حسن افراخته

حسن افراخته

مدرک تحصیلی: استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۱۴۳ مورد.
۱۰۱.

بهره برداری از انرژی خورشیدی در مناطق روستایی(مطالعه موردی: دهستان عشق آباد، شهرستان نیشابور)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انرژی خورشیدی نقش دولت آبگرمکن خورشیدی توسعه روستایی دهستان عشق آباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۴ تعداد دانلود : ۴۹۱
استفاده از انرژی های نو در مناطق روستایی، از ضرورت های توسعه پایدار است. یکی از انرژی های نو، انرژی خورشیدی است. به تازگی در مناطق روستایی شهرستان نیشابور، استفاده از انرژی خورشیدی به کمک آبگرمکن خورشیدی رواج یافته است. بررسی نقش دولت در گسترش نوآوری بهره برداری از انرژی خورشیدی و آثار گسترش آن، هدف اصلی این نوشتار است. مناطق مورد مطالعه در این پژوهش، روستاهای دهستان عشق آباد در شهرستان نیشابور هستند. بر اساس فرمول کوکران، سیصدوده خانوار به طور تصادفی برای جامعه نمونه پژوهش انتخاب شده اند. مشاهده مستقیم، مصاحبه با مردم محلی و تکمیل پرسش نامه، اصلی ترین روش جمع آوری اطلاعات بوده است. روایی پرسش نامه با نظر استادان دانشگاه، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارشناسان محلی مورد تأیید قرار گرفته و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ (برابر با 81/0) بررسی شده است. داده های جمع آوری شده با کمک آمار توصیفی و استنباطی (کروسکال والیس، رگرسیون و فریدمن) تحلیل و نتیجه گیری شده اند. نتایج پژوهش نشان داد که دولت با حمایت های مالی و ترویجی، نقش اصلی را در گسترش این فناوری داشته است، این امر منجر به بهبود شاخص های توسعه ناحیه در قلمروی مورد مطالعه شده است. استفاده از آبگرمکن های خورشیدی، صرفه جویی اقتصادی را درپی داشته و پس از نصب آن، به میزان زیادی در وقت افراد (حمل ونقل سوخت های فسیلی، مشکلات آبگرمکن های نفتی، گازی و...) صرفه جویی شده است؛ همچنین شاخص بهداشتی (استحمام، مسواک زدن، شست وشو و نظافت) خانوارهای مورد مطالعه نیز، بهبود یافته است و درنهایت استفاده از آبگرمکن خورشید مورد رضایت اکثر خانوارها بوده است. بنابراین شناخت استعدادها و پتانسیل های طبیعی و ذاتی هر منطقه برای دست یابی به توسعه پایدار مناطق روستایی، امری ضروری به نظر می رسد.
۱۰۲.

تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی مورد: دهستان قرق شهرستان گرگان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی روستا تحلیل فضایی دهستان قرق

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا فنون جغرافیایی روش های کمی در جغرافیا
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای انسانی جغرافیای روستایی توسعه پایدار روستایی
تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۴۷۲
کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است که دارای ابعاد عینی و بیرونی، ذهنی و درونی می باشد. از این رو، معانی گوناگونی برای افراد و گروه های مختلف بر آن مترتب است. در این مقاله سعی شده است ضمن سنجش کیفیت زندگی مبتنی بر شاخص های ذهنی، مهمترین عوامل مکانی- فضایی مؤثر بر کیفیت زندگی روستاهای ناحیه شناسایی و تحلیل شود. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. محدوده جغرافیایی مورد مطالعه دهستان قرق شهرستان گرگان و جامعه آماری روستاییان 5 روستا از این دهستان و حجم نمونه 340 خانوار از روستاییان است که با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردیده اند. روش نمونه گیری طبقه ای در انتخاب روستاهای نمونه بکار گرفته شد. برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه) استفاده شد. به منظور تحلیل داده ها از آزمون ANOVA استفاده شده است. نتایج نشان داد که کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه از نگاه روستاییان در ابعاد محیطی و کالبدی دارای شرایط مناسب تری بوده است. تفاوت فضایی در وضعیت روستا بر اساس شاخص های ذهنی کیفیت زندگی متاثر از عوامل بعد فاصله روستاها از جاده اصلی، فاصله روستا تا شهر گرگان و تنوع قومیتی است.
۱۰۳.

تشدید مخاطرات محیطی روستای ماکلوان به دلیل ارتقای موقعیت سیاسی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مخاطرات محیطی تبدیل روستا به شهر ملاحظات سیاسی رویکرد قطب رشد ماکلوان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۹ تعداد دانلود : ۳۸۳
در سال های اخیر، برخی سکونتگاه های روستایی کشور تحولاتی را از نظر کالبدی فضایی تجربه کرده و به شهر تبدیل شده است. روند تبدیل روستا به شهر، به تبعیت از رویکردهای نظری در باب توسعه ی فضایی یا بنابر ملاحظات سیاسی و جریان انتخابات، روندی در حال افزایش بوده است. این تحولات چشم انداز ناموزونی را به سکونتگاه ها تحمیل کرده است و منشأ ظهور بحران و مخاطرات محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی بوده است. سؤال اساسی تحقیق این است که تحول «ماکلوان» بر اساس برنامه ریزی روستایی و بنابر ملاحظات سیاسی و تبدیل آن به شهر از سال 1392 به چه پیامد های محیطی منجر شده است؟ ناحیه ی تحقیق ماکلوان در شهرستان فومن استان گیلان است. داده های مورد نیاز با اسناد کتاب خانه ای، عکس های ماهواره ای، بازدید محلی و تکمیل پرسش نامه جمع آوری شده است. داده های مزبور با بررسی توزیع فراوانی ها و رویکرد مکانی- فضایی تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه ی تحقیق نشان می دهد که روند توسعه ی جاری ماکلوان شرایطی به وجود آورده که وقوع و بروز مخاطرات محیطی، از جمله اتلاف خاک زراعی، تخریب جنگل، تشدید آلایندگی منابع آب، تضعیف بنیان های تولید سنتی، حذف معماری بومی هم ساز با اقلیم و آشفتگی کالبدی، را تقویت کرده است. از این رو، توسعه ی فضایی متوازن به تبعیت از رویکرد قطب رشد و ملاحظات سیاسی میسر نبوده و مستلزم استفاده از شیوه های جدید برنامه ریزی توسعه ی فضایی است.
۱۰۴.

جایگاه توسعه پایدار کشاورزی در برنامه های توسعه ایران (مورد: برنامه های پنج ساله پس از انقلاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی تحلیل محتوا توسعه پایدار کشاورزی برنامه های پنج ساله توسعه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی اقتصاد اقتصاد بخشی،اقتصاد صنعتی،کشاورزی،انرژی،منابع طبیعی،محیط زیست اقتصاد منابع طبیعی توسعه پایدار
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
تعداد بازدید : ۲۵۵۵ تعداد دانلود : ۱۲۲۵
در عصر حاضر، توسعه پایدار کشاورزی یکی از ضروریات سرزمینی به شمار می­آید. در راستای حصول این هدف، لازم است در برنامه­های پنج ساله توسعه کشور به عنوان سند بالادستی و هدایتگر توسعه به این مفهوم توجه کافی مبذول گردد. این مقاله برنامه­های پنج ساله پس از انقلاب اسلامی را به لحاظ میزان توجه و تأکید بر ابعاد و شاخص­های توسعه پایدار کشاورزی در سال 1391 ارزشیابی کرده است. به منظور گردآوری داده­ها از مطالعات اسنادی و جهت تجزیه و تحلیل برنامه­ها از نرم­افزار تحلیل کیفی داده­ها (Atlas.ti) و روش تصمیم­گیری چندمعیاره VIKOR استفاده شده است. نتیجه نشان داده است در تمام برنامه­های توسعه پس از انقلاب به توسعه پایدار کشاورزی توجه شده است، اما در برنامه پنجم بر مقوله توسعه پایدار کشاورزی تاکید بیشتری شده است. گرچه در روند برنامه­ریزی به تدریج به مفهوم توسعه پایدار کشاورزی توجه بیشتری معطوف شده است، اما تمامی ابعاد توسعه پایدار کشاورزی به طور یکسان مورد توجه قرار نگرفته است.
۱۰۵.

نقش جریانات فضایی در فرایند خزش روستایی (lمطالعه موردی: ناحیه سلیمان آباد)

کلیدواژه‌ها: جریانات فضایی جریان سرمایه جریان جمعیت خزش روستایی ناحیه سلیمان آباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۴۹۹
شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسان ها و شکل دهنده اصلی بنیان های جغرافیایی یک ناحیه می باشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگی های اقتصادی اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی شهری پدیدهای حاصل از تعامل دوسویه    سکونتگاه های روستایی و کانون های شهری در عرصه منطقه ای است که به سبب جریان های مختلف از جمله جریان افراد، کالاها، اطلاعات، فناوری، نوآوری و مانند آن پدید می آید. این گونه جریان ها منشأ دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیط های روستایی       می باشد.هدف این تحقیق بررسی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه های روستایی و نقش و اثرگذاری آنها بر شکل گیری و گسترش فرایند خزش روستایی می باشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق را ناحیه  سلیمان آباد، در دهستان گلیجان از شهرستان تنکابن تشکیل می دهد.   داده های مورد نیاز از طریق بررسی میدانی، تکمیل پرسشنامه خانوار، شورا و دهیاری در روستاهای مورد مطالعه و برخی اسناد بدست آمده است. داده های جمع آوری از طریق نرم افزارGis ،Spss ، آمار توصیفی و آزمون آماری (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه نشان می دهد که جریان جمعیت و جریان سرمایه دو جریان غالب فضایی ناحیه بوده که سبب تحولات فضایی، کالبدی در ناحیه شده است. گسترش فیزیکی کالبدی لجام گسیخته و تغییرات بافت سکونتگاهی، گسترش واحدهای خدماتی کارگاهی، افزایش ساخت و ساز در بخش مسکن موجب پدیده خزش روستایی شده که تخریب زمین های زراعی و باغی را در پی داشته است.
۱۰۶.

بررسی توانمندی ها و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش کهک استان قم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استان قم گردشگری روستایی مدلSWOT گردشگری پایدار بخش کهک توسعه پایدار روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۳ تعداد دانلود : ۶۳۵
گردشگری روستایی در استان قم که قابلیت ویژه ای در گردشگری مذهبی دارد، پدیده ای نامتعارف جلوه می کند، اما این استان با داشتن 88/93 درصد شهرنشینی، دارای آلودگی های هوا و حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی در شهر قم است که در گرایش شهروندان به گردشگری روستایی مؤثر است. بخش کهک قم با روستاهای ییلاقی، از مقاصد شهرنشینان برای گردشگری روزانه و گاه موقت چندروزه است. روستاهای مورد بررسی با وجود جاذبه های طبیعی و انسانی در بُعد منطقه ای، نتوانسته اند از فرصت گردشگرپذیری موجود برای توسعه گردشگری روستایی و درنهایت توسعه روستا موفق عمل کنند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش پیمایشی، کتابخانه ای و مطالعات میدانی و با در نظر گرفتن دیدگاه سه گروه مشارکت کننده (گردشگران، مسئولان و خانوار ساکن)، راهبردهایی را برای توسعه گردشگری روستاهای هدف ارائه کرده است. جامعه آماری پژوهش شامل 874 خانوار ساکن، بیش از 10000 نفر گردشگر سالانه روستاهای مورد مطالعه و 25 مسئول در زمینه گردشگری است که با استفاده از نمونه گیری کوکران 267 نفر از ساکنان روستا، 306 نفر گردشگر و 25 مسئول برای جامعه نمونه انتخاب شده اند. یافته های پژوهش، کمبود زیرساخت های لازم، ازجمله مکان های اقامتی، پذیرایی، رفاهی و ضعف مدیریت درزمینه توسعه گردشگری را نشان می دهد. بررسی نتایج و تحلیل ها از افزایش آسیب زیست محیطی، به دلیل نامناسب بودن عوامل زیرساختی و ضعف سرمایه گذاری در این بخش برای استفاده از آثار مثبت گردشگری روستایی در پیشبرد توسعه روستایی حکایت دارد.
۱۰۷.

تحول نظام مالکیت اراضی روستایی؛ علل و پیامدها (مورد: روستاهای تقاب و معصوم آباد در شهرستان خوسف)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهرستان خوسف تحول نظام مالکیت ویلاسازی بنیان های تولید آشفتگی کالبدی نابسامانی فضایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۴ تعداد دانلود : ۴۴۳
نواحی روستا به عنوان ارگانیسمی در فضای جغرافیایی، همواره در مسیر تغییر و تحولات بی شماری بوده است. تحول نظام مالکیت اراضی روستایی از جمله دگرش های مکانی - فضایی است که با توسعه نظام روستایی در ارتباط بوده است. بازتوجه شهرنشینان به محیط های روستایی یکی از عوامل موثر تحول نظام مالکیت اراضی روستایی است. بر پایه رویکرد سیستمی فضا، در دستیابی به توسعه پایدار روستایی این مساله وجود دارد که علل و پیامدهای فضایی تحول نظام مالکیت اراضی روستایی کدام است. در مقاله حاضر علل واگذاری مالکیت منابع (آب و زمین) از سوی روستائیان به نوآمدگان شهری بررسی و پیامدهای مکانی – فضایی آن مطالعه شده است. نمونه مورد مطالعه روستاهای تقاب و معصوم آباد شهرستان خوسف بوده است. تحقیق ترکیبی از مطالعات کیفی و کمی است. خانوارهای نمونه به کمک روش گلوله برفی انتخاب شده اند. حجم نمونه مشتمل بر 18 خانوار روستایی که اقدام به فروش حق آب و زمین ملکی خود نموده اند، به انضمام چهار تن از اعضای شورای اسلامی ده و دهیاران روستاهای تقاب و معصوم آباد بوده است. داده های جمع آوری شده از طریق نماگرهای آماری، تحلیل هزینه - فایده و روش تئوری زمینه ای تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داده است که شکاف درآمدی میان شهر و روستا، فقدان برنامه ریزی متناسب و تنگناهای اجتماعی – اقتصادی روستائیان سبب واگذاری حق مالکیت زمین و به نوعی تحول در نظام مالکیت اراضی روستایی شده است. این مناسبات جدید مکانی - فضایی سبب جریان سرمایه از شهر به روستا بوده که به دلیل فقدان برنامه ریزی سبب بروز آشفتگی کالبدی - فضایی در سکونتگاه های روستایی شده است.
۱۰۸.

جایگاه زنان در برنامه توسعه چهارم و پنجم جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زنان موقعیت اجتماعی برنامه های توسعه تحلیل محتوی اقتصادی و فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن و اقتصاد
  2. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن در حوزه های علم، فرهنگ، هنر و سیاست
تعداد بازدید : ۲۱۸۷ تعداد دانلود : ۹۲۳
در برنامه های پیشین توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، به مشکلات و نیازهای بانوان توجه کافی نشده است. نقش زنان در روند توسعه جوامع بسیار مهم و انکارناپذیر است. با توجه به اهمیت زنان در فرایند توسعه، پژوهش حاضر، جایگاه زنان در برنامه توسعه چهارم و پنجم کشور را با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بررسی کرده است. بررسی جایگاه زنان در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و سیاسی کشور هدف اصلی پژوهش بود. جایگاه زنان با استفاده از شش مؤلّفه مشتمل بر متغیرهای متفاوتی ارزیابی و با استفاده از تکنیک آنتروپی شانون وزن شاخص ها محاسبه شد. نتیجه نشان داد که در برنامه های توسعه کشور به جایگاه زنان و به ویژه زنان روستایی توجه کافی مبذول نشده است که می تواند ناشی از دیدگاه محدود برنامه ریزان بوده یا ریشه در نظام نهادی و باورهای اجتماعی داشته باشد که لازم است به تدریج درباره آن بازبینی شود.
۱۰۹.

نقش برخورداری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در گسترش روش های کشاورزی پایدار: مطالعة موردی شالی کاران شهرستان رشت(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دانش و IT
  2. حوزه‌های تخصصی اقتصاد اقتصاد بخشی،اقتصاد صنعتی،کشاورزی،انرژی،منابع طبیعی،محیط زیست اقتصاد منابع طبیعی توسعه پایدار
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی روستایی و عشایر
تعداد بازدید : ۱۴۶۲ تعداد دانلود : ۸۳۴
هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی میزان برخورداری شالی کاران از «فناوری اطلاعات و ارتباطات» و اثر آن در استفاده از روش های کشاورزی پایدار در کشت برنج است. بدین منظور، ابتدا میزان برخورداری کشاورزان از این فناوری بررسی شده، آنگاه میزان استفاده از روش های کشاورزی پایدار و رابطة آن با فناوری اطلاعات و ارتباطات ارزیابی می شود. گردآوری اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه ای با روایی و پایایی قابل قبول صورت می گیرد. جامعة آماری شامل شالی-کاران برخوردار از فناوری اطلاعات و ارتباطات در شهرستان رشت بوده، جامعة نمونه نیز شامل 24 روستا و 210 خانوار است که از طریق روش کوکران و به صورت تصادفی انتخاب می شوند. برای سنجش پایداری کشاورزی (متغیر وابسته) از هجده متغیر کشاورزی پایدار استفاده می شود. میزان دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در سه سطح کم (3/4 درصد)، متوسط (3/33 درصد) و زیاد (6/57 درصد) برآورد شده است. نتایج آزمون تحلیل واریانس نیز حاکی از آن است که بین میزان عمل به کشاورزی پایدار از سوی شالی کاران و میزان برخورداری آنها از فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطة معنی دار وجود دارد.
۱۱۱.

تحلیل پیامدهای کالبدی فضایی ادغام هسته های روستایی در منطقه یک شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روستاهای ادغام شده دهکده شهری ناهمگونی فضایی نفوذناپذیری بافت شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۴۸۸
پدیده ""روستاهای ادغام شده در شهر"" که در برخی کشورها از آن به عنوان ""دهکده های شهری"" یاد شده، نتیجه شهرنشینی سریع و گسترش شتاب آلود شهرها است. از آنجایی که ادغام هسته های روستایی در شهر اغلب بدون برنامه بوده، پیامدهای گوناگونی را در ابعاد زیست محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی در پی داشته است.مقاله حاضر، تحلیل پیامدهای کالبدی فضایی ادغام هسته های روستایی در منطقه یک شهرداری تهران را در چارچوب رویکرد سیستمی به رویارویی دو نظام سکونتگاهی شهری و روستایی مورد توجه قرار داده است. در انجام تحقیق حاضر از تحلیل های آماری فضایی بهره گرفته شده است.در این راستا، داده های مربوط به شاخص های مورد استفاده در محدوده بافت روستایی و بافت مدرن شهری فراگیر آنها تجمیع شدند. تحلیل آماری - فضایی بکار گرفته شده نیز شامل آزمون t، رگرسیون چند متغیره، همپوشانی لایه ها و اعمال ضرایب مدل رگرسیون در پایگاه داده های جغرافیایی بوده است. بر اساس نتایج تحقیق انجام شده، پیامدهای کالبدی فضایی ادغام هسته های روستایی در منطقه یک شهرداری تهران در دو سطحاثرگذاری هسته های روستایی و مورفولوژی زراعی و باغی آن روستاها بر بافت مهاجم شهری و رویارویی بافت کالبدی هسته های روستایی و بافت شهری فراگیر آن ها آشکار شده است. هسته های روستایی علاوه بر اثرگذاری بر هویت یابی بافت مهاجم شهری، به دلیل گسترش بی برنامه شهر و شکل گیری ارگانیک بافت شهری با اثرپذیری از تقسیمات و ساختار فضایی مورفولوژی های باغی و زراعی منطقه، نامنظم و گاه نفوذناپذیر شده است. نفوذناپذیزی بافت شهری در عرصه های ادغام نیز با توجه به نرخ جمعیت پذیری و تراکم ساختمانی نسبتاً زیاد منطقه، علاوه بر ایجاد مشکلات ترافیکی، می تواند در زمان بحران احتمالی، امدادرسانی در بافت های مورد بحث را با مشکلات زیادی روبرو سازد. همچنین رویارویی بافت های شهری و هسته های روستایی نیز موجب شکل گیری کانون های ناهمگون و عدم تعادل کالبدی فضایی در منطقه شده است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره بین شاخص های کالبدی فضایی هسته های روستایی و بافت شهری فراگیر آن ها، روستاهای ولنجک، قیطریه و اسدآباد بیشترین ناهمگونی را بافت شهری دارند.
۱۱۲.

بایسته های بوم شناسی سیاسی شهر: الگوی توزیع تاج پوشش درختی و نابرابری فضایی در شهر تهران

کلیدواژه‌ها: فضای سبز شهری نابرابری فضایی بوم شناسی سیاسی شهر شاخص نرمال شده پوشش گیاهی(NDVI )

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۱۱
توزیع نابرابر فضای سبز، نوعی تولید اجتماعی محسوب می شود که اغلب در یک چرخه بازخوردی، با ایجاد شرایط بوم شناسانه نامتوازن، نقش خود را بر کیفیت محیط و تشدید نابرابری های درون شهری اعمال می کند. هدف مقاله حاضر تحلیل الگوی پراکنش تاج پوشش درختی واقع در عرصه کاربری های مسکونی (فضای سبز خصوصی) به منظور شناسایی عوامل مؤثر در نابرابری کیفیت محیط زندگی در شهر تهران است. مقاله حاضر به لحاظ نظری از رهیافت بوم شناسی سیاسی شهر بهره می گیرد. از منظر بوم شناسی سیاسی شهر، عناصر شهری و از جمله فضای سبز، نوعی تولید اجتماعی به شمار می روند که تجسم و تحول آنها متأثر از اقتصاد سیاسی، الگوی مالکیت عمومی و خصوصی حاکم بر جامعه است. بعلاوه این تحقیق نوعی پژوهش همبستگی محسوب می شود. برای تهیه پایگاه داده های جغرافیایی مورد نیاز و تحلیل آنها، از فنون سنجش از دور و روش های تحلیل آماری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که توزیع تاج پوشش درختی در شهر تهران، نابرابر و نامتوازن است. همچنین با عنایت به روابط متعامل تاج پوشش درختی و کیفیت محیط زندگی شهری، همبستگی درونی ارزش شاخص متوسط پوشش گیاهی با سایر شاخص های اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی موثر در نابرابری های فضایی در شهر تهران، در چارچوب تحلیل عاملی مورد توجه قرار گرفت. نتایج تحلیل مذکور نشان دهنده آن است که ""عوامل اقتصادی- اکولوژیکی""، ""الگوی استقرار اقشار اجتماعی و کیفیت سکونت""، ""کیفیت سازه و بافت شهری""، ""تراکم خانوار در واحد مسکونی"" و ""تمرکز و تراکم جمعیت و کاربری های آلاینده""، به ترتیب بیشترین نقش را در آشکارسازی نابرابری فضایی در شهر تهران دارند.
۱۱۳.

اقتصاد فضا و توسعه روستایی (مورد: ناحیه شفت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی شبکه منطقه ای اقتصاد فضا ناحیه شفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۳ تعداد دانلود : ۶۰۹
به رغم تلاش های بسیار، روستاهای ایران از نظر توسعه ای جامع با چالش هایی مواجه اند. الگوی مکانی یک اقتصاد (همانند توزیع و محل فعالیت های تشکیل دهنده آن) و جریان های فضایی مانند حرکت جمعیت، کالا، خدمات و سرمایه، اقتصاد فضا نامیده می شود که سطح توسعه مراکز سکونتگاهی، اعم از شهر، روستا ومجاری ارتباطی آنها را تحت تأثیر قرارمی دهد. هدف اصلی مقاله آن است که نقش اقتصاد فضا را در توسعه روستایی بررسی کند. ناحیه مورد مطالعه تحقیق ناحیه شفت و روستاهای آن در استان گیلان است. مشاهده مستقیم، مصاحبه با مردم محلی و تکمیل پرسشنامه اصلی ترین روش های جمع آوری داده ها بوده است. داد ه های جمع آوری شده بر اساس آمار استنباطی (مدل تاپسیس و تحلیل عاملی و رگرسیون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان داده است که در یک نظام اجتماعی-اقتصادی متمرکز، توزیع فعالیت های اقتصادی غیرمتوازن است. نحوه آرایش فضایی فعالیت های اقتصادی، تعیین کننده اصلی حرکت جمعیت، سرمایه، کالا و خدمات است که درنهایت توسعه ناحیه، گره های شهری و روستایی و شبکه ارتباطی آنها را متأثر می سازد؛ این به نوبه خود، کیفیت توسعه روستایی را معین می کند.
۱۱۴.

عوامل مؤثر بر سطح سلامت روستاها (مطالعة موردی: روستاهای شهرستان شفت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ توسعه ش‍ف‍ت بی ثباتی اقتصادی سطح سلامت ارتقای سلامت روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۶ تعداد دانلود : ۵۴۰
سلامت به عنوان وضعیتی از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می شود که هم شامل فقدان بیماری و هم بهره مندی از بالاترین استاندارد سلامتی قابل دسترس، بدون تبعیض فرهنگی، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی است. در جمهوری اسلامی ایران برنامه های بسیاری در رابطه با محیط روستا از سالهای 1358 اجرا شده است. با این همه شواهد حاکی از آن است که سطح سلامت نواحی روستایی پایین است. چالش ارتقای سطح سلامت روستایی مانع بزرگی بر سر راه توسعه پایدار نواحی مزبور محسوب می شود. هدف از تحقیق حاضر بررسی سطح سلامت روستاها و عوامل مؤثرآن بوده است. شناخت ماهیت و ابعاد سلامت و عوامل تأثیرگذار آن برای برنامه ریزی ارتقای سطح سلامت نواحی روستایی ضرورت و اهمیت بسیار زیادی دارد و می تواند نقش مهمی در توسعه پایدار این نواحی داشته باشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق روستاهای شهرستان شفت استان گیلان می باشد. مشاهده مستقیم، مصاحبه با مردم محلی و تکمیل پرسشنامه اصلی ترین روش های جمع آوری داده ها بوده است.داده های جمع آوری شده بر اساس آمار توصیفی و استنباطی( مدل تاپسیس و تحلیل عاملی( مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. داده های جمع آوری شده بر اساس آمار توصیفی و استنباطی( مدل تاپسیس و تحلیل عاملی( مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه نشان می دهد که سطح سلامت جامعه روستایی پایین است. وضعیت اقتصادی، نحوه کارکرد نهادهای عمومی و مدنی، سرمایه اجتماعی و فرهنگ برخواسته از آن به گونه ای است که افراد جامعه در جستجوی منافع شخصی سلامت جامعه روستایی را در معرض خطر قرار داده اند.
۱۱۵.

سنجش جذابیت و رقابت پذیری مکان گردشگری با استفاده از مدل (TDCA) (نمونه مورد : پارک کوهسنگی مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گردشگری ارزیابی مدل TDCA جذابیت رقابت پذیری کوهسنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۶۱
بر اساس نظر سازمان جهانی توریسم، صنعت گردشگری یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی است. رقابت پذیری نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری دارد، رضایت گردشگران و جذابیت محیطی  عوامل تعیین کننده توسعه صنعت گردشگری می باشد. هدف تحقیق حاضر آن است که جذابیت و رقابت پذیری پارک گردشگری کوهسنگی مشهد را با استفاده از  مدل"جذابیت ورقابت پذیری مکان گردشگری"  (TDCA) مورد بررسی قرار دهد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق، پارک گردشگری کوهسنگی مشهد می باشد. این پارک دارای میراث تاریخی و فرهنگی بسیاری است که در آن جا تسهیلات فراغتی زیادی ایجاد شده است. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه بر اساس مدل  مزبور جمع آوری شده است. 241نفر از گردشگران در شهریور ماه 1389 به عنوان جامعه نمونه تحقیق به طور تصادفی انتخاب شده اند. اعتبار داده ها بر اساس ضریب آلفای کرونباخ  (0.88) مورد تأیید قرار گرفته است. داده های جمع آوری شده  بر اساس مدل مزبور و با استفاده از رگسیون خطی تجزیه و تحلیل شد. نتیجه نشان داد که منطقه از نظر جذابیت به نسبت مناسب، ولی توان  رقابت پذیری مطلوبی ندارد که بیانگر بی توجهی به این مسأله در برنامه ریزی گردشگری ناحیه  است. واضح است که با توجه به موقعیت شهری و مسکونی منطقه، متولیان امور جهت گسترش تسهیلات و خدمات جذاب با محدودیت هایی روبرو هستند. از اینرو در حال حاضر ، ضمن حفظ جذابیت موجود، استفاده از  عوامل مشوق گسترش توان رقابت پذیری ناحیه  نیاز اساسی توسعه صنعت گردشگری ناحیه است.
۱۱۶.

ساماندهی گردشکری در تفرجگاه های پیراشهری هماهنگ با ظرفیت تحمل محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ساماندهی طارم قابلیت ها تفرجگاه خدمات و امکانات ساکنان محلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹۶ تعداد دانلود : ۶۵۱
سرعت نو آوری های تکنولوژیکی سبب شکل گیری تحولات اجتماعی و پدیدار شدن اوقات فراغت به عنوان یکی از نیازمندی های اساسی شده است . این امر توسعه صنعت گردشگری و تفرجگاه های پیراشهری به عنوان مقصدگردشگری در مقیاس خرد را در پی داشته است. تحقیق در پی پاسخ این سوال بوده است که تفرجگاه پیراشهری چه ویژگی هایی دارد و چگونه می توان آن را ساماندهی کرد؟ بدین منظور، منطقه طارم به عنوان تفرجگاه پیراشهری انتخاب، ویژگی ها و ساماندهی فعالیت های گردشگری در آن مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق بازدید محلی، انجام مصاحبه با گردشگران و ساکنان محلی، تکمیل 200پرسشنامه توسط گردشگران و نیز برخی اصناف و نیز استفاده از برخی اسناد صورت گرفته است. داده های جمع آوری شده به صورت تطبیقی و بر اساس سه عامل« قابلیت ها»، «خدمات و امکانات» و« تاثیر پذیری ساکنان محلی» مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه نشان می دهدکه در ساماندهی گردشگری ناحیه، محیط طبیعی هم از توان گردشگری برخوردار است و هم دارای ظرفیت تحمل می باشد. جامعه میزبان از توسعه این صنعت استقبال می کند. ولی گردشگری ناحیه تنها بر بنیان خواست ساکنان شهرهای مجاور شکل گرفته و دولت نقشی در آن نداشته است. نقش دولت تا دسترسی جامعه محلی به سطح مورد نیاز خود اتکایی قابل توجه و بسیار با اهمیت است. مساعدت دولت در دستیابی جامعه میزبان به مدیریت خود اتکا از نظر سرمایه گذاری و ترویج فرهنگی اهمیت بسیار دارد.
۱۱۷.

جایگاه اقتصادی – اجتماعی زنان روستایی: مورد روستاهای کوهپایه ای فومنات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: موقعیت اجتماعی زنان روستایی اقتصادی باورهای اجتماعی فومنات (استان گیلان)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۹ تعداد دانلود : ۶۲۴
در اغلب نقاط جهان، به ویژه در جامعه روستایی، زنان نسبت به مردان محروم تر و آسیب پذیرترند. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی جایگاه اقتصادی- اجتماعی زنان روستایی و نقش باورهای اجتماعی در آن است. روستاییان کوهپایه ای فومنات ناحیه مورد مطالعه تحقیق را تشکیل می دهند. گردآوری داده های تحقیق از طریق مشاهده، بررسی میدانی، مصاحبه با اعضای شوراهای اسلامی، تکمیل پرسشنامه و برخی اسناد صورت می گیرد. این داده ها براساس مطالعه تطبیقی و نیز آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل می شوند. یافته ها نشان می دهند که جامعه روستایی توسعه نیافته دارای باورها و نظام نهاد ی ویژه است که در جامعه، موقعیتی نازل را به زنان تحمیل می کند. با افزایش آگاهی ها و تغییر باورها، می توان بستر لازم برای بهبود جایگاه اجتماعی و اقتصادی زنان روستایی را فراهم، و روند توسعه جامعه روستایی را تسریع کرد.
۱۱۸.

آسیب پذیری زنان روستایی مورد: روستاهای کوهپایه ای فومنات

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: زنان روستایی آسیب پذیری روستاهای کوهپایه ای فومنات اکولوژی سیاسی و اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۴ تعداد دانلود : ۶۰۸
آسیب پذیری شرایطی است که در رابطه با موقعیت جغرافیایی و محیطی، نیروهای اجتماعی، نهادها و ارزش های فرهنگی، انسان را در برابر خطرات متعدد طبیعی و اجتماعی حساس، ضعیف و بی دفاع می سازد. شواهدحاکی از آن است که زنان دارای موقعیت آسیب پذیرتری در جامعه روستایی می باشند. هدف اصلی تحقیق حاضر عبارت از بررسی، تجزیه و تحلیل موقعیت آسیب پذیری زنان روستایی، عوامل و عواقب آن می باشد. نواحی روستایی کوهپایه ای فومنات در گیلان ناحیه مورد مطالعه تحقیق را تشکیل می دهد. داده های تحقیق از طریق مشاهده ، تکمیل پرسشنامه در روستاهای منتخب نمونه و برخی اسناد در دسترس جمع آوری شده است. داده های تحقیق بر اساس آمار توصیفی، استنباطی، روابط کمی بین متغر ها (آزمون T، آزمون ویلکاکسون ، روش لیکرت) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه نشان می دهد که ساکنان ناحیه مورد مطالعه در معرض انواع آسیب های محیطی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارند. جمعیت آموزش ندیده، فاقد مهارت و فاقد بنیان های حفاظتی نمی تواند خود را با با بلایای طبیعی سازگار نماید ، بلکه آن را به آسیب های اجتماعی و اقتصادی مبدل می سازد. در این اکولوژی سیاسی زنان آسیب پذیری اجتماعی و اقتصادی به مراتب بالاتری را تجربه می کنند.
۱۱۹.

نقش سرمایه اجتماعی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: منطقه پشت آب سیستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه توسعه روستایی مشارکت اجتماعی پشت آب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۶۴۰
مفهوم سرمایه اجتماعی، یک مفهوم فرا رشته ای است که طی پانزده سال اخیر مورد توجه بسیاری از شاخه های علوم انسانی قرار گرفته است. این مفهوم به طورکلی بر روابط میان انسان ها تمرکز دارد. ادبیات سرمایه اجتماعی، تا به حال، علاوه بر طراحی نظری این مفهوم، در پی آن بوده که اهمیت این روابط را به لحاظ تجربی نیز به اثبات برساند. در راستای مطرح شدن مفهوم سرمایه اجتماعی شیوه های برنامه ریزی نیز با رویکرد به مشارکت مردمی و توسعه پایدار با تاکید بر شاخص هایی همچون سنجش سرمایه اجتماعی، پایداری، انعطاف پذیری و مشارکتی بودن شکل گرفته که در آن، هر منطقه در اعمال سیاست های اقتصادی همراه با درنظر گرفتن امتیاز نسبی، دارای آزادی عمل زیادی شده است. یکی از دیدگاه های توسعه که در قالب مفاهیم مطرح شده در «توسعه همه جانبه روستایی» شکل گرفته است. بنابراین، سه شاخص مورد توجه پانتام (اعتماد، مشارکت و شبکه ها) در ارتباط با سنجش سرمایه اجتماعی، در این تحقیق مورد استفاده و سنجش قرار می گیرد. با توجه به نتایج به دست آمده و 78.4 درصد امتیاز میان 106 تا 125، نشان دهنده آن است که میزان سرمایه اجتماعی در نواحی روستایی «پشت آب» زابل در حد متوسطی است. همچنین بالاترین میزان واریانس نیز در بین ابعاد سرمایه اجتماعی، مربوط به بعد شبکه بوده و این موضوع نشان از میزان بالای شبکه و پیوندهای اجتماعی در نواحی روستایی مورد مطالعه دارد. در یک جمع بندی کلی می توان گفت که میان سرمایه اجتماعی و توسعه روستایی، رابطه معناداری وجود داشته و در این رابطه، هر یک از این پارامترها می تواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد. از این رو میزان سرمایه اجتماعی متوسط در منطقه مورد مطالعه، در صورت تقویت این سرمایه و بهینه نمودن آن می تواند نقش موثری در توسعه روستایی منطقه پشت آب داشته باشد.
۱۲۰.

روستا نشینی شهری و بحران محیطی(مورد: رباط کریم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کلانشهر تهران سیستم متمرکز مهاجرت پذیری روستا نشینی شهری

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی روستایی و عشایر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی کاربردی انسانشناسی شهری
تعداد بازدید : ۱۵۵۸ تعداد دانلود : ۷۴۹
نواحی کلانشهری ایران بر اثر مهاجرت های روستایی- شهری رشد سریعی را تجربه کرده است. روند رشد کلانشهر ها موجب جذب جمعیت روستاهای پیرامون مراکز شهری شده و به ظهور حوزه تازه ای انجامیده است که تعلق فضایی مشخصی ندارد؛ نه شهر به شمار می آی د و نه خصوصیات اصیل روستایی دارد . این پدیده به روستا نشینی شهری موسوم است. روستا نشینی شهری به گسترش بحران­های محیطی، اقتصادی و اجتماعی می­انجامد. هدف اصلی تحقیق حاضر ، بررسی روستا نشینی شهری و عواقب آن است. این عواقب به عنوان بحران محیطی تلقی شده ، بعضی از آنها به این شرح است: - بحران کمی و کیفی آب؛ - تخریب فضای سبز و اراضی کشاورزی؛ - ایجاد ناامنی اجتماعی واقتصادی. ناحیه مورد مطالعه این تحقیق را روستاهای شهرستان رباط کریم تشکیل می دهد. این شهرستان در جنوب غربی استان تهران واقع شده است . داده­های مورد نیاز از طریق مشاهده پدیده های محلی، گفتگو با اعضای شوراهای اسلامی روستاها ٬ تکمیل پرسشنامه در روستاهای نمونه و مرکز بهداشت روستایی و برخی اسناد به دست آمده است. داده های جمع آوری شده از طریق مطالعه مقایسه ای، آمار توصیفی و آزمون های آماری( رگرسیون ٬ فریدمن ٬ T- student و روش لیکرت) تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه نشان می دهد که در نظام های متمرکز سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، مادر شهرهای ملی به محل جذب جمعیت مهاجر اقصی نقاط کشور تبدیل می شود. در این شهرها، بر اثر ارائه خدمات و فرصت های شغلی جاذبه جمعیتی ایجاد می شود. بر اثر بالا بودن قیمت زمین و هزینه مسکن در مادرشهرو گسترش وسایل حمل و نقل عمومی و خصوصی، روستاهای پیرامونی محل تمرکز اقشار کم درآمد اجتماعی می شود؛ دسترسی آنان به خدمات از نظر کیفی تنزل می یابد و نا امنی طبیعی ( بحران آب و زیست- محیطی) ناامنی اقتصادی، (بیکاری و تمرکز فقر) و نا امنی اجتماعی (کجرورهای اجتماعی) به عنوان بحران های محیطی بروز می نماید.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان