پروانه سبحانی

در مطالعه حاضر، با هدف شناسایی پهنه هایی با بیشترین حساسیت اکولوژیک و اولویت بالا در حفاظت، به زون بندی پارک ملی گلستان با استفاده از شاخص های مکانی و روش های تصمیم گیری چندمعیاره در قالب روابطی خطی اقدام شد. مطابق نتایج، این منطقه بر اساس نوع استفاده و اهداف مدیریتی دارای 6 زون اصلی از جمله زون 1، 2، 3، 4، 7، و 8 است. همچنین زون 9 به عنوان اندوختگاه زیست کره برای این پارک ملی در نظر گرفته شد. نتایج وزن دهی نشان داد در زون 1 شاخص های «دست نخوردگی زیستگاه» و «منحصربه فرد بودن زیستگاه»، در زون 2 «معرف بودن زیستگاه» و « حضور یا وابستگی گونه های حفاظتی» و «اهمیت زیستگاه»، در زون های 3 و 4 « منابع تفرجگاهی»، و در زون 7 «امکانات و زیرساخت ها» دارای بالاترین اولویت هستند. مطابق نتایج زون بندی، بیشترین وسعت به زون 1 (29%) و کمترین وسعت به زون 7 (1%) اختصاص یافته است. نتایج این مطالعه نشان داد پارک های ملی و مناطق تحت حفاظت را می توان بر پایه سه زون پهنه بندی کرد. در این منطقه زون امن (زون های 1 و 2) 55 درصد، زون توسعه غیرفیزیکی (3 و 8) 41 درصد، و زون توسعه فیزیکی (4 و 7) 4 درصد از وسعت پارک را شامل می شود.

طبیعت گردی پایدار، مناسب ترین شکل گردشگری در زیست بوم های طبیعی است که می تواند منجر به حفاظت از طبیعت و بهبود در وضعیت معیشت ساکنین محلی شود. بدین ترتیب برنامه ریزی برای توسعه طبیعت گردی باید به گونه ای صورت گیرد که کمترین آسیب را در منطقه و تنوع زیستی آن به دنبال داشته باشد. در مطالعه حاضر با هدف توسعه طبیعت گردی پایدار در جنگل های مانگرو خمیر و قشم به برنامه ریزی راهبردی و اولویت بندی راهبردهای ارائه شده در این منطقه، با استفاده از مدل SWOT-PESTLE پرداخته شد. مطابق نتایج، از بین عوامل درونی و بیرونی، فرصت ها بالاترین وزن را به خود اختصاص داده اند. همچنین عوامل بیرونی (فرصت ها و تهدید ها) دارای امتیاز بیشتری نسبت به عوامل درونی (قوت ها و ضعف ها) می باشند. نسبت راهبردهای به دست آمده در هر یک از حوزه های راهبردی حاکی از آن است که راهبردهای " توسعه مشارکتی طبیعت گردی ( WO ) " با 32 درصد دارای بالاترین مقدار در بین راهبردهای مورد بررسی در این منطقه می باشد. در این راستا برنامه ریزان و مدیران باید به بهبود و ارتقاء فرصت ها و کاهش ضعف ها در این منطقه بپردازند. بر اساس اولویت بندی راهبردها، راهبرد پهنه بندی و توسعه فعالیت های تفرجی متناسب در منطقه (در حوزه SO ) دارای بالاترین اولویت و راهبرد مدیریت اثربخش زیرساخت های جاده ای و شبکه دسترسی به پسکرانه منطقه (در حوزه ST ) دارای کمترین اولویت است. بنابراین برنامه ریزی راهبردی توسعه طبیعت گردی پایدار در رویشگاه های منحصربه فرد مانگرو خمیر و قشم، ایجاب می کند تا در چارچوب طرح مدیریت، مبتنی بر زون بندی رویشگاه، خدمات اکوسیستمی آن برنامه ریزی شود و توسعه فعالیت های طبیعت گردی در این منطقه، در چارچوب محدوده های مدیریتی و حفاظتی، محور توجه و برنامه ریزی قرار گیرد.

درک فرهنگی جوامع از رویشگاه های جنگلی، دریافت خدمات فرهنگی، حفاظت و استفاده پایدار از این اکوسیستم ها امری ضروری است. در جنگل های مانگرو خمیر-قشم خدمات فرهنگی، به ویژه گردشگری نقش بسیار مهمی دارد، بدین ترتیب در مطالعه حاضر میزان ادراک جوامع محلی و گردشگران از خدمات فرهنگی این اکوسیستم طبیعی موردبررسی قرار گرفت. گردآوری داده ها به روش پیمایشی و از طریق پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده انجام گردید. تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات نیز به روش کمی و آزمون های آماری توصیفی و استنباطی در نرم افزار SPSS22 صورت گرفت. روایی پژوهش مبتنی بر روش های سازه و صوری و پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ (9/0= α) محاسبه شد. جامعه آماری شامل جوامع محلی و گردشگران بود و حجم نمونه نیز به ترتیب برابر با 380 و 100 نفر در نظر گرفته شد. نمونه گیری در این مطالعه به روش خوشه ای با در نظر گرفتن سهم جمعیت هر یک از روستاها برای جوامع محلی و برای گردشگران نیز به روش سامانمند به تفکیک جنسیت زنان و مردان بوده است. مقایسه میانگین درک جوامع محلی و گردشگران از خدمات فرهنگی جنگل های مانگرو خمیر-قشم نشان داد که بیشترین میزان ادراک به دست آمده مربوط به جوامع محلی به دلیل وابستگی به جنگل های مانگرو در تأمین نیازهای روزانه و از طرفی حس تعلق مکانی با زندگی در مجاورت این رویشگاه های طبیعی و ارزشمند است. علاوه بر این ابعاد خدمات فرهنگی بررسی شده در این مطالعه ارتباط معنادار و مستقیمی با درک جوامع محلی و گردشگران دارد که حاکی از اختلاف معناداری در بین این ابعاد است. نتایج مستقیم یا غیرمستقیم بودن ابعاد خدمات فرهنگی نیز نشان داد که ابعاد «حس مکان و الهامات»، «تنوع فرهنگی» و «روابط اجتماعی» به طور مشترک در هر دو جامعه آماری موردبررسی، از تأثیر مثبت و مستقیمی برخوردار هستند. بر این اساس ایجاد آگاهی و بالا بردن درک ذینفعان از اهمیت و حساسیت های زیستی این رویشگاه های طبیعی و ارزشمند، می تواند ضمن کاهش فشار بر منابع طبیعی، موجبات بهبود نگرش و تمایلات آن ها را نسبت به حفظ اراضی جنگلی و حفاظت بیشتر از این منابع را فراهم آورد. 

امروزه، فعالیت های طبیعت گردی، با هدف بهره مندی از عناصر طبیعی و همچنین حفظ طبیعت توأم با ارائهٔ مزایای مالی و اقتصادی به جوامع محلی، تقاضای چشمگیری دارد. فرایند طبیعت گردی وابسته به عملکرد مطلوب طبیعت گرد، جامعهٔ محلی میزبان و تورهای طبیعت گردی است. تداوم توسعهٔ فعالیت های طبیعت گردی مستلزم ارزیابی پایداری عملکرد تورهای طبیعت گردی و درک رضایت بازدیدکنندگان برای تضمین پایداری طولانی مدت در بوم سازگان طبیعی است. بر این اساس، در مطالعهٔ حاضر، به ارائهٔ فهرستی از شاخص ها برای ارزیابی پایداری عملکرد تورهای طبیعت گردی و اهمیت آن ها در توسعهٔ طبیعت گردی پایدار جنگل های مانگرو خمیر - قشم پرداخته شد. بدین منظور، با استفاده از پرسش نامهٔ دلفی و تحلیل نظر کارشناسان و متخصصان به شناسایی و اولویت بندی 76 شاخص پیشنهادی اقدام شد. نتایج به دست آمده حاکی از اهمیت عملکرد مسئولانهٔ تورها در برابر طبیعت گردان و همچنین حفظ کیفیت محیط طبیعی با افزایش سطح آگاهی و آموزش طبیعت گردان و بازدیدکنندگان پیش از سفر و بازدید از طبیعت بود. علاوه براین، نتایج رتبه بندی شاخص ها نشان داد که بالاترین اولویت مربوط به «دورهٔ آگاه سازی طبیعت گردان قبل از سفر» و در بین ضرایب نهایی بیشترین رتبه به «مصرف مدیریت شدهٔ آب شرب» اختصاص یافته است. بدین صورت، 14 شاخص به عنوان شاخص های برتر و با بالاترین رتبه برای ارزیابی پایداری عملکرد تورهای طبیعت گردی و همچنین توسعهٔ طبیعت گردی پایدار شناسایی و انتخاب شد. در مطالعهٔ حاضر، فهرست شاخص های شناسایی شده می تواند به شناسایی تورهای ایدئال طبیعت گردی و همچنین ارزیابی پایداری عملکرد آن ها برای کسب رضایت جوامع محلی، تجربهٔ ماندگار طبیعت گردان از سفر و همچنین توسعهٔ طبیعت گردی پایدار در جنگل های مانگرو خمیر - قشم به عنوان یکی از عمده ترین مقاصد طبیعت گردی و با بالاترین تقاضای گردشگری کمک کند. شایان ذکر است که فهرست شاخص های ارائه شده نه تنها برای محدودهٔ مورد مطالعه، بلکه برای سایر مقاصد طبیعت نیز، که دارای قابلیت توسعهٔ طبیعت گردی و اجرای تورهای طبیعت گردی هستند، کاربرد و اهمیت بسیاری دارد.

امروزه بر همگان روشن است که فعالیت گردشگری در اکوسیستم های طبیعی تا حد بسیار زیادی متأثر از شرایط اقلیمی منطقه هدف است و هوا و اقلیم در فعالیت گردشگری بالاترین سهم را در میان سایر عوامل انتخاب مقصد گردشگری دارد. در این تحقیق با هدف تعیین زمان مناسب طبیعت گردی در جنگل های مانگرو خلیج نایبند که یکی از مقاصد پر جاذبه جنوب کشور به شمار می رود، اقدام به بررسی شاخص های  TCI  و PET در خلال سال های 2000 تا 2022  شد. نتایج حاصل از شاخص TCI نشان از آن دارد که مطلوب ترین فصل گردشگری به اواخر پاییز و زمستان اختصاص دارد و بالاترین میزان مطلوبیت مربوط به ماه های آذر و بهمن است. براساس این شاخص کمترین میزان مطلوبیت از منظر شرایط اقلیمی به ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر تعلق دارد. همچنین مطابق نتایج حاصل از بررسی شاخص PET که از مهم ترین شاخص های فیزیولوژیک مربوط به بدن انسان است، کمترین میزان تنش گرمایی و سرمایی حس شده به ماه های آبان و اسفند اختصاص دارد و این ماه ها بالاترین مطلوبیت را در مقایسه با سایر ماه های سال برای فعالیت های گردشگری و طبیعت گردی در منطقه دارند. در مقابل، کمترین میزان مطلوبیت از نظر تنش گرمایی به ماه های فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر تعلق دارد. کاربرد هر دو روش نشان داد که با نتایج مشابهی همراه هستند و برای گردشگاه های مشابه با توجه به داده های اقلیمی در دسترس قابل استفاده هستند. توجه به چگونگی شرایط آسایش اقلیمی در خلیج نایبند با در نظر گیری رشد روز افزون گردشگران و طبیعت گردان در جنگل های مانگرو این منطقه و حساسیت های ویژه ی این رویشگاه از دیدگاه حفاظتی، می تواند کمک شایان توجهی بر رشد و توسعه فعالیت گردشگری و همچنین حفاظت هرچه صحیح تر از پتانسیل های ارزشمند این اکوسیستم طبیعی داشته باشد.

زمینه و هدف: توسعه تورهای طبیعت گردی پایدار در زیست بوم های طبیعی مستلزم برنامه ریزی با نگاهی به آینده و کم ترین آسیب به منطقه و تنوع زیستی آن است. از این رو مطالعه حاضر، با هدف تدوین سناریوهای توسعه تورهای طبیعت گردی پایدار در جنگل های مانگرو ایران انجام شد. در این راستا، تدوین سناریوهای توسعه تورهای طبیعت گردی پایدار می تواند توسعه طبیعت گردی را در منطقه مورد مطالعه بهبود بخشیده و در ارتقای پیشران های کلیدی در راستای وضعیت محیط زیستی، اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی و پایداری منطقه نیز اثرگذار باشد.روش شناسی: این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، تحلیلی-اکتشافی است.  برای شناسایی عمده ترین شاخص های پایداری برای ارزیابی عملکرد تورهای طبیعت گردی، ابتدا فهرستی بر اساس مطالعات صورت گرفته شامل 3 بعد، 15 متغیر و 41 شاخص تهیه گردید. گردآوری اطلاعات براساس مطالعات نظری و سوابق موجود انجام شد. جامعه آماری پرسش شونده نیز، بر اساس جدول مورگان 25 نفر بوده که از بین مؤسسات گردشگری و مجریان برگزارکننده تورهای طبیعت گردی انتخاب شدند. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها از طریق روش های تحلیل ساختاری و سناریونگاری در نرم افزارهای MicMac و Scenario Wizard صورت گرفت.یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که 41 شاخص به عنوان عوامل کلیدی، در تورهای طبیعت گردی پایدار نقش دارند. از بین شاخص ها، حفظ کیفیت محیط دارای بیشترین تأثیرگذاری و شاخص سابقه فعالیت کارکنان دارای بیشترین تأثیرپذیری است.  نتایج حاصل از وضعیت های گوناگون نیز، احتمال 8 سناریو را بیش از سایر سناریوها نشان می دهد و احتمال وقوع سایر سناریوها نیز ضعیف و بسیارضعیف است.نتیجه گیری: با توجه به 27 وضعیت تدوین شده برای 11 عامل، مطابق نتایج 3 سناریو قوی، 8 سناریو با سازگاری بالا و 3152 سناریو ضعیف حاصل گردید. در این راستا، مجموع سناریوهای قابل قبول، 88 وضعیت را شامل می شوند که 56 درصد با وضعیت مطلوب، 32 درصد با وضعیت ایستا و بینابین و 12 درصد از وضعیت بحرانی برخوردار هستند. بدین معنا که نیمی از وضعیت های موجود در بین سناریوها در حالت مطلوب قرار دارند. نتایج تحلیل سناریوها نشان داد که گروه اول ایده آل ترین شرایط را برای توسعه تورهای طبیعت گردی پایدار در جنگل های مانگرو ایران فراهم می سازند و به طورکلی سناریوهای این گروه نشان دهنده وضعیت مثبت و توسعه دهنده تورهای طبیعت گردی پایدار در این منطقه است.نوآوری و اصالت: اساس تدوین سناریوهای آینده پژوهی برای توسعه تورهای طبیعت گردی پایدار در جنگل های مانگرو ایران، بر پایه حفظ کیفیت محیط و استفاده مطلوب از منابع با افزایش آموزش و بهبود فرهنگ طبیعت گردی در بین طبیعت گردان و جامعه محلی است. بنابراین، توانایی کمی کردن ارزش طبیعت برای طبیعت گردان پیامدهای مهمی برای مدیریت منابع طبیعی و سیاست های توسعه پایدار به همراه دارد و همچنین می تواند به توانمندسازی طبیعت گردان از طریق ایجاد دانشی عمیق نسبت به حساسیت های بوم شناختی مقصد سفر و حفاظت آن نیز کمک نماید.

بهره گیری از شاخص های اقلیم آسایش برای توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت، برای برنامه ریزی صحیح در این مناطق، دارای اهمیت بالایی است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و انتخاب بهترین شاخص اقلیم گردشگری برای تعیین زمان مناسب و توسعه فعالیت های گردشگری در منطقه حفاظت شده حرا، به رتبه بندی شاخص های اقلیمی پرداخت. جمع آوری داده های اقلیمی برای سال های 1996 تا 2021، از ایستگاه سینوپتیک قشم تهیه شد. سپس به بررسی شاخص های اقلیم آسایش از جمله اقلیم گردشگری، اقلیم تعطیلات، بیکر، استاندارد دمای مؤثر، فشار عصبی، ترجونگ و ماهانی پرداخته شد. مطابق نتایج، در شاخص اقلیم گردشگری بهترین زمان آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین، و در اقلیم تعطیلات آذر، دی، بهمن و اسفند می باشد. در شاخص بیکر نیز آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین، شرایط محیط برای فعالیت های گردشگری مناسب است. در شاخص دمای استاندارد مؤثر آذر، دی، بهمن و اسفند مناسب ترین ماه ها شناسایی شد. همچنین در شاخص فشار عصبی، مطلوب ترین زمان مهر و اسفند می باشد و در شاخص ترجونگ دی، بهمن و اسفند بهترین ماه ها انتخاب شدند. در نهایت در شاخص ماهانی آذر، دی و بهمن از مطلوبیت بیشتری برخوردارند. به طورکلی رتبه بندی شاخص های اقلیمی نشان داد که شاخص اقلیم گردشگری دارای جامعیت بیشتر و با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، از نتایج واقعی تری برخوردار است. در بین شاخص ها همچنین، به ترتیب بیشترین رتبه به شاخص های ترجونگ، اقلیم تعطیلات، ماهانی، دمای استاندارد مؤثر، بیکر و فشار عصبی اختصاص یافت. نتایج این مطالعه به برنامه ریزان گردشگری کمک می نماید تا به تعیین زمان مطلوب گردشگری در این منطقه اقدام کنند. 

پیشینه و هدف     پایش روند تغییرات بلندمدت کاربری های اراضی در مناطق حفاظت شده و ارزیابی ریسک اکولوژیک، یکی از روش های مدیریتی مناسب برای پیش گیری از روند تخریب و تهدید زیستگاه در این مناطق است. منطقه حفاظت شده حرا به عنوان بزرگ ترین رویشگاه های طبیعی در حوزه خلیج فارس شناخته شده است و از نظر تنوع در فرم رویشگاه، دارای سه تیپ دلتایی، جزیره ای و ساحلی با پوشش های پرتراکم کم تراکم و تنک می باشند. این منطقه هم چنین از غنای بالای گیاهی و جانوری و چشم اندازهای بکر طبیعی برخوردار است. از این رو کنترل روند تغییرات ناشی از توسعه انواع فعالیت های انسانی و همچنین ارزیابی میزان ریسک اکولوژیک ناشی از این فعالیت ها، امری ضروری است. در این راستا عمده ترین سوالات تحقیق عبارتند از: 1) روند تغییرات کاربری های اراضی در محدوده مورد مطالعه از چه وضعیتی برخوردار است؟ 2) میزان ریسک اکولوژیک در این منطقه چه قدر است؟ 3) با توجه به روند تغییرات کاربری اراضی و ریسک اکولوژیک در منطقه، شاخص های الگوی سیمای سرزمین از چه وضعیتی برخوردار است؟ روش شناسیدر این مطالعه از نقشه توپوگرافی منطقه مورد مطالعه (در مقیاس 1:25000) و تصاویر ماهواره ای لندست TM سال 1989 و 1999، لندست ETM+ سال 2009 و OLI_TIRS سال 2021 برای ارزیابی تغییرات کاربری اراضی و یکپارچگی زیستگاه استفاده شد. به منظور طبقه بندی تصاویر از روش الگوریتم جنگل تصادفی استفاده شده و صحت طبقه بندی نیز با استفاده از صحت کلی که از ماتریس سردرگمی حاصل می شود، مورد بررسی قرار گرفت.برای به دست آوردن شاخص ریسک اکولوژیک از روش نمونه برداری فاصله ای، در مقیاس زمانی استفاده شد. از این رو محدوده مورد مطالعه به واحدهای ارزیابی ریسک اکولوژیک به مساحت 10 * 10 کیلومتر تقسیم بندی شدند. سپس بر اساس تعداد شاخص های از دست رفته (آسیب دیده) سیمای سرزمین در هر سال، میزان ریسک اکولوژیک محاسبه و نتایج به دست آمده به عنوان پیکسل مرکزی، به مناطق ارزیابی اختصاص یافت. در این مطالعه علاوه بر سنجش میزان ریسک اکولوژیک، از شاخص جداسازی سیمای سرزمین (Si) برای نشان دادن درجه پراکندگی لکه ها، از شاخص تکه تکه شدن منظر برای بررسی یکپارچگی زیستگاه (Fi)، شاخص بعد فراکتالی (FDi) و آسیب پذیری (Vi) نیز برای سنجش نظم هندسی و پیچیدگی شکل لکه ها استفاده شد. یافته ها و بحثتوسعه فعالیت های انسانی باعث تغییرات چشم گیری در ساختار و عملکرد اکوسیستم های طبیعی سرزمین شده است. بنابراین پایش مداوم و درک پویایی مکانی-زمانی از تغییرات کاربری اراضی و ریسک اکولوژیک ناشی از آن امری ضروری است. نتایج به دست آمده نشان داد که در بین طبقات کاربری های اراضی موجود در منطقه، پهنه های جزر و مدی دارای بیش ترین روند افزایشی بوده و پهنه های آبی روند کاهشی را نشان می دهند. نتایج ارزیابی ریسک اکولوژیک نیز حاکی از آن است که با توجه به رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و فعالیت های انسانی به ویژه گردشگری، میزان ریسک اکولوژیک در طبقات بسیار بالا و بالا افزایش یافته است. ارزیابی شاخص های Fi، Si، Di، FDi و Vi نیز نشان داد که بیشترین تغییرات مربوط به جنگل های مانگرو بوده و فاصله بین لکه های کوچک جنگلی افزایش یافته است. نتیجه گیریمطابق نتایج، جنگل های مانگرو منطقه حفاظت شده حرا با گذشت زمان تغییرات زیادی را از نظر وسعت و کیفیت تجربه کرده اند و با وجود اهمیت بالا، توزیع و گسترش آن ها به دلیل فعالیت های انسانی در حال کاهش است. بدین ترتیب، در راستای این تغییرات الگوی سیمای سرزمین منطقه حفاظت شده حرا نیز تحت تأثیر قرار گرفته و کیفیت آن کاهش یافته است. بر این اساس کنترل و پایش مستمر بر فعالیت های انسانی به منظور پیش گیری از افزایش ریسک اکولوژیک و کاهش کیفیت زیستگاه در مناطق تحت حفاظت امری ضروری است و مطابق با رویکردهای حفاظتی، هرگونه بهره برداری بی رویه و بدون برنامه ریزی در این مناطق ممنوع است.

با توجه به این که عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی ممکن است از نظر جغرافیایی مختلف باشد مدیریت این ناهمگنی مکانی مستلزم ارزیابی و پهنه بندی خدمات اکوسیستم در قالب نقشه های مکانی است. در سال های اخیر افزایش رشد جمعیت و توسعه تقاضاهای انسانی با هدف رفاه اقتصادی و اجتماعی باعث افزایش قابل ملاحظه ای در برداشت منابع و خدمات ارزشمند از این رویشگاه های طبیعی و در نتیجه تخریب و نابودی آن ها شده است. بر این اساس در مطالعه حاضر به ارزیابی و پهنه بندی توزیع مکانی خدمات اکوسیستمی در جنگل های مانگروی حوزه خمیر و قشم پرداخته شد. به منظور بررسی خدمات اکوسیستمی در این مطالعه از روش ارزیابی چندمعیاره  شامل شناسایی معیارها، تهیه لایه های مکانی، استانداردسازی و وزن دهی لایه های مکانی، ترکیب لایه ها، پهنه بندی خدمات اکوسیستمی، امتیازدهی و الویت بندی پهنه ها  استفاده شد. خدمات اکوسیستمی در این مطالعه بر اساس طبقه بندی اکوسیستم هزاره و مطابق با خدمات عرضه شده در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل دو خدمت عمده فراهمی و فرهنگی است. از خدمات فراهمی موجود می توان به سرشاخه زنی، برداشت عسل، و صید سنتی (مشتا) اشاره کرد و خدمات فرهنگی نیز شامل منابع غیر مادی است که مردم از اکوسیستم پیرامون خود به دست می آورند؛ از جمله الهام بخشی، حس مکان، زیبایی شناسی، آموزشی، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، و تفرج و طبیعت گردی در منطقه. پس از شناسایی معیارها و ارزیابی خدمات اکوسیستمی به تهیه لایه های مکانی و نقشه سازی خدمات عرضه شده در منطقه اقدام شد. سپس، به ترکیب لایه ها و پهنه بندی خدمات به روش خطی  وزنی پرداخته شد. و در نهایت، با استفاده از طیف لیکرت، هر یک از خدمات امتیازدهی و اولویت بندی شدند. مطابق نتایج در این منطقه، با توجه به ارزش تفرجی بالا، خدمات فرهنگی دارای بیشترین امتیاز بین خدمات موجود هستند. از این رو، بین معیارهای بررسی شده، تفرج و طبیعت گردی به دلیل برخورداری از مناظر بکر، ارزش های زیباشناختی، آموزشی، تفرجی، و غیره دارای تقاضای بیشتری برای گذران اوقات فراغت و گردشگری است. همچنین، در بین خدمات اکوسیستمی فراهمی، صید سنتی (مشتا) در اکثر پهنه های این منطقه در داخل شاخابه ها و خورهای اصلی پراکنده شده است و بیشترین عرضه را در منطقه به خود اختصاص داده است. این خدمت اکوسیستمی بین ساکنان منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است که از دلایل آن می توان به شغل معیشتی و وابستگی اقتصادی مردم محلی به این خدمت اشاره کرد. در نهایت، اولویت بندی توزیع خدمات اکوسیستمی در پهنه های مورد مطالعه نشان داد بیشترین خدمات عرضه شده و با بالاترین اولویت در منطقه مربوط به خدمات فرهنگی است. همچنین در این خدمت بیشترین اولویت به معیار تفرج و طبیعت گردی در طبقه زیاد اختصاص یافته است و سایر خدمات به ترتیب شامل زیبایی شناسی، حس مکان، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، آموزشی، و الهامات در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. بر این اساس مکان هایی که از تراکم بالای رویشگاه های مانگرو برخوردارند دارای عرضه بالایی از خدمات فرهنگی نیز هستند. بنابراین، بررسی پراکنش مکانی خدمات اکوسیستمی از طریق ارزیابی و پهنه بندی این منابع ارزشمند می تواند به برنامه ریزی صحیح و حفاظت از اکوسیستم های طبیعی جهت تأمین نیازهای معیشتی انسان کمک کند.

در مطالعه حاضر به شناسایی فعالیت های تفرجی در منطقه حفاظت شده حرا پرداخته شد، و سپس به بررسی این فعالیت ها مطابق فهرستی از شاخص های مکانی اقدام گردید. توزیع مکانی فعالیت های تفرجی در منطقه نشان داد که با توجه به ماهیت خشکی و ساحلی-دریایی بودن فعالیت ها و همچنین شرایط توپوگرافی و اقلیمی منطقه، اکثر این فعالیت ها در نواحی دریاکنار و آب های کرانه ای قابل اجرا است. مطابق نتایج، 12 فعالیت تفرجی از بین 43 فعالیت شناسایی شده، توسط گردشگران مورد انتخاب قرار گرفت که در بین این فعالیت ها بیشترین امتیاز به "بازدید از جنگل با بالن " ، و در مقابل کمترین امتیاز به "حمام آفتاب در کرانه" اختصاص یافته است. همچنین از بین 14 شاخص مکانی، "شدت بارش" و "زمان مناسب برای گردشگری" در اکثر فعالیت های تفرجی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، در حالی که سایر شاخص ها از جمله "حداکثر ارتفاع از سطح دریا" بر تعداد محدودی از فعالیت ها اثرگذار می باشند.

مناطق ساحلی به جهت دارا بودن قابلیت ها و جاذبه های چشمگیر، برای رسیدن به گردشگری موفق باید از رهگذر توسعه پایدار گردشگری عبور نمایند ازاین رو توسعه  گردشگری پایدار به عنوان یک راهبرد مدیریتی در مناطق ساحلی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مطالعه به منظور شناسایی عوامل مؤثر در توسعه گردشگری پایدار در منطقه ساحلی رامسر به بررسی یکسری از شاخص ها در قالب پرسشنامه مطابق با فرمول کوکران و ضریب اطمینان ۹۵/۰ (به روش pps) به صورت تصادفی از 383 نفر از گردشگران، نظرسنجی گردید. نتایج حاکی از آن است که اکثر گردشگران شاخص های وضعیت بهداشت محیط و خدمات و تسهیلات گردشگری را به عنوان مهم ترین شاخص ها در منطقه شناسایی کرده اند. علاوه بر این در این مطالعه به منظور برنامه ریزی راهبردی و ارائه راهبردهای بهینه جهت دستیابی به مدیریت یکپارچه و مطلوب ، از مدل SWOT- ANP استفاده شد. همان طور که نتایج نشان می دهد راهبردهای تهاجمی- رقابتی (SO) با 544/0 امتیاز به عنوان راهبرد برتر انتخاب گردید که این راهبردها به منظور بهبود و توسعه حفاظت در منطقه، باید موردتوجه مدیران و برنامه ریزان قرار گیرد. همچنین در راهبردهای SO می توان با تکیه بر تقویت قوت ها و فرصت ها، به توسعه گردشگری در مقیاس مناسب و در حد ظرفیت و پتانسیل منطقه اقدام نمود. علاوه بر راهبردهای ارائه شده در این تحقیق، افزایش سطح فرهنگ گردشگران از طریق ارائه آموزش های محیط زیستی (توسعه انواع تفریحات متنوع آموزشی، ورزشی، سرگرمی و غیره) نیز می تواند به بهبود در وضعیت حفاظت و توسعه گردشگری پایدار در این مناطق کمک نماید.

امروزه یکی از عواقب فعالیت های انسانی در قال ب تغیی ر ک اربری اراض ی، بی توج هی ب ه مح دودیت ه ای محیط زیستی است که در سیمای محیط تأثیرگذار است و آثار مخربی در اکوسیستم های طبیعی، ازجمله پارک های ملی و مناطق تحت حفاظت، به جای می گذارد. ازاین رو، شناس ایی روند تغییرات عوارض سطح زمین، برای درک ارتباط متقابل انسان و محیط زیست، امری ضروری است. هدف این پژوهش ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی ازطریق تصاویر ماهواره ای لندست TM سال 1989 و 1999، ETM سال 2009 و لندست OLI_TIRS در سال 2019، با استفاده از قابلیت داده ه ای چن دطیفی سنجش از دور و فرایند پردازش تصاویر رقومی است. کاربری اراضی منطقه در پنج طبقه اراضی ساخته شده (مسکونی، تجاری، صنعتی و معابر)، محدوده های آبی، اراضی زراعی و باغی، مراتع پرتراکم، و مراتع کم تراکم قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل، کاربری مراتع کم تراکم در سال 2019، در مقایسه با سال 1989، با روند افزایشی همراه بوده است. به این دلیل، نتایج حاکی از آن است که طی سال های مورد مطالعه، مراتع پرتراکم بیشترین روند تغییرات را به صورت کاهشی داشته اند و مراتع کم تراکم نیز، به دلیل تعدد بالای عشایر (تخریب پوشش گیاهی بر اثر چرای بیش ازحد و بی موقع دام)، دارای روند افزایشی بوده اند. علاوه براین، در این منطقه، به دلیل نبود سکونتگاه های دائمی و محدودیت های قانونی، کاربری اراضی زراعی و باغی نیز با روند کاهشی مواجه بوده است. شایان ذکر است که عملیات زراعی در این منطقه، در برخی موارد فقط به کشت یونجه در حاشیه رودخانه لار، به منظور تأمین علوفه دام عشایر، محدود می شود. در بین دیگر کاربری های موجود، محدوده های آبی در بین سال های مورد مطالعه، روند افزایشی داشته اند؛ اگرچه در سال 1999، به دلیل افزایش حضور عشایر در مراتع، تعداد بیش از ظرفیت دام ها و نیز وضعیت حفاظتی منطقه و فقدان محدودیت های حفاظتی (قبل از ارتقاء منطقه به پارک ملی در این بازه زمانی)، روند کاهشی در این کاربری مشاهده شده است. از دیگر کاربری های این منطقه به اراضی ساخته شده می توان اشاره داشت. این کاربری در سال 1989، به نسبت سال 2019، روندی افزایشی داشته و از دلایل این افزایش، توسعه جاده ها و افزایش راه های دسترسی به این منطقه طی سال های مورد مطالعه بوده است. با توجه به اینکه حیات جانوری و غیرجانوری در منطقه و بقای خاک در مقابل روند فرسایش به پوشش گیاهی وابسته است، روند رو به کاهش پوشش گیاهی و افزایش تخریب و فرسایش خاک می تواند هشداری برای توجه بیشتر به شرایط زیستی در این منطقه باشد. همچنین، با توجه به نتایج بررسی، مهم ترین عوامل تأثیرگذار در روند تغییرات کاربری اراضی در منطقه، به ترتیب بعد کالبدی محیط زیستی با ضریب وزنی 0.465، اقتصادی نهادی با ضریب وزنی 0.315، و جمعیتی اجتماعی با ضریب وزنی 0.223 شمرده می شوند. 

پیش زمینه و هدف: در سال های اخیر میزان استفاده از اینترنت و تکنولوژی های مرتبط با آن افزایش یافته است به نحوی که زندگی زوجین را نیز تحت تأثیر قرار داده است. هدف این پژوهش مقایسه اعتیاد به اینترنت، پرخاشگری اینترنتی، احساس تنهایی و اضطراب تکنولوژی در افراد متقاضی طلاق و افراد عادی مراجعه کننده به کلینیک های شهر اصفهان بود. مواد و روش کار: روش تحقیق از نوع علی- مقایسه ای بوده است. جامعه آماری این پژوهش تمامی افراد متقاضی طلاق و افراد عادی مراجعه کننده به کلینیک های شهر اصفهان بودند که از این بین 60 نفر از آن ها (30 نفر متقاضی طلاق و 30 نفر افراد عادی) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ (1998)، فرم کوتاه شده مقیاس تنهایی اجتماعی – عاطفی بزرگسالان دی توماسو و همکارن (2004)، پرسشنامه پرخاشگری اینترنتی شجری طوبی و همکاران (1395)، پرسشنامه اضطراب تکنولوژی شجری و همکاران (1395) استفاده شد. یافته ها و نتایج: یافته ها و نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت، احساس تنهایی و پرخاشگری اینترنتی در دو گروه عادی و متقاضی طلاق تفاوت معنی داری وجود دارد (05/0>P). مقایسه میانگین ها نشان داد که این متغیرها در افراد متقاضی طلاق از افراد عادی بالاتر بود؛ اما هیچ تفاوت معناداری بین اضطراب تکنولوژی در دو گروه عادی و متقاضی طلاق وجود نداشت. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش به نظر می رسد که اعتیاد به اینترنت، پرخاشگری اینترنتی و احساس تنهایی در احتمال بروز طلاق در زوجین نقش دارد.

گردشگری در مناطق تحت حفاظت، نسبت به تغییرات آب و هوایی بسیار حساس بوده است و هرگونه تغییر سبب کاهش در طول مدت و کیفیت فضاهای گردشگری می شود. در این مطالعه تأثیر پارامترهای اقلیمی، در منطقه الوند به عنوان یک اصل مهم در انتخاب مقصد گردشگری و ارتباط تغییر اقلیم بر گردشگران، مورد بررسی قرار گرفت. ضمن استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (TCI)، برای تعیین ایام مناسب حضور گردشگران، به تعیین آستانه خشکسالی از شاخص (SPI)، در بررسی روند تغییر اقلیم بر تعداد گردشگران در طی سال های 1354-1397 پرداخته شد. نتایج حاصل از شاخص TCI، بیانگر وضعیت ایده آل (خرداد و شهریور)، وضعیت عالی (اردیبهشت، تیر، مرداد، مهر)، وضعیت بسیار خوب (فروردین)، وضعیت قابل قبول (آبان، آذر، بهمن، اسفند) و وضعیت حد مرزی (دی) در منطقه است. مقدار آماره t مربوط به تعداد گردشگران، گویای روند مثبت آمار گردشگران به این منطقه است (بهترین ماه ها: خرداد و شهریور). نتایج حاکی از آن است که روند تغییرات بارندگی و شاخص خشکی دارای مقادیری منفی، بیانگر کاهش میزان بارندگی و افزایش خشکسالی در منطقه است. به علاوه روند افزایش معنی دار دمای هوا با مقدار آماره 82/2=t در سطح 05/0، بدان معنا است که دمای هوا روند افزایشی داشته و باعث روند کاهشی در میزان گردشگران در سال های اخیر شده است. بیشترین مقدار آماره t به سرعت باد اختصاص دارد که روند تغییرات سرعت باد مثبت و در سطح اطمینان 95% معنی دار است و به معنای بالابودن نوسانات سرعت باد است. روند فزاینده دما، کمبود پوشش برفی در منطقه و امواج گرما در تابستان، همگی حاکی از این نکته هستند که در آینده با تغییر در شرایط آب و هوایی، باعث تخریب در ساختار طبیعی و درنهایت کاهش شاخص اقلیم را حتی به خصوص در فصول گرم تابستان (تیر و مرداد) برای گردشگران و فعالیت های گردشگری می شود.

مناطق تحت حفاظت یکی از مهم ترین مقصدهای گردشگری طبیعی هستند که نیاز به برنامه ریزی و مدیریت، به منظور اطمینان از پایداری خدمات آن ها در بلند مدت می باشد. یکی از راه های کاهش اثرات نامطلوب گردشگری بر محیط های طبیعی، برآورد ظرفیت برد این مناطق است. در این مطالعه به منظور برنامه ریزی و مدیریت مناسب از ظرفیت برد به عنوان ابزاری کمی، جهت رسیدن به این هدف استفاده گردید. ابتدا پهنه های گردشگری در دو سطح گسترده و متمرکز در طبقه 1 و 2 در این منطقه مشخص گردید که مساحت تفرج گسترده طبقه 1و 2 به ترتیب ؛ 700 و 1150 هکتار و تفرج متمرکز طبقه 1 و 2 با مساحت 23 و 177 هکتار حاصل شد. سپس ظرفیت برد در سه سطح فیزیکی، واقعی و موثر در پهنه گردشگری گسترده در دو طبقه 1و 2 محاسبه گردید. میزان ظرفیت برد فیزیکی به ترتیب در طبقه 1 و 2، 3065 و 5042 نفر در سال، ظرفیت برد واقعی، 137 و 225 نفر در سال و حدود 10 درصد از ظرفیت برد واقعی منطقه، 14 و 23 نفر در سال به دلیل شرایط حفاظتی و محدودیت های موجود در منطقه به ظرفیت برد موثر اختصاص یافت.