مطالب مرتبط با کلیدواژه

صحیفه سجادیه


۱۰۱.

رابطه جهاد و دفاع با دین (با نگاهی به دعای بیست و هفتم صحیفه سجادیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اعتقادی سیاسی سال اول تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 96-112

کلیدواژه‌ها: جهاد دفاع صحیفه سجادیه دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
جهاد امر مقدسی است که در دین اسلام مورد تأکید فراوان قرارگرفته است. در سایه ی جهاد درراه خداوند، امور دین و دنیای مسلمانان اصلاح و سعادت دنیا و آخرت نصیب آنان می شود. چنان چه مسلمانان به جهاد قیام نکنند، کفر، ظلم و فساد جامعه را فرامی گیرد و ستمگران و مستبدان بر زندگی آنان و نیز جامعه بشری مسلط می شوند. این مقاله، به بررسی رابطه دین و دفاع و جهاد از منظر منابع دینی و به ویژه صحیفه سجادیه می پردازد. این تحقیق از نوع «کاربردی» و روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و جامعه آماری آن، منابع اسلامی در خصوص رابطه دین و جهاد است. نمونه آماری تحقیق، از میان کتب دینی، قرآن مجید، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان داد رابطه جهاد، دفاع و دین از منظر صحیفه سجادیه با تمرکز بر دعای مرزداران عبارتند از: جهاد و دفاع برای خدای تعالی، نه دنیا؛ جهاد و دفاع برای گسترش سفره عبودیت و بندگی؛ اعتلای دین و نیرومندی حزب الله. دستورات قرآن کریم برای جهاد و دفاع، فرهنگی و برای احیای حیات توحیدی جوامع است. جهاد ابتدایی هم به جهاد دفاعی بر می گردد. در اسلام ارزش دفاع، به وجود ارزش های الهی و انسانی است و هرگز اسلام از جنگ و دفاع، غرضی دنیایی ندارد. لذا حکمت جهاد در اسلام، فرهنگی بوده و هدف از دفاع و جهاد، برداشتن موانع تبلیغ و دفاع از انسان ها و مبارزه با طواغیتی است که مانع ترویج دین و معارفند.
۱۰۲.

صحیفه سجادیه در آیینه پژوهش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۹ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۲) 119 - 143

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه صحیفه پژوهی تولیدات علمی روندها و گرایش ها تحلیل متون مرور نظامند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۶۹
پژوهش حاضر با هدف مرور نظام مند به روش پژوهش پیمایشی- مقطعی و از نوع کاربردی، مقالات حوزه صحیفه سجادیه در ایران را مورد تاکید قرار داد. به منظور دستیابی به منابع، پس از تعیین پرسش و معیارهای ورود و خروج منابع، پایگاه های اطلاعاتی هدف با استفاده از کلیدواژه های مرتبط با این حوزه جست وجو شد و پس از آن، 91 منبع شناسایی و وارد مطالعه گردید. تمامی پیشینه ها در حیطه های نویسنده، سال انتشار، مجله، موضوع، مؤسسه و دانشگاه های برتر و پرکار این حوزه در سطح جهانی و نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مراکز اسلامی شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد روند کلی تولید علمی این حوزه با گذشت زمان روند صعودی داشته است. زنان نقش کمی در تولیدات علمی این حوزه دارند (تنها 25%)، به ترتیب موضوعات حوزه مطالعات اسلامی، قرآن، معارف اسلامی، حدیث، ادیان، فلسفه، کلام، علوم تربیتی، زبان عربی و اخلاق اسلامی، جزء پرکارترین حوزه های موضوعی مطرح شناخته شدند. علی مرعشی استادیار گروه روان شناسی بالینی دانشگاه شهید چمران اهواز نویسنده برتر با چاپ سه مقاله و مجله اندیشه دینی با انتشار بیشترین تعداد مقالات (7/7% تولیدات علمی) و دانشگاه اصفهان با تولید نه مقاله جزء برترین های حوزه صحیفه پژوهی شناخته شدند.
۱۰۳.

مؤلّفه های اهمّیّت مرزبانی در گفتمان دعایی صحیفه سجّادیه (بر مبنای نظریّه زیباشناسی دریافت Reception-Aesthetic)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 22 - 41

کلیدواژه‌ها: مرزبان دشمن شناسی قدرت نظریه زیبایی شناسی دریافت صحیفه سجادیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۴
کشور ما با 8755 کیلومتر مرز دریایی، رودخانه ای و زمینی با هفت کشور همسایه، دارای یک موقعیّت برجسته در موضوع مرزبانی است و به تبع آن، اندیشه دفاع و موضوع «مرزبانی» از جمله موضوع های است که در متون دینی و ملّی ما مورد توجّه بوده است. اگرچه واژه «مرز» و «مرزبان» در معنای متداول خود با گرایش غالب جغرافیایی به کار می رود، ولی در متون اعتقادی، معنایی فراتر از مرز سرزمینی دارد و امروزه با وجود فضای مجازی و رشد روزافزون اینترنت و به وجود آمدن مباحثی هم چون «دهکده جهانی»، نقش و اهمیت «مرزهای اندیشه»  محسوس تر  است. کتاب صحیفه به خاطر عدم اختصاص به دوره یا اندیشه خاص و دارا بودن قابلیت بهره وری نوع انسان از متن نیایشی صحیفه، دارای یک ظرفیت فرازبانی است. وجود موضوعاتی هم چون مرزبانی و مؤلّفه های اهمّیّت بخشی به مرزبان در گفتمان متن بنا بر دریافت زیباشناسانه از متن؛ از طرفی، بیانگر چند لایه بودن محتوای متن و کاربردی بودن آن با زیست اجتماعی انسان در ادوار مختلف و از دیگر سو، بیانگر اهمّیّت و جایگاه ناشناخته کتاب صحیفه در کاوش های علمی است. مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که مؤلّفه های اهمّیّت بخشی مرزبانی در گفتمان دعایی امام سجّاد علیه السلام کدام اند؟ یافته ها حاکی از آن است که در زمان فعلی و با توجه پیدایش مفهومی جدیدی از دفاع فراسرزمینی می توان با یک خوانش زیبایی شناسانه از متن صحیفه، ویژگی های چون نوع دوستی فرامکانی، دشمن شناسی و فرمان پذیری را از مؤلفه های برجسته در اهمیت بخشی به مرزبانی بر شمرد. گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای با ابزار فیش برداری و داده پردازی در متن به روش توصیفی است.
۱۰۴.

تحلیل شناختی طرحواره های تصویری در مناجات خمس عشر با تکیه بر نظریه جانسون و لیکاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 94 - 115

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی شناختی طرحواره های تصویری مناجات خمس عشر صحیفه سجادیه جانسون و لیکاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۲
طرحواره های تصویری، ساختارهای ذهنی هستند که از تجارب حسی و تعاملات ما با جهان شکل می گیرند. این ساختارها، مفاهیم پیچیده را به صورت تصاویر ساده و قابل فهم در ذهن ما ترسیم می کنند. دیدگاه جانسون  (1941) و لیکاف (1987)  درباره طرحواره های تصویری مبتنی بر درک مفاهیم گسترده انتزاعی و شناختی بر اساس تجربه های فیزیکی انسان است. مناجات خمس عشر، مجموعه دعاهای پانزده گانه از امام سجاد (ع) است که ضمن برخورداری از معارف سرشار الهی و معرفتی دارای ویژگی بلاغت، فصاحت و ساختارهای زبانی، از جمله طرحواره های تصویری است که نقش این طرحواره ها در انتقال مفاهیم شناختی، حائز اهمیت است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی انواع طرحواره های تصویری در پی تبیین دلالت های شناختی مناجات های مذکور است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که انواع طرحواره های تصویری نقش مهمی در فهم و تفسیر مناجات خمس عشر دارند؛ از جمله طرحواره های حرکتی که با بیشترین فراوانی نسبت به طرحواره های دیگر، بر اهمیت و ضرورت حرکت انسان به سمت سعادت و کمال بر اساس سه مؤلفه شناخت مبدأ، شناخت مسیر و شناخت مقصد تأکید دارد. طرحواره های قدرتی از نوع انسداد و رفع هستند و در انواع این طرحواره ها هیچ گونه توقفی در برخورد با موانع دیده نمی شود؛ بنابراین، داعی با طلب یاری از خدا همواره به برداشتن موانعی که در مسیر قرار می گیرد، مجاهده و همت می گمارد.
۱۰۵.

بررسی آثار وضعی سبک زندگی اسلامی در اثر بخشی نوجوانان مبتلا به اختلال افسردگی شهر یزد (در پرتو دعای بیست و یکم صحیفه سجادیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 163 - 190

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی اسلامی نوجوانان شهر یزد اختلال افسردگی دعای بیست و یکم صحیفه سجادیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۸
در دوران معاصر، یکی از رویکردهای نوین در حوزه بهداشت روانی، توجه به ابعاد معنوی و روحانی زندگی است. از این رو، افسردگی به عنوان یک اختلال روانی مهم، در این راستا با رویکردهای درمانی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکردها بر تغییر دیدگاه های منفی افراد و ادغام مفاهیم دینی در درمان تمرکز دارند تا به بهبود شرایط روحی و روانی افراد کمک کنند. به ویژه، در نوجوانان که افسردگی می تواند بر جنبه های مختلف زندگی شان تاثیر بگذارد، استفاده از مفاهیم معنوی و دعاهایی مانند صحیفه سجادیه می تواند به عنوان یک روش مؤثر در کنار درمان های مدرن مورد استفاده قرار گیرد. از این رو در پژوهش حاضر، این تحقیق با استفاده از روش های کیفی و کمی کاربردی انجام شده و به بررسی تأثیر سبک زندگی اسلامی بر بهبود افسردگی نوجوانان یزدی با تمرکز بر صحیفه سجادیه پرداخته است. در ابتدا، با استفاده از بررسی های کتابخانه ای و مراجعه به منابع اسلامی و روان شناسی، آثار وضعی این رویکرد با تکیه بر مضامین استخراج شده از دعای بیست و یکم صحیفه سجادیه تحلیل و هم سو سازی شده اند. در مرحله بعدی، با توزیع پرسش نامه و جمع آوری نتایج، روایی یافته های اولیه و هم بستگی آن مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت، تحلیل تأثیرات وضعی این آموزه ها از حیث بینشی، منشی و انگیزشی تأثیر معناداری بر کاهش علائم افسردگی در این گروه سنی را نشان می دهد.
۱۰۶.

عوامل اعتقادی مؤثّر در تقویت معنای زندگی با تأکید بر آموزه های صحیفه سجّادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 216 - 232

کلیدواژه‌ها: معنای زندگی عوامل اعتقادی خداباوری معادباوری هدفمندی ارزشمندی صحیفه سجادیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۷۱
     از دیر باز بشر در زندگی آگاهان خود به دنبال یافتن معنای حقیقی زندگی خود بوده است. درک معنای زندگی وابسته به این حقیقت است که آفریننده ی عالم  و قادر برای انسان هدفی ارزشمند ترسیم کرده است. در عصر کنونی فهم معنای زندگی آن هم بر محوریت صحیفه سجادیه که ملقب به زبور آل محمد است، اهمیت و ارزش زیادی دارد. برخی به خاطر نفهمیدن یا نرسیدن به معنای درست زندگی به پوچ گرایی یا سرگردان شدن مبتلا شده اند. معنا داری زندگی دو مولفه ی «هدفمندی» و «ارزشمندی» را در پی دارد. این نوشتار با گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و  پردازش آن ها به روش تحلیلی و توصیفی به بیان عوامل اعتقادی تقویت معنای زندگی مانند: نقش خداباوری، شناخت حقیقت معاد و ثواب و عقاب در معنابخشی زندگی بر اساس آموزه های صحیفه سجادیه که یکی از بهترین منابع دینی در هدایت انسان است به این نتیجه رسیده که انسان برای رسیدن به هدفی والا خلق شده و زندگی او پدیده ای پوچ و بی معنا نیست، بلکه پدیده ای کاملاً با ارزش و هدفمند است.
۱۰۷.

خاستگاه قرآنی استعاره «رحمت» در نیایش های صحیفه سجادیه از منظر معناشناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۵) 206 - 225

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم صحیفه سجادیه رحمت الهی معناشناسی شناختی استعاره های مفهومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۲
مطالعه شناختی زبان یکی از رویکردهای نوظهور در عرصه زبان شناسی است. در این رویکرد، افزون بر مطالعه جنبه های نظری زبان، تعامل زبان با مقوله های دیگر، چون ذهن، قوّه تعقل، رابطه با محیط و تجارب اجتماعی بررسی می شود. یکی از مباحث مهم معنا شناسی شناختی، مقوله «استعاره مفهومی» است. استعاره در این نگرش، صرفا یک مبحث بلاغی نیست؛ بلکه ابزار اندیشه به شمار می آید؛ پدیده ای که بر اساس آن یک حوزه مفهومی بر اساس مقوله مفهومی دیگر بیان می گردد. متون دینی و دعایی از عرصه های پُرظهور استعاره های شناختی ست؛ زیرا بسیاری از حوزه های انتزاعی و تجربه ناپذیر، در این نوع از متون به مدد نظام های استعاری دیگر سامان می یابند. در جستار حاضر تلاش گردید با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، مفهوم استعاری «رحمت» در صحیفه سجادیه و خاستگاه قرآنی آن بررسی شود؛ چه آن که بسیاری از گزاره های قرآنی در تار و پود نیایش های صحیفه بازتاب دارد. این پژوهش، نشان می دهد مفهوم انتزاعی «رحمت» در نظام معرفتی صحیفه سجادیه، در بستر شناخت تجربی و استعاره های مفهومی تعیّن یافته است که این نظام یافتگی و تجسم در صحیفه سجادیه با آیات قرآن تطابق فراوانی دارد. بیش ترین راهکار در عینی سازی مفهوم رحمت در صحیفه سجادیه به مانند آیات قرآن، استفاده از استعاره مفهومی وجودی از نوع «ماده» و «ظرف» است. «رحمت» در این مجموعه با حوزه هایی چون پناهگاه، مقصد، باران، گنجینه، طعم و مزه و غیره مفهوم سازی شده است. گاه نیز بر مبنای جهت گیری فیزیکی این مفهوم به تصویر درآمده است.
۱۰۸.

تحلیل صورتگرایانه دعای شانزدهم صحیفه سجادیه

نویسنده:
منبع: جستارهای ادب عربی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 115 - 136

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه دعای شانزدهم صورت گرایی توازن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۵۰
صورت گرایی رویکردی زبان شناسانه است که به جست وجوی عناصر زیبایی اثر ادبی در لابه-لای صورت آن می پردازد و با هدف کشف ادبیّت و راز آن، خصیصه های درونی و ذاتی یک اثر ادبی را از قبیل ویژگی های دس توری، وزن، آهنگ و امثال آن ها مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد. پژوهش حاضر با تکیه بر مبانی و اصول مورد توجّه صورتگرایان و با روش توصیفی – تحلیلی، دعای شانزدهم صحیفه سجادیه را که یکی از دل انگیزترین مناجات های امام سجاد (ع) با خداوند متعال است و توجه به فرم و شکل ادبی آن با توجه به معانی موجود در آن در خور بررسی است، در سه حیطه؛ آوایی، واژگانی و نحوی مورد بررسی قرار داده است و به این نتایج دست یافت که امام سجاد (ع) در بخش آوایی با تکرار صامتها و مصوتهای هماهنگ با معنا و آواهای حاصل از سجع در پایان فقرات، دعای خویش را آهنگین و متوازن ساخته است. در سطح واژگانی امام(ع) با دقت در گزینش واژگان و با هم آیی واژگان از طریق تناسب و تضاد و ارتباط معنایی میان آنها سبب انسجام و خلق توازن و افزایش میزان ادبیت دعا گشته است و با تکرار ساخت های نحوی مشترک و ضمایر مخاطب و متکلم و تکرار منادا در سطح نحوی، سبب توازن نحوی گشته و معانی مورد نظرش را به بهترین شکل به مخاطب منتقل کرده است.
۱۰۹.

اسناد، روات و نسخ صحیف سجادیه (پاسخی تطبیقی در ردّ شبهات مخالفین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۹ 187 - 226

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه سند راوی نسخه خطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۳۵
پژوهش حاضر در صدد تبیین و بررسی شبهاتی است که از سوی اهل سنّت بر کتاب صحیفه سجادیه وارد شده است که در قالب این سؤالات مطرح گردیده است: چه اسناد و راویانی برای صحیفه وجود دارد؟ اعتبار آنان در طول تاریخ چگونه بوده است؟ صحیفه چه جایگاهی در بین اهل سنّت دارد؟ جهت پاسخ بدین مسائل تمامی اسناد و راویان معرفی و مورد پژوهش قرار خواهند گرفت و با آشکار نمودن نقش علمای اهل سنّت در حفظ صحیفه، به جایگاه والای این کتاب نزد آنان اشاره خواهد شد. رویکردی که در این پژوهش دنبال می شود توصیفی-تحلیلی و انتقادی است که با روش کتابخانه ای و مراجعه به متون دست اول فریقین انجام خواهد گرفت.یافته های پژوهش نشان می دهد که تاکنون سه سند رسمی برای صحیفه یافت شده که شامل سند عمیر بن متوکل، سند زیدی و سند زبیدی حنفی است، هر یک راویان متعددی در طول تاریخ داشته اند. سند عمیر بن متوکل بیشترین راویان را داشته و نسخه های متعددی از این راویان یافت شده و تنها دو راوی یعنی ابوالمفضل شیبانی و ابن اخی طاهر علوی مورد اتهام جعل قرار گرفته اند که با بررسی شواهد مختلف امانتداری آنان در حفظ صحیفه اثبات می گردد، تاکنون نسخه های خطی فراوانی در مناطق مختلف جهان اسلام یافت شده که حاوی راویانی موثق و معتبر است، قدیمی ترین آنها پنج نسخه است که راویان مختلف و متفاوتی داشته حتی برخی از راویان آنها علمای اهل سنت بوده اند.
۱۱۰.

واکاوی هوش اخلاقی کارگزاران سازمان ها مبتنی بر آموزه های صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 60 - 81

کلیدواژه‌ها: هوش اخلاقی کارگزاران سازمان ها آموزه ها صحیفه سجادیه تحلیل مضمون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۲۲
هدف این پژوهش، شناخت، تبیین و واکاوی ابعاد هوش اخلاقی کارگزاران سازمان ها مبتنی بر آموزه های صحیفه سجادیه است. بنابراین، این پژوهش از نظر هدف، یک پژوهش اکتشافی یا بنیادین از لحاظ روش، از نوع کیفی و دارای رویکردی استقرایی است. داده های این پژوهش با رجوع به کتاب صحیفه سجادیه بود که عموماً رویکرد مدیریتی، رفتاری و روان شناختی دارد؛ چرا که کارگزاران سازمان ها می توانند از آن به عنوان الگو در سطح کلان و خرد استفاده نمایند. به منظور استخراج مطالب از فن تحلیل مضمون استفاده شد. منبع مورد بررسی کتاب صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) است. یافته ها نشان داد که 137 مضمون پایه، 54 مضمون سازمان دهنده و 4 مضمون فراگیر شناسایی شدند. نتایج به دست آمده بر اساس داده های پژوهش، بیان گر چهار مجموعه الزامات است که باید در چهار سطح فردی، گروهی، سازمانی و اجتماعی لحاظ شود. در سطح فردی / زیربنایی 16 مؤلفه، در سطح گروهی ظرفیت سازی 14 مؤلفه، در سطح سازمانی/ روبنایی 8 مؤلفه و در سطح اجتماعی 16 مؤلفه از هوش اخلاقی برگرفته شده از کتاب مزبور شناسایی شد که رعایت هر یک از این مؤلفه ها بستر را برای سازمان ها مهیا می کند. کلیدواژه ها: هوش اخلاقی، کارگزاران سازمان ها، آموزه ها، صحیفه سجادیه، تحلیل مضمون.
۱۱۱.

تحلیل استعاره های جهتی در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه با رویکرد شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 82 - 110

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه دعای چهل و هفتم رویکرد شناختی استعاره مفهومی استعاره جهتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۲۸
«استعاره مفهومی» از پدیده های نوین در پژوهش های زبان شناختی است. یکی از انواع این نوع استعاره، «استعاره جهتی» است که با مفاهیم مکانی«بالا-پایین»، «پیش-پس»، «دور-نزدیک» و... ، سعی در ایجاد پیوند میان یک حوزه مفهومی با دیگر حوزه های مفهومی دارد. هدف این پژوهش برنمایاندن نقش بنیادین استعاره مفهومی از نوع جهتی در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه می باشد و این که این استعاره ها بیان گر چه مفاهیم انتزاعی و متعالی هستند و با چه میزان و تنوعی در «صحیفه سجّادیه» که سرشار از معارف هدایتی و مضامین معنوی است، به کار رفته اند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است. نتایج پژوهش بیان گر آن است که بیان استعاری امام سجاد (ع) در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه موجب طرح مفاهیم متعالی در قالب تعابیر متنوع حسی و جهت مند شده است؛ چنانکه جهات «نزد، نزدیک، پیش روی، روی نهادن، دست گشودن، گرفتن دست، در بر گرفتن، سمت راست و گستره آسمان ها» برای بیان مفاهیم استعاری مثبت، جهات «پایین، روی برگرداندن، پشت دست زدن، رها کردن از دست، فرود آمدن، فرود آوردن، پایین افکندن، انداختن» برای بیان مفاهیم استعاری منفی، و جهات «دور، به سوی، پیش، پس، وسط» به صورت مشترک برای بیان مفاهیم استعاری مثبت و منفی به کار رفته است. هم چنین، نتیجه حاکی از اثربخشی این شیوه بیانی در انتقال پیام های معنوی و معرفتی است.
۱۱۲.

شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا از منظر آموزه های امام سجاد (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 146 - 166

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه امام سجاد (ع) سیر تربیتی دعا حقیقت یابی عرضه موثر درخواست بخشش و اجابت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۵
صحیفه سجادیه سرشار از دعاهای تربیتی امام سجاد (ع) است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا با استفاده از فرازهای صحیفه سجادیه است. این پژوهش کیفی با به کارگیری روش تحلیل مضمون انجام شده و داده ها از طریق نرم افزار MAXQDA دسته بندی و سازمان دهی شده است. نتایج پژوهش حاضر، دارای سیر تربیتی سه مرحله ای برای دعا بود که به ترتیب شامل حقیقت یابی، عرضه درخواست، بخشش و اجابت است. مرحله حقیقت یابی در دو بخش بصیرت یابی حقیقت عطاکننده (توانایی خدا، مهربانی و رحمت الهی، دانایی خدا، بی نیازی خدا) و هویت شناسی دعاکننده(حقارت انسان، بی پناهی انسان، نیازمندی انسان، فقر انسان) بررسی شده است. مرحله عرضه مؤثر درخواست در دو بخش درخواست شخصی اثربخش (توجه به نوع و حالت صحیح درخواست فرد) و درخواست جمعی اثربخش (درخواست خیرخواهی و اصلاح دیگران، عرضه نکردن درخواست خود به دیگران، درخواست عزت خود در برابر دیگران، درخواست مشترک برای خود و دیگران) تبیین شده است و  مرحله بخشش و اجابت، در دو بخش بخشش و عطای الهی (فراگیری و گستردگی بخشش و احسان الهی، عظمت و بزرگی عطای و بخشش الهی، سهولت بخشش الهی، عطا و احسان فضل گونه الهی، عطا و بخشش بدون چشم داشت الهی، عطای مصلحت آمیز الهی) و اجابت الهی (سهولت اجابت در دایره وسیع الهی، ضمانت الهی در اجابت خواسته ها) عنوان گردیده است.
۱۱۳.

تعامل بینامتنی صحیفه سجادیه با کلام الله مجید در دعای ختم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 217 - 236

کلیدواژه‌ها: قرآن امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه دعای ختم قرآن بینامتنیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۲۴
     یکی از مهم ترین نظریات معناشناسی در دهه های گذشته، نظریه «بینامتنی» است که روابط بین متن های مختلف و چگونگی ارتباط و تعامل آن ها را مورد بررسی قرار می دهد و موجب خلق متن جدید می شود. طبق این نظریّه، هر متنی یک بافت جدید از متون متحوّل شده است. بر اساس این نظریّه، تعامل آیات قرآن کریم و ادعیه صحیفه سجادیه قابل تحقیق و بررسی است. انس دائمی امام سجاد(ع) با قرآن و ارتباط و تأثیرپذیری آن حضرت از کلام الله، زمینه تعامل میان متن پنهان(قرآن) و متن حاضر(صحیفه) را فراهم کرده است. از این رو، در موارد زیادی، فهم شایسته ادعیه صحیفه سجادیه جز در پرتو شناخت رابطه آن با قرآن امکان پذیر نیست. این پژوهش در صدد است روابط بینامتنی دعای 42 صحیفه (که به دعای ختم قرآن مشهور است) با قرآن کریم را مورد پی جویی قرار دهد تا افق معنایی جدیدی از این دعا به دست آورد. روش مورد استفاده در این پژوهش، از نوع تحلیلی توصیفی است. نتایج حاصل از این تحقیق، گویای آن است که بخش عمده روابط بینامتنی صحیفه سجادیه با قرآن، از نوع ساختاری و به شکل نفی متوازی است که در آن، امام سجاد(ع) به جهت ارتباط عمیق با قرآن، توانسته اند نوعی سازش استوار میان کلام خویش و متن غایب ایجاد و تعاملی آگاهانه با آن خَلق کنند.
۱۱۴.

نقش پادگفتمان در شکل گیری هویت های اجتماعی و فرهنگی (مطالعه موردی: دعای پنجم صحیفه سجادیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 1 - 19

کلیدواژه‌ها: گفتمان پادگفتمان امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه دعای پنجم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۲۸
دعای پنجم صحیفه سجادیه، به عنوان یک متن دینی، حاوی پیام های عمیقی در مورد رابطه انسان و خدا، جامعه و قدرت است. این دعا با ایجاد یک پادگفتمان قوی در برابر بسیاری از باورها و ارزش های رایج، به عنوان یک منبع الهام بخش برای افراد در جستجوی معنویت و عدالت عمل می کند. مقاله حاضر باهدف بررسی تأثیر بنیادین پادگفتمان ها بر شکل دهی ایدئولوژی متون به ویژه متن دعا انجام شده است. مسئله پژوهش، این است که چگونه پادگفتمان به عنوان یک فرایند زبانی بنیادین، نقش محوری در ساخت معنا، هویت بخشی و اعمال قدرت ایفا می کند. برای ارزیابی فرضیات، این جستار با روش تحلیل گفتمان انتقادی و باهدف بررسی آثار عملی کاربست پادگفتمان در متن دعا صورت گرفته است تا جهان بینی نهفته در این متن تبیین شود. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که امام سجاد (ع) با مفاهیم عمیق فلسفی، اجتماعی و سیاسی در این دعا و طرح پرسش های بنیادین به عنوان یک متن پادگفتمانی عمل می کند و به چالش کشیدن باورهای رایج و ساختارهای قدرت می پردازد. در دعای پنجم، پادگفتمان های مختلفی مانند قدرت، دانش، عدالت، تقدیرگرایی، فردگرایی، مادی گرایی و ظلم شناسایی شده اند. این دعا با تأکید بر قدرت مطلق خداوند در مقابل قدرت های محدود زمینی، به نوعی به نقد ساختارهای قدرت سیاسی و اجتماعی می پردازد و با تأکید بر وحدت با خداوند و وابستگی انسان به او، به فردگرایی افراطی و نگاه فردمحور به زندگی، نقد وارد می کند. هم چنین با درخواست عدالت و رحمت الهی، به نقد بی عدالتی های موجود در جهان می پردازد. این پادگفتمان ها به دنبال ایجاد یک جامعه عادلانه تر، معنوی تر و مبتنی بر ارزش های اخلاقی هستند.
۱۱۵.

تبیین مبانی فلسفی مستفاد از صحیفه سجادیه و تأیید قواعد فلسفی از طریق آن (با تأکید بر مبانی حکمت متعالیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 124 - 145

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه امام سجاد قواعد فلسفی انسان شناسی حکمت متعالیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۳۱
دعای اول صحیفه سجادیه، شامل فقرات دقیقی در مباحث انسان شناسی (نفس و معاد) است و محتوای معارف به کار رفته در این دعا منطبق بر قواعد عقلی و فلسفی مهمی در این باب می باشد. در پژوهش حاضر که با شیوه توصیفی - تحلیلی و با رویکرد فلسفی است، تلاش شده تا مبانی و قواعد فلسفی مرتبط با مباحث «نفس و معاد» از این دعا استخراج و تبیین شود. یافته های تحقیق حکایت از این است که در دعای نخست صحیفه سجادیه، شش مبنا و قاعده فلسفی مرتبط با انسان شناسی به کار رفته است که عبارتند از: «بقای نفس، افاضه علم به انسان توسط خداوند، وجود عالم برزخ و تأثیرگذاری کردار انسان در حالات برزخی، برتری انسان بر سایر موجودات، ذو مراتب بودن حیات انسان، رابطه نفس و بدن». در پایان این نتیجه به دست آمد که با تحلیل دقیق خطابات نقلی و ادعیه مأثوره معتبر، می توان بسیاری از مبانی فلسفی را مستندسازی و اعتبارسنجی کرد و از این رهگذر، اعتبار مبانی و قواعد فلسفی مبرهن را بیش از پیش نمایان ساخت و بر یگانگی آموزه های وحیانی و قواعد حکمی حکم نمود.
۱۱۶.

سنت های الهی اجتماعی در صحیفه سجادیّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 170 - 192

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه سنت های الهیِ اجتماعی سنت های مطلق سنت های مقیّد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۳۲
واضح است که یکی از موضوعات پر بسامد در آموزه های دینی، مسأله سنت های الهیِ معطوف به اجتماع بوده که پرداختن به آن ها، راهبردی در راستای آگاه سازی انسان ها به جهان پیرامون خود می باشد. رهیافت به این سنت ها، با مراجعه به متون دینی و از جمله صحیفه سجادیه میسور می گردد. کاوش انجام شده، با روش توصیفی تحلیلی و با هدف فهم سنن الهی در این کتاب شریف سامان یافته است. بدین روی، متون مرتبط مورد بررسی قرار گرفته و ضمن درنگی کوتاه بر معنای لغوی و اصطلاحی، چهار شاخصه «عمومیّت - حتمیّت - هماهنگی با قانون علیّت - تغییر و تحوّل ناپذیری» سنت ها استخراج گردید. در گونه سنت های اجتماعی مطلق و عام، شش نوع قابل طرح است: «ابتلاء و آزمایش - هدایت - برانگیزاندن پیامبران - فرستادن کتاب های آسمانی - اتمام حجّت - بازتاب اعمال». سنت های اجتماعی مقیّد و مشروط، نیز سه نوع بوده: «استیصال - امهال - استدراج و املاء». بررسی ها نشان داد که سنت های الهی در هر دو ساحت فردی و اجتماعی و نیز، گونه های مطلق و مقید، در صحیفه سجادیه وجود داشته و با زبان دعا به صورتی گسترده و به همراه زمینه ها، فرآیندها و روش ها بیان گردیده اند. استخراج و عرضه نُه گونه از سنت های الهیِ اجتماعی در صحیفه سجادیه، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.