درخت حوزه‌های تخصصی

دیوارنگاری از جمله هنرهای شهری است که از ظرفیت ها و کارکردهای شهری و ساختار فرهنگی و تاریخی قابل توجهی برخوردار است. حضور این هنر در فضای شهری و کارآیی های آن در فرهنگ، هویت ملی، حیات جمعی شهری، امورتجاری، تبلیغات و آموزش های شهروندی امری انکارناپذیر است. دیوارنگاری یکی از شاخه های هنرهای تجسمی است. آن چه که شناخت ما را از پیرامون مان سازماندهی می کند، تصویری است که از آن در ذهنمان شکل می گیرد. اعلام، اشاعه و تحکیم مواضع فرهنگی و بنیان های هویتی در شهرهای ایرانی می تواند از طریق آثار دیوارنگاری صورت گیرد و دیوارنگاره ها می توانند به تطبیق سیمای شهر با هویت و فرهنگ آرمانی آن کمک کنند. اهمیت تصویر در شهر، به ویژه زمانی که در قالب اثر هنری ارایه می شود، از این جهت است که می تواند کارکردهای متعددی داشته و در جایگاه های مختلف، ایفای نقش کند. سه رویکرد و عملکرد دیوارنگاره ها به عنوان تصاویر هنریِ شهری شامل «هنری»، «ارتباطی» و «کاربردی» در سه ساحت «هنرهای تجسمی»،«ارتباطات اجتماعی» و«معماری-شهرسازی» است که منظر، کالبد و فضای شهری را تحت تاثیر قرارمی دهد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی به دنبال تبیین کارکرد دیوارنگاره ها در هویت بخشی شهری و کمک به بازآفرینی هویت ایرانی-اسلامی در شهرهای ایرانی است. نقش هویت ساز دیوارنگاری شهری از طریق شناسایی کارکردهای آن در حوزه های پیرامونی اش شامل«هنرهای تجسمی»، «ارتباطات اجتماعی» و «معماری-شهرسازی» قابل شناسایی و معرفی است. بررسی سه محور «ارزش های فرهنگی-هنری»، «ظرفیت گفتمانی و رسانه ای» و نیز «کارکردهای زیباسازی و تزیینی» به عنوان حوزه های مهم اجتماعی که خروجی و تاثیرات دیوارنگاری در آن ها قابل تشخیص، ارزیابی و تحقق است، بر ما روشن می سازد که دیوارنگاری شهری به عنوان یک هنر شهری با پشتوانه های چشمگیر تاریخی، هنری، فرهنگی و اجتماعی، در زمینه هویت بخشی به فضاهای شهری، از قابلیت های ویژه ای برخوردار است. فرض این پژوهش بر این مساله استوار است که هویت بخشی دیوارنگاری به شهر ایرانی-اسلامی می تواند از طریق اشاعه و تحکیم الگوهای تبیین شده برای شهر اسلامی در ساحت های هنر، ارتباطات و معماری محقق شود.

مذهب، یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری آثار هنری در طول تاریخ می باشد. دین اسلام در تمام جنبه های زندگی مسلمانان از جمله آثار هنری تاثیر گذاشت و سفالگری از این امر مستثنی نبود. یکپارچگی قلمرو سرزمین های اسلامی از عوامل موثر بر ویژگی های سفال اسلامی به شمار می آید. طی سده های سوم و چهارم هجری قمری و مقارن با حکومت عباسیان، رواج شیوه های مشابهی در سفالگری اسلامی مشاهده می شود. با کشف آثار سفالی مشابه در نیشابور و سامرا، نظریات متفاوتی در این باره مطرح گردیده است. این مقاله بر آن بوده است با بررسی سفالینه های این دو منطقه در محدوده زمانی مورد اشاره، به ویژگی ها و خصوصیات شاخص گونه شناسی سفال هر یک از مناطق مذکور دست یابد. سوالات این پژوهش عبارت اند از: سفالینه های قرون سوم و چهارم نیشابور و سامرا دارای چه تنوعات تکنیکی در ساخت و لعابکاری هستند؟ تفاوت ها و تشابهات تولیدات این منطقه و چگونگی تاثیرپذیری سنت های سفالگری ایران از تکنیک های بیرونی کدام است؟ برای انجام این تحقیق از رویکردی تحلیلی- توصیفی و استناد به منابع کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج این تحقیق مؤید آن است که تنوع فرم در سفالینه های نیشابور، بیشتر به شکل کاسه، قدح و بشقاب با لبه صاف و گاه برگشته، بدنه کشیده و کف حلقه ای است. این سفالینه ها با تکنیک های پوشش گلی، نقاشی زیرلعابی سفید با آبی لاجوردی، لعاب پاشیده، نقش کنده و زرین فام تزئین شده اند. سفالینه های سامرا در این زمان، اغلب به شکل بشقاب، کاسه، فنجان هایی با دیواره عمودی و کوزه بدون گردن با دسته های عمودی می باشند که با تکنیک پوشش گلی، نقاشی زیر لعابی سفید با آبی لاجوردی و قهوه ای، لعاب مات سفید به تقلید از سفال چین، لعاب پاشیده و زرین فام مزین شده اند. در ترکیبات بدنه های سامرا و نیشابور تفاوت هایی مشهود است و حلقه پایه یکی از ویژگی هایی است که در هر منطقه، ویژگی خاص خود را داراست. وجود نمونه های سفال مشابه در نیشابور و سامرا، حاکی از تأثیرات هنر ساسانی، هنر چین و اثرگذاری سفالگران مقیم عراق می باشد که ویژگی های منحصر سفال دوره عباسی را رقم می زنند. سیاست، تجارت، پیوند و ارتباط خانوادگی (ایرانیان و عباسیان)، گردهمایی صنعتگران و هنرمندان در بغداد و وجود راه های تجاری آبی و خاکی، تأثیرات گسترده و پراهمیتی را بر آفرینش این سفالینه ها برجای گذارده اند.

فرش تبریز بخش اصلی شهرت خود را مدیون طرح و رنگ خویش است. تولیدکنندگان فرش تبریز در پی توجه به سلیقه مصرف کنندگان خارجی همواره گونه های جدیدی از طرح و رنگ را در محصول های خود به نمایش می گذارند. بافت این فرش ها با استفاده از نقشه هایی صورت می گیرد که به شیوه های مختلف برای ارائه به بافندگان آماده می شوند. این شیوه ها در فرش تبریز به دو گروه نقشه های حقیقی و مجازی تقسیم شده است. در این پژوهش با انجام مطالعات میدانی با هدف معرفی هر یک از شیوه های رایج تهیه نقشه فرش در تبریز، به دلایل ظهور این شیوه ها نیز پرداخته است. روش انجام پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج آن نشان می دهد که گرایش به نوآوری در بافت و تولید در کنار وجود بافندگان ماهر و خلاق، دستیابی به تنوع حاضر در طرح، رنگ و حتی بافت فرش تبریز را فراهم کرده است. این میزان تنوع در تولید با شیوه های سنتی تهیه نقشه فرش امکانپذیر نبوده است و تولید کنندگان فرش تبریز ناگزیر به استفاده از روش های متنوع هستند.

این مقاله به بررسی تاریخی تاثیر ایدئولوژی صفویان بر شکل گیری منبت کاری سبک صفوی می پردازد . از آنجا که سبک منبت کاری صفوی در دوران شاه طهماسب به کمال خود می رسد ، لذا در این تحقیق آثار اجرا شده در زمان وی با بهره گیری از مشاهده میدانی مورد تحلیل قرار گرفته و ریشه های اعتقادی آن تطبیق داده شده است . در بررسی تحلیلی آثار موجود به این نتیجه می رسیم که هنرمندان منبت کار دوران شاه طهماسب برای تبیین سبکی در هنر منبت کاری ایرانی به نام سبک صفوی از ویژگیهایی که اشاره به سه نوع مضمون یعنی : تشیع اثنی عشری ، تصوف و فرهنگ ایران باستان دارد استفاده کرده اند ...

موزه هنر متروپولیتن نیویورک حاوی مجموعه بزرگ و نادری از تاریخ اسلام و ایران باستان است. در این بین، قالی ها نیز جزو آثار هنری اسلامی محسوب می شوند. از قالی های مهم این موزه می توان به معروف ترین قالی های پولونز یا لهستانی اشاره کرد. در این نوشتار به انگیزه شناخت برخی قالی های پولونز موجود در موزه هنر متروپولیتن نیویورک و همچنین گشایش زاویه ای نو در آسیب شناسی قالی ها در امر حفاظت و مرمت آن ها در موزه تلاش دارد. در گام نخست، مطالعات کتابخانه ای و جستجو در پایگاه های اینترنتی نشان داد که تاکنون در این خصوص بیشتر به توصیفات نقشه و رنگ آمیز آن پرداخته شده و از دید حفاظتی و مرمتی مورد بررسی واقع نشده است. در گام بعد، با تحلیل داده های دریافتی به طور مختصر این قالی ها معرفی شده و به بررسی و معرفی آسیب های فیزیکی 4 نمونه (دو جفت) از این قالی ها که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند پرداخته شده است. این قالی ها اثر هنرمندان اصفهان یا کاشان عصر صفوی است که از نخ های ابریشم، زرین و سیمین در بافت آن بر روی تارهای ابریشمی استفاده شده است. قالی های مورد بررسی دچار آسیب هایی از قبیل چند رنگی، ازبین رفتن قوس گره، پارگی، ساییدگی و فرسودگی لبه ها شدهاند.

بشر از دیرباز ، برای تولید لوازم زندگی خود به هدف کسب آرامش و رفاه ،‌همواره اندیشه ی ساختن زیراندازهایی برای نشستن را از جمله ی دغدغه های خود دانسته است و مردم هر سرزمین با بهره گیری از مواد اولیه ی دیار خویش به ساختن زیر اندازهایی با شکل ، بافت و طرح های گوناگون پرداخته اند . حصیربافی یکی از انواع این صنعت و هنر دستی است که انسان همواره از بدون تاریخ تا کنون از آن بهره جسته و به عنوان زیر انداز و یا ابزار و وسایل دیگر زندگی به تولید و مصرف آن پرداخته و همچنان نیز به سوی تکامل آن پیش می رود ...

نخستین بخش از مطالعه سیر تحول هنر و فن سفالگری در کاشان ، پژوهشی پیرامون شناخت ویژگیهای سفالگری دوران پیش از تاریخ این منطقه است . اهمیت این بخش به حدی است که شناخت و بررسی سفالگری ایران بدون مطالعه این آثار غیرممکن است . مطالعات باستان شناسی انجام شده برای شناخت ویژگیهای کلی سفالینه های پیش از تاریخ این منطقه از نظر تکنیک ساخت ، مسایل مربوط به پخت ، کوره و همچنین بررسی فرم و نقش سفالینه های آن و وضعیت فعی آنچه از این دوران باقی مانده است از موضوع های مورد مطالعه این قسمت است ...

بافت ( Weaving ) و بافته یا منسوج ( Textile ) همواره زمینه ای برای خلق آثار هنری و بیان زیبایی و انتقال عواطف و احساسات درونی انسان به شمار رفته است ، حتی انسان بدوی نیز سعی در خلق و ایجاد نقوش و به کارگیری رنگها در جهت زیبایی هر چه بیشتر بافته هایش داشته است . بافت یک نوار باریک یا فرشی که بر زمین گسترده می شد و یا تن پوشی که وی را از گزند باد و باران مصون نگاه می داشت ، همگی موجب فخر و مباهات و شکوه و جلال آفریده های او گردیده است . در این راستا نه تنها در به کارگیری رنگها و خلق نقوش ، تصاویر ساده و پیچیده ، واقعی یا انتزاعی همواره خلاقانه و مبتکرانه عمل شده است ، ...