سید وحید عقیلی

گسترش تلفن های همراه دگرگونی هایی را در ویژگی های فردی و تعاملات اجتماعی افراد جامعه ایجاد کرده است. تلفن همراه با ظرفیت های انتخابی که فراهم کرده است، به ابزار جدیدی برای انعکاس «خود» و «دیگری» و شکل گیری هویتی جدید تبدیل شده است. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر استفاده از تلفن همراه بر هویت شخصی مدرن پرداخته است. بر اساس رویکردهای نظری، بویژه چارچوب نظری گیدنز، پنج شاخص بازتابندگی خود و خودبیانگری، تعاملات و ارتباطات گسترده، تجربه ازجاکندگی زمان و مکان، تجربه اضطراب واعتماد و تجربه آزادی، استقلال فردی و قدرتمندی در دوران مدرنیته متاخر که منجر به شکل گیری هویت شخصی می شوند، به عنوان شاخص های هویت شخصی مدرن در نظر گرفته شده است. به این منظور 300 نفر از جوانان شهر تهران که دارای تلفن همراه بودند، به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. داده های گردآوری شده، با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی LSD مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد استفاده های چند منظوره رسانه ای از تلفن همراه مانند گوش دادن به رادیو و موسیقی، تماشای تلویزیون و ورود به جهان مجازی اینترنت از ویژگی هایی است که هویت شخصی مدرن را تقویت می کند و کانونی بودن فرد و خواسته های او را معنا می بخشد.

برای تبیین سیاستگذاری رسانه ای دو رویکرد وجود دارد، رویکرد اول که رویکرد سنتی به سیاستگذاری رسانه است، رسانه ها را نهادهایی قابل سیاستگذاری می داند و در این راستا بیشتر نقش دولت ها و حاکمیت ها را پر رنگ می کند که چطور دولت ها برای حفظ منافع عمومی دست به سیاستگذاری رسانه ای می زنند. رویکرد دوم رویکردی است که به لحاظ پیشرفت های تکنولوژیک حوزه ارتباطات و ظهور رسانه های نوین عرصه رسانه را عرصه ای غیرقابل سیاستگذاری می داند. طبق این چارچوب نظری می توان مدلها و نظریه های موجود در حوزه سیاستگذاری رسانه ای را در قالب این دو رویکرد از یکدیگر مجزا کرد. با اتکا به رویکرد نظری اول، این پژوهش، با روش نظریه زمینه ای تلاش دارد فرایند سیاستگذاری خبری در سیمای جمهوری اسلامی ایران را در قالب یک مدل ارائه کند. نظریه حاصل نشان می دهد که پدیده اصلی چنین فرایندی مضمونی تحت عنوان "" اهمیت دادن سردبیر خبر به سوژه محوری یا اصالت ارزش رویداد در اخبار سیما"" است که تحت تأثیر متغیرهایی، سیاستگذاری خبری اثربخش را تبیین می کند. بنابراین براساس تحلیل داده های بدست آمده از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته و مدل به دست آمده از تحقیق، می توان نتیجه گرفت که فرایند سیاستگذاری خبری در سیمای جمهوری اسلامی ایران بایستی رویکرد خود را در ارائه اخبار از مصلحت اندیشی به سوژه محوری تغییر داده تا بتواند در زمان های حساسی همچون انتخابات مخاطب را جذب و سیاست های کلان سازمان را تحقق بخشد.

در طراحی الگوی توسعه جمهوری اسلامی ایران، موارد اختلاف متعددی در میان نخبگان وجود دارد؛ یکی از این موارد اختلافی، مبانی طراحی الگوی توسعه نظام ارتباطات و فضای مجازی به شکل اعم و مواردی مانند طراحی مبانی شبکه های اجتماعی بومی، به صورت خاص است؛ این مقاله به شناخت و واکاوی همین اختلاف ذهنیت ها در این حوزه می پردازد؛ اینکه آیامی توان فضای مجازی، اینترنت، رسانه های اجتماعی و به طور خاص شبکه های اجتماعی را براساس فرهنگ و هویت هر کشور، سیاستگذاری، مدیریت و برای توسعه برنامه ریزی کرد؟ و اگر ممکن است، اصول حاکم بر آن چه خواهد بود؟ و ... . این مقاله، تفاوت عمده ای با عموم کارهای پژوهشی موجود در کشور دارد؛ عموم پژوهش های صورت گرفته در کشور، در این حوزه، با اتخاذ رویکردی ماتریالیستی و احتساب فرهنگ به مثابه یک متغیر وابسته در برابر متغیرهای مستقلی مانند فناوری، به دنبال یافتن نوع و عمق تأثیرات فضای سایبر، رسانه ها و شبکه های اجتماعی بر فرهنگ و هویت ما هستند. در حالیکه در این مقاله، با استفاده از روش کیو، سعی براین بوده است تا ذهنیت های موجود در بین نخبگان، مدیران، سیاستگذاران، فعالان و دست اندرکاران حوزه فضای مجازی را نسبت به نقشی که می تواند فرهنگ و هویت، به مثابه یک متغیر مستقل بر ایجاد شبکه های اجتماعی بومی داشته باشد، را شناخت؛ در این تحقیق با تجزیه و تحلیل پرسشنامه هایی که در اختیار فعالان مؤثر فضای مجازی کشور قرار داده شد، به صورت روشن، در پایان 5 نوع ذهنیت نسبت به این مسئله (نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل گیری شبکه های اجتماعی) یافته شد که ابعاد هرکدام از آنها در این مقاله به صورت اختصار ولی گویا توضیح داده شده است؛ امری که پیش از این در پژوهش های مشابه سابقه نداشته است. و در پایان این مقاله نیز براساس درکی که از این ذهنیت ها و نسبت مابین آنها پیدا شده، توصیه هایی عملیاتی برای سیاستگذاران کشور در این حوزه مطرح گردیده است.

"در پژوهش حاضر که به بررسی موضوع هویت فرهنگی در محتوای روایی مجموعه‌های تلویزیونی ایرانی پرداخته است، هویت، به سطوح و انواع فردی و جمعی و هویت جمعی، خود به هویت‌های قومی، ملی، دینی و مدرن تقسیم می‌شود. از آنجا که هویت فرهنگی، در اصل برساخته‌ای از تعامل و پیوند بین مؤلفه‌های گفته شده در ساختار اجتماعی است، کلیه مفاهیم یاد شده را دربر می‌گیرد. این مفهوم در قالب نظریه کاشت گربنر، به عنوان الگویی معنایی مطرح است که از طریق مجموعه‌‌های نمایشی تلویزیون، بازنمایی و به مخاطبان القا می‌شود. برای بررسی موضوع پژوهش، مجموعه تلویزیونی «خط‌شکن» به روش هدف‌مند انتخاب شده است. از کل 22 قسمت این مجموعه، 14 قسمت و 16 صحنه (به عنوان کوچک‌ترین واحد تحلیل) به روش تحلیل نشانه‌شناختی، مورد بررسی قرار گرفته است. نشانه‌ها و رمزهای موجود در قسمت‌ها و صحنه‌های انتخاب شده که دارای مضامین هویت فرهنگی هستند، بر اساس روش تحلیل جان فیسک، در سه سطح رمزگان واقعیت، بازنمایی و ایدئولوژی، تحلیل و ارزیابی شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در این مجموعه تلویزیونی هویت دینی، به عنوان هویت فرهنگی پایه و برتر بازنمایی شده است. در مقابل، هویت ملی و مدرن نیز به عنوان سطوحی از هویت فرهنگی با بار ارزشی پایین به نمایش درآمده است. " بازنمایی، نشانه‌شناختی، هویت دینی، هویت فرهنگی، هویت مدرن، هویت ملی

در این پژوهش به بررسی نقش فضای سایبری در پیشبرد دیپلماسی عمومی مدرن می پردازیم. این تحقیق بر حسب دستاوردها و نتایج از نوع کاربردی و با توجه به اهداف از نوع توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری، اساتید مرتبط در حوزه علوم سیاسی، روابط بین الملل و ارتباطات از دانشگاه های معتبر شهر تهران هستند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس 14 نفر از بین آنها انتخاب شد . دو سوال بر اساس نظرات شرکت کنندگان طراحی شدند: الف) نقش شبکه های اجتماعی بر پیشبرد دیپلماسی عمومی مدرن چیست؟ و ب) مزایای ارتباطات سایبری در پیشبرد دیپلماسی عمومی مدرن چه می باشد؟ نظرات متخصصان با استفاده از پرسشنامه 23 گزینه ای (بر اساس مقیاس لیکرت) جمع آوری شد و بر اساس روش دلفی مورد بررسی و پالایش قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آماده نتیجه گرفته شد که فضای مجازی از طریق تاثیر بر ابعاد توسعه سیاسی کشور با مکانیزم هایی نظیر: گسترش ابراز نظرات سیاسی، آگاهی بخش نسبت به جریانهای سیاسی، تبلیغ و معرفی احزاب خاص و غنی کردن گسترش رقابت های سیاسی و جناحی و همچنین زمینه و بستری برای کمک به دیپلماسی می تواند اثرات مهمی بر دیپلماسی عمومی مدرن ایجاد نماید.

در دنیای امروز هویت به عنوان مهم ترین جنبه شخصیت انسانی، متأثر از نسبیت گرایی پست مدرنیسم معنایی دگرگون یافته و جایگاه زنان و هویت آنان را دچار تغییراتی کرده است. از سوی دیگر، تلویزیون تصورات ما را درباره مسائل بنیادین اجتماعی شکل می دهد. این مقاله، می کوشد تا چگونگی بازنمایی هویت جنسیتی را در قالب نشانه های پست مدرن، در دو سریال «زمانه» و «تکیه بر باد» مطالعه کند. به این منظور با استفاده از رویکرد برساخت گرا در نظریه بازنمایی استوارت هال این موضوع را بررسی کرده است. جامعه آماری این پژوهش، پربیننده ترین سریال های سال 1391 بودند که به لحاظ محتوایی بیشترین ارتباط را با هدف پژوهش داشتند. برای روش پژوهش، الگویی ترکیبی از نشانه شناسی انتخاب شد. چنین به نظر می رسد، در این دو سریال، بازنمایی های زنانه، نمایش دهنده شخصیتی هستند که خصلت های سنتی و مدرن را به طور تلفیقی به همراه دارند. سریال ها نوعی بازنمایی منفی از شکل گیری هویت پست مدرن در پیش گرفته اند.

تحقیق حاضر، نقش شبکه های اجتماعی مجازی بر شکل گیری ارتباطات بین فرهنگی (درایران)است که با روش مطالعه کتابخانه ای و اسنادی و ابزار فیش برداری به بررسی اهمیت و تاثیرات این شبکه ها و شکل گیری و تغییرات ارتباطات بین فرهنگی در این فضا پرداخته است. با توجه به پیشینه تحقیق و نظریاتی که مطرح  شده و تحقیقاتی که انجام گرفته است، مشخص شد که ارتباط گری در فضای مجازی بدون پذیرش فرهنگ و  پذیرش فرهنگها بدون در نظر گرفتن آداب و رسوم، عقاید و در نهایت به وجود آمدن فرهنگی مشترک امکان پذیر نیست. ارتباطات بین فرهنگی در این فضا معمولا به سمت جذب فرهنگ ها یا حداقل اثرپذیری از فرهنگ های دیگر شکل می گیرد. این ارتباطات قطعا بر روابط ملتها، مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و توسعه یا پسرفت آنها نیز اثرگذار است. در پایان، نتیجه گیری و پیشنهادات لازم مطرح شد.

امروزه مصرف رسانه ها در سراسر جهان بسیار بالاست و با پیشرفت فناوری، فرصت های بیشتری برای انتخاب مخاطبان در موقعیت ها، مکان ها و با رفتارهای مختلف در سراسر جهان ایجاد شده است. این فرصت، سپهر رسانه ای را گسترده ترکرده و شیوه ای را که مخاطبان در آن تعامل و استفاده می کنند، تغییر داده است. در دهه های اخیر، با توجه به تغییرات چشمگیر فنّاوری، اقتصاد، سیاست و جامعه، نگرش و نقش مخاطبان رسانه در سراسر جهان به طور چشمگیری تغییر کرده و این امر به نوبه خود بر استراتژی های رسانه ای، تولید محتوا و همچنین تغییر مدل های تجاری تأثیر گذاشته است. در پژوهش پیش رو، با استفاده از روش تحقیق آینده پژوهی دلفی و با بررسی دیدگاه های 15 متخصص حوزه رسانه، عوامل مؤثر بر چگونگی مصرف مخاطبان آینده رسانه بررسی شده است. یافته ها حاکی از آنند که در آینده مخاطبان هیچ گونه محدودیتی در نحوه مصرف، ابزار ارتباطی، زمان و مکان استفاده از رسانه ندارند و تحت هر شرایطی می توانند رسانه را مصرف کنند و از سوی دیگر نقش آنها می تواند بین فرستنده و گیرنده مدام در حال جابه جایی باشد(مدل ارتباطی تعاملی). این مخاطبان  قدرت انتخاب در میان طیف گسترده ای از محتوا و خدمات از پلتفرم های مختلف دارند و در نهایت آنها خود می توانند محتوا را تولید کنند و به مصرف کنندگانی هوشمند، تولید مصرف کننده و تولیدکننده طراح خدمت تبدیل می شوند که همه اینها بر اثر تقسیم بندی مخاطبان در محیط همگرایی رسانه ای است.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه استفاده از شبکه های اجتماعی با هوش شناختی، هوش هیجانی، خلاقیت و ویژگی های شخصیتی در کاربران می پردازد. روش تحقیق به کار برده شده در این پژوهش توصیفی، همبستگی بوده و با استفاده از ضرایب همبستگی محاسبه شده، اقدام به تدوین مدل ساختاری گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوره دوم شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل با 400 نفر انتخاب شد. اطلاعات لازم به وسیله پنج پرسشنامه هوش ریون، هوش هیجانی بار- آن، خلاقیت تورنس، ویژگی های شخصیتی پنج عاملی نئو[1] و پرسشنامه محقق ساخته شبکه هایاجتماعی جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات آزمون نیز در دوطبقه توصیفی و استنباطی صورت گرفت که عمده ترین نتایج آن بدین قراراست: بر اساس نتایج مشخص شد که اثر مستقیم هوش بر استفاده از شبکه های اجتماعی معنادار نمی باشد، اما اثر هوش بر شبکه های اجتماعی با مداخله هوش هیجانی به صورت معکوس معنادار است. هم چنین نتایج پژوهش حاکی از آن بود که اثر مستقیم هوش هیجانی توانسته است استفاده از شبکه اجتماعی را پیش بینی کند. فرضیه پژوهشی مبنی بر این که خلاقیت، استفاده از شبکه های اجتماعی را پیش بینی می کند، تأیید نشد. اثر ویژگی های شخصیتی بر شبکه های اجتماعی با مداخله هوش هیجانی به صورت معکوس معنادار است و هوش هیجانی در مقایسه با سایر متغیرهای شناختی نقش بیشتری در پیش بینی استفاده از شبکه های اجتماعی دارد.

شبکه اجتماعی اینستاگرام از محبوبیت بالایی در ایران و جهان برخوردار است و توانسته است نظرات بسیاری را به خود جلب نماید. امکانات پلتفرم این شبکه اجتماعی امکان مناسبی برای فعالان اقتصادی و شرکت های مختلف فراهم آورده است تا تبلیغات خود را در این شبکه ارائه نمایند و مخاطبان را برای خرید خدمات یا کالاها ترغیب نمایند. آمارهای منتشرشده نیز نشان می دهد که بسیاری از شرکت های داخلی و خارجی در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند. با این توصیف، این سؤال پیش می آید که چه سنجه هایی برای سنجش اثرگذاری تبلیغات در شبکه اینستاگرام را می توان ارائه نمود؟ برای پاسخ به این سؤال در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است و 36 تحقیق شاخص در این عرصه (18 تحقیق داخلی و 18 تحقیق خارجی) موردارزیابی قرار گرفته اند و کوشش شده است تا ابعاد و مؤلفه های برای سنجش این اثرگذاری ارائه شوند. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که برای سنجش اثرگذاری تبلیغات در اینستاگرام می توان بر روی چهار بعد شامل ابعاد مرتبط با تبلیغ، ابعاد اثرگذاری روانی- زیستی، ابعاد مرتبط با برند و ابعاد مرتبط با رسانه تأکید کرد. هر یک از این ابعاد خود شامل مؤلفه های مختلفی هستند که محققان ارتباط میان آنها و اثرگذاری تبلیغات در اینستاگرام را مورد تأیید قرار داده اند. در پایان این تحقیق، با توجه به وضعیت خاص بهره گیری از اینستاگرام در ایران، پیشنهاداتی برای صاحبان صنایع و شرکت ها آورده شده است که بتوانند در این عرصه به موفقیت بیشتری دست یابند.