تحلیل سبک شناختی عناوین شعری جریان شعر مقاومت مذهبی (با تکیه بر اشعار شفیعی کدکنی، طاهره صفّارزاده و موسوی گرمارودی)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ادبیات پایداری سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
137-174
حوزه‌های تخصصی:
بعد از مشروطه به واسطه آشنایی شاعران ایرانی با شعر اروپایی، عنوان و نام اثر بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفت؛ به گونه ای که عناوین شعری در ساختار کلی شعر معاصر جایگاه ویژه ای یافت و عنوان شعر به نوعی، عصاره متن محسوب گردید. بررسی عنوان شعر به مثابه درگاه ورود به متن می تواند نوع نگاه، جهان بینی و گرایش های زیباشناختی شاعران را نشان دهد. در این پژوهش، عناوین شعریِ یکی از جریان های دوره سوم شعر معاصر (از کودتا تا انقلاب) که دوره تعدّد صداها و تثبیت شعر معاصر است؛ یعنی جریان شعر مقاومت مذهبی، مورد بررسی قرار گرفته است؛ به این منظور، عناوین تمام مجموعه شعرهای قبل از انقلاب محمّدرضا شفیعی کدکنی، طاهره صفّارزاده، علی موسوی گرمارودی که از معروف ترین شاعران این جریان شعری هستند، در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری با رویکردی سبک شناختی مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. در نقد و تحلیل زبانی، عناوین شعری این شاعران به چهار دسته ساخت واژه، ساخت ترکیبی، ساخت عبارت و ساخت جمله تقسیم بندی شد و سپس به بررسی آماری و مقایسه ای پرداخته شد. در سطح ادبی نیز، انواع آرایه های ادبی استفاده شده در عناوین شعری مشخص گردید و از نظر آماری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و در سطح فکری نیز، با دسته بندی پنج گانه مفاهیمِ اندیشگانیِ عناوینِ شعری این شاعران به صورتِ فردی و رمانتیک، اسطوره و حماسه، عناصر طبیعت، سیاسی و اجتماعی و باورهای دینی و مذهبی و ارائه جدول آماری از عناوین شعری هر کدام از این شاعران در حوزه های گفته شده، به نقد و تحلیل عناوین شعری این شاعران از این منظر پرداخته شد و در نهایت، این نتیجه حاصل شد که عناوین شعری هر کدام از این شاعران با مضامین مورد استفاده ارتباطی طولی دارند؛ با این تفاوت که شیوه و نوع گزینش عناوین شعری این جریان ادبی با هم در بعد زبانی، ادبی و فکری تفاوت هایی دارد که این تفاوت ها در نهایت، سبب ایجاد شاخصه های سبکی در مورد هر کدام از شاعران این جریان ادبی می گردد.