سید محمد مقیمی

یکی از گونه های تمایز مدیریت اسلامی با مدیریت مغرب زمین، عوامل تعیین کننده و اثرگذار در فرایند تصمیم گیری مدیران است. در نظریه های تصمیم گیری مدیریت غربی که بر عقلانیت و عقلانیت محدود مبتنی است، اتکا به داده ها و تمرکز بر روشهای علمی تحلیل داده ها و هم چنین ارزیابی و انتخاب گزینه ها بر مبنای معیارهای تعریف شده، مبنای تصمیم گیری مدیران است؛ این در حالی است که در مدیریت اسلامی، هر چند همانند مدیریت غربی بر شناسایی تمامی ابعاد مسئله و داده ها و اطلاعات واقعی در فرایند تصمیم گیری تأکید می شود، عنصر مهم دیگری مورد عنایت قرار می گیرد که روح حاکم بر فرایند تصمیم گیری را شکل می دهد که از آن با عنوان توکل به خدا یاد می شود. توکل به مثابه چتری است که تمام فرایند تصمیم گیری را تحت پوشش قرار می دهد و تضمین کننده موفقیت واقعی در عرصه مدیریت است. در این مجال کوتاه تلاش می شود تا این عنصر مهم تصمیم گیری در مکتب الهام بخش اسلام با استناد به آیات نورانی قرآن کریم و دیدگاه اندیشمندان اسلامی مورد واکاوی قرار گیرد.

مقدم داشتن منافع و مصالح عامه مردم بر منافع افراد یا گروه ها از جمله مباحثی است که امروزه در کانون توجه اندیشمندان حوزه خط مشی گذاری عمومی در محافل علمی قرار دارد. غفلت حکمرانان از این اصل کلیدی در مدیریت دولتی، موجبات تزلزل پایه های حکومت را فراهم می سازد. به رغم توجه توأمان اندیشمندان و مجریان در عرصه مدیریت دولتی به این مقوله مهم بنابه دلایل مختلف، بیشتر دولتها در تحقق اصل تقدم مصلحت و منفعت عامه، کارنامه موفقی ندارند. یکی از مهمترین دلایل ناکارآمدی دولتها در این زمینه، نبودن معیارهای روشن و چالش در چگونگی اجرای این اصل است. در این مجال کوتاه تلاش می شود با استناد به آیات قرآنی، روایات و دیدگاه اندیشمندان اسلامی، ضمن تبیین مفهوم مصلحت و منفعت عامه، چگونگی اجرای اصل تقدم مصلحت و منفعت عامه تشریح شود.

انقلاب اسلامی ایران با پشت سرگذاشتن فراز و نشیب های بسیار ، به مرحله ای از تکامل رسیده است که امروزه در معادلات جهانی به عنوان یک قطب تعیین کننده، ایفای نقش می کند. این جایگاه رفیع در حالی بدست آمده است که جهان در حال گذر از یک پیچ بزرگ تاریخی است و انقلاب اسلامی برای نقش آفرینی بیشتر در آینده بشریت، با شرایط حساس و سرنوشت سازی روبه رو است. در چنین شرایطی باید دکترین و رهنامه جامعی تدوین شود تا چارچوب فکری و عملیاتی برای طی طریق در این مسیر پر تلاطم و دستیابی به قله پیشرفت مبتنی بر الگوی ایرانی اسلامی برای تمامی ارکان جامعه فراهم شود. بر اساس چنین ضرورتی، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی) رهبر حکیم انقلاب اسلامی، منشور و رهنامه ای با عنوان بیانیه گام دوم انقلاب تدوین و ابلاغ کرده اند که ضمن ترسیم چشم انداز، راهبردهای تحقق آن را با استفاده از نظریه انقلابی که حاصل تجربه اندوزی از عمر چهل ساله انقلاب اسلامی است، تبیین کرده اند. بیانیه گام دوم انقلاب، رهنامه ای است که با روایت تاریخی انقلاب آغاز می شود و در آینده ای امیدبخش امتداد می یابد.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی چالش ها و ضعف های دیوان محاسبات کشور در نظارت بر بانک های دولتی است. در این مطالعه از پارادایم تفسیری، رویکرد کیفی و استراتژی " تحلیل محتوا " استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، خبرگان سیستم بانکی و مدیران ارشد، حسابرسان کل، سرحسابرسان ارشد، سرحسابرسان و حسابرسان دیوان محاسبات کشور با دارا بودن تجربه حسابرسی در حوزه بانکی می باشند و نمونه گیری به صورت روش گلوله برفی انجام شده است و داده ها نیز از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته انجام گردآوری شده است. یافته های حاصل از پژوهش، بیانگر آن است که چالش ها و ضعفهای بااهمیت دیوان محاسبات در نظارت بر بانکهای دولتی عبارت است از، وجود تناقض در قوانین، عدم انتشار عمومی گزارش های دیوان محاسبات، عدم آگاهی عموم نسبت به وظایف دیوان محاسبات، عدم توجه ویژه به حسابرسی عملیاتی و عدم توجه به ریسک های مختلف در بانک. برای رفع چالش ها و ضعفها، پیشنهادهای به مانند تعریف شفاف محرمانگی در قانون، اصلاح ماده 4 قانون محاسبات عمومی، اطلاع رسانی عمومی اهداف دیوان محاسبات و انتشار عمومی گزارش حسابرسی دیوان محاسبات، کنترل و پایش ریسک ها در بانک، رسیدگی به کنترل های داخلی و فرایندها و نظارت بر فرایندهای اعطای تسهیلات و تعهدات ارائه شده است.

حکمرانی خوب، واژه ای است که بیانگر تغییر پارادایم نقش دولت و حکومت ها است که زمینه را برای مشارکت یکسان و برابر تمام شهروندان در فرآیند تصمیم گیری فراهم نموده و بیانگر این واقعیت است که حکمرانی متعلق به مردم است و توسط مردم شکل می گیرد. از سویی دیگر، دولت الکترونیک ابزار قدرتمندی است که باعث ارایه بهتر خدمات عمومی، کاهش زمان انتظار و بهبود اثربخشی - هزینه، افزایش بهره وری و بهبود شفافیت و پاسخ گویی شده و ارتقاء توانایی دولت در انجام فعالیت های کلیدی را موجب می شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی شاخص های حکمرانی خوب و تأثیر استقرار دولت الکترونیک بر شاخص های حکمرانی در سازمان های دولتی است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش، 200 پرسشنامه به طور تصادفی بین مدیران و کارشناسان هفت سازمان دولتی استان یزد توزیع شد. جهت بررسی میزان و نوع ارتباط بین متغیرهای مستقل و وابسته از آزمون همبستگی اسپیرمن و برای تعیین درجه اهمیت شاخص های حکمرانی خوب از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شده است. بر پایه این تحلیل ها، تمام فرضیه های اصلی و فرعی مورد قبول واقع شده اند. به گونه ای که نتایج پژوهش نشان می-دهد، استقرار دولت الکترونیک به ارتقای پاسخ گویی، اثربخشی نقش ها و وظایف، ظرفیت سازی، شفاف سازی، نتیجه گرایی و ارتقای ارزش ها به عنوان شاخص های حکمرانی خوب منجر می شود.

در دهه های اخیر تحولات وسیعی در نحوه مدیریت شهری در چارچوب های جدید مدیریتی و حکمرانی رخ داده است. نظام بازرسی در شهرداری ها، به دلیل ارتباط مستقیم آن با سلامت اداری، عملکرد کارا و اثربخش، همچنین رضایت مندی شهروندان، از اهمیت و اعتبار خاصی برخوردار است. از همین رو، برخورداری از نظام بازرسی منسجم، کارآمد، شفاف و پاسخگو از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای دستیابی به نظام کارآمد بازرسی در شهرداری ها متناسب با اقتضائات بومی شهرداری های کلان شهرهای ایران، در گام نخست باید آیین نامه ای برای نظام بازرسی جامع تنظیم شود تا به صورت علمی و کاربردی به تشریح ماهیت، نقش، مسئولیت ها، موقعیت و اختیارات بازرسی در شهرداری و خطوط کلی حیطه فعالیت کار بازرسی داخلی بپردازد. بررسی مبانی نظری بازرسی و نظارت، مطالعات تطبیقی گسترده روی آیین نامه ها، ساختارها و کارکردهای بازرسی ده ها شهرداری موفق دنیا، بررسی کارکردهای نهادهای نظارتی و اسناد بالادستی مرتبط با نظارت و بازرسی در ایران، ارزیابی قوت ها و ضعف های نظام بازرسی شهرداری های کلان شهرهای ایران و تحلیل های علمی و کارشناسانه، تشکیل دهنده مبانی تدوین آیین نامه پیشنهادی است که این فرایند در مقاله حاضر بحث و بررسی شده است.  

برنامه ریزی برای آینده صنایع در شرایط عدم قطعیت، نیازمند تدوین سناریوی آینده پژوهانه است. این کار نیازمند دانش، هزینه و زمان است و انجام آن برای همه بنگاه های کوچک و بزرگ امکان پذیر نیست. از طرف دیگر، گاهی سناریوهای موجود تدوین شده در سطوح مختلف و با رویکردهای مختلف، می تواند برای ذینفعان این حوزه قابل استفاده باشد. هدف از این تحقیق آن است که نحوه ارتباط بین سناریو سطح صنعت و سطح بنگاه را در قالب مطالعه موردی صنعت کفش استخراج کند. ابتدا رویکردهای مختلف ادغام سناریوها شناسایی شد. سپس با روش PESTEL و پورتر و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با نظر خبرگان صنعت 30 عامل مؤثر بر صنعت شناسایی شد و 11 عامل بااهمیت و دارای عدم قطعیت تشخیص داده شد و درنهایت با ابزار میک مک دو عدم قطعیت مهم اندازه بنگاه و توان رقابت شناسایی شد و با روش GBN، چهار سناریوی فیل های پرنده، گیوه بابانوئل، عصر دایناسورها و آل استار کدخدا برای صنعت کفش استخراج شد. در گام بعدی با استفاده از رویکرد زورک در اتصال سناریوها و استفاده از نظر خبرگان، سناریوهای سطح صنعت به سناریوهای باورپذیر در سطح بنگاه در دو اندازه بنگاه بزرگ و کوچک تعمیم داده شد تا باعث تصمیم گیری بهتر مدیران این بنگاه ها شود. نتایج این تجربه می تواند گامی برای توسعه و اتصال سناریوها باشد.

مدیریت به عنوان فرایند انجام وظایف مرتبط به هم است که در ماهیت و محتوای این وظایف، سازوکارهایی وجود دارد که هر وظیفه به انجام می رسد و با سایر وظایف ارتباط برقرار می کند. مکاتب مدیریت در جستجوی مفاهیم و اصول مستحکم هستند تا بتوانند کارایی و بهره وری را ازطریق کارکردهای مدیریت در سازمانها تضمین نمایند. هر یک از مکاتب مطرح در مدیریت با اتکا به یک عنصر محوری، تلاش کرده است که کارکردهای مدیریت را حول آن محور سازماندهی کرده و عملیات مدیریت را بر مبنای آن در سرتاسر سازمان محقق سازد

پژوهش حاضر با هدف طراحی و تفسیر الگوی پیاده سازی مدیریت منابع انسانی جهادی انجام شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش، مدیران و مسئولین سابق سازمان های جهاد سازندگی، مرکز اردوهای جهادی، بسیج مستضعفین، جهاد دانشگاهی و اعضای هیئت علمی بوده اند. همچنین جهت شناسایی گونه های جهاد از بیانات مقام معظم رهبری و در راستای واکاوی شاخص های منابع انسانی جهادی از وصیت نامه های شهیدان دفاع مقدس استفاده شده است. این پژوهش از لحاظ هدف، بنیادی و از لحاظ نوع روش، توصیفی –اکتشافی است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داده که زمینه های لازم برای پیاده سازی این الگو، شامل فرهنگ جهادی، تشکیل سازمان سایه، رسانه جمعی و مجازی، مدیریت بر مبنای ایدئولوژی می باشد. از سویی، شرایط احراز جهت شناسایی نیروهای جهادی، شامل شایستگی های روانشناختی، سازمانی، رفتاری، ایدئولوژیک، آگاهی جهادی و شهادت طلبی می باشد. از سویی، علل و عوامل شناسایی مشاغل جهادی، شامل مواردی از قبیل عوامل ادراکی، ساختاری، جسمانی و انگیزشی می شود. همچنین در مسیر پیاده سازی الگوی مدیریت منابع انسانی جهادی، مدیران همواره با اقتضائاتی رو به رو می شوند که برای حل آن ها نیازمند تدابیر مختلف می باشد. نظامات مدیریت منابع انسانی جهادی، شامل جذب، آموزش، ارزیابی عملکرد و جبران خدمات از جمله این اقتضائات می باشند. از سویی، پیاده سازی الگوی مدیریت منابع انسانی جهادی دارای پیامدهایی از قبیل سیر تحول منابع انسانی جهادی است.

در فرهنگ و آیین ملل مختلف ، برخی رویدادها و مناسبتها هستند که نقطه عطف تاریخی و هویت بخش تمدن آنها محسوب می شوند؛ لذا مقدس شمرده شده و تبدیل به نماد آن فرهنگ و تمدن گردیده و همه ساله با برنامه ای شکوهمند ، آن رویداد تاریخی را گرامی داشته و هویت تمدنی خود را با آن بازنمایی کرده و آیین خود را از آن طریق ترویج و تبلیغ می نمایند. بدون شک نهضت عاشورا یکی از مهمترین نقاط عطف تاریخی تمدن اسلامی است و پیاده روی اربعین نیز یکی از مهمترین نمادهای بزرگداشت و پاسداشت این رویداد بزرگ اجتماعی است که معرف هویت تمدن اسلامی به جهانیان است. اربعین روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا(ص) از مدینه برای زیارت مرقد مطهر امام حسین(ع) به کربلا آمد. او اولین زائری است که قبر شریف آن حضرت را زیارت کرد؛ بر اساس این سنت پسندیده ، همه ساله شیعیان با پای پیاده به منظور زیارت آن حضرت، ضمن نشان دادن عظمت امام حسین(ع) و نهضت عاشورا، انسجام و یکپارچگی خود را در عرصه جهانی به نمایش می گذارند.

تحلیل بازیگران یکی از مهمترین روش های آینده پژوهی است، تحلیل بازیگران هم به عنوان روشی مستقل و هم در ترکیب با سایر روش ها به خصوص روش سناریوپردازی از جایگاه خاصی برخوردار است. در این مقاله با هدف توسعه مدلی جهت تحلیل بازیگران با استفاده از مدل های تحلیل ذینفعان در رشته های مدیریت و مدل های خاص تحلیل بازیگران در رشته آینده پژوهی ابتدا معیارهای اصلی در مدل های موجود استخراج گردید سپس مدل تحلیل بازیگران بر اساس معیارهای تأئید شده طراحی شد. روش طراحی مدل بر اساس روش شناسی لینهام و برپایه نظریات موجود و نظرات 14 متخصص در این حوزه که به صورت مصاحبه های فردی و پنل تخصصی جمع آوری شد طرح ریزی گردید. نتایج منجر به طراحی ماتریس جذابیت مداخله بر پایه چهار معیار شامل؛ قدرت مداخله بازیگر، نوع مداخله بازیگر، تمایل مداخله بازیگر و زمان مداخله بازیگر شد، این ماتریس با گروه بندی بازیگران در 5 گروه مهاجمان، مدافعان، هم پیمانان، سوداگران و مرددان قابلیت تحلیل رفتار هر بازیگر و تدوین راهبرد برای نحوه تعامل را ایجاد می کند. همچنین مطالعه موردی کشور سوریه به منظور بررسی قابلیت های اجرایی مدل طراحی و برای رتبه بندی و شناسایی بازیگران کلیدی از 5 روش تعیین ضریب اهمیت، تاپسیس، فریدمن، تاکسونومی عددی و تخصیص خطی رتبه بازیگران مشخص گردید، سپس با روش ادغام کپ لند رتبه بندی نهایی بازیگران تعیین و در ماتریس جذابیت مداخله گروه بندی بازیگران انجام شد. نتایج نشان داد از 7 بازیگر کلیدی 5 بازیگر در گروه هم پیمانان و 2 بازیگر در گروه مهاجمان قرار گرفته و سایر بازیگران با تأخیر زمانی و شدت کمتری در این مسأله ورود پیدا می کنند.

با عنایت به مفروضات الگوی مدیریت اقتضایی، سبک و اسلوب مدیریت تابعی از شرایط و مقتضیات سازمانی و محیطی است. یکی از شرایطی که در الگوهای مدیریت عرفی به آن پرداخته نشده است، مدیریت در شرایط فتنه است. شرایطی که در احادیث و روایات اسلامی جزء لاینفک حیات بشر در دوره آخرالزمان است. از آنجا که به زعم اغلب اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی، عصر حاضر به عنوان دوره آخرالزمان شناخته می شود؛ لذا آشنایی با سبک مدیریت در شرایط فتنه بایسته و ضروری است. در این مجال کوتاه تلاش می گردد تا با مراجعه به نهج البلاغه، ضمن تبیین مفهومی فتنه، چگونگی مدیریت بر خویشتن و همچنین مدیریت جامعه در شرایط فتنه مورد واکاوی قرار گرفته و الگوهای رفتاری بهینه و راهبردهای مدیریتی مبتنی بر فرمایشات مولای متقیان امام علی(ع) عرضه گردد.

شواهد عینی پژوهش های حوزه های گوناگون نشان می دهد که شرکت ها هنوز از کمبود چارچوبی جهت مواجهه با شرایط ابهام آمیز و پیچیده آینده در حوزه های مختلف و اطمینان از دریافت همه تغییرات خارجی مرتبط و ارائه پاسخهای متناسب در مخاطره هستند. در این میان شرکت ها برای توسعه و گسترش نوآوری های خود در راستای خلق ارزش و ثروت تلاش می کنند. یکی از روش های نوین و توانمند برای شرکت ها در این شرایط، آینده نگاری شرکتی است که فرایند مدیریت نوآوری را بهبود و توسعه می دهد. از این رو پژوهش حاضر برآن است تا ظرفیت ها و پتانسیل های آینده نگاری شرکتی را در راستای ارتقا و بهبود مدیریت نوآوری به کار برد. در این میان از ظرفیت های روش سناریوپردازی نیز بهره می برد. فرایند پژوهش ترکیبی از روش کمی تحلیل معادلات ساختاری که تاثیرات آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری را بررسی می کند و روش کیفی در طی یک فراگرد فرایندی با بازخورد رجوع به خبرگان و تحلیل محتوا است. در بخش کمی بعد از حصول روایی مدل مفهومی تاثیرات آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری بدست آمده از تحلیل ادبیات توسط خبرگان این حوزه، صنایع هوا و فضا به عنوان مطالعه موردی قرار گرفت و پس از جمع آوری پرسشنامه ها، با استفاده از نرم افزار SmartPLS فرضیه های پژوهش آزمون شدند. در تحلیل کیفی در هر کدام از مراحل مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان و تحلیل محتوا در راستای نیل به شاخص ها و مولفه های چارچوب مدنظر، پژوهشگران می توانستند به مرحله یا مراحل قبل بازگشته و در مسیر پیش رو تجدید نظر کنند. یافته های پژوهش شامل مولفه های تاثیرگذار آینده نگاری شرکتی بر مدیریت نوآوری در بخش کمی و در امتداد آن ارایه چارچوب آینده نگاری شرکتی در راستای توسعه و بهبود مدیریت نوآوری و سپس توسعه چارچوب آینده نگاری شرکتی مبتنی بر سناریوپردازی در راستای ارتقای مدیریت نوآوری است.

رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رمضانی سال 1396 با دانشجویان، آنها را به تلاش جدی و همهجانبه برای غلبهدادن گفتمان انقلاب در دانشگاه توصیه کردند. ایشان در ضمن این بحث فرمودند: «من به همه آن هستههای فکری و عملیِ جهادی، فکری، فرهنگی در سرتاسر کشور مرتّباً میگویم: هرکدام کار کنید؛ مستقل و بهقول میدان جنگ، آتشبهاختیار... آنجایی که احساس میکنید دستگاه مرکزی اختلالی دارد و نمیتواند درست مدیریّت کند، آنجا آتشبهاختیارید؛ یعنی باید خودتان تصمیم بگیرید، فکر کنید، پیدا کنید، حرکت کنید، اقدام کنید.»

نبی مکرم اسلام(ص) در تمام عمر پر برکت خویش از کودکی تا هنگامی که به ملکوت اعلی پر کشید، نمونه و مظهر عالیترین اخلاق، رفتار و گفتار بوده است. سنت و سیره آن حضرت برای همه انسانها و بویژه مسلمانان، الگویی کامل است و بر همه ماست، ابعاد وجودی ایشان را بشناسیم و در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی و بویژه در عرصه مدیریت به حضرتش اقتدا کنیم. در قرآن کریم آیات بسیاری درباره اخلاق فردی، اجتماعی، خانوادگی و هم چنین آداب زندگی رسول اکرم(ص) وجود دارد که در این مجال کوتاه با استفاده از سه آیه قرآن کریم که شأن نزول آنها به غزوات احد، احزاب و تبوک مربوط است ، الگوی سه بعدی مدیریت رحمانی رسول گرامی اسلام(ص) در این ایام، که سالروز میلاد با سعادت پیامبر رحمت(ص) می باشد، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

یکی از مهمترین عارضه های مدیریت در دوره کنونی، ایجاد فاصله بین مدیران و کارگزاران دولتی با عامه مردم و در پی آن، عدم درک صحیح از نیازهای واقعی مردم و مسئله محور نبودن سیاستگذاریها ست. یکی از سازوکارهای اجرایی در این زمینه، که در آیات و روایات اسلامی نیز به آن توجه شده، بازدیدهای میدانی و حضور مدیر در میان ذی نفعان سازمانی بویژه کارمندان و ارباب رجوع است. مدیران باید با بهره گیری از سبک مدیریت بر مبنای سرکشی به بازدیدهای سرزده از حوزه تحت امر خود اقدام کنند و بدون تکلّف با کارکنان و ارباب رجوع به گفتگو بپردازند. این روش باعث بهبود سطح اعتماد بین شهروندان و مدیریت می شود و راه های ارتباطی جدیدی را باز می کند. بنابراین مدیران علاوه بر شناسایی مسائل از طریقگزارشات و واسطهها، خودشان نیز باید چهره به چهره با افراد جامعه و سازمان در قالب بازدیدهای سرزده و یا جلسات پرسش و پاسخ ارتباط برقرار کنند و اجازه دهند تا افراد مشکلات خود را بدون ترس و واهمه بیان کنند و حتی اگر در بیان مشکلات نیز از زبان تند و جسورانه استفاده می کنند، مدیر باید با سعه صدر و متواضعانه، شنوای انتقادات و مسائل آنها باشد تا بدون سانسور با مشکلات واقعی افراد آشنا شود و برای حل آنها تصمیمات مناسب را بگیرد.

یکی از مشکلات سازمانی و اجتماعی در عصر حاضر، رشد فزاینده شایعه پراکنی و تخریب وجهه افراد و سازمان ها در افکار عمومی است به گونه ای که با گسترش فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، روز به روز بر دامنه آن افزوده میشود. در این مجال کوتاه تلاش می شود با الهام گیری از کلام وحی و رهنمودهای قرآن کریم، این پدیده ناخوشایند مورد واکاوی قرار گیرد و توصیه های لازم ارائه شود.

در فرهنگ اسلامی، «رهبری و امامت»، سیاستی است که اساس آن بر وحی متکی است و شامل همه روابط انسانی می شود و بنیادها، نهادها، روابط اجتماعی، آرا، عقاید، فرهنگ، اخلاق، بینش ها، سنت ها، خواسته ها و به طور کلی روابط فرد با فرد، فرد با خدا، فرد با خود و فرد با طبیعت را سمت و سوی الهی می دهد.

عوامل و کنشگران در سطوح مختلف جغرافیایی دست به سازماندهی سیاسی فضا می زنند. سازماندهی سیاسی فضا تنها اختصاص به سطح ملی ندارد، بلکه در هر سطح جغرافیایی با توجه به سطح قدرت و به میزانی که از ابزارهای مختلف متناسب با میزان حاکمیت و قدرت بهره مند است، می تواند اقدام به سازماندهی فضا نماید. دایره کنش نظام جهانی به عنوان کلان ترین مقیاس جغرافیایی، سطح جهان را در بر می گیرد. مسأله پژوهش این است که نظام جهانی چگونه و از طریق کدام مکانیزم ها و فرآیندها در سطح جهانی باعث سازماندهی سیاسی فضا می شود؟ روش تحقیق مقاله حاضر مبتنی بر روش کیفی و بر اصول داده بنیاد استوار است. نظام جهانی از طریق عناصر ساختاری و غیر ساختاری موجب سازماندهی سیاسی فضا می شود. قدرت، موتور محرکه نظام جهانی برای دستیابی به اهداف خود است. نظام جهانی از طریق افزایش و تقویت قدرت ساختاری نهادها و سازمان ها را به وجود می آورد. نهادها و سازمان ها قوانین و هنجارهای مورد نیاز خود در سطح جهان را تولید می کنند. تمام واحدهای سیاسی ملزم به رعایت قوانین و مقررات مطلوب نظام جهانی هستند و در صورت عدم تبعیت واحدهای سیاسی و کشورها از این قوانین با قدرت قهرآمیز قدرت های جهانی روبه رو می شوند. قدرت های جهانی تلاش می کنند تا با برنامه ریزی و نظم ساختاری و غیرساختاری فضاهای ارتباطی را کنترل و فضاهای گفتمانی را تولید نمایند. این قدرت ها از طریق گفتمان سازی، هویت خود را از کشورهای که به زعم آنها مخل نظم جهانی هستند متمایز کرده و آنها را از طریق قدرت قهرآمیز و یا محروم نمودن از فضاها و فرایندهای ارتباطی تنبیه نمایند. قدرت های جهانی ضمن تولید گفتمان ها از کشورهای مخالف نظام جهانی گفتمان زدایی می کنند و با عنوان های از قبیل کشورهای محور شررات سعی در بازنمایی این کشورها تحت عنوان ضد فضاهای ارتباطی و گفتمانی دارند. در آخر قدرت های جهانی به پشتوانه اقدامات زیربنایی خود از قبیل تاسیس نهادها و سازمان ها به تولید فعالیت های روبنایی خود از قبیل گفتمان ها و هویت ها می پردازند و بدین طریق فعالیت های خود را مشروع جلوه می دهند.