درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات فارسی سرشار از طنز است از متون ادبی گرفته تا متون تاریخی، عرفانی، فلسفی، دینی، علمی و حتی پزشکی و جغرافیایی. در ادبیات طنزآمیز فارسی برخی افراد حرفهای کار کردهاند و برخی غیر حرفهای که هدف گروه اول طنز و شوخی و گروه دوم اهدافی دیگر بوده است. نویسنده این مقاله عقیده دارد که سعدی هم به طور حرفهای و هم به طور غیرحرفهای طنز را به کار گرفته است. سعدی در بخش خبثیات طنزپردازی کاملا حرفهای است که طنز را برای طنز نوشته است. سعدی آثار دیگرش چون: گلستان، بوستان و غزلیاتش را به خاطر طنز ننوشته اما این آثار سرشار از طنز و شوخ طبعیاند. نویسنده در ادامه مقاله انواع سخنان طنزآمیز سعدی را در قالبهای گوناگون بررسی میکند.

منظومه ی حماسی عشقی سام نامه به تقلید از شاهنامه ی فردوسی سروده شده است.سراینده ی آن خواجوی کرمانی، شاعر عارف بزرگ ایرانی است که بین دو قرن هفتم و هشتم هجری قمری می زیسته است.در این مقاله پس از مقدمه ی کوتاهی که برای آشنایی با محتوا و مضمون داستان آورده شده است، برخی ویژگی های زبانی این منظومه، مانند واژه های مفرد، ترکیبات و تعبیرات هنری و صورت های خاص دستوری بررسی و ماحصل کار در قهرست هایی متعدد به شرح زیر ضمیمه ی مقاله گردیده است: فهرست کاربردهای ویژه ی دستوری؛فهرست دگرگونی های آوایی؛ فهرست مفردات شامل اسم و صفت؛فهرست ترکیبات شامل اسم و صفت؛ فهرست مصادر ساده، جعلی، پیشوندی، مرکب و عبارات فعلی؛فهرست نام سازها؛فهرست نام نبرد افزارها؛فهرست امثال و حکم و کنایات.

هفت لشکر از جمله نمونه های «طومار جامع نقالان» در عهد قاجار است که به وسیلة نقالی گمنام در سال 1292 هجری قمری کتابت شده است. هفت لشکر در اصل نام یکی از نبرد- روایت های مشهور نقالی است که از روی شهرت و رواج بر یکی از طومارهای جامع نقالان نیز اطلاق شده است. جنبة روایی متن، عامل پیوستگی و ارتباط ادبیات و نمایش است. روایت داستان با حرکات نمایشی و قرار گرفتن راوی به جای اشخاص مختلف و تقلید حالات و حرکات آنان، روایت داستانی را به سمت روایت نمایشی هدایت می کند که به آن «داستان گویی نمایشی» گفته می شود. در این میان، گرچه نقال، در روایت خود به الگوپذیری از نقل های کهن نظر داشته است، امّا دخل و تصرف های ذهنی- ساختاری او، زمینة جهت دهی نمایشی متن را فراهم ساخته است. بنابراین ظرفیت های نمایشی طومارها، ما را بر آن داشت تا در این مقاله به بررسی ساختار نماشی طومارجامع بپردازیم. براین اساس، در ابتدا با تعریف ساختار نمایش دراماتیک و بیان تفاوت میان این ساختار و ساختمان روایی طومار مورد نظر، درصدد تبیین الگوی ویژه-ای برآمدیم. نتایج حاصل از این پژوهش در نهایت ما را با کاربرد الگوی ساختاری بارت به شکل روایت و حوادث تودرتو به عنوان «اپیزود»، ساختمان نمایش رویدادگرای «روایت در روایت» و متفاوت با درام اوجگاهی در طومار جامع نقالان رهنمون ساخته است که به شکل جدول و نمودار نمایشی- روایی نشان داده شده است. این الگوی نمایشی، ساخت مایة نمایشی خود را در قالب افزایش کنش و بر هم افزود نقش ویژه ها بر روایت اصلی در قالب نمایش رویدادگرا آشکار ساخته است. همچنین بهره گیری از رویدادهای همگرا و گسترش نمایش در عمق و توجه مخاطب به چگونگی حوادث در طول درام به جای تمرکز بر پایان آن، از جمله ویژگی های تعلیقی برآمده از این نوع ساختمان نمایشی است.

یکی از سفرنامه های ناشناختة اواخر دورة ناصری سفرنامه ای موسوم به سفرنامة کرمان است که در سال 1309 ه.ق. نوشته شده است. این سفرنامه حاصل سفری مأموریتی است که نویسندة آن شرح سفرش را از تبریز تا کرمان به رشتة تحریر درآورده است. نویسندة سفرنامه که تاکنون ناشناخته مانده بود، در مقالة حاضر شناسایی شده است. این مقاله در پیِ معرفی این نسخة یکتا، شناساییِ نویسندة آن و مقوله بندی داده های آن جهت شناسایی اطلاعات موجود در آن، برای تاریخ اجتماعی و اقتصادی اواخر عصر ناصری دربارة برخی از شهرهای مهم این مسیر است. یافته های پژوهش نشان می دهد نسخة سفرنامه، نسخه ای منحصر به فرد است که نویسندة آن میرزا اسماعیل خان بنان السلطنه از کارکنان دستگاه عبدالحسین میرزا فرمانفرما بوده است؛ همچنین به نظر می رسد که کاتب هم بنان السلطنه بوده است. داده های سفرنامه برای شناخت تاریخ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اواخر دورة ناصری واجد اهمیت است و نیمی از این سفرنامه مربوط به ایالت اصفهان و مخصوصاً شهر اصفهان است.

ادبیات داستانی نوین ایران از بدو شکل‌گیری فراز و نشیب‌های فراوانی را از سر گذرانده است. این نوع ادبی (Genre) به‌ویژه در ایران، از لحاظ ساختار و محتوا تحت تأثیر جریانهای سیاسی و اجتماعی بوده است. چنانکه می‌دانیم کودتای 28 مرداد سال 32 نقطه پایانی بود برای سالها مبارزه استقلال‌طلبی ملت ایران که با دسیسه قدرتهای خارجی و خیانت عوامل داخلی و نیز بی‌تجربگی سیاستمداران آن دوره به وقوع پیوست. این رویداد بزرگ سیاسی، علاوه بر عرصه‌های سیاست و اقتصاد، حوزه فرهنگ و هنر را نیز تحت تأثیر قرار داد؛ تا جایی که جریانهای ادبی پس از این دوران یعنی؛ دهه سی، چهل و حتی دهه پنجاه را تحت‌الشعاع خویش قرار داد. ادبیات داستانی این دوره از زیر خاکسترهای به جا مانده از کودتا و از زیر آوار یأس و ناامیدی، تیره‌اندیشی و مرگ‌باوری سربرآورده و اگرچه در سالهای نخست پس از کودتا علی‌رغم چاپ و نشر آثار فراوان، کاری جدی ارائه نگردید، اما داستان‌نویسی پیشرو دهه چهل و پنجاه از همین خرابه‌ها سربرآورد و بوستان ادبیات ایران را به آثاری ارزنده مزین کرد. در این مقاله گرایش‌ها و جریانهای عمده داستان‌نویسی که پس از کودتا شکل گرفته و تا سال 1342 فعال بوده‌ا‌ند، طبقه‌بندی و تحلیل خواهند شد.

در این مقاله به منظور نشان دادن اهمیت بازخوانی ادب عامه به مثابه گنجینه ای سرشار از باورها و نمادهای کهن و اساطیری به طورعام وقصه های عامیانه هرمزگان به طور خاص،انگاره اسطوره ای «درخت- مرد» در قصه های عامیانه هرمزگان بررسی و با اشاره به نمودهای متنوع این باور، صورت های مستقیم و غیر مستقیم آن در قصه ها دسته بندی و تحلیل شده است. این پژوهش نشان می دهد که در قصه های عامیانه هرمزگان انگاره اسطوره ای درخت- مرد نسبت به انگاره اسطوره ای درخت– زن ازبسامدبسیار بالاتری برخوردار است و معمولاً به یکی از اشکال چهارگانه ازدواج دختر با درخت، بارور شدن زن به وسیله درخت، باور به حضور دیویا جن مذکر در درخت، وپیکرگردانی درخت-مرد و مرد-درخت نمود می یابد.