۱.
کلیدواژه‌ها:
قرآن صحیفه سجادیه روانشناختی عوامل شناختی عوامل عاطفی
با پیشرفت زندگی بشر در حوزه های مختلف، گاه شاهد افزایش دشواری های زندگی می شویم. دشواری هایی که برخی بسیار پیچیده هستند و انسان امروزی خود را در حل آنان ناتوان می بیند. در چنین لحظات دشواری است که ندایی ما را به سمت خود می خواند و پیامی آرام بخش را به ما گوشزد می کند: (مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ، پروردگارت تو را رها نکرده) (سوره ضحی، آیه 3) و این کاملا صحیح است که خداوند و معصومین (ع) ما را به حال خود وانگذاشته و گنجینه ای سرشار از نکات مهم و طلایی برای داشتن یک زندگی آرام و سرشار از سلامت جسمی و روانی برایمان به یادگار گذاشته اند. مهم ترین و کلیدی ترین گنجینه برای برای هدایت به سمت الله و رفع بلایا قرآن و سپس ادعیه معصومین (ع) هستند. یکی از این ادعیه ها سخنان و دعاهای امام عزیز و بزرگوار سجاد (ع) در صحیفه سجادیه است. این کتاب بسیار غنی و مانند نوری در اعماق تاریکی به فریاد انسان بی تاب قرن حاضر می رسد. دعای هفتم صحیفه سجادیه دارای ظرفیتی فوق العاده در زمینه عوامل روان شناختی است. این دعای دلنشین می تواند برای انسان های نا امید اکسیری شفابخش باشد. با توجه به موارد ذکر شده، پژوهش حاضر به دنبال کشف و بررسی عوامل روان شناختی دعای هفتم صحیفه سجادیه با تکیه بر قرآن است. برای هرکدام از این عوامل شاهد و مثالی از آیات قرآن ذکر می شود. این عوامل به 4 دسته تقسیم می شوند که عبارت اند از: 1. عوامل شناختی خداوند، توجه به قدرت خداوند 2. عوامل عاطفی: ا. 3. عوامل انگیزشی 4. عوامل رفتاری
۲.
کلیدواژه‌ها:
قرآن ایمان تعهد معرفت عمل
ایمان، از مفاهیم محوری در آموزه های قرآن کریم است. با وجود اهمیت و کاربرد گسترده این واژه، قرآن کریم تعریف صریحی از آن ارائه نداده، بلکه بیشتر به تبیین ویژگی ها، آثار و لوازم آن پرداخته است. بررسی آیات قرآن نشان می دهد که می توان آن ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: دسته ای که به حقیقت ایمان، متعلقات، زمینه ها و بسترهای شکل گیری و تقویت آن می پردازند (جنبه معرفتی)، و دسته ای که آثار و لوازم ایمان را بیان می کنند (جنبه عملی). این پژوهش، با استفاده از روش گردآوری کتابخانه ای و تحلیل محتوای توصیفی، به این نتیجه دست یافته است که ایمان، مستلزم تعهداتی معرفتی و عملی است. به این معنا که فرد مؤمن، هم باید نسبت به حقیقت ایمان، متعلقات، حالات، روحیات و بسترهای پیدایش آن آگاهی داشته باشد، و هم در عمل، به لوازم ایمان پایبند بوده و در راستای آن تلاش کند. در واقع، بدون التزام به تعهدات ایمان، نمی توان کسی را به معنای واقعی کلمه، “مؤمن” نامید.
۳.
کلیدواژه‌ها:
معاد عقل باور تربیت تربیت عقلانی
علم وآگاهی به معاد، شناخت رابطه ی میان دنیا وآخرت، نقش بسزایی در شکوفایی تربیت عقلانی دارد. هدف ازاین تحقیق، روشن شدن تصویر ارایه شده از معاد در قرآن و نقش مهم آن در بازشناسی، تربیت وتعالی ابعاد گوناگون زندگی بشر به صورت فراگیر است. پرسش اصلی پژوهش، چگونگی نقش باور به معاد در تربیت عقلانی انسان است. پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی(کتابخانه ای) در پرتو اشارات برآمده از آیات وروایات، و منابع علوم انسانی انجام شده است. نوآوری پژوهش، ترسیم ابعاد فراگیر تصویر معاد در تربیت عقلانی با ترتبی منطقی، معقول ومقبول است. از یافته های مهم پژوهش می توان به مباحثی همچون؛ تمرکز یافتن عقل انسان و هدفمندی آن در راستای باور به معاد ، توسعه پیدا کردن قلمرو اندیشه، ، برخورداری زندگی از معنا و ارزش خاص آن، معرفت انسان و تعالی یافتن مراتب معرفتی؛ (علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین) در سایه این باور، اشاره کرد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
علامه شعرانی شبهه عقیده معارض دفاع قرآن
مقام دفاع از اعتقادات در شبهات و عقاید علیه دین، وظیفه پایانی یک متکلم است که برای انجام این کار باید پس از بیان تفاوت های شک، سوال، شبهه و عقیده معارض، از روش های دفاع از اعتقادات بهره ببریم. شبهه، برخلاف عقیده معارض، قطعا مغرضانه است و عقاید معارض، شبهات را ایجاد می کنند و اگر مغرضانه باشند، نشات گرفتنشان نیز از شبهات می باشد. ما به منظور بررسی روش های دفاع از عقاید از آثار ابوالحسن شعرانی از روش توصیفی_تحلیلی بهره برده ایم. هر چند بیشتر روش هایی که استفاده کرده ایم، اساس آن برگرفته از کتاب روش شناسی علم کلام و سپس تطبیق بر آثار علامه می باشند. اما برخی از آن ها را نیز خودمان از آثار علامه یافته ایم و به دیگر روش ها افزوده ایم. مانند: همگامی با مخاطب و خود تخریب گری در رد شبهات و در رد عقاید معارض نیز روش عدم تعارض با عقل یا عدم استبعاد عقلی را افزودیم. برای همه روش ها نیز شاهد مثال هایی نیز از آثار علامه آورده ایم. پس از بررسی روش ها و مقایسه آن ها با یکدیگر معلوم شد علاوه بر آنکه روش های رد شبهات اعتقادی در پاسخ به پرسش های اعتقادی نیز کاربرد دارند، برخی از آن ها با روش های رد عقاید معارض دینی نیز مشترک هستند و برخی متفاوتند.همه روش های علامه شعرانی در قرآن هم به کار رفته است و روش هشدار دهنده بیش از بقیه استفاده شده است. ممکن است در بررسی یک مثال، ما بیش از یک روش را بیابیم.
۵.
کلیدواژه‌ها:
معنویت سازمانی قرآن کریم معنویت فردی معنویت گروهی ارزشهای سازمانی
از قرن بیست و یکم به بعد با تحول در نظریه های مدیریت و سازمان، فضایی برای رشد دیدگاه های فرامادی در سازمان ها پدید آمد و رویکرد معنویت سازمانی، کارکنان را به سمت جستجوی دغدغه های متعالی نظیر زندگی هدفمند سرشار از حساس رضایت، رشد شخصی، احساس تعلق، و ارزش های اخلاقی سوق داد. قرآن کریم به عنوان یکی از منابع اصیل اسلامی، به دلیل شناختی جامع ازابعاد و نیازهای انسان، به بهترین شکل می تواند در شناسایی و تحلیل سطوح مختلف این رویکرد جدید یاری رسان باشد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و تبیین سطوح معنویت سازمانی از منظر قرآن کریم است. روش پژوهش، تحلیلی-اسنادی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و فیش برداری از منابع علمی و پایگاه های داده و بررسی عمیق آیات قرآن کریم بود. یافته ها نشان داد قرآن کریم سه سطح برای معنویت سازمانی در نظر گرفته است» فردی، گروهی و سازمانی . معنویت سازمانی در سطح فردی، با ایمان به خدا و اعمال عبادی صالح مانند نماز و روزه ارتباط مستقیم دارد که به رشد شخصی و در نهایت بهبود رفتارهای حرفه ای و اخلاقی کارکنان کمک می کند. در سطح گروهی، مفاهیم قرآنی بر همبستگی و همکاری میان کارکنان تأکید دارند که باعث ایجاد حس مسئولیت پذیری مشترک و کاهش تعارضات می شود. در سطح سازمانی می توان به همسویی ارزش های فردی و سازمانی و التزام به ارزشهایی نظیر عدالت، احسان و تعهد اشاره کرد.
۶.
کلیدواژه‌ها:
قرآن کریم دفاع مقدس جنگ ایمان پیروزی
آموزه های اسلامی به ویژه قرآن کریم برای ایمان اهمیت فراوانی را بیان داشته اند و کارکردهای فراوانی نیز برای آن وارد شده است به گونه ای که زندگی مومنانه دارای آثار فراوانی است که در شئون مختلف زندگی فردی و اجتماعی و تحولات اجتماعی می تواند نقش آفرینی کند. یکی از مهمترین تحولات مهم اجتماعی معاصر ایران، دفاع ملت ایران در برابر تهاجم عراق به کشور و جنگ تحمیلی است. عوامل مهمی موجب پیروزی رزمندگان کشور در این جنگ بوده است. یکی از مهمترین این عوامل ایمان است که سعی نگارندگان بر آن است ضمن بررسی آثار و کارکردهای مهم آن از منظر قرآن کریم به بررسی نقش آن در پیروزی جنگ هشت ساله بپردازند. کارکردهایی امانند شجاعت، ایثار، توکل، دفاع از ارزش ها وغیره. نوآوری پژوهش حاضر را می توان ناظر بر کارکرد ایمان در حماسه آفرینی های دفاع مقدس و آثار آن در پیروزی ها و شهادت طلبی ها و ایثارگری های رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس دانست که در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به آن پرداخته شده است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
قرآن آراء تفسیری عرش الله
عَرش یا جایگاه الهی؛ از مفاهیم قرآنی است. این واژه، در آیات فراوانی(حدود 21بار) به کار رفته و همواره در مورد معنا و چیستی آن، بین مذاهب مختلف اسلامی اختلاف وجود داشته و مکاتب مختلف؛ هر کدام به نوعی، آن را توصیف نموده اند و بین فقیهان، متکلمان، عرفا و فلاسفه در مورد آن، تشتّ آراء دیده می شود. بنابراین طرح مساله درباره سیر تاریخی تطور آراء مفسران حول «عرش الله» و چیستی و ویژگیهای آن، می تواند در فهم بهتر و انتخاب دیدگاه اصلح کمک فراوانی نماید. سوال مطرح این که به راستی، حقیقت «عرش الله» چیست؟ و برداشت دانشمندان اسلامی از آن به چه صورت است؟ سیر تاریخی تغییر و تطور آراء درباره آن چگونه می باشد؟ این پژوهش، به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته و نتایج تحلیل آراء تفسیری حول این آیات، بیان کننده دیدگاه های زیر می باشد: الف: جزء متشابهات، کیفیت نامجهول و علم آن مخصوص خداست، ب: جسمانی بودن عرش، ج: رویکرد بطنی؛ قلب پیامبر(ص)، د: بیان اخبار و روایات ماثور، ه: عالم علوی و مجرد، و: تدبیر ملک و اعمال قدرت و فرمانروایی، ز: مقام علم، ح: وجود مرکزی در تدبیر عالم، ت: کل جهان هستی. در مجموع می توان گفت: عرش دارای حقیقت عینی و وجود خارجی است که یا کل نظام هستی یا مرکز تدبیر آن را شامل می شود و استوی علی عرش؛ یعنی: خداوند قدیر و حکیم با تکیه بر مقام سلطنت و فرمانروایی و با علم و قدرت و ربوبیت مطلق، امور عالم را اداره و تدبیر می نماید.
۸.
کلیدواژه‌ها:
تقوا علامه طباطبایی مولفه ها فردی اجتماعی
تقوا از مهم ترین فرامین خدا و محرک بندگان به انجام اوامر و ترک نواهی است. جهت کسب ملکه ی تقوا نیاز به شناخت گزاره ی تقوا و تحلیل مؤلفه های آن است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است. مسأله ی پژوهش تحلیل مؤلفه های آموزه ی اخلاقی تقوا بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه های آموزه ی اخلاقی تقوی با توجه به دیدگاه های علامه طباطبایی در محورهای؛ مولفه های فردی، شامل: پایداری در راه حق، طلب رضایت خداوند، صبر، گرایش به صدق و حق، اطاعت از خدا و رسول، ایمان ملازم با تقوا، و مولفه های اجتماعی شامل: عدالت، وفای به عهد، تعاون بَر بِرّ و تقوی، اصلاح بین زوجین، بخشایش گری و انفاق است، ضمن آن که تبلور مؤلفه های تقوی در سه حوزه ی؛ نگرشی، شناختی و رفتاری قابل شناخت است و نمود آنها در حیطه ی تقوای فردی و اجتماعی در حوزه عمل قابل رصد است.
۹.
کلیدواژه‌ها:
امام حسین (ع) ارزش های اعتقادی ارزش های اخلاقی سیره پژوهی
سیره امام حسین(ع) همچون دیگر معصومین(ع) نمونه ای تام و مطلق در بندگی خداوند است. امام حسین(ع) تمام زندگی خود را وقف خداوند نمودند و در این راه تمام تلاش خود را جهت هدایت مردم و اجرای احکام الهی انجام دادند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی سیره امام حسین(ع) در اصلاح و احیای ارزش های اعتقادی و اخلاقی پرداخته است. قسمت اول این پژوهش به سیره امام حسین(ع) در اصلاح ارزش های اعتقادی اشاره می نماید که در این باره امام حسین(ع) به تبیین باورهای توحیدی، شناخت خداوند و بندگی باری تعالی و همچنین معرفی و تبیین مقام اهل بیت(ع) و ولایت ایشان می پردازد. در قسمت دوم ارزش های اخلاقی در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی بیان شده است و در این باره به نقش امام حسین(ع) در اصلاح و تبیین این ارزش ها اشاره شده است. نتیجه آن که: امام حسین(ع) در ابعاد پیش گفته به اصلاح ارزش های اعتقادی و اخلاقی در جامعه آن روز می پردازد که غایت این تلاش، تبیین صحیح آموزه های دینی بوده است و مهم تر آن که توجه به این مجاهدت امام حسین(ع) در عصر حاضر به تعالی فرهنگ اسلامی و نهادینه سازی ارزش های اعتقادی و اخلاقی در جوامع اسلامی کمک می نماید؛ همچنان که شخصیت دینی ایشان در میان مسلمانان بیش از پیش شناخته می شود.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
تربیت فرزند قرآن کریم فلسفه صدرا فطرت الهی ملاصدرا
این پژوهش به تطبیق نظام تربیتی قرآن و حکمت متعالیه ملاصدرا در حوزه فرزندپروری می پردازد. با روش تحلیل تطبیقی، مبانی انسان شناختی تربیت در قرآن (تمرکز بر فطرت الهی) و حکمت متعالیه (با محوریت حرکت جوهری نفس) بررسی شده است. یافته ها حاکی از اشتراک هر دو در نگاه پویا و هدفمند به انسان با سیر تکاملی از خاک به افلاک است. در روش های تربیتی، قرآن با الگودهی، تدریج و محبت، و ملاصدرا با پرسشگری عقلی و سیر وجودی، رویکردهایی مکمل ارائه می دهند. تفاوت محوری در منبع هدایت است: وحی در قرآن مقابل عقل فعال در حکمت متعالیه. پژوهش حاضر با طراحی الگوی تلفیقی نشان می دهد ترکیب قصص قرآنی (مانند لقمان) و تحلیل های فلسفی (نظیر حرکت جوهری) می تواند نظامی تربیتی ایجاد کند که همزمان فطرت الهی را شکوفا سازد و چالش های دنیای مدرن (فردگرایی، فناوری) را پاسخ گوید. به عنوان نمونه، آموزش «صبر» از طریق داستان ایوب(ع) با تحلیل فلسفی «ثبات وجودی»، نمونه عینی این تلفیق است. نتایج تأکید می کند قرآن و حکمت متعالیه نه تنها متناقض نیستند، بلکه با ارتقای تربیت از سطح رفتار ظاهری به سلوک وجودی، دو بال یک نظام جامع اند. این الگو قابلیت کاربست در برنامه ریزی تربیتی نهادهای آموزشی و ارائه پاسخ بومی به بحران های تربیتی معاصر را داراست
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
قرآن کریم سنت های تاریخی جامعه سازی جامعه ایمانی عبرت آموزی
قرآن کریم سرشار از سنت های تاریخی است که انتقال و به کارگیری آنها نقش بسزایی در هدایت انسان و جامعه سازی ایمانی دارد. این نوشتار با رویکرد توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که نقش سنت های تاریخی قرآن بر جامعه سازی ایمانی چیست؟ یافته های تحقیق نشان می دهد وحدت و یکپارچگی، دوری از اختلاف و ستیز، عبرت از شکست و پیروزی جوامع و تاریخ گذشتگان، دوری از طغیان و فساد، رعایت ارزش ها و معیارهای اخلاقی، امید به تشکیل حکومت صالحان و ... از جمله سنت های تاریخیِ قرآنی است که عمل کردن و به کار گیری آنها در هدایت انسان و ساخت جامعه ایمانی تأثیر بسزایی دارد. به کارگیری چنین سنت هایی، جامعه را در مسیر تعلیم و تربیت، ایجاد امید و امید آفرینی به آینده، تشویق به همبستگی اجتماعی، شکل گیری هویت دینی، توجه به توحید و معاد و عمل به تکالیف و ارزش های اخلاقی و ... هدایت می کند. در سایه چنین جامعه ای که انسان می تواند به اوج عزت و کمال و صلاح و رشد برسد.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
معرفت دینی معارف بشری تحول معارف ارتباط معارف سروش
علم و دین و ارتباط آن دو از موضوع های مهم و جدید فلسفه و الهیات در جهان است، که برطبق دسته بندی مشهوری که مورد توافق بسیاری از اندیشمندان است، در چهار قسم تعارض، تمایز، تعامل و وحدت قابل طبقه بندی است. هنگامی که تعارض میان پیشرفت های علمی و نتایج تحقیقات تجربی با ظواهر کتاب مقدس انجیل و تورات معلوم شد، کسانی به فکر افتادند که راهی برای حل این تعارض پیدا کنند، برخی این دیدگاه را بیان کردند که باید فهممان را درباره دین و کتاب مقدس اصلاح کنیم، یا عالم چیزهایی را اثبات کرده است که قابل نقض نیست پس آنچه ما از کتاب مقدس می فهمیم درست نبوده است. این نظریه به روش ها و گونه های مختلف نمایان شد و بالاخره موج آن به سایر مناطق و ادیان از جمله کشورهای اسلامی رسید و روشنفکران مسلمان هم به پیروی از آنان به این باور رسیدند که ما هم باید فهممان را در مورد دین عوض کنیم. نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت، نظریه ای در معرفت شناسی دینی است که بر اساس آن معرفت دینی به عنوان یک معرفت بشری، هماهنگ با دیگر معارف بشری که متحول می شوند در اثر تحول آن ها معرفت دینی هم متحول و دچار قبض و بسط می شود. که این نظریه مورد ارزیابی و نقد بسیاری از اندیشمندان و روشنفکران دینی از جمله سید محمد حسین حسینی طهرانی و جعفر سبحانی قرار گرفته است. ما در این مقاله برآنیم تا برخی از نقدهای آنان در این نظریه را مورد ارزیابی و نقد قرار دهیم.
