درخت حوزه‌های تخصصی

بسیاری از نقوش متن قالی حاوی اطلاعاتی نمادین هستند. در بین این نقوش، آنهایی که با الهام از طبیعت در فرش طراحی شده اند، معنای اسطوره ای وسیعی می یابند. شیر یکی از نقش هایی است که با اسطوره ها ارتباط دارد و با گذشت زمان، نماد بسیاری از ویژگی های بارز انسانی شده است (آیین مهر، میترائیسم، نماد سلطنت، شجاعت، قدرت و...). نقش شیر از مهم ترین عناصر صحنه های شکار، گرفت وگیر و طرح های حیوانی بوده؛ در آثار هنری (نظیر نقش برجسته، مجسّمه سازی، فلزکاری، نقاشی و به ویژه فرش بافی) نیز از مهم ترین موضوع ها به شمار می ر فته است. فرش ایران نیز در حیات هنری اش از مفاهیم و معانی اساطیری یا عرفانی- که برای تفسیر و فهمشان به بررسی و تطبیق مفهومی آنها نیازمندیم- غنی بوده است. شناسایی و معرّفی نقش شیرِ به کار رفته در فرش ایران، به ویژه در دوران تعالی آن، یعنی دورة صفویه، می تواند در خلق آثار هنری هر دوره، راهکار روشنی برای هنرمندان باشد. این مقاله در یکی از درخشان ترین فرش های دورة صفوی (قالیچة ابریشمی موزة متروپولیتن)، نقش شیر و انواع آن را در موقعیت ها و حالت های قرارگیری متفاوت بررسی کرده، با مقایسه و تطبیق، دو نمونة مشابه در فرش های این دوره را معرفی می کند. پرسش هایی که در این مقاله مطرح می شود، عبارت اند از: در این فرش، چند نوع شیر و در چه حالت ها و موقعیت هایی ترسیم شده است؟ آیا نقوش شیر در هنر دوران قبلی، بر نقوش شیر این دوره تأثیری داشته است؟ آیا مفاهیم و معانی نمادین شیر، در نقوش فرش نیز دلالت دارد؟ فرض بر این است که استفاده از نقش شیر در فرش نیز پیشینه ای تاریخی داشته، در اسطوره ها ریشه دارد. در دوران اسلامی، به نقوش ملهم از دوران قبل از اسلام مفاهیم جدیدی افزوده شده است. این نقوش در دوران صفوی نیز تحت تأثیر سایر هنرها، به ویژه نگارگری، قرار می گیرد. نقش شیر در این فرش، هم به صورت واقع گرایانه و با الهام از طبیعت، هم به صورت تخیلی ترسیم شده است: 1. نقش شیر به صورت منفرد؛ 2. نقش شیر در صحنه های گرفت وگیر.

باغ ایرانی با تاریخ درخشان خود به عنوان یکی از بهترین الگوهای منظرسازی، محصول تعامل سازنده انسان ایرانی در مواجهه با طبیعت است. چرایی و چگونگی شکل این پدیده، محمل نظرات گوناگونی بوده است. از بین عوامل مختلف شکل گیری باغ ایرانی و هندسه خاص آن، فرضیه الگوی چهارباغ به عنوان یکی از مشهورترین فرضیه ها شناخته شده است. اغلب نقل قول ها حاکی از این تعریف است که چهارباغ به باغی گفته می شود که به وسیله دو محور عمود بر هم به چهار قسمت با استناد به تعابیر و تفاسیر متعدد از عدد چهار - تقسیم می شود؛ محورها در وسط شامل کانال های آب بوده و در محل تقاطع محورها، حوض یا کوشکی تعبیه شده است. این تعریف به عنوان ریشه هندسی باغ ایرانی شناخته شده و دارای بیشترین طرفدار در بین اندیشمندان باغ ایرانی است. الگوی چهارباغ در باغ ایرانی چنان مشهور شده است که بسیاری از نویسندگان و محققان فعلی بدون ریشه یابی واژه و بررسی تاریخی، آن را بدون هیچ تردیدی به عنوان یک اصل پذیرفته و به کهن الگو بیان می کنند. به جرات می توان گفت اغلب نوشته های موجود درباره باغ ایرانی که منبع مطالعات دانشجویان و پژوهشگران است موید نظریه چهارباغ اند؛ به گونه ای که فکر درباره باغ ایرانی بدون فرم چهارباغ معنایی ندارد. مقاله درصدد است با بررسی و نقد آرای مختلف در این باب، این الگو را در باغ ایرانی به چالش کشیده و به دنبال معنای واژه چهارباغ و یافتن پاسخ این پرسش باشد که آیا چهارباغ را می توان به عنوان الگوی هندسی باغ ایرانی شناخت؟فرضیه مقاله این است که واژه چهارباغ، نه دلالت بر چهاربخشی بودن باغ ایرانی دارد و نه می تواند توجیه کننده شکل و هندسه غالب بر باغ های ایرانی باشد. لذا در ابتدا به تعاریف موجود در مورد چهارباغ و ریشه ای شکل گیری این مفهوم پرداخته و در بخش بعد به بررسی تاریخی و تحلیل الگوی هارباغ به نقد نظریات موجود و بهره گیری از روایات و اسناد متضاد به اثبات فرضیه تحقیق می پردازیم.

سرعت تغییرات در بافت قدیم شهرها، ما را در رویارویی با نحوه نگرش و چگونگی برخورد با آن قرار میدهد. صرف نظر از برشمردن جنبه های مثبت یا منفی تحولات کالبدی که به دیدگاه های برنامه ریزان و سیاست های اتخاذ شده آن وابسته است، لزوم ثبت و ضبط الگوهای معماری پیشین مسجّل میباشد. چالش اساسی در این رویارویی این است که آیا بناهای بافت قدیم شهر رشت قابلیت دسته بندی و گونه شناسی را داراست؛ و نیز چند گونه اصلی را برای شناسایی بناهای این بافت می توان برشمرد. در این نوشتار، بر اساس اطلاعات و اسناد تاریخی، به مطالعه محدوده شهر در ادوار گذشته اقدام گردید و ویژگیهای بافت تاریخی آن بیان شد. شرح خصوصیات معماری و سیمای کالبدی این شهر از نگاه سیاحان و مورخین، بخش دیگری است که در مقاله به آن پرداخته شد. در ادامهی این تحقیق توصیفی ابتدا به شرح کلی شمای معماری پرداخته و عرصه بندی در معماری مسکونی بافت قدیم، جهت گیری عمومی بناهای مسکونی، عناصر کالبدی و اجزای آن به تفکیک نام و کاربرد آنها در مساکن قدیمی مورد بررسی قرار گرفت. ماحصل بحث که تحقیقی توصیفی و تجربی بوده، به گونه شناسی و تفکیک انواع عمده الگوهای معماری مسکونی در بافت قدیم انجامید و در پایان، دسته بندی انواع خانه های محدوده تاریخی شهر رشت مورد توجه واقع شد.

محمدکریم پیرنیا، از برجسته ترین تاریخ پژوهان معماری ایران، دو دستاورد بزرگ به نام اصول معماری ایران و سبک شناسی معماری ایرانی داشت. در این مقاله، به بررسی اصول پیشنهادی او برای معماری ایرانی پرداخته شده است. به این منظور، ابتدا چگونگی تکوین و تکمیل اصول پنج­گانه او در طی زمان نشان داده شده، سپس سخن او درباره یکایک اصول­ها که در منابع گوناگون پراکنده است، از منابع اصیل جمع­آوری و به زبانی منسجم بیان گردیده است. در ادامه مقاله، در کلیات این اصول تأمل، و شایستگی آن­ها برای تبیین معماری ایرانی سنجیده شده است. نگارندگان، انگیزه های پیرنیا را از طرح آن­ها و نیز مفروضات و دلالت های ضمنی آن­ها را بررسی و آن­ها را نقد کرده­اند. در پایان نشان داده شده که ترکیب و محتوای کنونی این اصول، باطن و ظاهری دارد. ظاهر آن­ها متناسب با نیازهای زمانه پیرنیاست و ممکن است امروزه به کار محققان معماری ایران نیاید و معتبر نباشد، اما باطن آن­ها ابزارهایی ارزنده برای شناسایی و فهم معماری ایرانی در بستر فرهنگ ایرانی است. در این صورت، می­توان اصول پیرنیا را بازخوانی کرد و در خدمت تعمیق تحقیق در تاریخ معماری ایران درآورد.

مقاله حاضر خلاصه ای است از تجربیات آموزشی و تحقیقاتی نگارنده که در قالب رساله دکترای معماری در کشور انگلستان نیز مورد مطالعه و تحقیق می باشد. روش آموزش طراحی معماری ، و چگونگی بکارگیری استعدادهای نهفته دانشجویان در سیر از سؤال به جواب، موضوع اصلی این مقاله را تشکیل می دهد. در روند طراحی ، عوامل عدیده ای در شکل گیری فضای معماری دخالت دارند که ارتباط و تأثیر این عوامل بر یکدیگر از هم تفکیک ناپذیر می باشد. از اینرو، در این روند می باید ارتباط بین مراحل مختلف طراحی حفظ شده و در حل مسائل از دو ویژگی «استدلال» و «ابداع» بصورت همزمان بهره گرفت. در یان مقاله، نگارنده به معرفی الگویی در روند طراحی جهت بکارگیری استعداد دانشجویان با استفاده از خصوصیات دو نیمکره مغز می پردازد. در ضمن ، ساختار اصلی روند طراحی و تمرینهائی که می تواند در اموزش این روند و بکارگیری استعدادهای نهفته دانشجویان به تقویت قوه خلاقیت آنان بیانجامد ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. کلیدواژگان: آموزش طراحی ,استعداد ,تجسم فضایی ,تحلیلهای تصویری ,خلاقیت ,دو نیمکره مغز ,روند طراحی ,طراحی معماری ,مطالعات طراحی

برای موفقیت در یک جریان آموزش طراحی باید دانشجویان را در فرآیندی خلاق و بی نقص قرار داد. در این صورت از طریق طراحی، به شکل یادگیری و فعالیت های سازنده، موثر و پربازده، ارزشهایی را ایجاد کرده و گسترش داده ایم. دسترسی به این طرح ارزشی، نیاز به روش های «تفکر طراحی» دارد.تفکر طراحی تنها با مقوله طراحی (معماری) در ارتباط نیست و شاید بتوان ادعا کرد که تفکر طراحی نیازی برای همه و تلاشی برای فرهنگ سازی است.در تفکر طراحی ذهن عادت می کند که با هر مقوله درگیر و همه چیز را به صورت یک مساله ببیند.یک راه رسیدن به تفکر طراحی، استخراج علوم بکار گرفته شده توسط طراحان حرفه ای است؛ از اینرو بررسی مقایسه ای طراحان حرفه ای و افراد مبتدی مفید خواهد بود. البته باید مطالعات کنترل شده ای در راستای درک روند تولید ایده ها صورت گیرد. این طرز تفکر می تواند نه تنها در آموزش معماری، بلکه در آموزش سایر رشته ها نیز منشاء تحولات بسیار گردد.

این مقاله به بازخوانی ایوان در معماری خانه های سنتی ایران و بررسی نقش آن بعنوان فضایی نیمه باز از نظر فرمی‘ مفهومی و عملکردی می پردازد و همچنین تاثیر گذاری و تاثیر پذیری آن را با فضاهای باز و بسته خانه بررسی می کند در این مقاله ایوان بعنوان فضایی از معماری خانه های سنتی مطرح می شود که دارای غنای فرمی و مفهومی و عملکردی است و وجود آن در خانه در کنار فضای باز به تجربیات فضایی نابی منجر میشود از این رهگذر ابتدا به شناخت ریشه های این فضا به لحاظ معنایی و نماد شناسی پرداخته می شود و همچنین تاریخچه پیدایش ایوان در معماری ایران و بالاخص معماری خانه پرداخته می شود در مرحله بعد اهمیت این فضا بعنوان فضائی نیمه باز تشریح می شود و در پایان چند مورد از ایوان های خانه های سنتی بم بررسی و تحلیل میگردند در نتیجه گیری مقاله با در نظر داشتن چشم انداز هویتی مفهومی و عملکردی ایوان در ایران و بخصوص شهر بم پیشنهاد ها و توصیه هایی معمارانه برای طراحی خانه های بم ارائه می گردد

فضای عمومی در زندگی امروزی در برگیرنده بخش عظیمی از فعالیت های روزمره است. یکی از مهمترین اصول طراحی آن، توجه به آسایش حرارتی به منظور ارتقای کیفیت فضا و جلب بیشتر رضایت کاربران است. به دلیل تفاوت های اقلیمی موجود در فضای باز و بسته، به روشی متفاوت جهت اندازه گیری آسایش حرارتی محیط های باز نیاز است؛ که از تلفیق شاخص ""دمای متوسط تابشی"" با ملاحظه تاثیر رطوبت، دما، تابش های مستقیم، غیر مستقیم و وزش باد و شاخص های مربوط به خصوصیات فردی کاربر نظیر جنسیت، سن، نوع فعالیت و پوشش، برای محاسبه ""دمای معادل فیزیولوژیکی"" به دست آمده است. تحقیق حاضر با هدف تبیین معیارهای طراحی موثر در آسایش حرارتی فضای باز عمومی در بخشی از مجتمع مسکونی اکباتان انجام گرفته است. در مرحله اول با روش شبیه سازی و برنامه های محاسباتی، میزان ""دمای متوسط تابشی"" نقاط منتخب سایت محاسبه و سپس آسایش حرارتی بر اساس ""دمای معادل فیزیولوژیکی"" برای گروه مشخص، در روزهای میانه فصول مختلف، برآورد شده است. در بخش نهایی با مقایسه ""دمای معادل فیزیولوژیکی"" و عوامل فیزیکی محیط شامل ضریب دید به آسمان، میزان سایه، فاصله تا ساختمان، معیارهای طراحی موثر در تحقق آسایش حرارتی شناسایی و پیشنهاداتی جهت ارتقای معماری فضاهای باز با رویکرد اقلیمی ارائه گردیده است.

فن و هنر سفالگری کاشان سابقه دیرینه دارد. در طی این سابقه طولانی ویژگیهای مشخصی را در آن می توان مشاهده نمود که از جهات مختلف شایسته تحقیق و مطالعه است. این فن و هنر در دوره های مختلف تحول و تکامل یافته است. این تحول و تکامل در دوره اسلامی بسیار چشمگیر بوده و در مقایسه با دوره های قبل دارای اهمیت بسیاری می باشد. از جمله دوره هایی که سفال کاشان دارای درخشش و اهمیت بوده دوره ایلخانی مغول می باشد. تولید ظروف لعابی در کنار ترکیب بندی عناصر چینی و اسلامی و حل شدن آن در عناصر ایرانی، هنر این دوران را دارای ویژگی خاصی کرده است. در این مقاله با توجه به پژوهش کتابخانه ای و اسنادی به بررسی زیبایی شناسی آثار سفالی دوره ایلخانی کاشان بر اساس آرای آن شبرد با تاکید بر برجستگی های هنری همچون بازنمود، فرانمود و فرم پرداخته شده است.

بررسی تکنیک های پارچه بافی در ایران به نمونه های منسوجات به دست آمده بستگی دارد . تداوم شویه های بافت پارچه های ساسانی در دوره ی اسلامی و تنوع پارچه در عصر سلجوقی حاکی از آن است که این صنعت در آن دوره پیشرفت فراوانی کرده بود و بافندگان پارچه ، مهارت های بسیاری در زمینه ی طراحی بافت پارچه و بهبود مکانیزم های دستگاه های بافندگی کسب کرده بودند . در اوایل دوره ی اسلامی در تولید پارچه همان شیوه های ساسانی توسط صنعتگران به کار برده می شد ...

قالی های تصویری، گروه نسبتا بزرگی از قالی های دوره قاجار را تشکیل می دهند که تعداد قابل توجهی از آنها در موزه فرش ایران نگهداری می شوند. مطالعه و بررسی چنین مجموعه وسیع و گسترده ای که در دوره قاجار، خلق شده و رواج یافت، روشنگر بسیاری از نکات و مسایل مربوط به تاریخ قالی بافی به ویژه در زمینه طرح و نقش قالی ها است. پدیده تصویرگری در قالی های قاجار، به عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری این دوره به شدت هم بسته است. مقاله حاضر می کوشد ضمن بررسی عوامل زمینه ساز و موثر بر روند تصویرگری در قالی های قاجار، قالی های تصویری موزه فرش ایران را بر اساس مضامین و موضوعات به کار رفته در آنها دسته بندی و معرفی کند. در این مقاله به تاثیرپذیری از فرهنگ و هنر غرب، گرایش به واقع گرایی در هنر، ظهور دو پدیده چاپ و عکس و تفکر انسان محور، به عنوان عوامل موثر در پدیده تصویرگری در قالی ها توجه شده است و بیست نمونه تصویر از قالی های تصویری موزه فرش ایران در قالب گروه های مختلف با مضامین مشترکی چون پادشاهان و مشاهیر، اروپاییان، ایران باستان، مذهب و داستان های ادبی مورد بررسی قرار می گیرد.گردآوری مطالب و تصاویر، به روش کتابخانه ای و میدانی بوده و نگارش آن با رویکرد توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است.

طراحی شهری یک فرایند مساله گشایی گروهی است که در آن با استفاده از تکنیک هایی که به طور فزاینده ای در طراحی شهری برای سنجش وضعیت و تدوین راهبرد به کار گرفته شده است . ماتریس سوآت ( SOWT ) است . به طور کلی ماتریس سوآت یک چارچوب مفهومی است که برای شناسایی و تحلیل تهدیدها و فرصت ها در محیط خارجی یک سیستم و بررسی قوت ها و ضعف های درونی آن به کار گرفته می شود . تکنیک تحلیل وضعیت سوآت که در آغاز توسط برنامه ریزان شرکت های خصوصی و محافل رشته مدیریت بازرگانی برای پاسخگویی به چالش های فراروی موسسات خصوصی تدوین شده است ...