نمایند.

پژوهش حاضر با هدف هنجاریابی مقیاس مهارت یادگیری خودرهیابی دانشجویان پزشکی در برنامه های درسی الکترونیکی انجام شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان بودند که با تعریف ابزار موردنظر در سایت پرس لاین به صورت اینترنتی در پژوهش حاضر شرکت کردند. با توجه به استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در این پژوهش، نمونه ای به حجم550 نفر به روش نمونه گیری داوطلبانه و آنلاین پرسشنامه موردنظر را تکمیل نمودند. جهت جمع آوری داده های موردنظر نیز از پرسشنامه هشت مولفه ایخودرهیابی دانشجویان پزشکی در برنامه های درسی الکترونیکی استفاده شد. به منظور تحلیل داده ها نیز ابتدا جهت بررسی عامل های مقیاس و توزیع گویه ها از تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از نرم افزار SPSS-28 و سپس جهت اعتباریابی گویه ها و عامل ها از تحلیل عاملی تاییدی با نرم افزار Smart-PLS-3 استفاده شده است. نتایج نشان داد بارهای عاملی هر یک از گویه ها در 8 عامل پس از چرخش با واریانس مطلوب مورد تایید قرار گرفته زیرا مقدار قدرمطلق این ضرایب بیشتر است و عامل مربوطه نقش بیشتری در کل تغییرات (واریانس) متغیر مورد نظر دارد. بنابراین با توجه به نتایج تحلیل عاملی اکتشافی مولفه های پژوهش در هشت عامل خودکارآمدی، خودمدیریتی، کمک خواهی تحصیلی، انگیزش برای یادگیری، مسئولیت پذیری، خودسازمان دهی، خودکنترلی و خودارزیابی با 73 گویه مورد تایید قرار گرفته و از بارهای عاملی مطلوبی برخوردارند. تحلیل عامل تاییدی نیز نشان داد گویه های هر هشت مولفه پژوهش به جز گویه پنج کفایت لازم را برای ماندن در پژوهش دارند و مقادیر بارهای عاملی آنها مناسب بود و از برازش مطلوب برخوردار است. همچنین آلفای کرونباخ برای هر هشت مولفه بیشتر از 7/0 به دست آمده که نشان دهنده پایایی مطلوب است.

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی ارتباطات رسانه ای معلم-دانش آموز در مقطع ابتدایی بود. این پژوهش با روش کیفی از نوع پدیدارشناسی انجام شد. قلمرو پژوهش را معلمان و دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر بیرجند، تشکیل دادند. با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. با مصاحبه نیمه ساختاریافته 13 نفر از معلمان و 10نفر از دانش آموزان داده ها اخذ گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. برای تامین روایی و پایایی از معیارهای لینکلن و گوبا استفاده شد. یافته های حاصل از تجارب زیسته معلمان و دانش آموزان در قالب 4 مضمون اصلی اهداف و دلایل (خبری و آگاه سازی، آموزشی و اشتراک گذاری فایل، راهنمایی و مشاوره، نظارتی و مراقبتی، بحران زدایی، سرگرمی و مدیریت اوقات فراغت)، فرصت ها و تهدید ها (زیرساخت اینترنت، تجهیزات و وسایل الکترونیکی، طرز تفکر و فرهنگ، عدم تخصص و سواد فناوری، در دسترس بودن و انعطاف پذیری زمان و مکان)، راهکارهای توسعه (توسعه شبکه های اجتماعی بومی، ارتقا شبکه آموزشی دانش آموزی(شاد)، استفاده از رسانه های جمعی، توسعه زیر ساخت های اینترنت و اینترانت، حمایت از خانواده های محروم، توسعه سواد رسانه ای، روی آوردن به بسترهای آنلاین) و دستاوردها و پیامدها (صرفه جویی در زمان آموزش، ارتباط آسان و ساده، رصد و مداخله به هنگام، شکل گیری یادگیری عمیق تر و با انگیزه، حواس پرتی دیجیتال، اعتیاد و مشکلات روانی و افت تحصیلی) سازمان یافت.

هدف پژوهش حاضر شناسایی چالش های ارزشیابی مستمر در آموزش های الکترونیکی در دوره ابتدایی است. رویکرد پژوهش ترکیبی با طرح متوالی اکتشافی است. مشارکت کنندگان در بخش کیفی 20 نفر از معلمان ابتدایی شهر همدان بودند که به شیوه ملاک محور و با رعایت قاعده اشباع نظری انتخاب و در مصاحبه نیمه ساختاریافته شرکت کردند. در بخش کمی از بین 1309 معلم دوره ابتدایی، 302 نفر به شیوه نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها در این مرحله پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر نه مولفه و 55 گویه بود. روایی پرسشنامه از نوع روایی محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرانباخ 95/0 به دست آمد. تحلیل داده های کیفی به شیوه تحلیل مضمون و تحلیل داده های کمی با استفاده از شاخص های آمار توصیفی، T تک گروهی پس از اطمینان از نرمال بودن توزیع داده ها با اجرای آزمون کلموگروف اسمیرنوف و آزمون فریدمن انجام شد. نتایج بخش کیفی نشان داد، چالش های زیرساختی، اقتصادی، فنی و نرم افزاری، چالش های مربوط به معلم، چالش های مربوط به دانش آموز، چالش های مربوط به خانواده و والدین، چالش های تربیتی، چالش های تحقق پذیری و چالش های اطمینان پذیری حائز اهمیت اند. در بخش کمی، نتایج نشان داد  میزان چالش های ارزشیابی مستمر و میزان چالش های زیرساختی، فنی و نرم افزاری، چالش های مربوط به معلم، دانش آموز و والدین و خانواده و چالش های تربیتی مربوط به ارزشیابی مستمر در آموزش های الکترونیکی بالاتر از حد متوسط است و در زمینه تحقق پذیری و اطمینان پذیری چالش آنچنانی وجود ندارد. نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن نشان داد که مهم ترین چالش های ارزشیابی مستمر در آموزش های الکترونیکی در دوره ابتدایی به ترتیب شامل چالش های مربوط به دانش آموز، چالش های خانواده و والدین، چالش های مربوط به معلم، مسائل اقتصادی،  تربیتی، زیرساختی،  فنی و نرم افزاری، اطمینان پذیری و امکان تحقق پذیری است. می توان گفت اجرای ارزشیابی مستمر در محیط های الکترونیکی با چالش های متعددی روبروست که رفع این چالش ها در راستای اجرای صحیح ارزشیابی مستمر ضرورت دارد.