درخت حوزه‌های تخصصی

بافت های ترکیبی همگن و منتظم، بدون آنکه ترکیبشان دستخوش تغییر و تحول گردد، قابلیت بسط و گسترش از همه سو را برای هنرمند مهیا می کنند. نقوش گره در بناهای سنتی، بر نظم موجود به واسطه استفاده از انتظامات مرکزی، محوری، تقارن و تعادل در این بناها پدید آمده و تبلوری از نظم و هندسه را جلوه گر ساخته است. هندسه اسلامی دربردارنده ویژگی های نمادینی است که با مفاهیم دین مبین اسلام قابل تبیین بوده و در قلمرو سنتی اسلامی، می تواند با رهیافت های دینی ملی همراه باشد. نماد ستاره هشت پر به دلیل هندسه و شکل خاص آن در ایران و به ویژه در حرم مطهر رضوی، محملی معنوی بر جایگاه دینی امام رضا(ع) تلقی شده است. هدف از این مقاله، بررسی پیوند مفهوم نمادین ستاره هشت پر در حرم مطهر رضوی با جایگاه معنوی امام رضا(ع) بوده است. بر این اساس، نمونه هایی بی نظیر از نقش مورد نظر که توسط هنرمندان بارها در حرم مطهر رضوی به منصه ظهور رسیده بودند، بررسی شدند. بررسی های به عمل آمده و یافته های این پژوهش بر مبنای روش توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، گویای آن است که هنرمندان مسلمان از طریق امتزاج نقش نمادین ستاره با شکل هندسی خاص آن و همچنین به کارگیری اصول زیبایی شناسی و تجارب کاشی کاری سنتی ایرانی، تلاش داشتند شخصیت معنوی امام رضا(ع) را به زبان هندسه و اعداد بیان کنند. هشت ضلعی بودن ستاره، آن را به نماد شمسه نزدیک می ساخت و این امر به طور ضمنی و تلویحی، بیننده را با مفاهیمی نظیر «خورشید خراسان» یا «آفتاب ولایت» پیوند می داد. هنرمندان با آنکه برای نقاشی چهره ها و شمایل امامان، با محدودیت هایی روبه رو بودند، بدون توجه به این تنگنا، می توانستند یک باور مذهبی عمیق را با خطوط خشک هندسی به نمایش بگذارند.

طبیعت ذاتاً زیبا و بی نقص است و به طور قطع منبع الهام بسیار خوبی برای هنرمندان و طراحان به شمار می رود. اساساً طراحی به معنی آفرینش فکر و ایده های جدید و تبدیل آن ها به یک پدیدة فیزیکی یا غیر مادی است. در وادی طراحی، آنچه طی سالیان متمادی از اصطلاح «الهام از طبیعت» برداشت می شد، فقط به بخش هنری و زیبایی شناسانة آن نظر داشت؛ درحالی که هدف دانش «زیست الگو» توجه به هردو جنبة کاربردی و زیبایی شناختی سیستم های طبیعی است. دانش زیست الگو مبلغ و حامی نوعی نگاه مفهومی ، مطلع و قدردان از سوی طراحان، تولیدکنندگان و سیاستگذاران جوامع امروزی است تا از طبیعت چاره اندیشی بیاموزند. در این پژوهش می کوشیم با نشان دادن نمونه هایی از همراهی این دو بخش در فصل مشترک زیست شناسی و طراحی منسوجات و همچنین شناسایی راهکار های جدیدی از طراحی، برای روشن تر شدن آیندة این دانش گامی برداریم. روشن است که دانش زیست الگو و تعاملات صحیح میان طراحان منسوجات و متخصصان علوم زیستی، ساختارهایی پایدارتر و سازگارتر با طبیعت را برای آیندة منسوجات بشر پیشنهاد می دهد. این پژوهش به شیوة نظری و بنیادی انجام شده و مبتنی بر بررسی تجارب و استخراج اصول طراحی منسوجات به شیوة زیست الگو است. آنچه در اینجا مطرح می کنیم، براساس تحقیقات و گردآوری های کتابخانه ای است و نمونه هایی از خلاقیت ها و تجارب متخصصان این حیطه را دربر می گیرد.