درخت حوزه‌های تخصصی

بیش از یک قرن است که شکل غالب آموزش در نظام آموزش عالی مبتنی بر کلاس و معلم محوری است. امروزه این رویکرد سنتی در باره یادگیری با حضور فناوری های نوین مانند چندرسانه ای ها، ارتباطات از راه دور و اینترنت دچار چالش های اساسی شده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین محیط های مجازی یادگیری به صورت رایج مورد استفاده قرار می گیرند. هدف از مقاله حاضر، بررسی یادگیری الکترونیکی، فرایند و چگونگی سنجش و ارزشیابی آن است. مقاله حاضر، در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست آن، مفهوم یادگیری الکترونیکی، مبانی فلسفی یادگیری الکترونیکی و تعامل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ در بخش دوم مقاله، سنجش یادگیری الکترونیکی، کارکردهای سنجش، سنجش کیفیت، سنجش مشارکت، فعالیت های سنجش، سنجش تاییدی، مشارکت دانشجویان و ارزشیابی کل فرایند یادگیری الکترونیکی بر اساس یک الگوی ارزشیابی جهانی تشریح شده است.

در مقایسه با سایر بازارهای موجو د، شاید بتوان بازار کار را به عنوان مهمترین نوع بازار در ادبیات اقتصادی تلقی کرد. در یک مدل بسیار ساده اقتصاد ی، عرضه نیروی کار و تقاضای آن، تعیین کننده  نقطه تعادل در این بازار است. با این وجود، این سؤال همواره مطرح بوده که مردم چگونه کار مورد نظر خود را، پیدا میکنند؟ و از طرف دیگر، چگونه ظرفیت ها و نیاز بازار کار، و به عبارتی طرف تقاضای آن شناسایی و به جویندگان آن اعلام میشود ؟ تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگی های فارغالتحصیلان دانشگاهی جویای کار استان یزد، طی برنامه سوم توسعه به عنوان بخشی از طرف عرضه نیروی کار، همچنین امکان دستیابی این افراد به شغل در مقایسه با افرادی که فاقد آموزشهای عالی هستند، طراحی شده است. داده ها نیز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شده و بر اساس آمار توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار می گیرد. در مجمو ع، نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که نسبت افراد دست یافته به شغل در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی جویای کار در مقابل افراد فاقد این نوع تحصیلات تفاوت معنی داری را نشان نمیدهد. این موضوع نمایانگر آن است که آموزشهای عالی موجود نتوانسته است احتمال دستیابی به شغل را افزایش دهد.

رسالت دانشگاهها در فراگرد جهانی شدن این است که با اتخاذ رویکردی آینده محور، ضمن شناسایی فرصتها، تهدیدها و چالشهای آتی، استراتژی ها و اهداف لازم را جهت واکنش فوق فعال به تغییرات و پویایی مستمر، تدوین و اجرا کنند. بی شک، تصویرپردازی از چشم انداز مطلوب دانشگاه، با کارکرد جهت دهی رفتارها و تحولات آتی در قلمرو دانش و آموزش، روند ساخت آینده جوامع را متاثر می سازد. بنابر این، با تامل بر روند حرکت به سوی وضعیت آرمانی و مطلوب، می توان این پرسش را مد نظر قرار داد که اگر قرار باشد دانشگاه در جامعه جهانی به جایگاه اصلی خود نایل شود، از چه ویژگی هایی باید برخوردار باشد. لذا در پژوهش حاضر به منظور احصای ویژگی های مطلوب دانشگاهها در جامعه جهانی، اسناد راهبردی مجموعه ای از دانشگاههای معتبر جهان از طریق روش تحلیل محتوا بررسی شده است. علاوه بر این، با مرور ادبیات علمی درباره جهانی شدن و آثار آن بر آموزش عالی، سعی شده زمینه ای فراهم شود تا با تدوین شاخصهای غالب طراحی انگاره دانشگاه آرمانی و رسالت نامه و چشم انداز مناسب برای آن، اقدامی هر چند اولیه در جهت تحقق این امر مهم فراهم آید.

مقاله حاضر، موانع و راه کارهای ممکن برای اندازه گیری و بهبود بهره وری در آموزش عالی را مورد بررسی قرار می دهد. ارزیابی بهره وری در آموزش عالی مستلزم اندازه گیری کارایی و اثربخشی است. بهره وری در آموزش عالی، می تواند برحسب استانداردها، مانند نسبت استاد به دانشجو یا برحسب ارزش ها مانند شایستگی دانش آموختگان تعریف شود. سازمان های آموزشی، برای اینکه بتوانند بهره وری آموزش عالی را بهبود بخشند، باید روش های تدریس و سازمان یادگیری را ارتقاء دهند، اما قبل از اقدام اندازه گیری یا بهبود بهره وری، باید چند مسئله اساسی در این زمینه روشن شود که عبارت اند از: تعیین اهداف آموزشی، تعریف درون دادها و برون دادها، اندازه گیری بهره وری و ارائه نشانه های بهبود در بهره وری؛ پس از مشخص شدن این موارد، راه کارهای بهبود بهره وری می تواند تحلیل شود. اندازه گیری میزان بهره وری حتی در بخش صنعتی و دولتی مشکل است و آموزش عالی نیز قطعاً از این قاعده مستثنا نیست؛ از طرف دیگر، دست اندرکاران، باید تصمیم بگیرند که بهره وری در چه سطح یا سطوحی از سازمان اندازه گیری شود. نکته مهم دیگر، در اندازه گیری بهره وری، این است که معیارها نباید قبل از تعیین اهداف تهیه شوند. انجام چنین کاری، دست اندرکاران آموزش عالی را به جای اندازه گیری مقولات با ارزش، به اهمیت دادن به مواردی که قابل اندازه گیری است، هدایت می کند. راه کارهای مختلفی برای بهبود بهره وری در آموزش عالی وجود دارد که شامل: خصوصی سازی، تمرکززدایی، بهبود کیفیت یادگیری دانشجویان و افزایش انعطاف پذیری در شاخص های اعضای هیئت علمی است. بیشتر این راه کارها، نیازمند تغییر در فرهنگ اداری و ذهنیت اعضای هیئت علمی و مدیران عالی رتبه است. اجرای این راه کارها ممکن است با مقاومت و حتی چالش های قانونی از طرف سازمان ها و انجمن های حرفه ای مختلف رو به رو شود. نگارندگان معتقدند که بهبود بهره وری، یک مفهوم چند وجهی و دارای سطوحی چندگانه است و نظریه های مربوط به بهره وری در بخش های صنعتی و دولتی پس از بررسی و پژوهش می تواند با موفقعیت مراکز آموزش عالی منطبق شود و مورد استفاده قرار گیرد. در پایان بحث، الگویی برای بهبود بهره وری نظام آموزش عالی در سطوح مختلف پیشنهاد شده است.

پژوهش حاضر، موانع توسعه کارآ فرینی در دانشگاه شاهد را از نظر اعضای هیئت علمی این دانشگاه نشان می دهد . بدین منظور، موانع توسعه کارآفرینی در دانشگاه شاهد، حول سه محور درون زا، برون زا و ترکیبی(درون زا + برو ن زا) که شامل ۸ سؤال اصلی بوده، مورد بررسی قرار گرفته است . روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی بوده است . جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه شاهد بوده که با توجه به حجم اعضای جامعه آمار ی ( ۲۷۹ نفر) و با استفاده از نمونه گیری تصادفی با استفاده از جدول مورگان تعداد ۱۵۰ نفر به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شدند . ابزار پژوهش، پرسشنامه بوده و داده های حاصل به دو شیوه توصیفی و استنباطی تحلیل آماری شده است . عمده ترین یافته های پژوهش نشان داد که طبق آزمون رتبه بندی ( فریدمن) ، نخست موانع درون زا بیشترین نقش بازدارندگی را در توسعه کارآفرینی در دانشگاه شاهد دارند؛ پس از آن، موانع برون زا و در رتبه سوم موانع ترکیبی قرار دارد؛ دوم ، بین میزان اهمیت موانع درون زا تفاوت معنادار وجود ندارد و با توجه به میانگین رتبه های حساب شده، نقش مدیریت ارشد مهمترین مانع درون زای کارآفرینی در دانشگاه است و بعد از آن، به ترتیب، نقش پیچیدگی اهداف، و در نهایت نقش منابع انسانی، مهم ترین مانع درون زای کارآفرینی در دانشگاه است؛ سوم، بین میزان اهمیت موانع برون زا تفاوت معنادار وجود ندارد؛ با توجه به میانگین رتبه های محاسبه شده، نقش عوامل علمی و تحقیقاتی، مهم ترین مانع برو نزای کارآفرینی در دانشگاه است و پس از آن، به ترتیب، عوامل فرهنگی، عوامل سیاسی  اجتماعی، و در نهایت، عوامل اقتصادی و مالی مهمترین موانع برون زای کارآفرینی در دانشگاه است؛ چهارم، با توجه به میانگین رتبه محاسبه شده، نقش و ضریب کوشش نیز مانع ترکیبی کارآفرینی در دانشگاه است.

دانشگاه پیام نور به دلیل ماهیت وجودی آموزش از راه دور و به عنوان یکی از پرمخاطب ترین دانشگاه ها در ایران به دنبال کسب رضایت متقاضیان و تضمین کیفیت خدمات آموزشی ، ملزم به استفاده از الگوی اعتبارسنجی در برنامه های آموزشی است. برای همینمنظور ، گروه علوم تربیتی دانشگاه با استفاده از رهیافت ارزیابی درونی اقدام به اعتبارسنجی فعالیت های آموزشی کرده است . برای جمع آوری اطلاعات ، ۴۲ نفر هیئت علمی، ۱۰۰۰ نفر دانشجو از میان دانشجویان ترم ۴ به بالا و ۵۰۰ دانش آموخته از ۵۰ مرکز به طور تصادفی انتخاب شدند و در حیطه های هیئت علمی، دانشجویان، ساختار سازمانی و مدیریتی، فرایند تدریس و یادگیری، تجهیزات و امکانات (از دید دانشجو و استاد) و دانش آموختگان به سه پرسشنامه (دانشجو – استاد-  دانش آموخته) مشتمل بر ۱۷۳ سؤال با ضریب همبستگی ۸۳ درصد و روائی صوری محتوایی  بالا پاسخ دادند . نتایج در سه وضعیت کلی ( مطلوب، نسبتاً مطلوب و نامطلوب) پس از امتیازبندی هر مورد از پرسشنامه طبق مقیاس ۵ بخشی لیکرت (بسیار کم (1) تا بسیار زیاد (5)) به شرح زیر حاصل شد: ۱ . عامل هیئت علمی و دانشجو نسبتاً مطلوب ارزیابی شد؛ ۲ . عامل امکانات و تجهیزات از نظر هیئت علمی و دانشجو نامطلوب ارزیابی شد؛ ۳ . عامل ساختار سازمانی از نظر هیئت علمی نسبتاً مطلوب ارزیابی شد ؛ ۴. فرایند تدریس و یادگیری و وسایل کمک آموزشی از نظر هیئت  علمی مطلوب و از نظر دانشجویان نامطلوب ارزیابی شد؛ ۵ . دوره های  آموزشی از دید هیئت علمی و دانشجو و دانش آموخته نسبتاً مطلوب ارزیابی شد ؛ ۶. وضعیت دانش آموختگان از نظر تولید آثار علمی و مشارکت در مجامع نامطلوب و معدل کل آنا ن مطلوب ارزیابی شد.

هدف از پژوهش حاضر، برآورد ویژگی های سوال با استفاده از مدل همگنی مضاعف در رویکرد ناپارامتریک نظریه سوال پاسخ است. بدین منظور، پاسخنامه های داوطلبان رشته ریاضی فیزیک آزمون ورودی دانشگاه های کشور در سال 1384، در بخش آزمون اختصاصی درس ریاضی مورد استفاده قرار گرفت. از بین کلیه داوطلبان شرکت کننده در این رشته، با توجه به نرم افزار مورد استفاده در سازمان سنجش، به روش نمونه گیری سیستماتیک یک گروه نمونه 3000 نفری و سپس از میان آنها، دو نمونه 800 و 80 نفری به طور کاملاً تصادفی انتخاب شدند و دو سوال این پژوهش، بر روی این دو گروه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور مقایسه شاخص های برآوردشده سوال ها در دو گروه، از آزمون t وابسته و ضریب همبستگی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین شاخص های محاسبه شده سوال با استفاده از مدل همگنی مضاعف در رویکرد ناپارامتریک نظریه سوال پاسخ، در دو نمونه تفاوتی وجود ندارد و این مدل در نمونه های کم نیز قابل استفاده است.

تحولات ساختاری در نظام های آموزش عالی اکثر کشورها باعث شده است که تحلیل های هزینه ای این بخش از چند جنبه مورد توجه اساسی قرار گیرد. اگرچه برآورد هزینه سرانه دانشجویی با روش های کمابیش ساده برای تخصیص منابع دولتی از گذشته مورد استفاده بوده است، اما الزامات جدید به ویژه افزایش کارایی، کنترل و ارزیابی، هزینه یابی کامل در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و روش های بدیع نیل به آن را مطرح کرده است. یکی از روش های مذکور، هزینه یابی مبتنی بر فعالیت(ABC) است. تجارب کاربرد این روش در دانشگاه ها، زوایای گوناگونی از مزیت ها و در عین حال پیچیدگی های آن را آشکار ساخته است که برای کاربران جدید آن از جمله موسسات آموزش عالی ایران می تواند مفید باشد. این مقاله به بیان این تجارب اختصاص دارد. در کنار مزایای فراوان این روش، عمده ترین محدودیت های کاربرد آن، جمع آوری داده های مربوط به محرک های هزینه، مسائل فرهنگی(مقاومت در برابر) اعلام حجم کار اختصاص یافته به هر فعالیت از سوی پرسنل، نقص سیستم های حسابداری و مسائل فرهنگی ناشی از مقایسه هزینه بری فعالیت های مشابه در دپارتمان های مختلف یک دانشگاه و یا دانشگاهی با دانشگاه دیگر بوده است؛ به طوری که در مجموع، مشکلات اجرای این روش اغلب فرهنگی بوده است تا تکنیکی.

روحیه و خودکارآمدی از مفاهیم مهم در حوزه مدیریت محسوب می شوند . هدف اصلی این پژوهش ، بررسی وضعیت روحیه مدرسا ن مراکز تربیت معلم و رابطه آ نان با خودکارآمدی است.  برای این منظور، ۵۵ نفر از مدرسان  مراکز تربیت معلم شهر تهران از طریق نمونه گیری طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند . روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است و ابزار گردآوری داده ها شامل دو پرسشنامه است: پرسشنامه روحیه (محقق ساخت) دارای قابلیت اعتماد85/۰ و پرسشنامه خودکارآمدی عمومی (شرر) و همکاران(1982) با قابلیت اعتماد 86/0 است.  به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی، آزمونt گروه های مستقل، همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس یکراهه استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میزان روحیه مدرسان در حد متوسط بوده و بالاترین و پایین ترین میانگین به ترتیب مربوط به مؤلفه های (رضایت از تعامل و روابط با همکاران) و (رضایت از حقوق و مزایا) بوده است؛ همچنین بین روحیه مدرسان مراکز تربیت معلم و خودکارآمدی آنان رابطه مثبت معنی داری وجود دارد . بین میانگین روحیهمدرسان مرد و زن تفاوت مشاهده نشده است و اینکه براساس تحلیل نتایج واریانس یکراهه تفاوتی بین میانگین روحیه مدرسان براساس میزان سابقه خدمت و مدرک تحصیلی آنان مشاهده نشده است .

دانشگاه کارآفرین، به عنوان مرکز تولید علم و فناوری و محل کاربردی نمودن دانش، می تواند نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه کشور در عرصه های جهانی داشته باشد. موضوع دانشگاه کارآفرین، چندی است که در کشور مورد توجه قرار گرفته است، ولی این کار، به معنای واقعی، شکل گیری دانشگاه کارآفرین محسوب نمی شود. در این زمینه، موانع مختلفی که بر ایجاد دانشگاه کارآفرین در ایران تاثیر دارند، می توان به پنج گروه مرتبط به هم، شامل: موانع آموزشی و پژوهشی، اقتصادی و مالی، فرهنگی و اجتماعی، ساختاری و تشکیلاتی و در نهایت مشکلات ارتباطی و اطلاعاتی تقسیم بندی کرد.مقاله حاضر، با هدف شناخت مقدماتی از کارآفرینی و دانشگاه کارآفرین و نیز برخی موضوعات مهم مرتبط با آنها، بیان مختصری از تعاریف، اهمیت و ضرورت ایجاد دانشگاه کارآفرین را مطرح می کند و همچنین با ارائه مدلی مفهومی از موانع اجرای دانشگاه کارآفرین در کشور، به بررسی چالش هایی که دانشگاه های کشور در استقرار و توسعه آن مواجه اند، می پردازد و در پایان مقاله نیز، موارد مذکور جمع بندی و در قالب بحث و نتیجه گیری، کاربردهای مدیریتی و پیشنهادهای مرتبط با آن، برای پی گیری تحقیقات مشابه در آینده ارائه شده است.

تحولات فناورانه پارادایم های نوینی را برای یادگیری و آموزش در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ایجاد کرده است. پیشرفت شگرف فناوری اطلاعات، بسیاری از محدودیت ها، به ویژه محدودیت های زمانی و مکانی در امر آموزش و یادگیری را برطرف کرده و با ایجاد مفاهیمی از قبیل یادگیری مجازی، آموزش مجازی و دانشگاه مجازی، محیط آموزش را دستخوش تحول و گسترش پرشتابی کرده است. در این راستا، چند رسانه ای شدن، رویکردهای آموزش از راه دور را تقویت کرده است. دوگانگی آشکاری میان ابعاد یادگیری سنتی و آموزش های جدید ظهور کرده است. دانشگاه های «کلیکی» عرصه را بر دانشگاه های «آجری» تنگ کرده است. این مقاله، بر آن است تا در زمانه ای که فناوری اطلاعات به سرعت در حال رشد وگسترش است، به چالش ها و چشم اندازهای طراحی یادگیری الکترونیکی در دانشگاه ها بپردازد. این مقاله، ضمن بررسی عوامل مؤثر در موفقیت دوره های یادگیری آنلاین، با بررسی رویکردهای یادگیری دانشگاهی، بر رویکرد سازاگرایان و ضرورت استفاده از آن در توسعه فناوری های نوظهور آموزشی و طراحی دوره های آموزشی آنلاین در دانشگاه مجازی می پردازد.

امروزه کشورهای جهان، سعی در ایجاد ارتباط بین آموزشعالی و برنامههای توسعه ملی و ارتقای دانش و فناوری دارند؛ از این رو، سیاستهای توسعه ملی به طور اصولی به آموزش متصل است. در واقع، میتوان گفت که یکی از پرارزشترین منابعی که جامعه برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد، دانشگاه است. در اغلب کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه، حل مسائل و رفع نیازمندیهای اهداف ملی را در دانشگاهیان تحقق بخشیدهاند و امروزه اکثر کشورهای جهان سوم بر این باورند که پایه اصلی توسعه ملی، گسترش کمی و کیفی سریع فرصتهای آموزشی است. هر چه آموزش بیشتر و با کیفیت بهتر ارائه شود، توسعه ملی سریعتر صورت خواهد پذیرفت. آموزش عالی از جهات مختلفی در تمامی ابعاد توسعه نقش اساسی دارد. یکی از نقشهای مهم در این زمینه، تاثیر آموزش عالی بر توسعه اقتصادی است. امر آموزش، از جهات متفاوتی در مسائل مربوط به توسعه اقتصادی مورد توجه قرار میگیرد. طبق نظریه سرمایه انسانی، تحصیلات بیشتر و هر نوع مهارت و آموزشی که فرد میبیند در وی ظرفیت و قابلیتی ایجاد میکند که میتواند جریان درآمدی بیشتری را در آینده به وجود آورد؛ بنابراین، آموزش و افزایش توانایی و مهارت، در واقع به منزله سرمایههایی است که مانند هر سرمایه فیزیکی دیگر بازدهی اقتصادی دارد. دیدگاه سرمایه انسانی که از سوی «تئودور شولتز» و «گری بکر» به رشته تحریر درآمد ما را متوجه این حقیقت میکند که دستیابی به میراث بالای توسعهیافتگی در کشورهای پیشرفته مرهون آموزش و به خصوص ارائه آموزش عالی است؛ بدین ترتیب، این مقاله فرایند دستیابی به توسعه اقتصادی را از طریق آموزش عالی جست و جو و بیان میکند.

امروزه مقوله کیفیت مهم ترین دغدغه در آموزش عالی است و در این راستا نظام های مختلف ارزیابی برای سنجش کیفیت عرضه شده است. یکی از این نظام ها، ارزیابی درونی است که با استفاده از آن می توان به نقاط ضعف و قوت یک سیستم پی برد و اقدامات لازم را درجهت تقویت آن انجام داد. این مقاله به بیان نتایج حاصل از طرح پژوهشی ارزیابی درونی گروه آموزشی مدیریت صنعتی دانشگاه تهران (که درسال 84 انجام شده است) و راهکارهای بهبود کیفیت این گروه می پردازد. در اولین مرحله از اجرای ارزیابی درونی، رسالت و اهداف گروه در سه حوزه درون داد، فرایند و برون داد تدوین گردید و سپس عوامل، ملاک ها و نشانگرهای ارزیابی و معیارهای مطلوبیت هر یک تدوین شد. در ادامه، ابزارهای گردآوری داده ها تهیه شد و در گام بعدی به جمع آوری و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج این ارزیابی نشان می دهد که عوامل درون داد، فرایند و برون داد گروه در سطح”نسبتاً مطلوب“ قرار دارد و می توان با انجام یک برنامه ریزی راهبردی کیفیت گروه را به وضعیت مطلوب ارتقاء داد.

تربیت نیروی انسانی متخصص، تولید دانش و انجام تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای، نشر و انتقال دستاوردهای پژوهشی و ارائه خدمات تخصصی از سوی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی انجام می گیرد؛ بنابراین، نظام آموزش عالی، با برون دادها و پیامدهای خود عملاً در راه توسعه علمی کشور گام برمی دارد و باید در جهت رفع نیازهای کشور به خصوص نیازهای برون سازمانی متنوع فعالیت نماید؛ بنابراین، وجود سازوکاری برای آگاهی از وضعیت موجود و میزان مطابقت آن با وضعیت مطلوب و برنامه ریزی برای تحقق و رسیدن به وضعیت ممکن لازم و ضروری می نماید. ارزیابی سازوکاری را به دست می دهد که به وسیله آن می توان به این هدف مهم و راهبردی جامه عمل پوشانید. دراین زمینه، همگام با مطرح شدن بحث ارزیابی کلان عملکرد دستگاه های اجرایی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز با توجه به دانش و تجربه های کسب شده، استقرار نظام ارزیابی کلان عملکرد را در صدر اولویت برنامه های خود قرار داده و انجام ارزیابی در ابعاد عمومی و اختصاصی را جهت تعالی عملکردی خود مورد توجه و آن را اجرایی و تا حدودی می توان گفت نهادینه کرده است. در این مقاله، ضمن بیان ضرورت ها، اهداف، ابعاد و کاربردهای ارزیابی کلان عملکرد، روند شکل گیری ارزیابی عملکرد در وزارت متبوع، رئوس فعالیت ها و اقدام های انجام شده و در دست انجام و چالش های پیش روی استقرار و نهادینه شدن کامل آن در آموزش عالی و پیشنهادهای لازم ارائه شده است.