مطالب مرتبط با کلیدواژه

دعا


۱۶۱.

مطالعه مضامین دعاهای دعاکنندگان در قرآن کریم و آموزه های تربیتی مبتنی بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 191 - 215

کلیدواژه‌ها: دعا دعاکنندگان قرآن کریم آموزه های تربیتی تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۶۱
دعا در نگاه قرآنی، رویکردی است برای تقرب و تعالی به خداوند و در بعد دنیایی، اثرات تربیتی فراوانی برای انسان دارد. توجه به دعا به عنوان رویکردی تربیتی می تواند در راستای تأمین اهداف و آموزه های مرتبط با تربیت، راهگشا باشد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت دسته بندی دعاکنندگان در قرآن، جهت استخراج توصیف محتوای دعاهای آن ها و استنباط آموزه های تربیتی مرتبط می باشد. برای دست یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از روش های توصیفی در بخش رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده ها به روش تجزیه و تحلیل کلایزی و از طریق نرم افزار MAXQDA و استنباط در بخش آموزه های تربیتی است. به عبارتی، محققان در مرحله اول، خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده های مستخرج مرتبط با بحث دعاکنندگان را کدگذاری و دسته بندی نموده و توصیفات نهایی استخراج شده مربوط به هر دسته را جهت استنباط آموزه های تربیتی مرتبط، مورد استناد قرار داده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 106 کد باز در رابطه با دعاکنندگان در آیات قرآن وجود دارد که در قالب سه دسته پیامبران، عامه انسان ها و غیر انسان ها کدگذاری شده اند. سه دسته فوق در مرحله بعد به شانزده دسته تقسیم شده اند. سپس از این داده ها، ده نکته تربیتی استخراج گردید که در قالب شامل موارد زیر می باشد: آموزه آموزش دعا، آموزه جمع گرایی در دعا، آموزه دعای دسته جمعی، آموزه خانواده گرایی در دعا، آموزه بیان غیرمستقیم، آموزه بیان شرطی، آموزه نهی محال در دعا، آموزه کمال گرایی، آموزه محتوای مهم و آموزه جلب رأفت.
۱۶۲.

ارتباط آداب پذیری و عمل گرایی با پذیرش دعا «با توجه به آیه 10 سوره فاطر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 233 - 252

کلیدواژه‌ها: استجابت دعا رعایت آداب عمل صالح قوانین جهان هستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۶۳
دعا وسیله ای برای درخواست حاجات و خواسته ها از خداوند متعال و کلید دستیابی به گنجینه های ارزشمند است. آدمی برای رسیدن به اهداف و آرزوهای خود و در هجوم سختی، بیماری و تنگدستی دست نیاز به سوی خالق خویش دراز می کند و به دعا و نیایش می پردازد تا از درگاه خداوند طلب حاجت کند؛ اما اجابت دعا نیازمند تحقق شرایطی است. در مطالعه حاضر به بررسی شرایط پذیرش دعا و پاسخ به درخواست بندگان خدا با توجه به آیه 10 سوره فاطر و بر اساس قوانین جهان هستی پرداخته شده است. این مطالعه با روش توصیفی تحلیلی و  به صورت کتابخانه ای اسنادی با رویکرد کاربردی توسعه ای انجام شده است. برای استخراج و تحلیل متون با کلیدواژه های اجابت دعا، قوانین جهان هستی، رعایت آداب دعا و عمل صالح از منابع اسلامی استفاده شده است. طبق یافته های به دست آمده بر اساس آیات و روایات به ویژه آیه 10 سوره فاطر، داشتن دو شرط برای استجابت دعا ضروری است؛ یکی از آن ها ادبیات مناسب هنگام دعا و دیگری داشتن عمل صالح به میزان کافی است. خداوند متعال، جهان هستی را طبق قوانین آفریده است و آن را اداره می کند. استجابت دعا از این قوانین مستثنی نیست و شرایطی دارد که اگر رعایت نشود، نتیجه مطلوبی در پی ندارد و به اجابت ختم نمی شود. با توجه به آیه 10 سوره فاطر با رعایت دو شرط، آثار دعا نمایان می شود و مورد پذیرش خداوند قرار خواهد گرفت.
۱۶۳.

بررسی تطبیقی آراء مفسران فریقین در تحلیل ماهیت دعا در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 5 - 20

کلیدواژه‌ها: دعا قرآن ماهیت دعا مفسران فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۷۱
دعا در اسلام، به عنوان یکی از مهم ترین روشهای برقراری ارتباط با خداوند، در تمامی مذاهب وجود دارد. در شیعه، دعا به عنوان عبادت و مخّ عبادت تلقی شده، در مذهب سنی نیز دعا به عنوان یک روش بسیار مؤثر برای پیدا کردن رضایت خداوند استفاده می شود. این مقاله با تبیین کیفیت و ماهیت دعا، دیدگاههای مفسران مذاهب اسلامی در این موضوع را مورد پژوهش قرار داده و با تبیین آموزه های اشتراکی مذاهب اسلامی به رفع سوء تفاهم و ابهام و دفع شبهه در حوزه ماهیت و چیستی دعا می پردازد. نتیجه آنکه از دعا به عنوان یکی از عباداتی که در زمره مشترکات مذاهب اسلامی به شمار می رود، می توان برای تقریب مذاهب و رشد و پرورش جامعه اسلامی استفاده کرد.
۱۶۴.

ارتباط انسان و خدا؛ بازخوانی و بازتولید ارتباطیِ مفاهیم وحی و دعا

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی رسانه سال اول تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 9 - 34

کلیدواژه‌ها: ارتباطات انسانی وحی دعا ارتباطات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۲
وحی و دعا از جمله مفاهیمی در دین اسلام هستند که از منظر علم ارتباطات، قابلیت بررسی دارند، اما تا کنون جایگاه و نسبت این دو حوزه با یکدیگر به روشنی معلوم نشده است. در مقاله حاضر، در راستای بازتولید برخی از مفاهیم علم ارتباطات بر اساس جهان بینی اسلامی، ابتدا به بررسی کلامی و فلسفی این مفاهیم پرداخته و سپس ضمن تلاش برای حفظ خوانش هایی آزاد و منتقدانه از علم ارتباطات، تحلیل هایی ارتباطی از ماهیت این مفاهیم و چگونگی به وقوع پیوستن آن ها ارائه شده است. ابعاد مختلف ماهوی و کارکردی ارتباط انسان با خدا عمدتاً به جهت برقراری ارتباط بین مراتب وجودی مختلف، از دیگر انواع ارتباطات انسانی متفاوت است. لازمه برقراری چنین ارتباطی، ایجاد هم مرتبگی بین دو طرف ارتباط است. این هم مرتبگی یا از طریق توانایی بالفعل بندگان خداوند برای صعود به عوالم مثال و ملکوت به دست می آید یا از طریق اراده حق متعال برای این که برقراری ارتباط را به عالم ماده نازل کند. با این دیدگاه، ارتباط انسان و ذات اقدس اله را می توان به دو دسته ملکوتی و مادی تقسیم بندی کرد که مفاهیم وحی و دعا در دسته ملکوتی جای می گیرند. بر این اساس، مکاتب فرایندی و شناختی قادر به ارائه تبیین روشنی از فرایند برقراری این نوع ارتباط نخواهند بود؛ چرا که به هنگام برقراری ارتباط در قالب عالم ملکوت، وجود از جنس معانی مجرد است و اشتراک معانی توسط عقل فعال صورت می پذیرد.  
۱۶۵.

بررسی تطبیقی مختصات تأثیر دعا بر ساحت معرفت انسان در نظرگاه مذهب شیعه و کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ بهمن ۱۴۰۲ شماره ۳۱۴ 9 - 18

کلیدواژه‌ها: دعا معرفت تثلیثی معرفت توحیدی معرفت اعطایی شناخت منجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۷۱
نیایش و تأثیر آن بر ساحت نفس در دو مذهب شیعه و کاتولیک دارای اهمیت است. در شیعه دعا به عنوان مخّ عبادت و در مذهب کاتولیک به عنوان درگاه عبادت و حامل سرّ عظیم تعبیر شده است. اما هر دو مذهب بر اساس الاهیات حاکم بر خود، برای دعا تأثیراتی بر ساحت معرفت و بینش انسان در نظر گرفته که می تواند برای رسیدن به کمال پیروان خویش مؤثر باشد. با توجه به اهمیت نیایش در این دو مذهب و تأثیر آن بر ساحت نفس از یک جهت و لزوم گفت وگوی بین الادیان از جهت دیگر؛ بررسی تأثیر دعا بر معرفت از نظر شیعه و کاتولیک و وجوه تشابه و تمایز میان آنها را ضرورت بخشید. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و نتایج به دست آمده عبارت اند از: در هر دو مذهب، دعا کارکرد تأثیر بر معرفت و بینش نیایشگر را از رهگذر توجه و کمک به شناخت پروردگار، خودشناسی، شناخت منجی و معاد دارد. در مذهب کاتولیک از طریق معرفت بخشی روح القدس در ضمن دعای مسیح، غلبه ی جنبه ی اعطایی معرفت، تأکید بر معرفت تثلیثی، القا و تأیید باور گناه ذاتی انسان و باور به فدیه و نجات توسط عیسی بر ساحت معرفتی انسان تأثیر گذاشته و در دعای شیعه اکتسابی بودن معرفت از طریق محتوا محوریت داشته، تأکید بر شناخت توحیدی، شناخت انسان کامل، تأکید بر بندگی و رستگاری از طریق ایمان، و انجام کارهای نیک بر ساحت معرفتی انسان اثر گذاشته و زمینه ی تحقق کمال انسان را فراهم می آورد.
۱۶۶.

رابطه دعا و قانون جذب در اندیشه مولانا با تاکید بر ادعیه بقعه مولانا در قونیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۲ 652 - 665

کلیدواژه‌ها: دعا قانون جذب انسان مولانا مثنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۷
دعا یکی از مفاهیم کهن دینی در تاریخ زندگی بشر است و از ادوار گذشته تاکنون در اشکال مختلفی منعکس شده است. بررسی این مقوله در اندیشه مولانا دربردارنده نکات بسیاری است. این تحقیق به شیوه توصیفی- تحلیلی و بر مبنای داده های کتابخانه ای و سندکاوی، به بحث و بررسی پیرامون رابطه بین دعا و قانون جذب از منظر مولانا می پردازد، آنگاه مصادیق متنوع دعا و قانون جذب را در مثنوی مولانا مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد. نتایج و یافته های تحقیق حاکی از آن است که با وجود شباهت هایی که دعا و قانون جذب در مثنوی مولانا نسبت به همدیگر دارند؛ تفاوت هایی نیز میان قانون جذب و دعا وجود دارد. ازجمله شباهت دعا و قانون جذب در جهان بینی مولانا کارکرد تقریباً مشابه آن ها می باشد. در هر دو، انسان به دنبال رسیدن به هدف خود است. به عبارت دیگر، قانون جذب و دعا هر دو خواسته ای از انسان را برآورده می کنند. ولی با این حال، تفاوت هایی که بین آن ها وجود دارد. ازجمله اینکه در قانون جذب، انسان با خود نیازش را در میان می گذارد. در اندیشه مولانا، «طلب حاجت» از خداوند صورت می گیرد. در قانون جذب انسان فرمان می دهد و طلبکارانه خواهش خود را مطرح می کند؛ در مثنوی مولانا انسان خواسته خود را توأم با خشوع و خضوع به زبان جاری می کند.اهداف پژوهش:بررسی ارتباط بین قانون جذب و دعا در اشعار مولانا.جایگاه ادعیه در کتیبه های بقعه مولانا.سؤالات پژوهش:چه ارتباطی بین قانون جذب و دعا در اشعار مولانا وجود دارد؟ادعیه در بقعه مولانا چه جایگاهی دارند؟
۱۶۷.

اثربخشی آموزش مفاهیم معنوی با محوریت ذکر و دعا بر هوش اخلاقی و کیفیت دلبستگی در دانش آموزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه روانشناسی مثبت سال ۱۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 91 - 106

کلیدواژه‌ها: آموزش مفاهیم معنوی ذکر دعا هوش اخلاقی کیفیت دلبستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۴۶
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مفاهیم معنوی با محوریت ذکر و دعا بر هوش اخلاقی و کیفیت دلبستگی دانش آموزان انجام شد. روش این پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون و پیگیری (به مدت 3 ماه) با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اصفهان در سال تحصیلی 99-1398 بود. از این جامعه آماری، 30 دانش آموز به صورت نمونه گیری دردسترس، انتخاب و به طور تصادفی در 2 گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند (هر گروه 15 نفر). آموزش مفاهیم معنوی به روش داستان گویی (ایفای نقش، نمایش و ...) در 8 جلسه 45 دقیقه ای بر گروه آزمایش اعمال شد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. ابزارهای استفاده شده، پرسشنامه دلبستگی کودک – والد و پرسشنامه سنجش هوش اخلاقی بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش مفاهیم معنوی با محوریت ذکر و دعا به طور معنادار در مراحل پس آزمون و پیگیری بر کیفیت دلبستگی و هوش اخلاقی دانش آموزان تأثیر دارد. بنابر یافته های پژوهش می توان نتیجه گیری کرد آموزش مفاهیم معنوی با محوریت ذکر و دعا منجر به افزایش هوش اخلاقی و بهبود کیفیت دلبستگی با والدین در دانش آموزان می شود و می تواند به عنوان یک مداخله مؤثر به کار گرفته شود. 
۱۶۸.

زنان، سبک زندگی و دعا در اسلام: مروری روایی با دیدگاه های روان شناختی

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای زنان دوره ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۰) 91 - 105

کلیدواژه‌ها: زنان سبک زندگی دعا دیدگاه های روانشناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۴۰
این مقاله مروری به بررسی ارتباط پیچیده بین زنان، سبک زندگی و نماز در اسلام با تأکید ویژه بر درج دیدگاه های روان شناختی می پردازد. هدف این تحقیق بررسی جامع مکانیسم هایی است که از طریق آنها نماز در زندگی زنان مسلمان و تأثیر آن بر سبک زندگی و سلامت کلی آنها در دوره ویروس کرونا تأثیر می گذارد. این مطالعه تحلیلی جامع از مقالات فارسی است که با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی داخلی معتبر و سازمان های خبری رسمی ایران انجام شده است. بررسی حاضر شامل کلمات کلیدی فارسی مانند «زنان، سبک زندگی، نماز، مرور روایت، دیدگاه های روان شناختی و اسلام» است. معیارهای ورود به مطالعه شامل پژوهش های بالینی، تجربی، مقطعی، مروری و فرضیه های مربوط به زنان و سبک زندگی اسلامی بود. معیارهای خروج شامل وجود محتوای تکراری یا نامناسب در نشریات بود که با موضوع مربوطه همخوانی نداشت. یافته های این تحقیق روایی نقش مهمی را که نماز در زندگی زنان مسلمان دارد، نشان می دهد. نماز به عنوان عملی، عمل می کند که پیوندهای اجتماعی را تقویت می کند و آرامش درونی را تحت شرایط چالش برانگیز مانند همه گیری COVID-19 تقویت می کند. دعا آرامش، درون نگری و کمک های عاطفی را تسهیل می کند و در نتیجه بهزیستی و عملکرد زنان را به عنوان یک استراتژی برای مدیریت استرس، اضطراب و انعطاف پذیری افزایش می دهد و در عین حال ذهن آگاهی و خودکنترلی را تقویت می کند. علاوه بر این، تأثیر دعا را بر زندگی زنان از طریق تأثیر آن بر روال روزانه، رفتار اخلاقی و ارتباطات اجتماعی بررسی می کند و جهت و چشم اندازی را برای پیشرفت شخصی به آنها ارائه می دهد.
۱۶۹.

بررسی اعتبار سندی دعای عهد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۷۳ 286 - 306

کلیدواژه‌ها: دعا دعای عهد سند اعبارسنجی سندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۴۴
دعا در فرهنگ اسلامی، به ویژه در میان شیعه جایگاه برجسته ای دارد؛ دعاهایی که از معصومین(ع) صادر شده است بخش مهمی از میراث حدیثی شیعه را تشکیل می دهد و بخشی از این دعاها، مربوط به آموزه های دعایی برای عصر غیبت امام زمان(عج)، به جهت آمادگی معرفتی و عقیدتی برای ظهور آن حضرت می باشد. یکی از این دعاها، دعای عهد است که توصیه شده است در صبحگاهان بعد از نماز خوانده و بر خواندن آن مداومت شود. هر چند در مستحبات نیاز چندانی به اعتبارسنجی سندی به جهت عمل به آنها نیست، اما از آن جا که صحت سند بر اعتماد برای مداومت بر خواندن دعا می افزاید؛ در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه به کتب رجالی معتبر و برررسی احوال راویان سند دعای عهد، اعتبار سندی آن مورد بررسی قرار گرفته است. سند دعای عهد با وجود فقها و محدثان بزرگ و اصحاب و یاران ائمه؟عهم؟ در ابتدا و انتهای آن به دلیل وجود دو راوی مجهول الحال در میانه سند دچار ضعف شده است؛ که وجود این دعا در کتب معتبر بزرگان شیعه و این که پذیرش آنها مبتنی بر قرائن و شواهدی بوده که دلالت برصحت آن داشته است و این قرائن به دست ما نرسیده است؛ ضعف سند آن جبران می شود.
۱۷۰.

نقد و بررسی عینیت دعا و قانون جذب راندا برن با توجه به علم النفس نظام حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 1 - 19

کلیدواژه‌ها: دعا نفس قانون جذب لوح محو و اثبات راندا برن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۳۲
از آنجاکه قانون جذب راندا برن، یکی از کلیدواژه های کلاس های انگیزشی است که مدعی است انسان  می تواند با تمرکز بر تصورات خود، آن ها را در خارج محقق کند و دعا را یکی از مصادیق آن معرفی کرده است. از این رو، بررسی تطبیقی دعا و قانون جذب در کتاب راز از اهمیت بالایی برخوردار است و هدف نگارنده اثبات تهافت از جهت هستی شناسی و انسان شناسی بین این دو است. در این اثر ابتدا مقومات و ویژگی های قانون جذب مطرح و مورد بررسی قرار گرفته و بعد از آن مبانی هستی شناسی و انسان شناسی مربوط به دعا در نظام حکمت صدرایی مورد مداقه قرار گرفته و در نهایت، مقایسه تحلیلی بین این دو صورت پذیرفته است. نتیجه این مقایسه این شد که قانون جذب از جهت مبانی با دعا تنافی کامل دارد؛ زیرا قانون جذب مبتنی بر نگاه ماتریالیسمی و اومانیسمی است؛ اما دعا در ذیل نظام توحیدی تعریف و تبیین می شود و انسان اگرچه در دعا به عنوان فاعلی کنشگر موردتوجه است؛ اما فاعلیت او در طول فاعلیت الله است و خداوند نقش محوری را به عهده دارد. البته در عین وجود تهافت در مبانی، در مقام عمل و اثر گذاری مواردی وجود دارد که بر هم منطبق می شوند و همین باعث شده که گمان شود قانون جذب، همان دعا است.
۱۷۱.

تأثیر دعا و نیایش بر امنیت روانی و نشاط معنوی دانش آموزان دوره متوسطه دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 190 - 216

کلیدواژه‌ها: دعا نیایش امنیت روانی نشاط معنوی دانش آموزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۲۵
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر دعا و نیایش بر امنیت روانی و نشاط معنوی دانش آموزان دوره متوسطه دوم انجام شد. روش این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی (نیمه تجربی) پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر پایه یازدهم شهر بهار در سال تحصیلی 1403-1402 بود که یک مدرسه پسرانه به عنوان مدرسه پرآسیب در حاشیه شهر بهار شناخته شده بود و یک کلاس (کلاس 24 نفری) به عنوان گروه آزمایش و دیگری (کلاس 24 نفری) به عنوان گروه گواه انتخاب شدند. کلاس گروه آزمایش به طول 12 هفته، هر هفته روز یکشنبه صبح در کلاس درس دین و زندگی جلسه قرائت زیارت عاشورا و در این 12 هفته سه روز در هفته اول صبح قرائت دعای عهد داشتند. کلاس گروه گواه در این مدت دعا و زیارت خاصی در مدرسه قرائت نکردند. ابزار گردآوردی داده ها شامل پرسش نامه امنیت روانی مزلو (2004) و نشاط معنوی چیریان و افروز (1395) بود. یافته های پژوهش نشان داد شرکت در دعا و نیایش بر ترکیب خطی امنیت روانی و نشاط معنوی دانش آموزان پسر پایه یازدهم تأثیر معنی دار دارد و میزان تأثیر شرکت در دعا و نیایش به صورت همزمان بر ترکیب خطی امنیت روانی و نشاط معنوی دانش آموزان 948/0 بود، و میزان تأثیر شرکت در دعا و نیایش بر افزایش امنیت روانی 915/0و نشاط معنوی 827/0 بود. بنابراین نتیجه گیری می شود که دعا و نیایش به عنوان راهکاری معنوی می تواند در تقویت امنیت روانی و نشاط معنوی دانش آموزان مؤثر باشد.
۱۷۲.

گونه شناسی و مدل یابی مضامین پیشین و پسین دعا در قرآن با رویکرد تربیت محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 36 - 56

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی مدل یابی مضامین پیشین و پسین دعا دعاهای قرآنی تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۴
دعا در نگاه قرآنی، رویکردی است برای تقرب و تعالی به خداوند و در بعد دنیایی، اثرات تربیتی فراوانی برای انسان دارد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت گونه های مضامین پیشین و پسین دعا در قرآن، جهت استخراج مدل توصیفی آن ها و دریافت دلالت های مرتبط تربیتی می باشد. برای دست یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از مراحل پدیدارشناسی توصیفی در مرحله رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده ها به شیوه استراتژی داده بنیاد با نرم افزار MAXQDA در سه بخش کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی و روش استنتاج از مبانی در بخش دلالت های تربیتی برای دروس تخصصی است. به عبارتی، محققان در مرحله اول، خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده های مستخرج را کدگذاری، دسته بندی و گونه شناسی نموده و مدل نهایی استخراج شده را جهت استنباط دلالت های تربیتی، مورد استناد قرار داده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 68 کد باز (آیه قرآن) در رابطه با مضامین پیشین و پسین در آیات قرآن وجود دارد که در قالب دو کد انتخابی دسته بندی شده اند. دو دسته فوق در مرحله بعد به هفت کد محوری، مدح و ستایش، سپاسگزاری و توصیف در هر دو بخش و سؤال در بخش مضامین پیشین تقسیم بندی شده اند. در نهایت داده های پژوهش در قالب ده اصل تربیتی مورد استنباط قرار گرفته اند که شامل اصل تناسب مضمون و محتوا، اصل تناسب صفت و محتوا، اصل توصیف شرایط، اصل بیان هدف و چرایی، اصل بیان غیر مستقیم، اصل دعای شرطی، اصل نگاه دوسویه، اصل ستایش گذشته، اصل شناخت، اصل جلب نظر می باشند.
۱۷۳.

بازپژوهی در انتساب ازاغه به خداوند در دعای راسخان در علم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 57 - 73

کلیدواژه‌ها: زیغ راسخون علم نجوای عاشقانه دعا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۲۱
دعا و درخواست از خداوند، به عنوان حلقه اتصال بین انسان و خداوند، همواره در حیات انسان تجلی یافته، ولی نوع دعاها به لحاظ شکلی و محتوایی آن، در لسان انسان ها مختلف بوده است. یکی از این ادعیه خاص، دعای «راسخون در علم» در مواجهه با نزول کتاب آسمانی و برابر آیات محکم و متشابه است. از آنجا که در دعای مذکور، درخواست عدم زیغ خداوند ذکر شده و خداوند، خیر محض است، تحلیل چگونگی انتساب «ازاغه» به خداوند حائز اهمیت است. رویکرد مفسران اهل سنت و شیعه، در تأویل انتساب مذکور تفاوت دارد. تحلیل این رویکردها، هدف نوشتار کنونی است. یافته های تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، به همراه شیوه استنطاقی مفاهیم آیات، از طریق عرضه مسئله بر قرآن با لحاظ سیاق آیات، انسجام و ساماندهی میان آیات عام و خاص و مطلق و مقید...، مُنتج به این حقیقت مهم است که قطع نظر از افکار متفاوت اشاعره، معتزله و امامیه در تأویل دعای راسخان، به نظر می رسد گاهی گفتگوی انسان کامل با خداوند در طلب حاجت، در شکل عمیق ترین آن، یعنی نجوای عاشقانه تجلی پیدا می کند.
۱۷۴.

تحلیل تطبیقی اصول بهبود کیفیت زندگی در ادعیه قرآن، صحیفه سجادیه و روانشناسی مثبت گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 193 - 216

کلیدواژه‌ها: قرآن امام سجاد (ع) کیفیت زندگی دعا روانشناسی مثبتگرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۳۷
کیفیت زندگی دارای ابعاد مختلف فیزیکی، روانی و اجتماعی است که گستره وسیعی از طیف زندگی فرد را در بر می گیرد. از منظر روان شناسان مثبت گرا، کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این رویکرد در پی برقراری شادمانی و رضایت از زندگی، از طریق ایجاد تغییرات مثبت در حوزه های مهم زندگی همچون سلامت، احترام به خویشتن، اهداف و ارزش ها، درآمد، کار، تفریح و... است. بر این پایه، روان شناسان مثبت گرا، اصولی را جهت بهبود کیفیت زندگی ارائه کرده اند. از رهگذر تأمل در ادعیه قرآن نیز مؤلفه هایی یافت می شود که با تعدادی از این اصول هم سو هستند. با عنایت به جدایی ناپذیر بودن قرآن و عترت، مؤلفه های مذکور از کلام معصومین (ع) نیز قابل بازیابی است. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی مؤلفه های مستخرج از ادعیه قرآن و صحیفه سجادیه که با اصول مذکور هم نوا هستند، با تکیه بر روش تطبیقی جزئی و تحلیل انسان شاسانه و بهره گیری از ابزار مدل سازی نموداری مبتنی بر تحلیل پیچیدگی پرداخته است. حاصل این پژوهش، ضمن پذیرش بسیاری از مشابهت ها، بر این امر صحه می گذارد که مفاهیم حوزه بهبود کیفیت زندگی در قرآن و ادعیه امام سجاد(ع) با ساحات وجودی انسان سازگارتر بوده و دارای نظمی ساختاری و طبیعی در مقابل نظم رفتاری و مصنوع اصول یاد شده است.  
۱۷۵.

اعتبارسنجی و پاسخ به شبهات دعای «یا من ارجوه» با رویکرد تحلیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 217 - 238

کلیدواژه‌ها: دعا دعای ماه رجب یا من ارجوه محمد بن سنان شبهه پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۳۲
دعا روش ارتباطی انسان با خالق هستی و مورد توصیه پیشوایان دین است که خود بیش از دیگران و پیش از آن ها به آن اهتمام داشتند و از ظرفیت زمانی و دعاهای وارده برای جلب رحمت و غفران الهی استفاده می کردند. برای ماه رجب که به بهار عبادت و تضرع و ماه ریزش خیر و رحمت ویژه الهی شهرت دارد، دعاهای زیادی از لسان ائمه معصومین علیهم السلام به صورت اعمال اختصاصی و مشترک نقل شده که یکی از آن ها، دعای معروف « یا من ارجوه لکل خیر» است که بعد از فرایض خوانده شود. مؤلف کتاب نقد کتب حدیث این دعا را به جهت وجود محمد بن سنان در سلسله اسناد روایت از لحاظ سند غیر قابل اعتماد و به جهت تعارض دعا با آیاتی از قرآن کریم از لحاظ متن مغلوط می داند. این نوشتار مطالب را به شیوه کتابخانه ای گردآوری کرده و برای تحلیل یافته ها از روش تحلیلی انتقادی بهره جسته است تا گفتار ایشان مورد نقد و بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل، بیان گر آن است که محمد بن سنان از ثقات امامیه و اصحاب خاص است و اتهام غلو اکثرا یا فاقد سند متصل بوده یا این اتهام از طریق غالیان نسبت داده شده است. اعتماد راویان قمی به ایشان، عدم مطابقت رفتار و عملکرد ایشان با رفتار غلات، و روایات نقل شده در موضوعات فقهی و اخلاقی نشان گر توجه خاص ایشان به مسائل شرعی است. سخط و مکر دو واژه با دو معنی متفاوت هستند که مصداق واحدی ندارند. سخط در مقابل رضا و به معنی ناخشنودی است، در صورتی که مکر به معنی تدبیر آمده است. از این رو نمی توان گفت که امنیت جستن از سخط خداوند با عدم ایمنی از مکر خدا متناقض است.
۱۷۶.

مفهوم عبادت از منظر شاه ولی الله دهلوی و محمد بن عبدالوهاب

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 105-126

کلیدواژه‌ها: ولی الله دهلوی محمد بن عبدالوهاب وهابیت عبادت سجده دعا طواف ذبح نذر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
محمد بن عبدالوهاب با فهم نادرستی که از مفهوم عبادت اخذ کرده، مرزهای توحید و شرک را تغییر داده و همین امر ضرورت بررسی این مفهوم را مضاعف کرده است. شاه ولی الله دهلوی از شخصیت های بارز هندوستان است که از پیشوایان فکری بسیاری از گرایش های فکری آنجا همچون دیوبندیه، بریلویه و اهل حدیث به شمار می رود. وی در بیان مفهوم عبادت، قیودی را ضروری دانسته است که نشان گر عمق اختلاف فکری او با تفکر محمد بن عبدالوهاب پیشوای فکری وهابیت است. بیان دیدگاه او در این مسئله، می تواند کمک شایانی در جهت مقابله با وهابی گری در آن مناطق کند. دهلوی برخلاف محمد بن عبدالوهاب، صرف غایت تعظیم و تذلّل را در بیان مفهوم عبادت کافی ندانسته و معتقد است که باید نیت و اعتقاد در پیدایش مفهوم عبادت لحاظ گردد و اعمالی چون سجده، دعا و ... زمانی عبادی خوانده می شود که همراه با نیت تقرب و اعتقاد الوهیت و ربوبیت باشد. در این نوشتار سعی شده است که آثار دهلوی و محمد بن عبدالوهاب مرتبط با مسئله مورد مطالعه قرار گرفته، و با مقایسه دیدگاه هر دو تقابل فکری این دو پیشوای فکری در مفهوم کلیدی و بنیادی همچون عبادت مورد ارزیابی قرار گیرد.
۱۷۷.

تحلیل و دسته بندی بن مایه های نفرین و دعا در فرهنگ و ادب عامه تالشی شمالی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 42 - 74

کلیدواژه‌ها: کلمات کلیدی: نفرین دعا زبان تالشی شمالی مضمون ادبیات شفاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۵
نفرین ها و دعا های مردم هر سرزمینی، نمادی از آداب و روحیّات اجتماعی و درگیری زشتی ها و زیبایی های زندگی آن مردم در گذر زمان هستند. بررسی نفرین ها و دعا های موجود در هر یک از گویش های ایرانی اهمیت ویژه ای دارد، زیرا با بررسی این گونه ها می توان به فرهنگ و ساختارهای جامعه مورد پژوهش پی برد، و به درک بهتری از جامعه و روابط میان افراد آن جامعه رسید. در این پژوهش نفرین ها و دعا های عامّه زبان تالشی شمالی به صورت میدانی جمع آوری شدند و معلوم شد که گویشوران تالشی، اگر در شرایطی چون ظلم و ستم و کارهای دور از انتظار قرارگیرند لب به نفرین می گشایند، و اگر در شرایط ابراز محبت، پاسخ به اعمال نیک دیگران باشند آنگاه احساسات خود را با جملات دعایی نشان می دهند، بر این اساس نفرین ها در مضمون های چون: درخواست مرگ، درخواست بیماری، درخواست کاهش رزق و روزی و درخواست عاقبت بد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. دعاها نیز در موقعیت های خاص خود چون: دعای موقع سفر، کار، عیادت، اموات، تسلیت و تشکر و قدرشناسی، تقسیم بندی شدند و نمونه های مربوط به هر کدام آورده شد، بعد آوانویسی و ترجمه شان نیز ذکر شد.