درخت حوزه‌های تخصصی

امروزه همه ما انسان ها در یک «جامعه رسانه ای شده» زندگی می کنیم. جایی که درآن تقریباً همه ابعاد حیات فردی، اجتماعی و فرهنگی ما تحت تأثیر رسانه و فناوری های ارتباطی قرار گرفته است. حضور فراگیر رسانه ها در تمام عرصه های حیات فردی واجتماعی ما موجب شده تا «آموزش سواد رسانه ای» به عنوان «رویکرد آموزش نوین در قرن 21اُم» مطرح شود. اما یکی از بحث های مهم در حوزه آموزش سواد رسانه ای، توسعه آن در نظام آموزشی است. این مقاله بر تحلیل مهم ترین موانع فراروی توسعه آموزش سواد رسانه ای در مدارس ایران متمرکز شده است. همچنین روش این پژوهش، کیفی است و با استفاده از تکنیک تحلیل نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) به واکاوی موانع موجود می پردازد. برای پاسخ به سؤالات پژوهش نیز، از دو روش مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه عمیق استفاده شده و با مطالعه پژوهش های مختلف و انجام 20 مصاحبه با «سیاستگذاران و مؤلفان کتاب تفکر و سواد رسانه ای»، «مجریان و معلمان این درس» و «متخصصان حوزه رسانه»، داده های لازم گردآوری شده است. در این پژوهش برای کدگذاری داده ها از نرم افزار مکس کیودا (نسخه11) استفاده شد و داده ها براساس مدل پارادایمی کدگذاری محوری چارچوب بندی شدند. یافته ها نشان می دهند که عمده ترین موانع فراروی توسعه سواد رسانه ای ناشی از «عدم وجود متولی برای آموزش سواد رسانه ای»، «سیاست گذاری و تصمیم سازی غیرروشمند در آموزش و پرورش»، «فقدان تعریف دقیق از هدف آموزش سواد رسانه ای» و «بدفهمی از مفهوم سواد رسانه ای» است.

این پژوهش، درصدد شناسایی عوامل مؤثر در بروز پدیده وارونگی افکار عمومی است. روش تحقیق، کیفی و از نوع پدیدارشناسی بوده و در این راستا، با 21 تن از کارشناسان و صاحبنظران علوم ارتباطات، رسانه ، جامعه شناسی و روان شناسی، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انجام شده است. روش نمونه گیری نیز، هدفمند وابسته به معیار است. یافته های تحقیق نشان می دهد، وارونگی افکار عمومی- به عنوان پدیده ای چندبُعدی و موضوعی میان رشته ای- مسئله ای فرایندی و از جنس واکنش هاست که عواملی نظیر: ضعف عملکرد نظام اطلاع رسانی و رویکرد سنتی و انفعالیِ رسانه های رسمی، وجود شکاف در اجتماع و بی اعتنایی به نیازهای واقعی مردم، عدم توجه به ظرفیت های اقناعی و... از مهمترین عوامل مؤثر در بروز آن هستند. همچنین لازم است مسائلی مانند: جلب اعتماد عمومی و مراقبت دائمی از آن، اولویت بخشی به مخاطب در فرایند ارتباطی، توجه ویژه به مقوله اقناع در فرایند مدیریت پیام و... برای جلوگیری از بروز پدیده وارونگی افکار عمومی در دستور کار قرار گیرد.

تفاوتهای موجود بین تهیه‌کنندگان و کارگردانان و هنرمندانی که در برنامه‌های رادیویی و تلویزیون فعالیت دارند، به حدی است که هریک از آنها را در جایگاه خاصی قرار می‌دهد.این تفاوتها ممکن است در نگرش، تحلیل، سبک و روش، شناخت و بسیاری از ویژگیهای دیگر باشد، ولی آنچه در بین همه آنها و شاید درهمه جهان مشترک است، این است که برای تهیه هربرنامه رادیویی یا تلویزیونی باید ابتدا در مورد مسئله مورد نظر به پژوهش پرداخت، باید مسئله‌را شناخت، ابعاد آن را مشخص کرد، به سابقه آن پی برد و انگیزه‌های پیامگیران را درحد امکان شناخت و آنگاه دست به برنامه‌سازی زد.

گسـترش شـبکه ­های اجتماعـی مجـازی همچـون اینسـتاگرام در ایـران، بـه سـبب ایجـاد محیـط و فضـای رسـانه ای غیررســمی و افزایــش قــدرت کاربــران در به اشــتراک گذاری عکــس، ویدئــو، ایده هــا، عواطــف و احساســات، فرصـت بی­ نظیـری را بـرای رشـد فرهنـگ سـلبریتی و هـواداری از آنهـا ایجـاد کـرده اسـت. بنابرایـن، هـدف ایـن پژوهــش، مطالعــۀ دلیــل و زمینه هــای فرهنــگ هــواداری از ســلبریتی ­ها در اینســتاگرام اســت. روش تحقیــق بـه کار رفتـه در ایـن پژوهـش، کیفـی بـوده و از رهیافـت نظریـۀ زمینـه­ ای بـه عنـوان روش عملیاتـی پژوهـش اســتفاده شــده اســت. مشــارکت کنندگان پژوهــش، 22 نفــر از فالوورهــا یــا تعقیب کننــدگان ســلبریتی­ ها (بــا تعــداد فالــوور بیشــتر) در شــبکۀ اجتماعــی اینســتاگرام هســتند کــه بــه روش نمونه گیــری هدفمنــد انتخــاب شـده­اند. بـرای گـردآوری داده­هـا از مصاحبه هـای عمیـق نیمه سـاختاریافته بهـره گرفتـه شـده اسـت. داده هـای گـردآوری شـده بـا بهره گیـری از روش مقایسـه ای مـداوم و مطابـق بـا رویه هـای نظام منـد اشـتراوس و کوربیـن در ســه مرحلــه (بــاز، محــوری و انتخابــی) مــورد تحلیــل قــرار گرفتنــد. قابلیــت اعتبــار، اعتمــاد و انتقال پذیــری داده هـا نیـز مـورد تأییـد قـرار گرفتـه اسـت. یافته هـای پژوهـش بیانگـر آن اسـت کـه مهمتریـن دلیـل تمایـل هــواداران بــه ســلبریتی ها عبارت انــد از: دیجیتالی شــدن زندگــی جوانــان، مصرفی شــدن جامعــه، ســلبریتیزه شــدن جامعــه، نقش آفرینــی رســانه های عصــر اول و فرســایش اعتمــاد نهــادی در جامعــه. همچنیــن تغییــر الگوهــای اوقــات فراغــت، اســتحالۀ شــهرت، وجــود نابرابــری در جامعــه و رواج مدرنی­ زاســیون یــا نوســازی بــه عنــوان عوامــل زمینــه­ ای یــا تســهیل­ گر نیــز در هــواداری از ســلبریتی­ ها نقــش داشــته­ اند.

در بسیاری‌ از تحقیقات‌ و پیمایش‌های‌ انجام‌ شده‌ که‌ به‌ ارزشیابی‌ برنامه‌های‌ تلویزیونی‌ اختصاص‌ دارند، مفهوم‌ تنوع‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از متغیرهای‌ مهم‌ در رضامندی‌ مخاطبان‌ مورد توجه‌ قرار گرفته‌ است‌ اما تعریف‌ عملیاتی‌ و شیوه‌های‌ سنجش‌ آن‌ اغلب‌ نادیده‌ گرفته‌ شده‌ است‌. در این‌ مقاله‌ سعی‌ می‌شود تا ضمن‌ ارائه‌ تعریفی‌ روشن‌ و جامع‌ از تنوع‌ در سطح‌ برنامه‌ها، شبکه‌ها و سیستم‌های‌ تلویزیونی‌ چند شبکه‌ای‌، روش‌های‌ سنجش‌ آن‌ نیز مورد بررسی‌ قرار گیرد. از این‌ رو نگارنده‌ ضمن‌ اشاره‌ به‌ روش‌های‌ قدیمی‌تر و مقایسه‌ آنها با روش‌ چند مقیاسی‌ سنجش‌ تنوع‌، بر اولویت‌ این‌ روش‌ تأکید می‌ورزد و در خاتمه‌ مقاله‌ با به‌ کارگیری‌ این‌ روش‌ در سنجش‌ تنوع‌ برنامه‌ها و شبکه‌های‌ تلویزیونی‌ کشور فنلاند، کارآمدی‌ آن‌ را مورد آزمون‌ قرار می‌دهد.

با توجه به هزینه‎های گزاف برنامه‎سازی در رسانه‎های گروهی، «تبلیغات» یا ارتقاء فروش (promotion) جزء حساسی از راهبردهای پخش برنامه‎های رادیو تلویزیونی و کابلی به شمار می‎رود. در حوزه بازاریابی، «تبلیغات» اولین عملکردی است که حفظ موقعیت قابل رقابت ایستگاه‎ها، شبکه‎ها و سیستم‎ها را در بازارهای مربوطه میسّر می‎سازد. از آنجا که عامّه مردم، برنامه‎های تلویزیونی، دیس‎پردازی‎های رادیوئی (Radio formats) و برخی از شبکه‎ها را تا حدّ قابل درکی تبدیل‎پذیر می‎پندارند، کلیة مدیریت‎ها نیز بایستی در پی یافتن روش‎هایی برای جذب بینندگان یا شنوندگان به خصوص ایستگاه‎ها یا شبکه‎های خاصّ خود باشند. «تبلیغات» یا ارتقاء فروش ابزار ضروری و اجتناب‎ناپذیری برای ابداع و قابل توجّه ساختن تفاوت‎هاست. این امر یعنی، حفظ موقعیّت (positioning) از طریق متقاعد ساختن عامّة مردم به این که شبکه، ایستگاه، سرویس یا سیستم کابلی و یا برنامة خاصی، اساساً با رقبای خود متفاوت است.

"کودکان از جمله مهم‌ترین بینندگان برنامه‌های تلویزیونی هستند. تأثیر برنامه‌های این رسانه بر جنبه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و روانی کودکان غیرقابل انکار است به گونه‌ای که نمی‌توان نسبت به تأثیر برنامه‌های تلویزیونی بر آنها بی‌توجه بود. از جمله موارد قابل توجه در این زمینه نقش برنامه‌های تلویزیونی در باورهای دینی کودکان است. در این مقاله با استفاده از روش پژوهش اسنادی ـ تاریخی و با توجه به فرایند تحول مفاهیم اخلاقی و مذهبی کوشش شده است معیارها و پیشنهادهایی برای متناسب ساختن برنامه‌های تلویزیونی با میزان درک و فهم کودکان ارائه شود. به منظور دستیابی به این هدف، پاسخ به سؤال‌هایی دربارة ویژگی‌های روان‌شناختی دینی کودکان و همچنین یافتن محتوا و قالب‌های مناسب ارائه پیام دینی به کودکان مورد توجه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد: ـ در زمینه شکل‌گیری مفاهیم اخلاقی، نوعی هماهنگی بین مراتب تحول و رشد کودک وجود دارد. به عبارت دیگر، آموزش اخلاقی و دینی کودک در مراحل پایین عینی است در حالی که در مراتب بالا تابع مفاهیم انتزاعی است. ـ تکرار پیام، برانگیختن عواطف و احساسات، در نظر گرفتن ویژگی‌های زبانی، همانندسازی و موضع‌یابی اصولی هستند که برای ساخت برنامه‌های مذهبی خاص کودکان باید مورد توجه قرار گیرند تا آنان بتوانند محتوای پیام‌های دینی را به خوبی درک کنند. "

در مدیریت علمی، سازمان به دو بخش صف و ستاد تقسیم می‌شود. صف بخشی است که مستقیم درگیر اهداف اصلی سازمان است، یعنی مجموعه‌ای که کارهای مربوط به خروجی سازمان را انجام می‌دهد، چه آن سازمان فرهنگی باشد، چه غیرفرهنگی. بخش ستاد بخشی است که، برای تامین اهداف آن سازمان، به بخش صف کمک می‌کند. به عبارت دیگر، بخش ستاد مستقیما درگیر اهداف اصلی سازمان نیست، بلکه هدایتگر و پشتیبانی کننده بخش صف است تا خروجی درست صورت بگیرد. ازجمله بخش‌های ستاد، ستاد مشاوره‌است که در کتاب‌های مدیریت معمولا برای این ستاد با ستاد مشورتی این گونه تعریف وظیفه‌ کرده‌اند: شور و تبادل نظر با مدیران درباره امور ویژه‌ای که در تخصص آن مشاوران است.

"بحران نوعی جنگ صامت است که بیش از آنکه به سخت‌افزارهای جامعه ضربه وارد کند، نظام نرم‌افزاری یا به‌عبارتی، قدرت تصمیم‌گیری و عملکرد جامعه را در سطوح مختلف مختل می‌سازد. فرایند بحران بر مبنای تحلیل معنا‌شناسی این واژه، با مرحله آشوب آغاز می‌شود و با رسیدن به مراحل موقعیت سخت، نقطه خطر و سرانجام، از دست رفتن قدرت تصمیم‌گیری، پایان می‌یابد. بنابراین، بحران از هیچ آغاز نمی‌شود و ریشه در نبود تعادل در نظام‌های جامعه اعم از حکومتی یا غیرحکومتی دارد. مهم‌ترین پیامد این وضعیت نیز نبود قطعیت و امکان تصمیم‌گیری است که موجب شکل‌گیری حوادث مختلف و رویارویی جامعه با مشکلات جدی می‌شود. رسانه‌ها در این زمینه و در بستر فرهنگ‌های مختلف می‌توانند نقش دوگانه مدیریت و کنترل یا تصعید و گسترش بحران را با بهره‌گیری از شیوه‌های مختلف برجسته‌سازی، اقناع، کاشت و آموزش عهده‌دار شوند. " "بحران، بحران رسانه‌ها، رسانه، معناشناسی بحران "

همه می‌دانند که دانشمندان موضوعهای بسیاری را بررسی می‌کنند. شیوه های ویژه، ابزار اندازه‌گیری و روشهای مورد استفاده آنان، از زمینه‌ای به زمینه دیگر فرق می‌کند، اما درعین حال نقاط مشترک زیادی دارند. وجه اشتراک آنان، شاید این اعتقاد باشد که می‌توانند دریابند در جهان فیزیکی، زیستی یا اجتماعی، چه می‌گذرد.آنان معتقدند با به کارگیری روش علمی می‌توانند به این امر وقوف یابند، بنابراین، باآنکه ابزارها و روشهای ویژه در هرزمینه فرق می‌:ند، روش علمی برای تصمیم‌گیری درباره کفایت یافته ها بر منطقی مشترک استوار است. روش علمی براساس گروهی از فرضیات بسیار عام بناشده است که در مفهوم وسیع، هدفهای تحقیق را پی‌ می‌ریزند. این فرضیه ها اساس تحقیق و گامهای مختلفی را که برای هدایت تحقیق برداشته می‌شود و ما به آن «چشم‌انداز تحقیق» می‌گوییم، فراهم می‌کنند. ما دراین بخش، بدقت به این چشم‌انداز تحقیق نظر‌ می‌افکنیم، هم برحسب فرضیه های علم و هم از لحاظ گامهای متعددی که در هدایت تحقیق برداشته می‌شود؛ همچنین به تمایز بین هدفهای اساسی و هدفهای کاربردی پژوهش نگاهی گذرا می‌افکنیم.