درخت حوزه‌های تخصصی

درباره زمان آغاز نبوّت پیامبر اسلام 9 بین دانشمندان مسلمان، اختلاف نظر وجود دارد. عدّه اى را نظر بر این است که آغاز نبوّت پیامبر 9 در سنّ چهل سالگى بوده است و بعضى این زمان را از بدو طفولیّت و پایان دوره شیرخوارگى مى دانند. عدّه اى نیز با استناد به حدیث «کُنْتُ نَبِیّآ و آدَمُ بَیْنَ الْماءِ وَ الطِّینِ»، آغاز نبوّت پیامبر 9 را قبل از خلقت آدم 7 دانسته اند. مسئله این تحقیق آن است که زمان آغاز نبوّت پیامبر اکرم 9 کِى بوده و آیین ایشان قبل از بعثت چه بوده است.

سیداحمد خان از مفسّرین مشهور شبه قاره ی هند است که اندیشه ی نوگرایانه ای پیرامون وحی ارائه می دهد. تلاش او، نوعی آشتی میان رهیافت های غرب و اعتقادات اسلامی است. هدف از این نوشته، نگاهی دوباره به اندیشه ی سیداحمدخان درباره ی وحی، نقد و آسیب شناسی آن است که به روش توصیفی - تحلیلی با رویکردی قرآنی ارائه می شود. سیداحمدخان وحی را از یک سو تجربه گرایانه و از دیگر سو، قرآن را عین کلام الهی دانسته که هیچ گونه خطایی در آن رخ نداده است. اعتقاد به نزول قرآن بر قلب پیامبر از روی ناموس فطرت، انکار فرشته وحی، در کنار سایر دیدگاه های او، اندیشه ی نوگرایانه ی دو سویه ای را طرح می نماید که به زعم وی، ساحت جدیدی را پیش روی اندیشمندان فرا نهاده؛ اما آسیب هایی را نیز به همراه دارد.

آنچه پیش رو دارید ادامه بحثى است که در شماره نهم و یازدهم مجله مطرح شده است . قسمت اول این مقاله، در صدد نقد و بررسى مقاله دکتر سروش تحت عنوان «اسلام ، وحى و نبوت‏» (2) بود که نویسنده یک تئورى تحت عنوان «تئورى انطباق وحى و شریعت‏با محیط‏» را ارائه نمود و مدعى شده است که آموزه‏ها و احکام اسلام تنها متناسب با محیط و جامعه صدر اسلام است و عصرى و موقتى بودن آنها از لوازم مهم این تئورى است . در شماره نهم، هم تئورى وهم لوازم آن مورد نقد قرار گرفت و در شماره یازدهم نیز این نظریه ایشان که تنها احکام غیر عبادى موقتى است مورد نقد واقع شد . و مقاله حاضر نیز به نقد دو مطلب دیگر که در مقاله دکتر سروش مطرح گردید، مى‏پردازد . مطلب اول این که ایشان از طرفى مى‏گوید وحى تابع پیامبر علیه السلام بوده است و یا این که وحى فرآورده شخص پیامبر است و یا پیامبر شارع احکام اسلام بوده است و از طرف دیگر به صراحت مى‏گوید که پیامبر مثل همه انسانهاى دیگر در طول رسالت‏خویش در حال دگرگونى و تحول و تکامل بود . مطلب دوم بحث‏بسط تجربه نبوى مى‏باشد که وى معتقد است تجربه پیامبرانه همیشه ادامه خواهد داشت و در هیچ زمانى منقطع نخواهد شد . نویسنده هر دو مطلب را مورد نقد و بررسى قرار مى‏دهد .