مطالب مرتبط با کلیدواژه

اهل بیت (ع)


۱۲۱.

ارزیابی نظریه «نجات در پرتو تمسک به عترت و صحابه»، نقدی بر دیدگاه فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 83 - 108

کلیدواژه‌ها: سفینه نوح اصحابی کالنجوم اهل بیت (ع) فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۵۱
برخی از مفسران اهل سنت سعی نموده اند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهل بیت (ع)، با طرح ادعاهایی فقط اهل سنت را اهل نجات معرفی نمایند. فخر رازی بعد از ذکر روایاتی در فضایل اهل بیت (ع) و لزوم محبت به ایشان با استناد به حدیث «سفینه نوح» و حدیث «اصحابی کالنجوم» ادعا می کند که برای رهایی از امواج شبهات و شهوات علاوه بر سفینه مطمئن، محتاج به راهنمایی ستارگان درخشان نیز هستیم و اهل سنت چون بر سفینه اهل بیت (ع) قرارگرفته و چشم به ستارگان صحابه دوخته اند، اهل نجات و سعادت دنیوی و اخروی هستند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با تأکید بر آیاتی که درباره ویژگی های سفینه و ماجرای طوفان نوح صحبت می کند درصدد رد ادعای فخر رازی است و نتیجه می گیرد که با توجه به اوصافی که در قرآن کریم برای سفینه نوح ذکرشده و نیز نظر به عدم اعتبار سندی و دلالی روایت «اصحابی کالنجوم» تمسک واقعی به اهل بیت (ع)، موجب نجات و عدم آن، مساوی با هلاکت می باشد.
۱۲۲.

مرجعیت علمی اهل بیت (ع) از منظر تفسیر روح المعانی آلوسی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 97-120

کلیدواژه‌ها: آلوسی اهل بیت (ع) تفسیر روح المعانی مرجعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۹
پیامبر اکرم (ص) دارای شئون مختلفی است که یکی از این شئون، مرجعیت علمی است. بنابر متون متعددی، این مرجعیت پس از پیامبر اکرم (ص) به اهل بیت (ع) واگذار شد تا از هرگونه برداشت نادرست و نزاع علمی در میان مسلمانان پیشگیری شود. در مرجعیت علمی اهل بیت (ع) اختلاف بین مسلمانان واقع شده است. بدون تردید مرجعیت علمی آنان به ویژه در تبیین و تفسیر آیات مبهم و متشابه و بیان معارف و احکام که به روشنی و صراحت در قرآن کریم نیامده است، واضح است. بنابر گزارش های رسیده مرجعیت اهل بیت (ع) بعد از پیامبراکرم (ص) مورد قبول برخی از علمای اهل سنت قرار نگرفته است؛ از جمله آن افراد، آلوسی می باشد که در کتاب خود، به حدیث ثقلین و روایات موجود در مورد مرجعیت علمی اهل بیت (ع) اشاره کرده، امّا تصریح به مرجعیت نداشته است. این تحقیق از نوع کتابخانه ای و با بررسی منابع فریقین به روش توصیفی تحلیلی و با مبنا قرار دادن تفسیر روح المعانی به دنبال بررسی دیدگاه آلوسی درباره مرجعیت علمی اهل بیت (ع) است. یافته های پژوهش نشان میدهد که آلوسی مرجعیت امام علی (ع)، و همچنین تقدیم قول امامان بر دیگران را عملاً قبول کرده، امّا تصریح نکرده است.
۱۲۳.

بررسی مرزهای فهم اختصاصی أهل بیت(ع) از قرآن با تأکید بر نقد شبهات قفاری

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 83-105

کلیدواژه‌ها: فهم اختصاصی متشابهات قفاری علم غیب اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۳۱
یکی از مسائل مرتبط با خطابات قرآنی، عمومیت یا اختصاص فهم آن است. قفاری عقیده دارد آیاتی که دارای خطاب عمومی هستند، متوجه عموم مردم بوده و همه در فهم و تفسیر آن مشترک اند. در حالی که برخی آیات بر فهم اختصاصی اشخاص یا گروههایی دلالت دارد و برخی دیگر خبر از حقائقی مانند: عالم غیب، روح، فرشتگان و... میدهند که برای همگان قابل درک نیست. این دو دسته از آیات نشان می دهد که آیات مراتب مختلف دارند. در مرتبه ظاهر، همه مردم مخاطب آیات اند و هر کسی به مقدار سعه وجودی خود از هدایتگری آن بهره میبرد، و در مرتبه ای دیگر عدهای خاص توانایی درک آن را دارند. آنچه قفاری در راستای اثبات مدعای خود بدان استناد کرده عموماً ناظر به محکمات و مرتبه ظاهر آیات بوده است. اما فهم سایر مراتب مانند اشارات، لطائف و حقائق مخصوص افراد خاص با ویژگی های خاص میباشد. تقسیم بندی مذکور مورد توجه علمای أهل سنت نیز بوده و آن را پذیرفتهاند. در نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی، ابتدا آیاتی که در آن مخاطبین خاص معرفی شدهاند را استخراج کرده و سپس به شؤون مختلف آن ها همچون علم به تأویل، استنباط، علم به غیب و.. اشاره و در نهایت مصداق حقیقی آیات أهل بیت(ع) دانسته شده است.
۱۲۴.

اقدامات ام سلمه در حمایت و دفاع از اهل بیت(ع)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 106-128

کلیدواژه‌ها: امسلمه اهل بیت (ع) امام علی (ع) اقدامات دفاع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۵
امسلمه یکی از شخصیت های ممتاز تاریخ اسلام است که در طول زندگی در کنار پیامبر اکرم(ص) و سال های پس از رحلت آن حضرت در وقایع مختلف نقش آفرینی داشته است. حضور او در کنار رسول خدا(ص) در فهم مواضع پیامبر اکرم(ص) در موضوعات مختلف بسیار حائز اهمیت است که یکی از مهم ترین آن ها موضع گیری او نسبت به اهل بیت(ع) و پشتیبانی از آن هاست. پژوهش پیش رو تلاش دارد پس از تبیین شخصیت والای ام سلمه، با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی اقدامات و مواضع ایشان در دفاع از اهلبیت(ع) را کاوش کند تا مسلمانان او را به عنوان الگوی خود قرار داده و وظایفشان را نسبت به اهل بیت(ع) انجام دهند. نتایج این پژوهش نشان می دهد ام سلمه هم در زمان حیات و هم پس از رحلت رسول خدا(ع) مانند سقیفه، جنگ جمل و واقعه عاشورا همواره مواضع و اقدامات مثبتی نسبت به اهل بیت آن حضرت داشته است. منقولات ام سلمه نیز مملوّ از بیان فضائل و مناقب و تبیین جایگاه اهل بیت(ع) است.
۱۲۵.

واکاوی اقدامات فرهنگی ام المؤمنین، «ام سلمه» با تکیه بر منابع فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 49-71

کلیدواژه‌ها: امّ المؤمنین ام سلمه اقدامات فرهنگی اهل بیت (ع) فضائل امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۲
ام سلمه یکی از شخصیت های شناخته شده تاریخ اسلام و از امهات مؤمنین است. درباره این شخصیت که در طول زندگی، کنار پیامبر اکرم(ص) بود و سال ها پس از رحلت آن حضرت اقدامات مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی انجام داد، گزارش ها بیان شده است. اینکه اقدامات فرهنگی ام سلمه چه بود و چه اموری را در برگرفته، انگیزه پژوهش پیش روست که با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به پرسش ها هستیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که ام المؤمنین، ام سلمه در طول حیات خود نسبت به امور جامعه اسلامی و مسلمانان حساس بود و اقدامات فرهنگی مهمی مانند نقل سیره نبوی، تبیین احکام اسلامی، تبیین جایگاه و فضائل امام علی(ع)، حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین، جلو گیری از سب و لعن امام علی(ع)، ترویج تفکر شیعی، تربیت فرزندان و شاگردان پیرو خط ولایت، بزرگداشت مقام و منزلت شهداء و ترویج علوم و معارف قرآن را مورد توجه قرار داد و برای نهادینه کردن آن ها در جامعه تلاش کرد.
۱۲۶.

تحلیل تطبیقی مفهوم ناصبی گری در دیدگاه اندیشمندان فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳ 51-69

کلیدواژه‌ها: نصب ناصبی امام علی (ع) اهل بیت (ع) فقه مقارن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۲
ناصبی گری که با ابراز دشمنی نسبت به اهل بیت: شناخته می شود، از جریان های با نفوذ در تاریخ اسلام بوده است و ردپای آن را از همان دوران حضور معصومان: می توان جستجو کرد، ازاینرو «نصب و ناصبی گری» از عناوین پرتکرار در ابواب گوناگون حدیثی و فقهی نگاشته های شیعی است و احکام و آثار بسیاری بر این عنوان بار شده است. نوشتار پیش رو با بهرهگیری از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی به استخراج و دسته بندی مفهوم نصب و ناصبی گری در میان اندیشمندان شیعه و اهل سنت پرداخته و سپس با تحلیل انتقادی دیدگاه ها تلاش دارد به مفهوم دقیق و جامعی از این اصطلاح دست یابد. نتایج این پژوهش نشان می دهد، دیدگاه قرارداشتن عامه تحت عنوان نواصب یا انحصار نصب در تدین به دشمنی حضرت علی7 با روایات فراوانی ناسازگار است؛ بنابراین باید دیدگاه مشهور فقهای شیعه را پذیرفت که تنها کسانی را ناصبی برشمرده اند که با اهلبیت: و شیعیان دشمنی و بغض دارند و آن را بهگونهای اظهار میکنند. ناصبیبودن عنوان خاصی و دارای احکام ویژه ای در فقه اهل سنت نیست و اهتمام ویژه ای برای بیان تعریف دقیق آن دیده نمی شود؛ گرچه معیارهایی که برخی از آنان برشمرده اند، به همان تعریف مشهور فقهای شیعه بازگشت دارد.
۱۲۷.

بازخوانی و نقد اشارات ابن عاشور در آیات ناظر به فضائل اهل بیت (ع)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵ 99-129

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) ابن عاشور آیات فضائل اهل بیت (ع) مفسران فریقین التحریرو التنویر اشاعره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۶
آیات متعددی در قرآن کریم ناظر به فضائل والای اهل بیت(ع) در حیطه های گوناگون می باشد که مورد توجه مفسّران شیعه و بسیاری از مفسّران اهل سنّت قرار گرفته است. رویکرد مفسّران اهل سنّت در برابر این آیات متفاوت است. اشاعره برخلاف معتزله که به نسبت منصفانه تر در تفسیر این آیات عمل کرده اند، دارای تعصب بیشتری در این باره هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی در صدد آن است که اشارات محمدطاهر معروف به ابن عاشور، از مفسّران بنام و معاصر اشعری مسلک اهل سنّت را در ذیل آیات ناظر به فضائل اهل بیت(ع) مورد بررسی قرار دهد. یافته های این پژوهش بیان گر آن است که وی در تفسیر برخی از آیات مشهور ناظر به فضائل اهل بیت(ع) که ناچار به اشاره به آن هاست، رویکرد متعصبانه ای را اتخاذ کرده است. اشاره بدون هیچ تأیید، اشاره همراه با توجیه، اشاره همراه با تضعیف و تردید، اشاره بدون تلقّی فضیلت از آیه و عدم اختصاص فضیلت مطرح در آیه به اهل بیت(ع)، از جمله نمونه هایی است که این رویکرد وی را به خوبی اثبات می کند.
۱۲۸.

بررسی و نقد دلایل مخالفت مکتب تفکیک با نهضت ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 259 - 280

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) خلفای عباسی مکتب تفکیک نهضت ترجمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۷
نهضت ترجمه از مهم ترین رخدادهای علمی در تاریخ تمدن اسلامی به شمار می رود که دوره خلافت عباسیان شکل گرفت. درباره این نهضت، اهداف، آثار و پیامدهای آن، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد و بسیاری موافق و برخی نیز مخالف آن هستند. مکتب تفکیک از جریان های فکری، مخالف این نهضت به شمار می رود. پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی، درصدد بررسی و نقد دلایل مخالفت این جریان با نهضت ترجمه است. یافته های این پژوهش نشان داد، مهم ترین دلایل مخالفت مکتب تفکیک با نهضت ترجمه، به خودکفایی دین و معرفت دینی، انگیزه ها و اهداف سوء خلفای عباسی، مترجمان و آثار و پیامدهای سوء آن در جامعه اسلامی ناظر است. دلایل مذکور از جهاتی قابل نقد است که مهم ترین آن، نقد نوع نگرش این مکتب به عقل و علم، تعارض با برخی آموزه ها و دستورات دینی ناظر به اندیشه ورزی و کسب علم و دانش، ارائه نکردن شواهد و مستندات کافی در زمینه اهداف سوء خلفای عباسی، رد نکردن یا نقد صریح نهضت ترجمه از سوی ائمه(ع)، نقد برخی آثار سوء ترجمه و آثار تأثیرات مثبت آن در شکوفایی علمی تمدن اسلامی است.
۱۲۹.

بررسی جایگاه و منزلت جعفر بن ابی طالب در پرتو کلام وحی و گفتار اهل بیت (ع)

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 109 - 127

کلیدواژه‌ها: جعفر بن ابیطالب ذوالجناحین قرآن پیامبر (ص) اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۳
جعفربن ابی طالب از شخصیت های مهم و برجسته تاریخ صدر اسلام است. رسول خدا (ص) و اهل بیت ایشان (ع) این اسوه وفاداری را جعفر طیار و ذوالجناحین نامیده و او را مایه مباهات خود و اسلام دانسته اند. پژوهش حاضر پاسخ گوی این پرسش است که جعفربن ابی طالب چه توانمندی های شخصی و جایگاه اجتماعی داشت که اهل بیت پیامبر (ص) در گفتار خود، وی را معیار سنجش حق و استدلال برتری خود بیان نمودند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد علاوه بر بیان برخی از ویژگی های شخصیتی و صفات برجسته اخلاقی جعفربن ابی طالب، جایگاه ایشان بااستفاده از منابع تفسیری، روایی، تاریخی و سیره در چارچوب فضائلی که در آیات و روایات بیان شده است، بررسی شد. نتایج بررسی ها نشان داد که که جعفربن ابی طالب به دلیل مؤلفه هایی مانند ایمان صادقانه، عامل به قرآن بودن، وفاداری به پیمان الهی، ولایت پذیری، بهره مندی از شجاعت و دلاوری، نزد خداوند تقربی خاص و نزد رسول خدا (ص) و عترت آن حضرت جایگاه ویژه ای داشت و گواه بودنش در قیامت بر تبلیغ رسالت انبیا شاهد بر این تقرب است.
۱۳۰.

تفسیر عباد مکرَم در آیه: «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ ۳۲-۹

کلیدواژه‌ها: آیه 26 انبیاء «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون» عباد مکرم اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۳۰
مفسران بر این امر اتفاق نظر دارند که مخاطبان آیات 35 19 سوره انبیاء، مشرکان هستند و با این پیش فرض به تفسیر آیه: «وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون » پرداخته اند؛ با وجود این، در تعیین مصادیق عباد مکرم دارای اختلاف هستند؛ اغلب مفسران تنها ملائکه را مصداق این آیه می دانند، برخی نیز علاوه بر ملائکه، انسان های برگزیده الهی را در تفسیر «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون» ذکر کرده اند و مصادیق آن را ملائکه، عیسی(ع) و عزیر(ع) و یا ملائکه، عیسی(ع)، عزیر(ع) و اهل بیت(ع) دانسته اند. در این میان برخی از تفسیرپژوهان تنها انسان های برگزیده الهی را مراد از «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون» دانسته و مصادیق آن را: «انبیاء و اهل بیت(ع)»، «اهل بیت(ع)». این بررسی از جهت حل اختلاف مفسران و تبیین جایگاه اهل بیت(ع) در قرآن ضرورت دارد. در این پژوهش تلاش شده تا به شیوه توصیفی تحلیلی و رویکرد تطبیقی به بررسی دیدگاه مفسران پیرامون تعیین مصادیق «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون» پرداخته شود. در این راستا با بررسی سیاق آیات 35 19 این نتایج حاصل شد که اولاً آراء مفسران مبنی بر مصداق دانستن ملائکه در عبارت «بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون » با سیاق آیات مذکور سازگار نیست. ثانیاً دیدگاهی که اهل بیت(ع) را تنها مصداق عبارت مورد بحث دانسته، رأی کاملی نیست. ثالثاً با توجه به وجود عبارت «هذا ذِکْرُ مَنْ مَعِیَ وَ ذِکْرُ مَنْ قَبْلِی » در سیاق این آیات، انبیاء پیشین و اهل بیت(ع) دو مصداق بندگان مکرم خداوند هستند.
۱۳۱.

تأثیر ایمان در تحقق امنیت اجتماعی از منظر قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 225 - 254

کلیدواژه‌ها: ایمان امنیت اجتماعی اجتماع قرآن کریم اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۵
خداوند متعال، قرآن کریم را به عنوان کتابی راهنما نازل نموده که در صورت تأسی افراد به آن، نیازهای ضروری آن ها محقق خواهد شد. از مهم ترین نیازهای یک جامعه، امنیت اجتماعی است که شایسته است برای تبیین راهکار های تحقق آن به قرآن، مراجعه نمود؛ با بررسی آیات قرآن درخواهیم یافت، مفهومی که با امنیت در ارتباط بوده و از لحاظ لغوی ماخوذ از یک ریشه است، ایمان می باشد و از آنجا که استعمال الفاظ در قرآن، حکیمانه است، ارتباط دو مفهوم ایمان و امنیت می تواند سرنخی از جانب خداوند در خصوص تاثیر ایمان در تحقق امنیت باشد. هدف پژوهش حاضر آنست که با روش توصیفی تحلیلی، از طریق بررسی آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) به عنوان مبین قرآن، ارتباط بین ایمان و امنیت را بررسی و راهکارهای ثقلین را در راستای تامین امنیت اجتماعی، تبیین نماید. یافته های پژوهش مبین آنست که ایمان در تحقق امنیت اجتماعی تاثیری بسزایی داشته و در صورتی که موارد رسیدگی به اقشار نیازمند جامعه، صلح محور بودن افراد جامعه، انجام وظیفه نهادهای حکومتی در خصوص تامین امنیت اجتماعی، افزایش ایمان و دینمداری و اخلاق مداری که خود دربردارنده ی راهبردهای متعددی است، توسط مومنین در جامعه اجرا شود، تاثیر قابل توجهی در تحقق امنیت اجتماعی خواهد داشت.
۱۳۲.

تأویلات اهل بیت (ع) درباره مقام ولایت در سوره های مریم و طه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن اهل بیت (ع) ولایت سوره مریم سوره طه وراثت معنوی هدایت الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
تأویلات اهل بیت (علیهم السلام) به عنوان وارثان علم نبوت و مفسران حقیقی قرآن، نقش کلیدی در تبیین لایه های باطنی آیات قرآنی ایفا می کنند و مفاهیمی همچون ولایت، هدایت، و استمرار نبوت را آشکار می سازند. این پژوهش با هدف بررسی تأویلات اهل بیت (ع) درباره مقام ولایت در آیات منتخب سوره های طه و مریم و تحلیل جایگاه آن ها در پیوند میان قرآن، نبوت، و هدایت امت اسلامی انجام شده است. روش این مطالعه، تحلیلی–توصیفی است و با استفاده از منابع تفسیری و حدیثی معتبر، به طبقه بندی تأویلات اهل بیت (ع) در قالب های معنوی-رمزی، تشبیهی-تمثیلی، مصداقی، و جری و تطبیق پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تأویلات اهل بیت (ع) عمق مفاهیم ولایی آیات را روشن کرده و ولایت را به عنوان یکی از ارکان اساسی هدایت الهی و استمرار رسالت انبیا معرفی می کنند. این پژوهش تأکید دارد که بدون بهره گیری از تأویلات اهل بیت (ع)، درک معارف قرآنی ناقص خواهد بود. همچنین، این تأویلات ارتباط میان مقام ولایت و مفاهیمی همچون عصمت، قرب الهی، و هدایت امت را در تمامی ابعاد روشن ساخته و به تبیین جایگاه ولایت به عنوان محور هدایت بشر کمک کرده است.