درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله به مطالعه چگونگی بازنمایی هنرپیشگان زن در پوستر های فیلم های سینمایی (1368 تا 1392) می پردازیم. این تحلیل روی 88 پوستر، متعلق به یک دوره 24 ساله و به صورت کمی انجام شده است. 9 متغیر در این تحلیل لحاظ شده که به ترتیب عبارت اند از 1. متغیرهای نسبت مساحت عکس به زنان به کل، 2. اندازه نما، 3. محل استقرار تصویر زنان در کل لایه ها، 4. آرایش، 5. پوشش، 6. حجاب، 7. نسبت تعداد شخصیت زن به کل، 8. رتبه شخصیتی زنان به کل شخصیت ها، 9. ژانر فیلم. به علاوه نمونه ها به 6 دورة زمانی تقسیم شده اند. با استفاده از رهیافت گفتمانی هال، در مجموع این تحقیق تأکیدی بر اهمیت تطابق بازنمایی ها با اندیشه ها و ایدئولوژی هاست. این نتایج حاکی از آن است که ارزش ها و سیاست گذاری های دهه 70 و 80 در سینما، در مقوله پوشش و حجاب و آرایش به بازنمایی نرسیده و رویکردی منفعلانه از جانب ساختار قدرت نسبت به مقتضیات صنعت سینما اخذ کرده است.

خرید و مصرف جزء انکارناپذیری از کنشهای اجتماعی خانواده است و نقشی تعیین کننده در تخصیص منابع برای تولید انواع کالاها، شیوه توزیع آنها و هم چنین توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد. چنانچه از دید رفتار مصرف کننده به این پدیده نگریسته شود، الگوی مصرف و خرید مردم به عنوان یک پدیده فرهنگی تلقی می شود که ذیل مقوله سبک زندگی قابل تبیین و بررسی است. هدف این مقاله بررسی رویکردهای کلان در حوزه رفتار خرید و نیز تبیین نظریه های حوزه سبک زندگی که به رفتار خرید اشاره دارد، است. با استفاده از روش تحلیل محتوای جهتدار، پس از بررسی و مقایسه جامع الگوهای مختلف رفتار خرید مصرف کننده مبتنی بر سبک زندگی، منطق حاکم بر آنها استخراج شده و مورد بحث قرار گرفته و در نهایت عوامل درونی و محیطی مؤثر بر رفتار خرید با توجه به نقش کلیدی سبک زندگی تبیین و ارائه شده است.

مناسبت ادبیات با جامعه شناسی در ارجاع به تجربه مدرنیته دایر مدار مقاله حاضر است، تجربه ای که دو سوی دارد: مدرنیزاسیون و مدرنیسم. به عبارت دیگر فرآیندهای مکمل اقتصادی و فرهنگی امکان عمل مدرن را فراهم می آورند. بنابراین پرسش از نقش ادبیات در تکوین جامعه شناسی ایران با این دیدگاه تئوریک پاسخ داده شده که گزارش نویسندگان، به عنوان فراهم ‌اورندگان لایه ذهنی واقعیت تجدد، ناگزیر در فرآوری عمل مدرن و متعاقبا در تکوین جامعه شناسی اثر گذار بوده است. زیرا جامعه شناسی به عنوان یک علم مقوم بر تجربه جدیدی است که ادبیات یک بعد از آن را فراهم آورده است. بدین منظور آثار هدایت، آل احمد، دولت آبادی و درویشیان برگزیده شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به مفهوم شناسی و مقوله بندی این مفاهیم در تناظر با لایه های مدرنیزاسیون و مدرنیسم اقدام گردید. گزارش نویسندگان فوق الذکر حاکی از آن بوده که گر چه آغاز گاه تجربه مدرنیته در ایران با توازن همراه بوده است اما به مرور سویه عینی بر سویه ‌ذهنی سبقت گرفته و موجبات عدم تعادل آن را فراهم آورده است. چنان چه نسبت مؤلفه فرهنگ به اقتصاد در آثار هدایت، آل احمد، دولت آبادی و درویشیان به ترتیب برابر با یک یکم، یک دوم، یک سوّم و یک پنجم است. این روند حاکی از تعمیق تاریخی عدم تعادل در تجربه مدرنیته است

یکی از مسایل روز جهان مسأله حفظ محیط زیست است. فاجعه زیست محیطی نه تنها آرامش و امنیت را از زندگی انسان می رباید بلکه سلامتی و هستی را تهدید می کند. پژوهش حاضر با هدف شناخت میزان تاثیر عوامل فرهنگی بر حفظ محیط زیست و رفتارهای زیست محیطی انجام گرفته است. جهت قالب فرهنگی بر حفظ محیط زیست از نظریات دورکیم، وبر، پارسونز، گیدنز و ژرژ تومه استفاده شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق پیمایش و تکنیک پرسشنامه بر روی 400 نفر از افراد در دو منطقه 5 و 18 شهر تهران انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی و در قالب جداول توزیع فراوانی و در سطح آمار استنباطی با استفاده از ضریب همسبتگی پیرسون، رگرسیون چند متغییره و تحلیل مسیر انجام گرفته است. در این پژوهش براساس آزمونهای انجام شده نتایج حاصله نشان داد که متغیر های احساس مسؤولیت، اخلاق اجتماعی، آموزش و ارزش های سنتی و دینی بر حفظ محیط زیست و رفتارهای محیط زیستی مؤثر هستند. اما با توجه به یافته های این تحقیق نشان داده شده که متغیر هنجارسازی بر حفظ محیط زیست تاثیری ندارد. در یک نتیجه کلی، می توان گفت که فرهنگ عامل تعیین کننده رفتارهای افراد در یک جامعه است و رفتارهای زیست محیطی تک تک افراد نشات گرفته از این عامل مهم است.

به دنبال چرخش پارادایمی، در گفتمان رفاه اجتماعی و توجه به ابعاد ذهنی رفاه، موضوعِ ساختِ مقیاس برای سنجش احساس رفاه اجتماعی، بعنوان یکی از ابعاد مهم رفاه اجتماعی بیش از پیش اهمیت یافته است و این در حالی است که تاکنون اقدام بایسته ای برای ساخت ابزار سنجش احساس رفاه اجتماعی صورت نگرفته است. در این تحقیق پس از ساخت مدل مفهومی برای تبیین رفاه ذهنی؛ نسبت به طراحی ابزار سنجش (پرسشنامه ای با 66 سؤال و گویه) برای اندازه گیری احساس رفاه اجتماعی اقدام شد. پرسشنامه بصورت آزمایشی در شهر ارومیه با 51 نمونه آماری که بصورت تصادفی انتخاب شده بودند، مورد اجرا قرار گرفت، و نتایج آزمون های آماری نشان داد که: مقدار KMO محاسبه شده ابزار سنجش نزدیک 7/0 بود (696/0) و نتیجه آزمون بارتلت نیز در سطح خطای کوچک تر از 01/0 معنی دار بوده است. همچنین محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای ابزار سنجش نشان داد مقدار این ضریب بیش از 7/0 بوده است (Cronbach's Alpha= 0.856). پس، براساس همه روش های اعتبار سنجی اعم از اعتبار محتوا و اعتبار مبتنی بر ملاک (همزمان) و اعتبار سازه ای (مبتنی برآزمون آماری پیشرفته تحلیل عاملی) و نیز ضریب آلفای کرونباخ، ابزارِ ساخته شده برای سنجش احساس رفاه اجتماعی (پس از حذف 18 گویه از مجموع 66 گویه)، مجموعاً با 48 سؤال و گویه از اعتبار- روایی (validity) و اعتماد- پایایی (reliability) لازم برخوردار بوده است.

"در این مقاله به تحلیل یکی از مباحث مربوط به گفتمان هویت‏های جمعی خرد و کلان و ارتباط آن با جهانی شدن می‌پردازیم و با بررسی دیدگاه‏های کلاسیک‌ جامعه‏شناسی و گفتمان پست مدرنیسم و نیز نظریه اندیشمندان متأخر، به نقایص نظری و روش شناختی کار آنها اشاره می‏کنیم. هدف آن است که بدانیم چگونه در تحلیل این به یک دیدگاه تلفیقی نایل آییم. در این بررسی، بر خلاف رویکرد‌های یاد شده، بر این باوریم که از یکسو، جهانی شدن، فرایندی واقعی و غیر قابل اجتناب است و جامعه بشری به سوی برخی الگوهای فرهنگی و سیاسی‌ جهانشمول به مثابه یک هویت عام، حرکت می‌کند و از سوی دیگر، در کنار آن هویت‏های خرد و محلی نیز در حال احیاء و بازسازی‏اند اندیشه اصلی مقاله حاضر تأیید این مدعا است. "

زبان به عنوان نظامی وابسته به فرهنگ جامعه، از دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی تاثیر می پذیرد. جنگ به عنوان یکی از مهمترین دگرگونی های اجتماعی، توانایی تاثیر گذاری بر تغییرات زبانی دارد. پژوهش حاضر درصدد بررسی تاثیر جنگ و پیامدهای آن مانند مهاجرت بر تغییرات و تداخل زبانی با بهره گیری از تئوری های مهاجرت و زبان شناسی اجتماعی است. روش این پژوهش مطالعه میدانی (مشاهده مشارکتی، جمع آوری مستندات، مصاحبه روایتی) است که منطقه مورد تحقیق (شهرستان سرپل زهاب) را مورد بررسی قرار می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهاجرت به عنوان یکی از پیامدهای جنگ تحمیلی نقشی اساسی در تغییرات فرهنگی داشته و تغییر جنبه ای از فرهنگ، دیریا زود به تغییراتی در جنبه های دیگر می انجامد. این نکته را می توان در مورد همه تغییرات فرهنگی به عنوان یک کل یکپارچه مانند زبان نیز در نظر گرفت. جنگ با دگرگونی های عظیم خود باعث تغییرات زبانی و فرهنگی و یا تداخل رسوم فرهنگی، اجتماعی در منطقه مورد مطالعه شده و در نتیجه ما با شکل نوینی از مفاهیم تغییریافته ی زبان شناختی، تداخل های زبانی، گاه مرگ زبانی و باز آفرینی تازه ای از ادبیات شفاهی در حوزه ارتباطات میان فرهنگی در این منطقه روبه رو هستیم.

ادبیات، ارتباط خود با جامعه را گاه به صورت آشکار و گاه به صورت پنهان بیان می کند. حتی زمانی که نویسنده نیت پرداختن به مسایل اجتماعی را ندارد، متن، به سبب شبکه پیچیده دلالت هایش با حیات اجتماعی ارتباط می یابد. از نظر فرمالیست های روس شکل یک متن ادبی، گویاترین بیان تعامل متن و جامعه است و حتی زمانی که محتوای اثر رابطه اش را با جامعه پنهان می کند، شکل ادبی نمایانگر این رابطه است. ساخت گرایان فرانسوی با تعمیق آرای فرمالیست ها، تحلیل "نوشتار" یا همان شیوه بیان خاص نویسنده را بهترین بازنمایی تعامل اثر ادبی و جامعه به شمار آوردند. بر این اساس، بررسی "نوشتار" بهترین شیوه فهم رابطه میان ادبیات و جامعه است. در عین حال، بدیهی است که این بررسی به یک چارچوب نظری نیازمند است که تبیین رابطه دو سویه کارکردهای ادبی و اجتماعی را از جمله وظایف خود به شمار آورد؛ بنابراین استناد به "نظریه نظام چندگانه" ایتامار اون زهر در تحقیق حاضر در این راستا توجیه پذیر است. باید دانست که این نظریه، نوعی رویکرد "عام" به مهم ترین عرصه هایی است که حیات فرهنگی جوامع را شکل می دهند، از این رو تعامل ادبیات و جامعه را صرفا در کلیات آن مطرح می کند و ردیابی این تعامل در "نوشتار ادبی" وظیفه ای است که انجام آن را مقاله حاضر به عهده گرفته است

هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه دگرگونی نسلی و هویت اجتماعی در میان جوانان شهر سقز است. برای بررسی این مسئله بر تاثیرات فرایند جهانی شدن بر ساخت هویت اجتماعی جوانان و ماهیت دگرگونی نسلی متمرکز شده ایم. سطوح تجربی تحقیق شامل سطح دگرگونی نسلی و رابطه با والدین، سطح هویت اجتماعی و فضاهای دوستی و سطح فرایند جهانی شدن و تاثیر رسانه ها هستند که متناسب با آنها نظریه های تحول فرهنگی رونالد اینگلهارت و جامعه شبکه ای مانوئل کاستلز به عنوان چارچوب نظری پژوهش انتخاب شده اند. روش تحقیق پژوهش کیفی بوده و یافته ها با به کارگرفتن تکنیک مصاحبه عمقی با 60 نفر از جوانان گردآوری شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند به رغم اینکه تفاوت نسلی محدود به حوزه های فرهنگی- اجتماعی و به ویژه سطوح هنجاری است، هویت اجتماعی جوانان امری سیال، شناور و نامنسجم است که عناصر آن شامل بی قدرتی، بی مرجعی و معترض بودن است.

مقاله حاضر،  شعر را به عنوان روایتی از زبان در نظر می گیرد و براساس نظریات فرمالیست های روس در( برجسته سازی ادبی و هنجارگریزی زبانی )به تحلیل سطح واژگانی و معنایی شعر زنان شاعر در دوره های پیش از معاصر (پروین اعتصامی) ،  معاصر (فروغ فرخزاد ) و دوره  انقلاب (فاطمه راکعی) پرداخته، سپس  متغیر جنسیت را در انتخاب واژگان و معنای شعر آنان بررسی می کند.نتایج به دست آمده، چنین است: واژگان به کاررفته در شعر پروین ، عموماٌ به طور مستقیم دلالت بر دیدگاه زنانه وی دارند ، گرچه اشعار مادرانه وی هم به لحاظ واژگان و هم به جهت معنا حاکی از زن بودن و مادربودن اوست .فروغ از واژگان دارای بارجنسیتی استفاده می کند و به لحاظ معنایی تحلیل دو گانه زن-مرد در شعر وی مطرح است .تاثیر زنانگی در شعر راکعی را در واژگان  زنانه و نام های زنانه  می توان دید .و به لحاظ معنایی ، وجه غالب شعرهای او مادرانه های اوست .راکعی این بعد را توسعه داده وحس مادری را در مقیاسی جهانی مطرح کرده است   . روش تحقیق  در این مقاله روش کیفی از نوع تحلیل محتوابوده است.و تاثیر زنانگی علاوه بر زبان معیار، بر زبان ادبی نیزثابت شد.

از شاخصهای جوامع توسعه یافته برخورداری از برنامه ای کلان برای اداره کشور است که بر اساس باورهای مدیران و سیاستگذاران ، استانداردهای علمی و پذیرفته شده جهانی، ظرفیتهای کشور و امکانات سرزمینی برای رسیدن به شرایط مناسب زیستی و توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی شکل می گیرد. تحولات سریع در حوزه مسائل اجتماعی و به تبع آن تغییر ارزشها ، هنجارها، سبک و الگوی زندگی، آداب و رسوم اجتماعی ایجاب می کند تا در برنامه ریزی کلان جامعه همه این تغییرات و تحولات مورد توجه قرار گیرد . این مطالعه بر آن است تا سهم مسائل اجتماعی در برنامه ریزی کلان جامعه و در ترسیم سیاستهای کلی نظام را مورد بررسی قرار داده و جایگاه آن را تعیین نماید . بررسی انجام شده نشان از آن دارد که میزان سهم مسائل اجتماعی و فرهنگی در سیاست های کلان جامعه ایران با تحولات اجتماعی و فرهنگی هماهنگی لازم را ندارد ضمن اینکه در تعریف و تعیین مسائل اجتماعی توجه به رفاه و اشتغال به مراتب بیش از سایر مسائل فرهنگی – اجتماعی از جمله پرداختن به نیازهای فرهنگی نسل امروزو پاسخگویی به مطالباتی همچون ورزش ، موسیقی ، هنر و سایر مباحث فرهنگی و در حوزه اجتماعی توجه به سرمایه اجتماعی ، افزایش مشارکت اجتماعی و ... است .

مشارکت گسترده زنان محجبه در انقلاب اسلامی ایران، ناظران خارجی را بر انگیخت که آن را انقلاب چادرها بنامند. چرایی و چگونگی این مشارکت، از جمله عرصه های مغفول در میان علایق نظری مطالعات انقلاب اسلامی به شمار می رود. مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از امکانات مفهومی روش تحلیل گفتمان این مساله را بکاود. بنابراین سه گفتمان سنتی، مدرنیزاسیون و انقلاب اسلامی، در دو سطح تعاملات درون گفتمانی و بیرون گفتمانی مورد مطالعه قرار می گیرند. فرضیه اصلی این مقاله این است که در سطح درون گفتمانی، گسستگی در مفصل بندی دو گفتمان سنتی و مدرنیزاسیون و اتخاذ استراتژیهای طرد و حذف در قبال دیگری، و در سطح بیرون گفتمانی زمینه ناتوانی آنها در حفظ مخاطبان سابق و جذب مخاطبان جدید در سالهای قبل از انقلاب فراهم گردید. از سوی دیگر ماهیت سنتزی مفصل بندی گفتمان انقلاب اسلامی در سطح درون گفتمانی و اتخاذ استراتژی برخورد نقادانه و ایجابی با دیگری مبتنی بر اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، معنا و هویت سیاسی و اجتماعی جدیدی برای زن ایرانی رقم زد. این بازتعریف زن به نوبه خود توانست تعداد زیادی از زنان را وارد عرصه مبارزه علیه حکومت وقت نماید که نمادی سنتی یعنی حجاب را به عنوان سمبل مبارزه برگزیده بودند.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی با یگانگی فرد سازمان در دانشگاههای دولتی غرب کشور بوده است. از این رو، کوشش شده است تا ویژگیهای فرهنگ سازمانی (مشارکتی، سازگاری، رسالتی و ثبات) حاکم بر دانشگاهها آشکار و همچنین، میزان همبستگی بین دو متغیر اصلی پژوهش بیان و مؤلفه های پیش بینی کننده معرفی شوند. در پایان، تفاوت فرهنگ سازمانی دانشگاههای علوم پزشکی و غیر پزشکی مشخص شده است. روش پژوهش در این مقاله از نوع تحقیق توصیفی- همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیئت علمی رسمی قطعی و رسمی آزمایشی شش دانشگاه پزشکی و غیر پزشکی دولتی غرب کشور در سال تحصیلی 86-85 بوده است. حجم نمونه آماری 369 آزمودنی بود که به شکل تصادفی طبقه ای نسبتی تعیین و انتخاب شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد برگرفته از مدل فرهنگ سازمانی دنیسن و یگانگی فرد- سازمان اوریلی استفاده شد که پس از ترجمه به زبان فارسی و انطباق با فرهنگ جامعه، هنجاریابی شد. برای روایی هر دو پرسشنامه از نظر متخصصان مدیریت و علوم رفتاری بهره گرفته شد و برای سنجش میزان پایایی نیز از روش آلفای کرانباخ در یک مطالعه مقدماتی روی یک نمونه 30 نفری، پرسشنامه فرهنگ سازمانی 96/0 و یگانگی فرد سازمان 9635/0 استفاده شده است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که چهار نوع ویژگی فرهنگ سازمانی متفاوت بر دانشگاههای غرب کشور حاکم است که میانگین فرهنگ مشارکتی 36/44، فرهنگ سازگاری 48/43، فرهنگ رسالتی 78/43 و فرهنگ ثبات 99/41 است. این نتایج بیانگر آن است که فرهنگهای مشارکتی، سازگاری، رسالتی و ثبات در مقایسه با میانگین مورد انتظار (45) پایین تر از حد متوسط مدل دنیسن و کمتر از 50 درصد است. تحلیل رگرسیون مانوا نشان داد که میانگین نمرات کل فرهنگ سازمانی با میانگین نمرات کل یگانگی فرد سازمان رابطه مستقیم و معنی داری دارد (0001/0 P<). میزان اشتراک (ضریب تعیین) فرهنگ سازمانی با مؤلفه یگانگی فرد 44/0 و با مؤلفه یگانگی سازمان 48/0 بوده است. نتایج نشان داد که فرهنگ رسالتی بهترین پیش بینی کننده یگانگی فرد سازمان بوده است و به تنهایی 46 درصد تغییرات یگانگی فرد سازمان را توضیح می دهد و بعد از آن فرهنگ سازگاری با 3 درصد و فرهنگ ثبات با 1 درصد قرار دارند و این سه مؤلفه در ترکیب با یکدیگر می توانند 50 درصد تغییرات مربوط به یگانگی فرد سازمان را توضیح دهند. در نهایت، فرهنگ سازمانی حاکم بر دانشگاههای علوم پزشکی و غیر پزشکی یکسان بوده است.

این نوشتار با هدف بررسی ساختار و مضامین فرهنگى و اجتماعى صفحه های فیس بوک جوانان شهر تهران انجام گرفته است و این مسئله را بررسی می کند که در شبکة اجتماعى ( فیس بوک) مضامین فرهنگى و اجتماعى به چه شکلی نمایان شده است؟ بررسی حاضر از نوع توصیفی تحلیلی و روش انجام آن تحلیل محتواست که بر اساس نمونه گیری هدفمند30 نفر از کاربران ایرانی فیس بوک که بین سنین 15 تا 29 سال قرار داشتند برگزیده شدند. شیوة گردآوری اطلاعات، پرسش نامة معکوس بوده که پردازش آنها از طریق نرم افزار SPSS 21 صورت گرفته است. روایی این بررسی از نوع صوری و پایایی آن برحسب ضریب اسکات با مقدار 85 درصد مورد تأیید قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که در جامعة مورد بررسی، زنان بیشتر از مردان عضو فیس بوک بوده و بیشتر در سن 25 سال و از افراد تحصیلکرده هستند.

"تفسیر جامعه شناختی ادبیات فرزند نورچشمی علوم اجتماعی رسمی نیست. از هنگامی که ادبیات از دایره احکام خشک پژوهشی و قوانین متحجر تاریخی در باب لغت و نسخه شناسی پای بیرون نهاد تا به امروز تقریبا هر کس که دستی به قلم داشته به خود حق داده است که درباره آن احکام کلی صادر کند و نقدهای تاریخی، زیباشناختی و جامعه شناختی بنویسد. دانشگاه ها که بنا به سنت، غرق در تاریخ ادبیات و تحلیل های ادبی بودند ناگهان در برابر ادبیات عامه پسند، کتاب های پرفروش، مجله های مردم پسند، فکاهیات و امثال آن غافلگیر شدند و به این لایه های سطحی تخیل چاپ شده بزرگی فروختند و بی اعتنایی کردند. لاجرم، این وادی همچنان بکر و چالشگر باقی مانده است و بر جامعه شناس است که دراین باره تدبیری بیندیشد. هدف از مطرح کردن نکته هایی که از این پس می آیند، و هیچ ادعایی درباره نظم و ترتیب یا جامعیت آن ها ندارم، مروری بر کارهای پایان گرفته و یا محول به آینده است."