علی شمس الدینی

پژوهش حاضر به واکاوی عوامل و پیشران های اثرگذار بر توسعه پایدار مناطق شهری قزوین با رویکرد تحلیل اثر مبادرت شد تا ضمن بررسی و ارزیابی شاخص های توسعه پایدار، اثرگذاری و اثرپذیری عوامل مختلف بر فرآیند توسعه پایدار این شهر نیز محقق شود. در این راستا این پژوهش از منظر هدف در رده پژوهش های کاربردی- توسعه ای و از منظر روش در دسته روش های توصیفی- تحلیلی قرار می گیرد که با رویکردی اکتشافی نسبت به شناسایی عوامل و نیروهای پیشران مبادرت نموده است. شناسایی متغیرها نیز با استفاده از روش کتابخانه ای و تکنیک های پویش محیطی (شامل جستجو در اسناد فرادست، مقالات علمی و طرح های پژوهشی) و جمع آوری اطلاعات و داده ها با تکنیک دلفی (استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان منتخب) از جامعه نمونه 30 نفر از متخصصان مطلع و آشنا با بحث توسعه و ویژگی های شهر قزوین جمع آوری شده است. سپس با تکنیک تحلیل اثرات متقاطع یا تحلیل ساختاری در قالب نرم افزار میک مک تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاصله نشان می دهد در شرایط کنونی عوامل و پیشران های مورد بررسی در شهر قزوین شرایط و وضعیت ناپایداری دارند. همچنین مدیریت مناسب حریم، ارتقاء خدمات شهری و توسعه فناوری و شهر هوشمند نسبت به سایر عوامل و پیشران ها اثرگذاری بیشتری بر توسعه پایدار شهر قزوین دارند. علاوه بر این باتوجه به ظهور و بروز فناوری های نوین و نسل سوم شهرهای هوشمند در جهان، جایگاه فناوری و شهر هوشمند در شهر قزوین می تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد و به عنوان عامل و پیشران تعیین کنندهای در توسعه آتی شهر باشد.

گرم شدن محیط زیست شهری یکی از پیامدهای رشد شهری ناپایدار است. هدف این پژوهش بررسی امکان مدل سازی تاثیر پارامترهای ساختاری شهر بر دمای سطح زمین در فصل تابستان در شهر تهران است. بدین منظور، از تصویر لندست-8 اخذ شده در سال 2018 به جهت محاسبه دمای سطح زمین استفاده شده و به منظور تعیین واحدهای مطالعاتی در این پژوهش از روش قطعه بندی شی گرا بر روی تصویر سنجنده سنتینل-2 سال 2018 استفاده گردیده و میزان پوشش گیاهی، جداسازی مناطق ساخته شده از مناطق ساخته نشده از این تصاویر استخراج شده است. همچنین روش شبکه عصبی پرسپترون چند لایه و روش شبکه عصبی کانولوشن به منظور مدل سازی تاثیر پارامترهای ساختاری شهر بر دمای سطح زمین در طی فصل تابستان مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از انتخاب ویژگی به روش جنگل تصادفی برای فصل تابستان نشان می دهد که حضور پوشش گیاهی و کاربری های شهری که شامل مناطق مسکونی، مناطق تجاری و خدماتی، مناطق صنعتی، زمین های بایر است، و نیز لایه های اطلاعاتی تراکم معابر و تراکم جمعیت در این فصل بر تغییرات دمای سطح زمین تاثیر گذار هستند. همچنین نتایج حاصل از مدل سازی و نتایج به دست آمده از آزمون آماری تی نمونه های جفت شده نشان دهنده برتری روش شبکه عصبی کانولوشن با ریشه میانگین مربعات خطای 61/0 درجه سانتی گراد، ضریب تعیین 62/0 و درصد خطای برآورد 75/17 نسبت به روش شبکه عصبی پرسپترون چند لایه با ریشه میانگین مربعات خطای 82/0، ضریب تعیین 26/0 و درصد خطای برآورد 34/23 است.

داده های سنجش از دوری، با قدرت تفکیک مکانی بالا، اغلب دارای قدرت تفکیک زمانی و طیفی پایین و داده های با قدرت تفکیک مکانی پایین دارای قدرت تفکیک طیفی و زمانی بالا هستند. باوجوداین ، درحال حاضر، سنجنده های ماهواره ای به تنهایی نمی توانند داده هایی با قدرت تفکیک زمانی و قدرت تفکیک مکانی بالا را هم زمان ارائه کنند. این درحالی است که در برخی کاربردها دسترسی هم زمان به داده هایی با قدرت تفکیک مکانی و زمانی بالا ضروری است؛ ازاین رو در این مطالعه، با هدف دستیابی به داده های دارای قدرت تفکیک مکانی و زمانی بالا، تصاویر مادیس در کلاس های کاربری شهری، باغ، مرتع، کشاورزی و آب ازطریق الگوریتم های STARFM ، ESTARFM وFSDAF به قدرت تفکیک مکانی سنتینل 2، ریز مقیاس شد. منطقه مطالعاتی با تنوع پوشش های زمین گوناگون در اطراف شهر مهاباد انتخاب شد. در این مطالعه، باندهای مرئی و مادون قرمز نزدیک در سنتینل 2 و مادیس انتخاب و پیش پردازش های لازم، ازجمله تصحیح هندسی، روی آنها انجام شد. سپس با استفاده از الگوریتم های ریزمقیاس نمایی، تصاویر مادیس به تصاویر سنتینل 2 ریزمقیاس شد. نتایج نشان دهنده صحت بالای کلاس های شهری، باغ و مرتع در قیاس با کلاس های کشاورزی و آب است؛ به گونه ای که الگوریتم های ESTARFM، FSDAF و STARFM به صورت میانگین در همه باندها، به ترتیب برای کلاس شهری، ضریب تعیین 25/88، 25/87 و 5/86، درمورد کلاس باغ ضریب تعیین 75/83، 25/83 و 5/80 و درمورد کلاس مرتع، ضریب تعیین 75/90، 5/70 و 5/87 را نشان دادند. درمجموع، الگوریتم ESTARFM در مقایسه با دیگر الگوریتم ها در این تحقیق، نتیجه ای بهتر دربرداشت.

شهر یاسوج در سال های اخیر رشد زیادی از جنبه کالبدی و اقتصادی داشته و مهاجرپذیر بوده است، بیشترین توسعه در سکونتگاه های پیرامونی شهر یاسوج بوده و افزایش پدیده حاشیه نشینی مشهود می باشد، از طرفی امنیت شهر یاسوج را این سکونتگاه ها مورد تأثیر خود قرار داده اند. از دیگر اهداف این پژوهش شناسایی عوامل تأثیرگذار بر جرم در نواحی پیرامونی شهر یاسوج و تأثیر آن بر برنامه ریزی جرم خیزی می باشد تا از طریق مهندسی اجتماعی و توانمندسازی فرهنگی ساکنین همراه با مشارکت مردمی با رویکرد محلی نسبت به کاهش و حل جرائم شهری اقدام کرد. پژوهش حاضر برحسب ماهیت، توصیفی - استنباطی و برحسب هدف تحقیق دانش پژوهی (توسعه ای–کاربردی) است و با محور قراردادن سیاست گذاری اجتماع محور بر کاهش میزان وقوع جرایم شهری در سکونتگاه های پیرامونی شهر یاسوج به بررسی این اثرات می پردازد. یافته های این پژوهش، رابطه مستقیم با درصد بالایی را بین برنامه ریزی جرم خیزی با عوامل جرم از جمله: فقر، بی سوادی، بیکاری، مدیریت ناکارآمد، اختلافات قومی و کاهش آن ها از طریق توانمندسازی اجتماع محور با تأکید بر مهندسی اجتماعی، آگاهی بخشی، بسترسازی و ریل گذاری توسط مقامات محلی از طریق مشارکت همه جانبه ساکنین محلی را نشان می دهد.

دست یابی به توسعه پایدار شهری به میزان موفقیت در برنامه ریزی های اصولی در بهره گیری از منابع انسانی و طبیعی وابسته است. برنامه ریزی سناریومبنا به عنوان یکی از راه های دستیابی و موفقیت در توسعه پایدار شهری مطرح است؛ چرا که با تبیین آینده های هر کدام از پیشران های کلیدی، مدیران و مسئولین مربوطه را برای بحران های پیش رو آماده می نماید. هدف پژوهش حاضر تدوین سناریوهای توسعه پایدار شهر بندری ماهشهر بر پایه برنامه ریزی سناریومبنا می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است. جهت گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه و تکنیک دلفی و مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بهره گیری شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار های MicMac و ScenarioWizard بهره گیری استفاده شده است. یافته های پژوهش در مرحله اول بیانگر آن است که از میان 35 عامل اصلی تأثیرگذار بر توسعه پایدار شهر بندری ماهشهر، در مجموع 8 متغیر کلیدی شامل (توسعه گردشگری داخلی ( V4 ) ، طرح ها و برنامه های توسعه شهری ( V19 ) ، مدیریت کارآمد محلی ( V21 ) ، مدیریت کارآمد کلان ( V23 ) ، آموزش ( V24 ) ، شبکه ارتباطی ( V28 ) ، امنیت ( V30 ) ، موقعیت جغرافیایی بندر ماهشهر ( V33 ) " بر توسعه پایدار شهر بندری ماهشهر تأثیرگذار می باشند) در وضعیت توسعه پایدار شهر بندری ماهشهر تأثیرگذارند و بر اساس وضعیت های پیش و روی این هشت پیشران کلیدی در مجموع 26 سناریو برای آینده توسعه پایدار شهری ماهشهر به دست آمده است که با توجه به ویژگی های هر کدام از سناریوها، در سه گروه (سناریوهای مطلوب، سناریوهای ایستا و سناریوهای بحرانی) قرار گرفته اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که شهر بندری ماهشهر دارای پتانسیل های طبیعی و انسانی منحصربه فردی است که زمینه های دستیابی به توسعه پایدار شهری برای آن فراهم است اما پیشران های متفاوتی در فراهم نمودن زیرساخت های توسعه پایدار این شهر در آینده تأثیرگذارند که نوع برنامه ریزی و راه های دستیابی به آن می تواند مسیر موفقیت در دستیابی به توسعه پایدار شهری و دستیابی به مطلوب ترین سناریو را هموار نماید و یا بالعکس این مسیر را با چالش های بسیار روبرو نماید و بحرانی ترین سناریوی ممکن اتفاق بیفتد.

فرآیندی مشارکتی و دموکراتیک توسعه محلّه ای از دهه های گذشته به عنوان محور برنامه های توسعه پایدار محلات شهری قرار گرفت. در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی راهکارهای مؤثردر ارتقای مشارکت مردمی در برنامه ریزی محلات است. این پژوهش از نوع توصیفی -تحلیلی است. داده ها آن به روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه محقق ساخته از ساکنین محلات منطقه) 14 جمع آوری شده است یافته های تحلیل فریدمن پژوهش نشان می دهد که عواملی چون واگذاری مسئولیت به شهروندان، آگاهی از برنامه ها و طرح های، اعتماد به شهرداری، احساس تعلق مکانی، رضایت از خدمات شهری به ترتیب مهم ترین عوامل مؤثردر مشارکت شهروندان در محلات منطقه 14 شهرداری تهران هستند. نتایج تحلیل همبستگی چند متغیره نیز بیانگر همبستگی قوی (ضریب همبستگی 689/0) و مثبت بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته تحقیق (مشارکت محله ای) است. همچنین نتایج تحلیل فضایی مشارکت اجتماعی در محلات منطقه 14 نشان می دهد که محلات دولاب و گذر پایین دولاب به ترتیب مطلوب ترین و محلات پرستار و شکوفه نامطلوب ترین محلات ازنظر شاخص های مشارکت اجتماعی در بین محلات منطقه 14 شهرداری تهران دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و ارزیابی راهبردهای تأمین منابع مالی پایدار در شهرداری مرودشت انجام شده است. در این پژوهش ضمن ارزیابی و تجزیه و تحلیل منابع درآمدی شهرداری مرودشت در بازه زمانی پنج ساله (1401-1397)، به معرفی منابع مالی پایدار و ارزیابی راهبردهای بالقوه تأمین این منابع مالی در این شهرداری پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- پیمایشی، مقطعی و کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل40 نفر از مدیران و کارشناسان خبره شهرداری مرودشت و پژوهشگران و صاحبنظران امور مالی و درآمد بود. به منظور ارزیابی میزان پایداری منابع مالی و درآمدی شهرداری مرودشت، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظر اساتید، صاحبنظران و همچنین کارشناسان جامعه مورد مطالعه تأیید گردید و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ، 65/87 بدست آمد. داده های پژوهش به وسیله نرم افزار SPSS و در دو قالب آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاصل از مقایسه میانگین دو جامعه مستقل (مدیران و پژوهشگران) در موضوع درآمدهای پایدار و ناپایدار شهرداری مرودشت، حاکی از عدم درک متقابل دو گروه از یکدیگر در قبال فعالیت های پیشین سیستم مدیریت شهری می باشد. علاوه بر این نتایج این پژوهش نشان دادند که درآمد ناشی از فصول عوارض عمومی و درآمد حاصل از وجوه و اموال شهرداری جزء منابع درآمدی پایدار و اعانات و هدایا و دارایی ها جزء ناپایدارترین درآمدهای شهرداری به حساب می آید. همچنین با ارزیابی امتیاز عوامل استراتژیک داخلی در قالب نقاط قوت و ضعف و ارزیابی امتیاز عوامل استراتژیک خارجی در قالب نقاط فرصت و تهدید مشخص گردید این امتیاز در قسمت استراتژی محافظه کارانه قرار می گیرد.

مبسوط پیشینه و هدف: باوجود اهمیت موضوع موردمطالعه در توسعه پایدار شهری، تاکنون مطالعات اندکی صورت گرفته است. در این مقاله ها، به وضعیت حکمروایی شهری در محدوده های موردمطالعه پرداخته و به این نتیجه رسیده اند که بین حکمروایی شهری و کیفیت زندگی رابطه وجود دارد و هرچه اوضاع شاخص های حکمروایی خوب شهری بهتر شود، کیفیت زندگی در محدوده موردمطالعه نیز بهتر می شود. با توجه به اهمیت فراوان دو حوزه موضوعی کیفیت زندگی و حکمروایی خوب شهری از یک سو و نقش مهم شرایط ملی در شرایط محلی از سوی دیگر، در پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان این دو پرداخته می شود. هدف اصلی از تحقیق حاضر تحلیل اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان منطقه یک کلان شهر شیراز است. با توجه به اهمیت موضوع پژوهش، و با نظر به اینکه در این باره مطالعات اندکی صورت گرفته است، در این مقاله به بررسی اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی در منطقه یک شهر شیراز پرداخته شد، با این امید که در برنامه ریزی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، مؤثر باشد. مواد و روش: این تحقیق ازنظر روش، توصیفی   تحلیلی است. جامعه آماری در این پژوهش ساکنان منطقه یک شهر شیرازند. با استفاده از روش کوکران، حدود 384 پرسش نامه به طور تصادفی به دست مردم تکمیل شده است. برای گردآوری داده های پژوهش، بخشی از کار به صورت نظری انجام گرفته است که در این بخش، از کتاب ها، مقاله ها، رساله ها، پژوهش ها و جست وجوی رایانه ای برای دستیابی به مقاله ها و رساله های خارج از کشور استفاده شده است. با توجه به اهداف پژوهش و ماهیت آن، با استفاده از پرسش نامه به بررسی اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی شهری پرداخته شده است. این پژوهش ماهیت تکنیکی، کاربردی و توسعه ای دارد و متکی بر روش های میدانی و آماری است. با توجه به اینکه حداقل میزان ضریب نسبی روایی محتوا برای 5 داور، 99/0 است، چون مقدار این ضریب برای تمامی سؤال های پرسش نامه بیشتر از 99/0 محاسبه شده، نتیجه می گیریم که ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش حاضر از اعتبار محتوایی لازم برخوردار است. میزان ضریب آلفای کرونباخ برای چک لیست پژوهش بیش از 7/0 محاسبه شده است. لذا چک لیست پژوهش از پایایی لازم برخوردار است و درنهایت با استفاده از تکنیک تحلیل تی تک نمونه ای و تحلیل عاملی، آزمون صورت می پذیرد. یافته ها: برای شروع استفاده از داده ها در تحلیل عاملی از این شاخص کایزر   مایر   الکینا استفاده می شود ک ﻪ ﺁی ﺎ ﺗﺤﻠی ﻞ ﻋ ﺎﻣﻠی بر ﺭﻭیداد ﻫ ﺎی ﺟﻤ ﻊ ﺁﻭﺭی ﺷ ﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞﺍﺟﺮﺍست. کایزر (۱۹۷۷) ﺣ ﺪﺍﻗﻞKMO  ﺭﺍ 60/0 ﺗﻌییﻦ ﻣیکﻨﺪ، ﺑﻪﻃ ﻮﺭی ک ﻪ ﺍﺟ ﺮﺍی ﺗﺤﻠی ﻞ ﻋ ﺎﻣﻠی ﺭﺍ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗی ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺎﻧﻊ ﻣیﺩﺍﻧﺪ کﻪ مقدار ضریب بیش از 6/ 0ﺑﺎﺷﺪ. در این تحقیق، مقدار ضریب KMO برابر با 672/0 است. عوامل به دست آمده از تحلیل عاملی اکتشافی در حدود 5 مورد هستند. عامل اول که مهم ترین عامل است (مشارکت) 23.01 درصد واریانس و عوامل دوم و سوم (شفافیت و پاسخگویی، کارایی و عدالت) در حدود 60/13 و 56/10 درصد واریانس را به خود اختصاص داده اند. این نشان می دهد که عامل اول بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان در منطقه یک شهر شیراز تأثیر زیادی دارد. عوامل سوم به بعد که کمتر از 10 درصد واریانس را به خود اختصاص داده اند (حاکمیت قانون و مسئولیت پذیری) اهمیت بسیار کمتری نسبت به عامل اول دارند. شایان ذکر است که درمجموع، 96/62 درصد از واریانس بُعد حکمروایی خوب شهری را این عوامل پنج گانه تأمین می کنند که به دلیل آنکه بیش از 60 درصد است، قابل استناد خواهد بود. با توجه به حد پایین و بالای مثبت هر پنج عامل و با توجه به اینکه میانگین هر پنج عامل بیش از 3 عدد موردآزمون است، می توان به این نتیجه رسید که حکمروایی خوب شهری تأثیر مستقیم و معناداری بر کیفیت زندگی دارد.  نتیجه گیری: نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که شاخص های حکمروایی خوب شهری تأثیر مستقیم و معناداری بر کیفیت زندگی دارند. با توجه به بررسی ها، متغیر فراهم کردن فرصت مشارکت عام بیشترین امتیاز را در بین سایرین دارد. عوامل به دست آمده از تحلیل عاملی اکتشافی عبارت اند از: عامل اول  که مهم ترین عامل است  «مشارکت»، عامل دوم «شفافیت و پاسخگویی»، عامل سوم «کارایی و عدالت»، عامل چهارم «حاکمیت قانون» و عامل پنجم «مسئولیت پذیری». درمجموع، 62.96 درصد از واریانس بُعد حکمروایی خوب شهری را این عوامل پنج گانه تأمین می کنند که به دلیل آنکه بیش از 60 درصد است، قابل استناد است. براساس نتایج پژوهش، بین شاخص های حکمروایی شهری و بهبود کیفیت زندگی روابط معناداری وجود دارد. همچنین این موضوع اثبات می شود که هرچه شرایط استقرار و پایداری حکمروایی خوب شهری و عناصر و ارکان آن بهتر و بیشتر شود، کیفیت زندگی شهری بهبود و عملی تر می شود.

بافت های ناکارآمد شهری از جمله حاشیه نشینی و مسائل و مشکلات مبتلا به آنها، طی چند دهه اخیر، به عنوان یکی از ابرچالش های نظام برنامه ریزی ومدیریت شهرهای کشور مطرح شد. عدم جذب حاشیه نشینان درنظام اقتصادی و اجتماعی شهر موجب رانده شدن این افراد به نواحی غیررسمی می گردد که مستعد وقوع انواع جرائم و بزهکاری های متعدد می باشند.از جمله اهداف این پژوهش بررسی ارتباط مکان محل سکونت شهروندان نواحی پیرامونی شهر یاسوج و افزایش جرم در این سکونتگاه ها می باشد.پژوهش حاضر برحسب ماهیت، توصیفی- استنباطی و بر حسب هدف تحقیق دانش پژوهی (توسعه ای – کاربردی) است. چارچوب مکانی پژوهش و جامعه ی آماری مشتمل بر جمعیت شهر یاسوج( 134532 نفر) و سکونتگاه های پیرامونی شامل مادوان سفلی ، بلهزار و مهریان(تعداد 19908 نفر) می باشد(مرکزآمار ایران، 1395) روش برآورد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 383 نفر، روش نمونه گیری تصادفی، ابزار جمع آوری داده های بزهکارانی که دراین محدوده جغرافیایی مرتکب جرائم شهری شده اند ، از طریق پرسشنامه و کسب اطلاعات از ارگان های مرتبط صورت گرفت . به منظور روایی پرسشنامه تحقیق، از نظرات اساتید مشاور و راهنما و برای سنجش پایایی کار پیمایش از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است.یافته های پژوهش نشان می دهد بین مکان محل سکونت شهروندان نواحی پیرامونی شهر یاسوج و افزایش جرم در این سکونتگاه ها ارتباط معناداری وجود دارد و مهاجرت،فرهنگ فقر، زیرساخت های نامناسب شهری،آسیب های روانی و اجتماعی،اختلافات خانوادگی و ناموسی در میزان جرائم شهری موثر می باشند.

توسعه گردشگری در هر منطقه ای، نیازمند توجه به برخی شاخص ها و ارتقاء آنها است. از مهمترین عناصر مرتبط با گردشگری، عناصر فرهنگی است. هدف این تحقیق بررسی تأثیر عناصر فرهنگی در توسعه گردشگری شهرستان دزپارت است. روش تحقیق بر مبنای هدف، توصیفی-تبیینی و بر اساس نحوه گردآوری داده ها، کمی بوده است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بوده که روایی آن از طریق جامعه نخبگان تأیید و پایایی آن نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 79/0 تأیید شد. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان ادارات شهرستان دزپارت تشکیل داده اند. آمار دقیقی در زمینه تعداد کارشناسان در دسترس نبوده است. در این تحقیق 50 کارشناس مورد پرسشگری قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که عناصر توسعه گردشگری به جز دو متغیر جاذبه های تاریخی-فرهنگی با میانگین 66/3 و امنیت با میانگین 68/3، وضعیت مطلوبی در منطقه ندارند. همبستگی پیرسون از وجود رابطه بین عناصر فرهنگی و توسعه گردشگری اشاره دارد که با تحلیل رگرسیون، بیشترین تأثیرگذاری در توسعه گردشگری منطقه مربوط به شاخص جاذبه های تاریخی-فرهنگی با ضریب 163/0 و سپس آموزش و سواد با ضریب 132/0 است. نتیجه آن که عناصر فرهنگی منطقه، قابلیت توسعه گردشگری و رفع چالش های موجود را دارند. برای توسعه گردشگری، چهار راهبرد فرهنگی شامل مشارکت و سازمان های مردمی، مدیریت و برنامه ریزی خدمات، آموزش و نیروی متخصص و توانمند سازی زنان پیشنهاد می شود.

هدف: یکی از عوامل مؤثر در توسعه روستایی، توسعه گردشگری است؛ زیرا توسعه گردشگری می تواند با خلق فرصت های جدید اشتغال و درآمد، نقش مؤثری در بهبود وضع اقتصادی روستاها داشته باشد. گردشگری به عنوان یکی از صنایع، از بخش های با رشد اقتصادی بسیار بالا در جهان، بخصوص در کشورهای درحال توسعه است. گردشگری یکی از راهبردهای ویژه توسعه روستایی برای ورود ارز و ایجاد شغل و حمایت از رشد همه جانبه است؛ و به دلیل اثرات چشمگیری که فعالیت های گردشگری در اقتصاد مناطق پذیرنده گردشگران برجای می گذارد به عنوان یک راهبرد اساسی موردتوجه است. به ویژه گردشگری اجتماع محور که از آن به عنوان CBT یاد می شود این نوع از گردشگری بر اساس رویکرد مشارکتی شکل گرفته است، گردشگری اجتماع محور مشارکت فعّال جامعه در برنامه ریزی گردشگری را تسهیل می کند، روابط متقابل میان گردشگران و جامعه را افزایش می دهد و میراث فرهنگی و طبیعی منطقه را حفظ می کند. بر همین اساس هدف این پژوهش تحلیلی بر تأثیر گردشگری اجتماع محور در توسعه روستاهای ساحلی شهرستان تنگستان از دید جامعه محلی است. روش: روش پژوهش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و نوع آن پیمایشی است. ساکنان روستاهای ساحلی شهرستان تنگستان جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند. نمونه آماری این پژوهش از طریق فرمول کوکران به تعداد 400 نفر تعیین شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد بین گردشگری اجتماع محور بر توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی روستاهای ساحلی شهرستان تنگستان تأثیرگذار است.

جغرافیای انتخابات شاخه ای از جغرافیای سیاسی است که به مطالعه جنبه های جغرافیای انتخابات مانند: سازماندهی فضایی انتخابات، تنوع فضایی در الگوهای رای گیری و تاثیر عوامل جغرافیای و فضایی در تصمیم های رای دهندگان می پردازد. معمولا رای دهندگان با توجه به نیازها، باورها و سبک زندگی که دارند در قالب الگوهای متنوعی به کاندیداهای مختلفی رای می دهند که یکی از این انواع الگوها، الگوی رای همسایگی می باشد. براساس این الگو، ساکنان یک فضای جغرافیایی خاص مانند (محله، روستا، شهر و استان) در قالب جامعه رای دهندگان با نامزدهایی که در آن مکان زاده شده اند یا زندگی می کنند همذات پنداری دارند و تصور می کنند که نامزد آن محدوده خاص (زادگاه) شان تنگناها و مشکلات آنان را بهتر درک می کنند از این رو بیشتر به او رای می دهند. این پژوهش به دنبال بررسی نقش متغیر همسایگی و گرایشات طایفه ای در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه بویراحمد، دنا و مارگون است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و برای تبیین بهتر موضوع از نرم افزارهای GIS وEXCEL استفاده شده است. بربنیاد یافته های پژوهش این نتیجه حاصل می شود که متغیر همسایگی و گرایشات زادگاهی و طایفه ای مهمترین عامل موثر بر الگوی رای نامزدهای انتخاباتی حوزه انتخابیه یاد شده می باشد. از طرفی با بررسی میزان و شدت همسایگی در بین طوایف و اقوام ساکن در شهرستان های حوزه انتخابیه مذکور، مشخص شد که تاثیر همسایگی در برخی شهرستان ها و حوزه ها (بویراحمد و دنا) بیشتر و در برخی مکان ها و فضاها (مارگون) کمتر است. چنین تفاوت هایی به واسطه معیار میزان جمعیت شهرستان های مذکور خلق شده است.

تأثیر همسایگی و طایفه گرایی از جمله جستارهای جغرافیای انتخابات است که پیامد عوامل و زمینه های جغرافیایی را در رفتار رأی دهندگان بررسی می کند و بر این گمان است که ساکنان یک محدوده سکونت گاهی عموماً همانند یکدیگر بر اساس ویژگی و شناسه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شان، به فرد و یا جریانی که با آن احساس همانندی می نمایند رأی می دهند. این مقوله در انتخابات مجلس شورای اسلامی استآن کهگیلویه و بویراحمد و به تبع آن حوزه انتخابیه موردمطالعه نمود آشکاری دارد. به نحوی که با برگزاری چندین دوره انتخابات در این فضای جغرافیایی همواره همسایگی و به ویژه بعد طایفه محوری آن تأثیر شگرفی بر نتایج انتخابات داشته است. سؤال مقاله حاضر این است که همسایگی چه تأثیری بر انتخابات دور یازدهم حوزه انتخابیه کهگیلویه، چرام، بهمئی و لنده داشته است؟ بر پایه مطالعات کتابخانه ای و یافته های میدانی (مشاهده و مصاحبه) در حوزه انتخابی مذکور، بین تأثیر همسایگی و طایفه گرایی با میزان رأی آوری کاندیداها رابطه مستقیمی وجود دارد به طوری که طبق داده ها و اطلاعات آماری که سبد رأی نامزدها را تشکیل می دهد، عمده رأی کاندیدا در قلمرو ایلی و همسایگی آن ها است. روش پژوهش کنونی، توصیفی-تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی می باشد که برای تحلیل آن از نرم افزارهای GIS و EXCEL استفاده شده است. بر پایه یافته های  پژوهش این نتیجه حاصل شد که متغیر همسایگی و گرایش های طایفه ای در انتخابات حوزه انتخابیه مذکور آشکار و تأثیرگذار بوده و هرکدام از شهرستان های این حوزه انتخابیه به تناسب میزان جمعیتی که دارند، از فاکتور همسایگی و زادگاهی بهره برده اند، به نحوی که شهرستان های پرجمعیت (کهگیلویه و بهمئی) از بیشترین و شهرستان های کم جمعیت (لنده و چرام) از کمترین میزان همسایگی و طایفه ای در حمایت از کاندیدای قلمرو خود استفاده کرده اند.

اجرای سیاست های قرنطینه و تعطیلی های موقت کسب وکارها، فاصله گذاری اجتماعی و... برای مهار همه گیری کووید-19 از سوی دولت ها و شهروندان، بزرگ ترین شوک را بر صنعت گردشگری دنیا تحمیل کرده و باعث ازبین رفتن کسب وکارهای مختلف و معیشت ذی نفعان صنعت گردشگری شده است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل آثار شیوع کووید-19 بر صنعت گردشگری از نظر روستاییان شاغل در بازارچه مرزی شهر جوانرود بوده و از حیث هدف کاربردی، از نظر ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی می باشد. بنیان فلسفی پژوهش، ترکیبی است که در مرحله بررسی تالار گفتمان (Q) رویکرد کیفی و در مرحله تحلیل عاملی جنبه کمی دارد. جامعه گفتمان شامل 23 نفر از افرادی است که در یکی از روستاهای نزدیک به شهر جوانرود ساکن بوده و در حوزه گردشگری (شغل اصلی یا فرعی) فعال بوده اند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس و نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. جهت تجزیه وتحلیل داده های ماتریس های Q از تحلیل عاملی به روش اکتشافی (استنفسون) و نرم افزار KADE v1.1.0 استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که پنج الگوی ذهنی در زمینه تأثیرگذاری کووید-19 بر افراد شاغل در بخش خدماتی صنعت گردشگری شناسایی شده است که عبارت اند از: ناپایداری اشتغال و درآمد، مسائل اجتماعی - زیست محیطی، کاهش سرمایه گذاری، مسائل روانی - بهداشتی و مسائل آموزشی.

مشارکت شهروندان در امور مختلف فضاهای شهری یکی از مهم ترین ارکان دستیابی به توسعه پایدار شهری بوده و رسیدن به سطح قابل قبولی از آن، از مهم ترین دغدغه های سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری است. در راستای نیل به توسعه پایدار شهر ایلام ( به عنوان یکی از شهرهای مرزی ایران ) بررسی وضعیت مشارکت شهروندان در مدیریت شهری از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی وضعیت مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و شناسایی تعیین کننده های آن در شهر ایلام است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 194 هزار و 30 نفر از شهروندان ایلامی بوده که از میان آنها، با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته ای است که روایی آن به صورت محتوایی (صوری) و سازه ای و پایایی آن با استفاده از پایایی ترکیبی مورد تأیید قرار گرفت. تحلیل داده ها از طریق تحلیل همبستگی و الگویابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارهای  SPSS  و Smart PLS  انجام شده است. نتایج اولیه ارزیابی مدل مورد مطالعه در این پژوهش نشان داد، مدل از شاخص های برازندگی قابل قبولی برخوردار است. نتایج آزمون بررسی میانگین نشان داد، سطح مشارکت شهروندان در محدوده مورد مطالعه با میانگین 62/2، پایین تر از حد متوسط قرار دارد. همچنین مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد، متغیرهای کیفیت زندگی (35/0= γ، 22/9 = t)، رضایت از عملکرد مدیران شهری (05/0= γ، 62/2 = t)، سرمایه اجتماعی (075/0-= γ، 44/2 = t)، رضایت شغلی (131/0= γ، 59/3 = t)، حکمروایی خوب شهری (372/0= γ، 81/11 = t) و تعلق مکانی (163/0= γ، 47/5 = t) تبیین کننده 8/75 درصد از تغییرات واریانس مشارکت شهروندان در مدیریت شهری هستند.

سرمایه اجتماعی بنیان و رکن اصلی تشکیل تعاونی های روستایی است و نقش بسزایی را در توسعه فعالیت های تعاونی ها ایفا می نماید. هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم ترین اثرات سرمایه اجتماعی بر فعالیت تعاونی های روستایی است که به صورت مطالعه موردی در استان فارس انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را اعضای تعاونی های فعال استان فارس تشکیل می دهد که از میان آن ها نمونه آماری انتخاب شده است. ابزار اصلی برای جمع آوری داده های میدانی، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن با رعایت اصول روش تحقیق های میدانی به تأیید رسیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان داد سرمایه اجتماعی، به واسطه چهار مولفه کلیدی شناسایی شده، توانسته است 821/77 درصد واریانس تعاونی های روستایی را تبیین نماید. این مولفه های به ترتیب اهمیت عبارت اند از: توسعه کارآفرینی و کسب و کار (634/22 درصد)، تقویت سرمایه گذاری (962/20 درصد)، توسعه بازاریابی (345/17 درصد) و تقویت بنیان مالی معیشتی (881/16 درصد).

بررسی نظامند برنامه های مختلف آمایش در سطوح خرد و کلان می تواند به توسعه یکپارچه کمک نماید. شاخص های آموزشی-فرهنگی در برنامه آمایش محیطی دارای جایگاه ویژه ای هستند که جهت بهره وری از این شاخص ها، در ابتدا بایستی نسبت به شناخت وضعیت موجود و تحلیل الگوی آنها اقدام نمود. هدف این تحقیق بررسی شاخص های آموزشی-فرهنگی استان فارس بر اساس چارچوب آمایش محیطی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده های سازمانی در بخش آموزش و فرهنگ است. تجریه و تحلیل در نرم افزار Excel و Arc GIS انجام شده است. جهت تحلیل از آمار سال 1390 و 1399 جهت مقایسه و روند بررسی شاخص ها استفاده شده است. در این تحقیق 31 شهرستان بررسی شد. نتیجه نشان می دهد که شاخص پژوهش در استان فارس از سال 1390 تا 1399 یک روند کاهشی را داشته است. نرخ محرومیت استان در مقایسه سال 1390 و 1399 برابر با 234/0- منفی است. همچنین روند نرخ فقر از سال 1390 تا 1399 یک روند افزایشی بوده است. بیشترین نرخ فقر مربوط به شهرستان کازرون با 14/11 درصد بوده است. بین شاخص تعداد فارغ تحصیلان با شاخص تعداد افراد تحصیل کرده دارای شغل، رابطه ای وجود ندارد. علاوه بر این بررسی شاخص نرخ سرانه کاربری آموزشی نشان می دهد که بیشترین نرخ سرانه کاربری آموزشی مربوط به شهرستان داراب با 4/72 درصد و کمترین مربوط به شهرستان آباده طشک با 02/0 بوده است. نتیجه تحلیل فضایی شاخص های آموزشی-فرهنگی در شهرستان های استان فارس با الگوریم موران نشان داد که میزان این شاخص برابر با 026471/0- منفی بوده است. با توجه به مقدار p-Value، شاخص های آموزشی-فرهنگی در شهرستان های استان فارس از یک الگوی فضایی تصادفی پیروی می کنند.

در نظر گرفتن عوامل دخیل در تاب آوری اجتماعی این جوامع در پاسخ به بیماری COVID-19 و بیماری های واگیردار در آینده بسیار مهم است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی و در بازه زمانی مهر 1400 صورت گرفته است. مطالعه حاضر با عملیاتی کردن چهارچوب تاب آوری، یک رویکرد جامع را برای بهینه سازی برنامه های مهار و سیاست های کاهش با استفاده از شاخص های مؤثر در تاب آوری اجتماعی روستاها با نمونه موردی روستای فهلیان با رویکرد آینده پژوهی در مورد شیوع بیماری های همه گیر ارائه می دهد. تعداد 35 متغیر کلیدی با روش دلفی شناسایی شد. سپس این متغیرها بر اساس میزان اهمیت و عدم قطعیت با استفاده از نرم افزار (Micmac) اولویت بندی و حیاتی ترین عوامل مشخص و برای نوشتن سناریوهای محتمل از نرم افزار سناریونگاری ویزارد استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش 31 نفر از کارشناسان خبره در حوزه مسائل روستایی و برخی از اساتید دانشگاهی متخصص در حوزه موردمطالعه هستند. نتایج حاکی از آن بود که متغیر های رژیم غذایی، درآمد، ضعف امکانات بهداشتی، سبک زندگی، توانایی جبران خسارت، تورم و فقر، در روستای فهلیان به عنوان مهم ترین متغیرهای تاب آوری اجتماعی در مقابله با شیوع بیماری های واگیردار و کرونا شناسایی شدند و سپس به وسیله نرم افزار سناریونگاری ویزارد 7 سناریو اصلی تاب آوری اجتماعی تعریف شد که سناریو یک داری وضعیت مطلوب و امیدوارکننده بوده است. مهم ترین پیشنهاد برای تاب آوری این روستا در مواجهه با بیماری های واگیردار کمک مسئولین برای جذب امکانات بهداشتی و درمانی و همچنین جذب پزشکان متخصص برای رسیدگی به مسائل درمانی روستای فهلیان و شهرستان نورآباد ممسنی است.

توسعه و عمران شهری نیازمند تأمین منابع مالی توسط مدیریت شهری است. با توجه به عدم امکان تأمین مطلوب سرمایه لازم برای پروژه ها، در بسیاری از فضاهای شهری دنیا برای توسعه زیرساخت ها نیاز اساسی به سرمایه گذاری بخش خصوصی و استفاده از تسهیلات بانک ها و مؤسسات است. هدف از مطالعه حاضر که به لحاظ ماهیت، کاربردی و از نظر هدف، توصیفی است، تدوین و انتخاب راهبردهای جذب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی در توسعه و عمران شهری است که به صورت موردی در شهر شیراز انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه را کارشناسان، متخصصان و اساتید دانشگاهی تشکیل می دهند. کارشناسان در این مطالعه، شامل افرادی بوده که در شرکت های خصوصی در زمینه توسعه و عمران شهری فعال هستند و دارای پست سازمانی کارشناسی می باشند. نمونه موردمطالعه، شامل ۳۰ نفر از افراد مذکور بوده که به صورت تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفته اند. ابزار جمع آوری اطلاعات میدانی، پرسشنامه محقق ساخته و شامل لیستی از فرصت ها، تهدیدات، نقاط قوت و نقاط ضعف (۵۹ گویه) بوده است. روایی ابزار تحقیق از طریق محتوایی (صوری) و پایایی نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ معادل ۷۹۶/۰ تعیین شد. در این مطالعه از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) بهره گرفته شده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزارهای SPSS، EXCEL و Super Decision استفاده شده است. نتایج نشان داد برای جذب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی در توسعه و عمران شهر شیراز، مناسب ترین استراتژی ها به ترتیب اهمیت عبارتند از: استراتژی WO (۲۸۵/۰)، WT (۲۴۶/۰)، ST (۱۲۵/۰) و SO (۱۲۲/۰). بنابراین تمرکز بر کاستن ضعف ها و استفاده حداکثر از فرصت های موجود، ایده آل ترین راهبردهای ارتقای جذب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی در توسعه و عمران شهر شیراز هستند.

موضوع مهاجرت های روستایی همواره مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی، جغرافیدانان و اقتصاد دانان بوده است. در دهه های گذشته، تحولات اقتصادی، اجتماعی حاکم بر کشور موجب حرکات شدید مهاجرتی گردیده است که این جابجایی در بعضی مناطق کشور با شدت بیشتری همراه بوده است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر مهاجرت روستا-شهر بخش مرکزی شهرستان بویراحمد و ارایه راهکارهایی برای جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر است. روش تحقیق پژوهش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی می باشد. برای گردآوری اطلاعات از منابع مختلفی مانند آمارنامه، نقشه ها ، منابع کتابخانه ای بهره گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل ۱۶۵ نفر سرپرست خانوارهای مهاجر روستاهای بالای ۲۰ خانوار بخش مرکزی شهرستان بویراحمد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و جدول مورگان معین شد و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ساختار مند و محقق ساخته استفاده شد و روایی آن توسط اساتید متخصص و پس از انجام اصلاحات مورد تأیید قرار گرفت و برای تعیین پایایی آن از آلفای کرونباخ بهره گرفته ، که این ضریب بین۷۱۵/۰ تا ۸۱۹/۰ برآورد شد و نشان از بهینه گی پرسش نامه داشت. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه قرار گرفتند و یافته های تحقیق نشان می دهد که عوامل اجتماعی دارای اولویت اول مهاجرین می باشد و در بین عوامل اجتماعی دسترسی آسان تر به ادارات و نهادهای دولتی و کم توجهی مسئولان به مشکلات روستا از بقیه مهم ترند.