حسن نقی زاده

«جهاد» و «قتال» دو مفهوم قرآنی هستند که معنای مبارزه، جنگ و ستیز را تداعی می کنند. از طرفی، قرآن کریم با ساختار ویژه خود، از به کاربردن هر مفهومی، مقصودی ویژه را دنبال می کند و به راحتی نمی توان هر مفهومی را به جای مفهوم دیگر به کار گرفت. پژوهش حاضر، با روشی تحلیلی انتقادی و با رویکردی قرآن محور، سعی می کند «مفهوم سازی» قرآن در بحث جهاد را بهتر نمایان کند و در مواردی به نقد و بررسی آرای مفسران نیز اشاره کند. یک سویه بودن مفهوم جهاد، مکی و مدنی بودن آن، به کارگیری لفظ مجاهد، پیوند جهاد با هجرت، بی حدومرز بودن آن و موارد دیگر، حکایت گر مفهوم سازی ویژه قرآن در مقوله جهاد هستند. نتایج نشان می دهد به کارگیری این مفهوم در بافتار قرآنی آن به منظور خاصی صورت گرفته است؛ بنابراین، می توان در آیاتی که فضای جنگ را نیز ترسیم می کنند، مفهوم جهاد را به معنای نوعی «مبارزه» در نظر گرفت که هر فعالیت و کنش و واکنشی را شامل شود و از طرفی، با توجه به بار ارزشی و اسلامی آن، تمام مقدمات لازم جهاد تلقی شوند؛ بنابراین، هر تلاش خالصانه ای از جانب مسلمانان برای هر گونه رویارویی با مشرکان و منافقان و در صورت نیاز، پیکار با مشرکان و در یک کلام، هر نوع مبارزه ای که بتواند «فی سبیل الله» باشد و از «صد عن سبیل الله» ممانعت کند، جهاد قرآنی است؛ چنان که قتالی که این گونه باشد، مصداق جهاد است.

اخباریان، در قرون اخیر، بر گروهی از عالمان اطلاق می شود که نسبت به اخبار رسیده از معصومان: توجه ویژه نشان می دهند. در این میان، دیدگاه این گروه نسبت به علم رجال و ارزش آن در خور تأمل است. آنچه مشهور است، رویکرد منفی اخباریان به علم رجال و انکار نیاز به این دانش از سوی آنان است. شاید مخالفت اخباریان با علم درایه و در پی آن، تنویع حدیث و از سوی دیگر، رابطه تنگاتنگ میان علم درایه و دانش رجال همگان را بدین باور واداشته است. این پژوهش در صدد است که مشخص کند اخباریان به طور مطلق منکر علم رجال نبوده اند. تألیفات رجالی و گاه بررسی سندی روایات توسط آنان، این مدعا را تأیید می کند که آنان خود، منهج رجالی خاصی را داشته اند و در قبال آن اهداف خاصی را دنبال می کردند.

از مباحث قابل بررسی در قلمرو توثیقات عام رجالی، کثرت روایت از معصوم7 است. شماری از رجال پژوهان، احراز این ویژگی را مشعر به مدح راوی دانسته، به پاره ای از احادیث امامیه استناد نموده اند. با این همه ، دلالت این روایات با ابهام وچالش هایی روبه رو بوده و مستلزم بازخوانی است. این مقاله، پس از بازکاوی دقیق ، درباره آرای موافقان و مخالفان، با بُن مایه ای از دو رویکرد توصیفی-انتقادی، علاوه بر تفکیک میان کاربست این قاعده، و تمسک به احادیث معصومان:، پذیرش احادیث راویانِ مسکوت الحال را منوط به احراز شروط ایجابی و سلبی دانسته است. از دیگر سو، با ژرف نگری در کاربست مفاهیم روایت، در فرآیندی مرتبط با سایر احادیث هم مضمونِ معصومان:؛ دلالت این احادیث را شامل راویانی می داند که علاوه بر نقل های فراگیر از پیشوایان معصوم7 خود، به ویژگی هایی نظیر درایت و فقاهت نیز نسبت به مفاهیم و مدالیل احادیث اهتمام ورزند.

انگاره «رجعت» از جایگاه ویژه ای در میان محافل حدیثی و کلامی امامیه متقدم برخوردار بود. از منظر کلامی مهم ترین دلیل اثبات رجعت نزد امامیه، استناد به گزارش های فراوان روایی و تفسیری است. با این حال، داشتن تلقی صحیح از گزارش های مرتبط با رجعت، منوط به شناسایی تاریخ اندیشه و جریان های مربوط به دوره های کاربرد این اصطلاح است؛ زیرا فرایند بسط و تثبیت آموزه ای اعتقادی همانند رجعت، حاصل مجموعه ای از کنش های مختلف است. در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی تاریخ انگاره ای به بررسی این مسئله پرداخته شود و از میان گزارش های موجود، دسته مهمی از این گزارش ها که عمدتاً مشتمل بر تطبیق یا تأویل برخی از آیات است، بررسی شده و سیر تطور انگاره رجعت در گزارش های مربوطه تا پایان دوره غیبت صغری واکاوی شده است. این پژوهش نشان می دهد که در سده اول قمری کاربرد انگاره «رجعت» به معنای بازگشت و نامیرایی حضرت علی(ع)، توسط سبائیه مطرح شد؛ در سده دوم تقابل با عامه و تثبیت دکترین کلامی شیعه درباره انگاره «رجعت» شکل گرفت؛ در سده سوم مؤلفه های جدید به هسته روایات سده دوم هجری افزوده شد و در نهایت، در دوره غیبت صغری، گسترش و انعکاس روایات تأویل رجعت در مکتوبات حدیثی را شاهدیم.

زمین ه و ه د ف: استفاد ه از گیاهان د ارویی همراه با تمرین ورزشی، به د لیل تعد یل پاسخ های التهابی و اکسایشی، به ویژه د ر افراد چاق بسیار مورد توجه قرار گرفته است. لذا هد ف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر توام هشت هفته تمرین تناوبی شد ید (HIIT) و مکمل یاری چای سبز، بر سطوح سرمی استیل کولین استراز (AChE)، آمیلوئید بتا-42 (Aβ42) و مالون د ی آلد ئید (MDA) د ر مرد ان سالمند چاق تمرین نکرد ه بود . روش تحقی ق: بد ین منظور، 48 مرد سالمند چاق (میانگین سنی 16/3±42/65 سال و شاخص تود ه بد نی 15/1±93/30 کیلوگرم/متر مربع) به طور تصاد فی به چهار گروه 12 نفری شامل HIIT، مکمل چای سبز، HIIT +مکمل چای سبز و کنترل - د ارونما تقسیم شد ند . مد اخله HIIT به صورت هشت هفته و سه جلسه د ر هفته انجام شد . مکمل چای سبز د ر قالب 6 کپسول د ر روز به میزان 450 میلی گرم توسط گروه های هد ف د ریافت شد . نمونه گیری 48 ساعت قبل و بعد از آخرین جلسه تمرین صورت گرفت و شاخص های AChE و Aβ42 به روش الایزا و میزان MDA به روش TBARS سنجش شد . نتایج با استفاد ه از روش تحلیل واریانس با اند ازه گیری مکرر، تحلیل واریانس د و راهه و آزمون تعقیبی توکی د ر سطح معنی د اری 0/05>p استخراج گرد ید . یافته ه ا: بیشترین تغییرات (کاهش) معنی د ار د ر شاخص تود ه بد ن (01/0=p، 50/3 د رصد ) و د رصد چربی بد ن (0/0001=p، 11/07 د رصد )؛ و بیشترین افزایش معنی د ار د ر حد اکثر اکسیژن مصرفی (0/02=p، 9/22 د رصد ) بعد از هشت هفته تمرین +HIIT مکمل چای سبز مشاهد ه شد . اثر توام HIIT و مکمل چای سبز سبب کاهش معنی د ار AChE (0001/0=p، 91/19 د رصد )، Aβ42 (0001/0=p، 99/27 د رصد ) و MDA (0/01=p، 26/09 د رصد ) شد . به علاوه، HIIT به طور معنی د اری AChE (0/02=p، 15/67 د رصد )، Aβ42 (0/01=p، 16/22 ) و MDA (0/01=p، 14/14 د رصد ) را کاهش د اد و مکمل چای سبز فقط موجب کاهش معنی د ار Aβ42 (0/02=p، 6/19 د رصد ) گرد ید . نتیجه گی ری: مد اخله توام HIIT با مکمل چای سبز، نسبت به اثر هر کد ام به تنهایی، باعث بهبود بیشتر شاخص های التهابی و اکسایشی د ر مرد ان سالمند چاق می شود .

ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی پدیده ای ناخوشانید و تلخ بود که کم و بیش تمامی حوزه های معارفی اسلام را در برگرفت.از جمله حوزه-های معرفتی اسلام که اسرائیلیات در آن ورود کرد و سبب پدید آمدن جعلیاتی شد، حوزه مهدویت است. در این مطالعه به دنبال یافتن پاسخ این سوالات هستیم: راویان یهودی و مسیحی مسلمان شده چه آرمان های سیاسی را با نقل روایات مرتبط با مهدویت دنبال می-کردند؟ پیوند سیاسیون اموی با راویان اسرائیلیات سبب پدید آمدن چه مجعولاتی در حوزه مهدویت و همسو با اهداف این سیاستمداران، شده است؟ مهم ترین گونه های این مجعولات کدامند؟ جهت پاسخ به این سؤالات از روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. نتیجه حاصل، وجود دو جنبه سیاسی تحریفات و جعلیات راویان و منابع اسرائیلی را نشان می دهد. جنبه نخست عبارت است از پیوند راویان اسرائیلی و یا راویان مسلمان متأثر از اسرائیلیات با سیاستمداران هم عصرشان و تلاش برای ساخت منقولات آخرالزمانی در جهت منافع این سیاستمداران. جنبه دوم نیز عبارت است از تلاش راویان اسرائیلی در برتری دادن سیاسی یهود و مسیحیت با نقل منقولاتی آخرالزمانی در جهت ارائه نقش پررنگ مفاهیم، اماکن و نمادهای اسرائیلی. گونه های فراوانی از جعل و تحریف روایات مهدوی را در ذیل این دو جنبه می توان ردیابی نمود.

انسان به تبع داشتن بُعد جسمی مجهز به قوایی است که وظیفه آن ها برانگیختن وی به اعمالی که تأمین کننده کمال و لذت مادی هستند، می باشد. ولی چون حقیقت انسان بُعد روحی اوست، طبیعتاً باید قوای روحی وی کنترل کننده اصلی اعمال او بوده و قوای بدنی در خدمت آن ها باشند. در این صورت انسان به سمت سعادت حقیقی حرکت می کند. اما اگر قوای روحی انسان تسلط تام بر او نداشته و وی تا حدی تحت تأثیر قوای بدنی خود باشد یا این که قوای بدنی تسلط کامل بر او داشته باشند، وی به «شهوت عملی» دچار شده است. پژوهش حاضر با واکاوی آرای آیت الله جوادی آملی به دنبال بررسی دو جنبه از این وضعیتی است که انسان بدان مبتلاء می شود: «فرآیند تأثیرگذاری شهوت عملی بر ادراکات انسانی» و «آثار و نتایج ابتلاء به شهوت عملی بر ادراکات انسانی». در بخش اول بیان شده که حجت درونی خداوند برای انسان چطور با روی گرداندن وی از حجت بیرونی خدا برای او، رو به ضعف و نابودی قرار می گیرد و در بخش دوم، پنج مورد از نتایج و پیامدهای تضعیف حجت درونی یا همان ابتلاء به شهوت عملی بر ادراکات انسانی، که عبارت اند از: «نپذیرفتن حد و مرز»، «از بین رفتن عزم عملی»، «انکار ربوبیت خداوند»، «ایجاد اختلاف در جامعه» و « فرو رفتن در جهل مرکب»، بررسی شده است. در این پژوهش، روش گردآوری مطالب کتابخانه ای است و در تجزیه و تحلیل مطالب از روش توصیفی تحلیلی پیروی شده است.

یکی از حوزه های مهم مرتبط با مسئله بزهکاری جوانان، حوزه اوقات فراغت و به طور خاص فعالیت بدنی است. بدین سبب، در مطالعه حاضر رابطه گذراندن اوقات فراغت با گرایش به بزهکاری در دانشجویان پسر دانشگاه یزد با تاکید بر فعالیت های ورزشی بررسی شد. روش این تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی می باشد که به شکل میدانی انجام گرفت. از بین کل جامعه آماری تحقیق، بر اساس روش نمونه گیری تصادفی و با توجه به جدول مورگان تعداد 364 فرد فاقد بیماری های روانی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. اطلاعات لازم توسط پرسشنامه ها- بعد از تایید روایی و اعتبار آنها- جمع آوری گردیدند و توسط آزمون های آماری پیرسون، رگرسیون و تحلیل عاملی در سطح معنی داری 05/0=α مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.  نتایج نشان داد که بیشترین ابعاد بزهکاری دانشجویان به ترتیب در بعد خرابکاری قوی، دزدی و تقلب، خرابکاری ضعیف و در نهایت کجروی فرهنگی بوده است. همچنین، بین اوقات فراغت سازمان نیافته و بزهکاری رابطه معنی دار مثبت مشاهده گردید. نتایج مدل رگرسیونی نشان داد که وقت تلف کردن، جامعه پذیری بدون نظارت و اوقات فراغت سازمان یافته با همدیگر 37 درصد از تغییرات بزهکاری دانشجویان را تبیین کرده است. بدین ترتیب، افزایش فعالیت های اوقات فراغتی سازمان یافته با نظارت اجتماعی موجب کاهش گرایش به بزهکاری در دانشجویان می شود.

روایات فضائل اهل بیت(ع) بعد از رحلت پیامبر اکرم (ع) دست خوش حوادث مختلفی گردید و مسئله جانشینی رسول الله(ع) تاثیر بسزایی در عدم نقل این دسته از روایات را در میان محدثان اهل سنت بر خلاف محدثان شیعه ایفا می کرد. اما با این حال با شروع قرن سوم هجری روایات فضائل اهل بیت (ع) خصوصا امام علی(ع) که قبل از این زمان به صورت جسته و گریخته در برخی از منابع اهل سنت نقل می شد به صورت کتاب مستقل به نگارش درآمد. پرسش بنیادین این پژوهش، آن است که مهمترین زمینه های نگارش اولین کتب مناقب اهل بیت(ع) توسط معتزله چه بوده است؟ در این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی و پژوهش در منابع تاریخی و حدیثی، منشأ توجه محدثان معتزله به روایات فضائل اهل بیت (ع) و نگارش کتاب مستقل در این موضوع مورد پژوهش قرار گرفت که بررسی زمینه های مختلف، بیانگر آن است: برداشته شدن قانون منع تدوین حدیث، ضعف و انحطاط بنی امیه، روی کارآمدن بنی عباس با شعار (الرضا من آل محمد (ع))، پیگیری افضلیت امام علی (ع) توسط مامون برای جلب رضایت امام رضا (ع) و شیعیان، فضای سیاسی-اجتماعی بغداد و ارتباط معتزلیان با شیعیان خصوصا زیدیان، باقی بودن فضای مسموم بنی امیه و تعصبات عثمانیه، بیشترین تاثیر را در نگارش اولین کتب فضائل اهل بیت (ع) توسط ابوجعفر اسکافی معتزلی ایفا نموده است.