مطالب مرتبط با کلیدواژه
۶۱.
۶۲.
۶۳.
۶۴.
۶۵.
۶۶.
۶۷.
۶۸.
۶۹.
۷۰.
۷۱.
۷۲.
۷۳.
۷۴.
۷۵.
۷۶.
۷۷.
۷۸.
۷۹.
امام سجاد (ع)
حوزههای تخصصی:
معنا و جایگاه مرگ در نظریه شادکامی و بهزیستی سلیگمن (مدل پِرما) مبهم است. مقاله حاضر با هدف ابهام زدایی از راه تطبیق نظرات امام سجاد(ع) و سلیگمن به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شد. یافته ها بیانگر آن است که امامبا سبک تبیینی توحیدی قائل به ترس از مرگ به عنوان یک واقعیت وجودی و بر این باور بود که ترس از مرگ برای مؤمن به صورت «انتباه مرگ، اشتیاق مرگ و انس با مرگ» است تا به تأمین بهزیستی روانی در دنیا و سلامت ابدی در آخرت بینجامد. سلیگمن با پذیرش بی طرفانه مرگ معتقد است انسان آینده نگر و عمل گرا با دوری از درماندگی، تقویت توانمندی های 24گانه منش و بهره وری حداکثری از زندگی باید به شکوفایی برسد؛ درحالی که بهزیستی، فارغ از یاد مرگ محال است. علت این دیدگاه سلیگمن، تفکر پراگماتیستی و سکولار، انسان شناسی با اتکای صرف به روش های آماری، برداشتی ناقص از مفهوم مذهب، ناتوانی از اظهارنظر درباره معنای زندگی و نگاه آسیب شناسانه به مرگ بود. میل به جاودانگی، تنهایی وجودی انسان و نیازمندی اش به امری متعالی از خود و پرداختن به معنا جهت رفع بی قراری تا لحظه مرگ، مواضع وفاق هر دو نفر و نگرش توحیدی امام و اندیشه ورزی پراگماتیسم با رویکرد سکولار سلیگمن منشأ مواضع خلافشان بود.
بینامتنیت دعای پنجاهم صحیفه سجادیه و قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲
33 - 48
حوزههای تخصصی:
بینامتنی یکی از رویکردهای مورد توجه در پژوهش های دهه اخیر در عرصه ادبیات است. بینامتنی، نظریه ای است که به بررسی رابطه بین دو متن می پردازد. قرآن کریم که در رأس میراث دینی قرار دارد، همواره سرچشمه اقتباس بسیاری از متون ادبی و دینی بوده است و صحیفه سجادیه که از آن به «اخت القرآن» تعبیر می شود، مفاهیم و تعابیر قرآنی بسیاری در آن تجلی یافته است. پژوهش حاضر به بررسی رابطه بینامتنی قرآن و فرازهای دعای پنجاهم صحیفه سجادیه پرداخته و با روش توصیفی- تحلیلی به این نتیجه دست یافته است که بین آیات قرآن و کلام امام سجاد(ع) پیوند دوسویه و رابطه تنگاتنگی وجود دارد. امام(ع) در طول این دعا، از انواع بینامتنی ساختاری، مضمونی و واژگانی بهره برده اند به گونه ای که قرآن در درخواست هایشان تجلی یافته است و ساختار کلام او در این دعا، بیشتر از نوع بینامتنی مضمونی و نوع رابطه آن، از نوع نفی متوازی است.
عوامل زمینه ساز واقعه عاشورا در آموزه های دعای مکارم الاخلاق
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۳
77-96
حوزههای تخصصی:
اهمیت دعا در دین اسلام صرفا به جنبه عبادی آن ختم نمی شود. دعا وسیله ای برای پرورش روح، تقویت باورهای دینی و تربیت اخلاقی انسان است. امام سجاد7 به دلیل شرایط خاص امامت شان از این ابزار به خوبی استفاده کردند. یکی از دعاهای مشهور امام سجاد7، دعای شریف مکارم الاخلاق است که سرشار از آموزه های اصیل دینی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است تا با دقت در مفاهیم بلند دعای مکارم الاخلاق، عوامل زمینه ساز واقعه عاشورا را استخراج کند. یافته های پژوهش نشان می دهد این عوامل در سه حوزه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی اجتماعی بوده و هریک از این حوزه ها زیر مجموعه هایی را دربرمی گیرد که اگر امت اسلامی آنها را رعایت می کرد، حادثه تلخ عاشورا رخ نمی داد.
الگوی جامع تجلیل از پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) مبتنی بر تحلیل محتوای دعای عرفه امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۱
117 - 154
حوزههای تخصصی:
یکی از جملات پرتکرار در ادعیه مأثوره، به ویژه ادعیه منقول از امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، ذکر صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع) است. در تحلیل چرایی این مطلب نیز نظرات مختلفی بیان شده است که ازجمله مهم ترین آن ها تلاش برای تبیین جایگاه حقیقی اهل بیت(ع) در جامعه اسلامی بوده است. بااین وجود، همچنان این مسئله مطرح است که امام سجاد(ع) چگونه و با چه راهکار هایی این اقدام را انجام داده و در هنگام ذکر صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع) از چه عباراتی برای معرفی ایشان استفاده کرده و درنهایت، چه الگویی را برای تجلیل از این خاندان و آگاهی از مقام و منزلت والای آنان ترسیم کرده است. در این نوشتار، با روش تحلیلی می کوشیم مجموعه مضامین بیان شده در خصوص این مقوله را به صورت کیفی و توصیفی، تحلیل و درنهایت، الگوی جامع تجلیل از پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) را استخراج کنیم. نتایج و یافته های تحقیق بیانگر آن است که مجموعه این مضامین را می توان ذیل پنج دسته با جزئیات متعدد طبقه بندی کرد که عبارت اند از: چیستی تجلیل، ویژگی های مورد تجلیل، ویژگی های تجلیل مطلوب، آثار تجلیل و معرفی تجلیل کنندگان.
واکاوی شیوه های مقابله با نفوذ دشمن در جهاد تبیین مبتنی بر آموزه های صحیفه سجّادیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴
91 - 106
حوزههای تخصصی:
جهاد تبیین یک نوع جهاد فرهنگی است که در عرصه ی جنگ نرم، از اهمیت والایی برخوردار است. در تهاجم نرم که دشمن از طریق وارونه نمایی یا تحریف نمودن حقایق و ارزش های جامعه ی هدف، قصد دارد باور و نگرش آن جامعه را با افکار و اهداف خود، هم سو سازد. کارآمدترین ابزار برای مقابله، «جهاد تبیین» است؛ چرا که، رسالت این نوع جهاد، پرده برداشتن از حقایقی است که دشمن تلاش دارد آن ها را پنهان سازد. در این پژوهش، تلاش بر آن است تا با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شیوه های مقابله با نفوذ دشمن از طریق این ابزار، در کتاب شریف صحیفه سجادیه پرداخته شود. یافته های پژوهش حاکی از آنند که آموزه های امام سجاد (ع) در این کتاب شریف، افزون بر جنگ سخت، در جنگ شناختی و از طریق ابزار جهاد تبیین، نیز قابل استفاده هستند. مطابق با این آموزه ها، شیوه های مقابله با نفوذ دشمن در بیانات آن حضرت را می توان به دو بخش دفاعی و تهاجمی تقسیم نمود که هر یک از این بخش ها، نیز دارای مؤلفه هایی می باشند.
جستاری در رویکردهای اجتماعی سیدبن طاووس در کتاب تتمات مصباح(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴
163 - 180
حوزههای تخصصی:
مقاله حاضر به بررسی رویکردهای سیدبن طاووس به عنوان شخصیتی اثرگذار در گسترش و تعمیق فرهنگ دعا در مکتب تشیع در تألیف اثر مهم دعایی خود « تتمات مصباح المتهجد » می پردازد. رویکردهایی که علاوه بر شخصیت علمی، معنوی و عرفانی ابن طاووس، از جنبه های دیگری چون زمان شناسی، بصیرت دینی، کنش گری اجتماعی- سیاسی به جای انزوای اجتماعی و کناره گیری از سیاست و جامعه گزینی بجای جامعه گریزی در شخصیت وی نشأت گرفته است. انتخاب این موضوع به این جهت است که حیات ابن طاووس در یکی از مقاطع بسیار حساس تاریخ اسلام -یعنی مقطع سقوط سلسله بنی عباس توسط مغولان- قرار داشت و موضع گیری و کنش سیاسی و اجتماعی او، نقش مهم و مؤثری در آن مقطع و زمان های بعد ایفا کرد و در آن شرایط، نقطه عطفی در حیات مکتب تشیع بود. اما، با این حال در برخی از اظهارنظرها به این عالم فرهیخته، نسبت هایی از قبیل انزوای اجتماعی، بی توجهی به رسالت الهی عالمان ربانی در قبال جامعه و حتی گرایش به تصوف داده شده است که باید این نسبت ها مورد بررسی قرار گیرد. از این رو مسئله ی محوری این پژوهش، بررسی رویکردهای اجتماعی و سیاسی او در تألیف اثر دعایی و هم چنین، نقد نسبت هایی است که به وی داده شده است.
اعتبارسنجی روایت مواجهه امام سجاد (ع) با یزید(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱
181 - 212
حوزههای تخصصی:
براساس روایات و شواهد تاریخی امام سجادR در روزگار خود توانست بعد از واقعه عاشورا به بهترین شکل، نظام تشیع را رهبری کند. این مقاله که بر روش توصیفی تحلیلی استوار است، به بررسی روایت مواجهه امام سجادR با یزید پرداخته و سند و محتوای حدیث را بررسی کرده است. نویسندگان به این نتیجه دست یافته اند که روایت مواجهه امام با یزید یا فرمانده منسوب به یزید، همان طور که مضمون آن در منابع تاریخی نقل شده است، به صورت نقل به معنا نقل گردیده است و نه تنها محتوای روایت مردود نیست، بلکه با واکاوی سند روایت و تتبع در قراین نقلی و بررسی دلالت متن روایت و توجه به مبنای متقدمان در گزینش و قبول حدیث و شرایط شیعیان در عصر صدور روایت دریافت می گردد که امکان وقوع رویداد بدیهی بوده و از هرگونه استبعاد می تواند به دور باشد.
تحلیل مؤلفه های زیبایی شناختی انسجام در کلام دعای ابوحمزه ثمالی با تکیه بر رویکرد هلیدی و حسن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۳)
105 - 130
حوزههای تخصصی:
مفهوم انسجام به منظور درک بهتر روابط معنایی بین جملات ارائه شده است تا آن ها را به مثابه یک متن، از غیر متن جدا کند. این نوشتار با تکیه بر نظریه انسجام هلیدی و حسن، دعای شریف «ابوحمزه ثمالی» را از سه بُعد دستوری، واژگانی و پیوندی و به روش توصیفی – تحلیلی مورد واکاوی قرار داده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات است که: الگوی انسج ام ت ا چه اندازه در متن بودگی دعای ابوحمزه ثمالی نقش دارد؟ آیا می توان مؤلفه های انسجام را بر متن این دعا منطبق دانست؟ یافته های پژوهش حاکی از این است که عنصر ارجاع، هم معنایی، تکرار و از میان ادات پیوندی، ادات افزایشی، تأکیدی و موصولات بیشترین بسامد را در متن دعا داشته اند و زمینه ایجاد کلامی به این جامعیت و گستردگی، با بند های فراوان را برای تحقق بخشیدن به معرفت خداوند و نشان دادن راه سعادت و نجات بشر فراهم کرده است و توانمندی امام سجاد7 را در هنر شناخت کلام به خوبی نشان می دهد.
جایگاه علمی و فقهی امام سجّاد(ع) از دیدگاه اهل سنّت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
هدف: این پژوهش به بررسی مرجعیت علمی امام سجّاد(ع) در میان اهل سنّت پرداخته است تا علاوه بر اثبات شایستگی علمی امام و حقانیت شیعه در پیروی از ائمه(ع)، نقطه مشترک دیگری را بین دو مذهب بزرگ اسلامی(شیعه و سنی) برای تحکیم وحدت معرفی کند. روش: این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه علمی و فقهی امام سجّاد(ع) از دیدگاه اهل سنّت با استفاده از داده های تاریخی و حدیثی پرداخته است. یافته ها: اگر چه اهل سنّت در سالهای آغازین امامت امام سجّاد(ع) چندان با این جایگاه آشنا نبودند، اما مقام علمی و فقهی ایشان در سالهای بعد، بارها ستوده شد و او را فردی ثقه، فاضل، فقیه و امین دانسته اند؛ تا جایی که ایشان به عنوان مرجع دینی و پیشوای شریعت، محل رجوع اهل سنّت نیز بودند. نتیجه گیری: مرجعیت امام در وادی عمل در مصادیقی چون: اعتبار سندی روایات حضرت، تلمذ علمای اهل سنّت در محضر امام و نقل روایات امام از سوی آنان، شرکت در مجالس علمی، مشاوره و مذاکره علمی علما با امام و تأثیرپذیری از مواعظ ایشان و... توسط اهل سنّت به اثبات رسیده است.
ماهیت انسان در نظریه فروید و نقد آن از دیدگاه انسان شناختی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
هدف: هدف تحقیق حاضر، بررسی ماهیت انسان از منظر فروید و مقایسه و نقد آن از منظر انسان شناسی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه بود. روش: روش تحقیق پژوهش حاضر در چارچوب تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار دارد که هدف آن، بررسی و نقد مبانی انسان شناختی فروید بود. یافته ها: در دیدگاه انسان شناختی فروید و تطبیق آن با دیدگاه انسان شناختی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، نکات اختلافی قابل ملاحظه ای به چشم می خورد که مبیّن اشراف حضرت(ع) بر سرشت انسان و وقوف بر فطرت است. نکاتی چون: برتری داشتن جنبه وجودی انسان و ارزشمندی او، لزوم توجه به دو ساحتی بودن شخصیت انسان، مزیت جنبه های اخلاقی و صاحب اختیار بودن او و سرانجام، هدفمندی انسان در ساختار زندگی اش، مباحثی است که در صحیفه سجادیه به چشم می خورد. نتیجه گیری: در مقام تطبیق نظریات فروید با سخنان امام سجاد(ع) نقدهای اساسی بر آرای فروید وجود دارد؛ زیرا فروید تلاش دارد انسان را در غرایز خلاصه کند و این بر خلاف آموزه های پیرامون ماهیت انسان در صحیفه سجادیه است.
اهداف راهبردی در مناسبات علمی امام سجاد (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۱
51 - 72
حوزههای تخصصی:
تلاش علمی امام سجاد7 کمتر بررسی شده است. این پژوهش بر آن است تا به کمک میراث علمی برجای مانده از امام سجاد7، اهداف راهبردی در مناسبات علمی ایشان را استخراج و محورهای اصلی آن را تبیین کند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به اخبار و روایات مربوط به امام سجاد7 در منابع متقدم حدیثی، تاریخی، رجالی، فقهی و تفسیری تا پایان قرن چهارم هجری درصدد پاسخ به این سؤال است که امام سجاد7 با وجود محدودیت های خاص در عصر خویش، چه اهدافی را در ارتباط گیری علمی خویش دنبال می کرد؟ یافته های پژوهش نشان داد که امام سجاد7 با وجود محدودیت ها، اهداف ویژه ای را دنبال کرد تا در جامعه آن عصر، وظیفه هدایت گری، تبیین دین و حفاظت از آن را در بُعد علمی نیز پیگیری کند. اهداف راهبردی امام سجاد7 در پنج دستهِ احیاء سیره و سنت نبوی، تأکید بر فضائل و خصائص اهل بیت: به ویژه امیرالمؤمنین7 در مبارزه با پدیده غلو، تبیین حق و باطل ضمن تأکید بر تقیه، تأکید بر زهد و آخرت اندیشی و مبارزه با دنیاگرایی و نهایتاً تبیین و ابهام زدایی از مفاهیم اصیل دینی قابل بررسی است.
تأثیر اقدامات خلفای اموی بر حیات اجتماعی امام سجاد (ع)
حوزههای تخصصی:
امام سجاد (ع) با آنکه در سخت ترین شرایط زمانی می زیست و ازسوی حاکمان جور، زیر شدیدترین فشارهای جسمی و روانی به سر می برد در گسترش ایمان و پایداری و در احیای اسلام ناب محمدی و سیره جد بزرگوارش منحصربه فرد بود. محققان مسلمان، عصر امام سجاد (ع) را ازنظر سیاسی و فرهنگی، تاریک ترین عصرها می دانند و از آن به دوره اختناق یادمی کنند. تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که اقدامات خلفای اموی چه تأثیری بر حیات اجتماعی امام سجاد (ع) داشته و به نوعی امام سجاد (ع) برای تبلیغ و نشر معارف اسلامی در آن زمان چه اقداماتی انجام داده است. با بررسی جنبه های مختلف زندگی امام سجاد (ع) درقالب مشکل سیاسی، فرهنگی و تاریخی باروش تاریخی-توصیفی (تحلیل محتوا) این نتیجه حاصل می شود که امام سجاد (ع) باتوجه به شرایط بد سیاسی، اقدامات علمی، فرهنگی و اجتماعی انجام داده که سبب تشکیل یک تمدن و حوزه بزرگ اسلامی شده است.
مطالعه تطبیقی «معنای زندگی» از دیدگاه امام سجاد علیه السلام و کارل یونگ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مسئله معنای زندگی با موضوعات متفاوتی هم چون پرسش های هستی شناختی مانند؛ هدف خلقت، هستی؛ و موضوعات روانشناختی هم چون اضطراب، افسردگی، پوچی مرتبط است. پاسخ به معنای زندگی هم از بُعد دینی و هم از بُعد روانشناسی همواره مورد توجه بوده و اکثر ادیان آسمانی و به ویژه دین اسلام حیاتِ حقیقی را از آنِ خداوند دانسته و معنای زندگی را «قرب الهی» معرفی کرده اند. هدف پژوهش حاضر بررسی معنای زندگی از دیدگاه امام سجادعلیه السلام به عنوان امام معصوم علیه السلام و مقایسه نظریات ایشان با روانشناسی تحلیلی کارل یونگ با روش تطبیقی-تحلیلی و با تکیه بر مبانی دینی و روانشناسی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که معنای زندگی در بیانات امام سجاد (ع) در سه محور اصلی خداشناسی، خود شناسی و حبّ ذات شکل می گیرد که این مؤلفه ها در مقایسه با الگوی روان شناختی یونگ همسو و با معنای زندگی که در تلفیق دین و روان است مطابقت دارد.
مؤلفه های تربیتی اُمید در کلام امام حسین و امام سجاد(ع) منطبق با نظریه «اُمیدِ» اسنایدر
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال ۱۰ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۳۸
79 - 95
حوزههای تخصصی:
قیام عاشورا بشارت دهنده امید و حرکت رو به جلو برای اجرای حکومت اسلام ناب محمدی در کنار ظرفیت بالای حضرت سیدالشهداء در این زمینه است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای مؤلفه های تربیتی امید در کلام امام حسین و امام سجاد(ع) مطابق با مؤلفه های نظریه امید، چارلز ریچارد ریک اسنایدر است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی و واحد تحلیل نیز کلام امام حسین و امام سجاد(ع) شامل: متون و تصاویر در دنیای مجازی و مکتوب است. یافته ها نشان داد که خداباوری نقطه مشترک مؤلفه های امید است و به ترتیب مؤلفه های هدف گذاری (امید داشتن به خدا)، برنامه ریزی برای دستیابی به امید، اراده امید داشتن، صبر و تحمل سختی ها و شناسایی موانع راه ها برای رسیدن به هدف، در کلام امام حسین و امام سجاد(ع) مشهود است.
بررسی امکان دستیابی به مقام رویت و لقاء الله بر اساس مناجات خمس عشر امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶
38 - 59
حوزههای تخصصی:
لقاءالله از مباحث مهم عرفانی و حد نهایی سیر و سلوک عارفان است؛ اگرچه عده ای از اهل نظر به دلیل عاجز بودن از درک این مقام، یا به گمان تنزیه ذات پروردگار و یا حمل آیات و روایات موجود در این زمینه به لقاء یوم آخرت و لقاء جزا آن را انکار می کنند. این در حالی است که در آیات و روایات بسیار از «لقاءالله» به عنوان نقطه اوج سیر انسان و مقصد نهایی او یاد شده است. بسیاری از بزرگان لقاءالله را شهود حضرت حق به واسطه معرفت قلبی معرفی کرده و انکار این مقام را مانع وصال به معرفت الله دانسته اند. هدف از این پژوهش یافتن شواهد مربوط به لقاء الله در مناجات خمس عشر امام سجاد(ع) برای صحه نهادن بر انکارناپذیر بودن این مقام است. بدین منظور به کمک روش کتابخانه ای و از طریق بازخوانی و تتبع و بررسی مناجات های پانزده گانه و شروح آن ها، با روش توصیفی عناوین مشاهده و لقاء و اشارات مستقیم و غیرمستقیم حضرت به مقام قرب حق و لقاءپروردگار و عبارات و واژه های مرتبط با این موضوع مانند رؤیت، نظر، بصر، جمال، وجه، وصل و جوار از متن این مناجات ها استخراج شده است. بسامد بالای عبارات مرتبط با موضوع لقاءالله در مناجات خمس عشر، نشان می دهد که این مفهوم در عرفان اهل بیت(ع) جایگاهی ویژه دارد که مُهر تأییدی است بر انکارناپذیر بودن آن.
شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا از منظر آموزه های امام سجاد (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶
146 - 166
حوزههای تخصصی:
صحیفه سجادیه سرشار از دعاهای تربیتی امام سجاد (ع) است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا با استفاده از فرازهای صحیفه سجادیه است. این پژوهش کیفی با به کارگیری روش تحلیل مضمون انجام شده و داده ها از طریق نرم افزار MAXQDA دسته بندی و سازمان دهی شده است. نتایج پژوهش حاضر، دارای سیر تربیتی سه مرحله ای برای دعا بود که به ترتیب شامل حقیقت یابی، عرضه درخواست، بخشش و اجابت است. مرحله حقیقت یابی در دو بخش بصیرت یابی حقیقت عطاکننده (توانایی خدا، مهربانی و رحمت الهی، دانایی خدا، بی نیازی خدا) و هویت شناسی دعاکننده(حقارت انسان، بی پناهی انسان، نیازمندی انسان، فقر انسان) بررسی شده است. مرحله عرضه مؤثر درخواست در دو بخش درخواست شخصی اثربخش (توجه به نوع و حالت صحیح درخواست فرد) و درخواست جمعی اثربخش (درخواست خیرخواهی و اصلاح دیگران، عرضه نکردن درخواست خود به دیگران، درخواست عزت خود در برابر دیگران، درخواست مشترک برای خود و دیگران) تبیین شده است و مرحله بخشش و اجابت، در دو بخش بخشش و عطای الهی (فراگیری و گستردگی بخشش و احسان الهی، عظمت و بزرگی عطای و بخشش الهی، سهولت بخشش الهی، عطا و احسان فضل گونه الهی، عطا و بخشش بدون چشم داشت الهی، عطای مصلحت آمیز الهی) و اجابت الهی (سهولت اجابت در دایره وسیع الهی، ضمانت الهی در اجابت خواسته ها) عنوان گردیده است.
تعامل بینامتنی صحیفه سجادیه با کلام الله مجید در دعای ختم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶
217 - 236
حوزههای تخصصی:
یکی از مهم ترین نظریات معناشناسی در دهه های گذشته، نظریه «بینامتنی» است که روابط بین متن های مختلف و چگونگی ارتباط و تعامل آن ها را مورد بررسی قرار می دهد و موجب خلق متن جدید می شود. طبق این نظریّه، هر متنی یک بافت جدید از متون متحوّل شده است. بر اساس این نظریّه، تعامل آیات قرآن کریم و ادعیه صحیفه سجادیه قابل تحقیق و بررسی است. انس دائمی امام سجاد(ع) با قرآن و ارتباط و تأثیرپذیری آن حضرت از کلام الله، زمینه تعامل میان متن پنهان(قرآن) و متن حاضر(صحیفه) را فراهم کرده است. از این رو، در موارد زیادی، فهم شایسته ادعیه صحیفه سجادیه جز در پرتو شناخت رابطه آن با قرآن امکان پذیر نیست. این پژوهش در صدد است روابط بینامتنی دعای 42 صحیفه (که به دعای ختم قرآن مشهور است) با قرآن کریم را مورد پی جویی قرار دهد تا افق معنایی جدیدی از این دعا به دست آورد. روش مورد استفاده در این پژوهش، از نوع تحلیلی توصیفی است. نتایج حاصل از این تحقیق، گویای آن است که بخش عمده روابط بینامتنی صحیفه سجادیه با قرآن، از نوع ساختاری و به شکل نفی متوازی است که در آن، امام سجاد(ع) به جهت ارتباط عمیق با قرآن، توانسته اند نوعی سازش استوار میان کلام خویش و متن غایب ایجاد و تعاملی آگاهانه با آن خَلق کنند.
نقش پادگفتمان در شکل گیری هویت های اجتماعی و فرهنگی (مطالعه موردی: دعای پنجم صحیفه سجادیه)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷
1 - 19
حوزههای تخصصی:
دعای پنجم صحیفه سجادیه، به عنوان یک متن دینی، حاوی پیام های عمیقی در مورد رابطه انسان و خدا، جامعه و قدرت است. این دعا با ایجاد یک پادگفتمان قوی در برابر بسیاری از باورها و ارزش های رایج، به عنوان یک منبع الهام بخش برای افراد در جستجوی معنویت و عدالت عمل می کند. مقاله حاضر باهدف بررسی تأثیر بنیادین پادگفتمان ها بر شکل دهی ایدئولوژی متون به ویژه متن دعا انجام شده است. مسئله پژوهش، این است که چگونه پادگفتمان به عنوان یک فرایند زبانی بنیادین، نقش محوری در ساخت معنا، هویت بخشی و اعمال قدرت ایفا می کند. برای ارزیابی فرضیات، این جستار با روش تحلیل گفتمان انتقادی و باهدف بررسی آثار عملی کاربست پادگفتمان در متن دعا صورت گرفته است تا جهان بینی نهفته در این متن تبیین شود. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که امام سجاد (ع) با مفاهیم عمیق فلسفی، اجتماعی و سیاسی در این دعا و طرح پرسش های بنیادین به عنوان یک متن پادگفتمانی عمل می کند و به چالش کشیدن باورهای رایج و ساختارهای قدرت می پردازد. در دعای پنجم، پادگفتمان های مختلفی مانند قدرت، دانش، عدالت، تقدیرگرایی، فردگرایی، مادی گرایی و ظلم شناسایی شده اند. این دعا با تأکید بر قدرت مطلق خداوند در مقابل قدرت های محدود زمینی، به نوعی به نقد ساختارهای قدرت سیاسی و اجتماعی می پردازد و با تأکید بر وحدت با خداوند و وابستگی انسان به او، به فردگرایی افراطی و نگاه فردمحور به زندگی، نقد وارد می کند. هم چنین با درخواست عدالت و رحمت الهی، به نقد بی عدالتی های موجود در جهان می پردازد. این پادگفتمان ها به دنبال ایجاد یک جامعه عادلانه تر، معنوی تر و مبتنی بر ارزش های اخلاقی هستند.
تحلیل تطبیقی اصول بهبود کیفیت زندگی در ادعیه قرآن، صحیفه سجادیه و روانشناسی مثبت گرا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷
193 - 216
حوزههای تخصصی:
کیفیت زندگی دارای ابعاد مختلف فیزیکی، روانی و اجتماعی است که گستره وسیعی از طیف زندگی فرد را در بر می گیرد. از منظر روان شناسان مثبت گرا، کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این رویکرد در پی برقراری شادمانی و رضایت از زندگی، از طریق ایجاد تغییرات مثبت در حوزه های مهم زندگی همچون سلامت، احترام به خویشتن، اهداف و ارزش ها، درآمد، کار، تفریح و... است. بر این پایه، روان شناسان مثبت گرا، اصولی را جهت بهبود کیفیت زندگی ارائه کرده اند. از رهگذر تأمل در ادعیه قرآن نیز مؤلفه هایی یافت می شود که با تعدادی از این اصول هم سو هستند. با عنایت به جدایی ناپذیر بودن قرآن و عترت، مؤلفه های مذکور از کلام معصومین (ع) نیز قابل بازیابی است. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی مؤلفه های مستخرج از ادعیه قرآن و صحیفه سجادیه که با اصول مذکور هم نوا هستند، با تکیه بر روش تطبیقی جزئی و تحلیل انسان شاسانه و بهره گیری از ابزار مدل سازی نموداری مبتنی بر تحلیل پیچیدگی پرداخته است. حاصل این پژوهش، ضمن پذیرش بسیاری از مشابهت ها، بر این امر صحه می گذارد که مفاهیم حوزه بهبود کیفیت زندگی در قرآن و ادعیه امام سجاد(ع) با ساحات وجودی انسان سازگارتر بوده و دارای نظمی ساختاری و طبیعی در مقابل نظم رفتاری و مصنوع اصول یاد شده است.