درخت حوزه‌های تخصصی

مطالعات پسا استعماری از حوزه های مطالعاتی جدید دربارة مسائل کشورهای غیرغربی و فرهنگ آنهاست و در چارچوب مطالعات فرهنگی جای می گیرد. این نگرش انتقادی در تعریفی اجمالی به مجموعه ای از رهیافت های نظری اشاره دارد که با تاکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. این مطالعات بر استعمار به مثابه امری غیرفیزیکی و فرهنگی که کماکان ادامه دارد، تأکید می ورزد. حوزه و دامنة مطالعات پسااستعماری، به دلیل طرح مباحث جدید دارای وسعت گسترده ای است. این آشفتگی به ویژه به دلیل دامنة وسیع موضوعات مورد علاقة مطالعات پسااستعماری است که از نظریه و نقد ادبی تا مطالعات اقتصاد سیاسی، پژوهش دربارة حکومت های استعماری، مسئلة هویت و مطالعات فرهنگی و.... ؛ را دربرمی گیرد. این امر باعث ابهامات و مناقشاتی در برخوردهای نخستتین مخاطبان و پژوهشگران با این حوزه از مطالعات می گردد وباعث شده است برخی از نویسندگان این مطالعات را به طور یکپارچه و دارای وحدت مفهومی استنباط کنند. به نظر می رسد تدقیق در رویکردهای و شاخه های این مطالعات ضروری می نماید. براین اساس در این مقاله سعی برآنست تا از رهگذر بررسی دقیق موضوعات و مسائل و رویکردهای مطالعات پسااستعماری، به شناخت هر چه صحیح و دقیق تر از این حوزة مطالعاتی رسیده و با نگرشی انتقادی، به ابعاد مغفول در این مطالعات بپردازد.

"در این مقاله چگونگی پیوند بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی بررسی و تحلیل شده است. هدف این بررسی بیان خاستگاه نظری این دو مفهوم به منزله مفاهیم کلیدی در ادبیات علوم اجتماعی از حیث نظری و نیز چگونگی سنجش علمی آنها و در نهایت آزمون تجربی ارتباط بین آن در حوزه مورد مطالعه است. در آغاز خاستگاه های نظری و جایگاه این دو مفهوم در اندیشه برخی از نظریه پرداران علوم اجتماعی ارایه گردیده است. سپس ابعاد نظری ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی در ادبیات جامعه شناسی کاوش شده است. این ابعاد به وجود نوعی رابطه بین دو مفهوم دلالت دارند. با بیان مولفه های مربوط به ساختار خانواده در دو نوع شیوه تربیتی مبتنی بر اقناع گرایی و استبدادگرایی و نیز تعیین سطوح و اجرای مربوط به مشارکت اجتماعی تعریف عملی و آزمون تجربی آنها امکان پذیر و با جمع آوری داده های لازم از حوزه مورد مطالعه ارتباط بین آن دو اندازه گیری شده است. استنباط آماری از داده ها وجود نوعی همبستگی معنادار در سطح اطمینان 99 درصد بین دو متغیر ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی را نشان می‌ دهد. "

تعلق مذهبی و مذهبی بودن (به عنوان عوامل فرهنگی) در بررسی موضوعات جمعیتی، به خصوص باروری، کمتر (دست کم در ایران) مورد توجه قرار گرفته است. سؤالات اصلی تحقیق حاضر این است که آیا میان دو گروه مذهبی سنّی و شیعه در زمینه باروری تفاوت وجود دارد؟ آیا این تفاوت معنی دار است؟ و آیا با کنترل مشخصه های اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی این تفاوت معنی دار خواهد ماند؟ جامعه مورد تحقیق، شهر گله دار از توابع شهرستان مهر واقع در استان فارس می باشد. از جامعه مورد نظر تعداد 306 نفر زن ازدواج کرده 49-15 ساله (از دو گروه مذهبی شیعه و سنّی) به صورت نمونه انتخاب شدند و رفتار باروری آن ها با توجه به فرضیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. جهت تبیین باروری از سه فرضیة خصایص و ویژگی ها، الهیات ویژه ، و موقعیت گروه اقلیت استفاده شده است. در تحلیل داده ها از روش تحلیل طبقات چندگانه استفاده شده است. زنان سنّی میزان باروری بالاتری را نسبت به زنان شیعه داشته اند. هر چند بعد از ورود متغیرهای کنترل، از تفاوت باروری دو گروه مذهبی کاسته شد، اما تفاوت باروری هم چنان معنی دار باقی ماند. این تفاوت می تواند از طریق پایبندی به ارزش های (مذهبی و غیرمذهبی) گروه خودی در مقابل گروه بیرونی تبیین شود.

این مقاله میزان اعتماد به شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه در شهر تهران را بررسی می کند. برای این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ۸۰۰ پرسش نامة محقق ساخته بین شهروندان ۱۵ تا ۴۵ سالة تهرانی در پنج منطقة شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران توزیع شد. نتایج حاصل از این نظرسنجی گویای این موضوع است که اعتماد با سن و تحصیلات و محل زندگی کاربران در رابطه نیست. همچنین در این پژوهش تفاوت معنادار قابل توجهی نیز در خصوص اعتماد در جنسیت (زن و مرد) و وضعیت تأهل (متأهل و مجرد) وجود ندارد. دستاورد دیگر این پژوهش اندازه گیری میزان اعتماد بود که با شاخص ۹۸/۲ مشخص شد. بر این اساس میزان اعتماد متوسط و رو به بالا است. در پژوهش انجام شده متغیر طراحی ظاهری و راحتی کار با نرم افزار شبکه های اجتماعی بیشترین تأثیر و متغیر امنیت نرم افزار کمترین تأثیر را در اعتماد داشتند.

زندگی انسان در طول تاریخ، در پیوند مداوم با طبیعت بوده است. آب، خاک، زمین و گیاهان همواره یاری­رسان انسان و الهام­بخش او بـوده و محیط زیست به عنوان پس­زمینه­ فـعالیت­های بشری، مهم­ترین بخش و جزو جدا نشدنی زندگی انسان تلقی شده است. در مقابل انسان­ها نیز مسئول حفظ محیط زیست خود بوده­اند. در این مقاله، با استفاده از نظریه پیر بوردیو، سرمایه اجتماعی به عنوان یک عنصر تأثیرگذار در زندگی شهروندان شهر تبریز تلقی ­شـده که به رفتار اجتماعی آنها جهت می­دهد. هدف این مقاله بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی محیط زیستی و تأثیر ابعاد این دو متغیر بر یکدیگر است. نتایج تحقیق نشان می­دهند از میان ابعاد سه­گانه سرمایه اجتماعی، ابعاد مشارکت و انسجام اجتماعی رابطه معنی­دار با سبک زندگی محیط زیستی نشان داده­اند اما بعد اعتماد اجتماعی رابطه معنی­داری را نشان نمی­دهد. همچنین بین تحصیلات و سبک زندگی محیط زیستی رابطه معنی­دار وجود دارد، ولی به­طور کلی بین درآمد و سبک زندگی محیط زیستی رابطه­ معناداری مشاهده نشد. تحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز نشان می­دهد که مشارکت اجتماعی، تحصیلات و انسجام اجتماعی بر روی هم حدود یازده درصد از واریانس سبک زندگی محیط زیستی را تببین می­کنند.

یکی از ابزارهای مهمی که حکومت ها برای حفظ تمامیت ارضی و بقای سیاسی خود از آن سود می جویند، نهاد آموزش و پرورش است. این نهاد بخش عمده ای از دوران پایه ریزی شخصیت و چارچوب فکری افراد جامعه را در ابعاد مختلف شکل می دهد و هدایت می کند. بنابراین، نهاد یاد شده در قالب های مختلف، به ویژه با استفاده از کتب درسی مناسب، می تواند نقش برجسته ای در تقویت و ترویج هویت ملی هر کشوری ایفا نموده، حیات آن را تضمین کند. از آن جمله، آگاهی های تاریخی است که یکی از شاخصه های مهم هویتی ملت ها به شمار می رود. ایران با دارا بودن زمینه های مختلف همبستگی ملی، از معدود کشورهای تاریخی است که می تواند با شناساندن و تاکید بر نقاط عطف و افتخارآمیز این تاریخ، بیش از پیش برای تقویت حس ملت بودن و همگرایی ملی از آن بهره برد. این امر در وهله نخست بر عهده نهاد آموزش و پرورش است تا در قالب کتب درسی، به ویژه درس تاریخ به این مهم بپردازد. مقاله حاضر بر آن است تا با توجه به محتوای کتب تاریخ مقطع دبیرستان در مقام یکی از مبادی اصلی تقویت هویت ملی در ایران، به این پرسش پاسخ دهد که کتاب های تاریخ دبیرستان تا چه حد محتوای لازم را برای شناساندن و تقویت هویت ملی ایرانیان داراست؟ روش تحقیق، توصیفی، ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و شیوه آزمون فرضیه از نوع کیفی است. نتایج حاصل نمودار آن است که گرایش به تقویت هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان ضعیف و خنثی است.

ناراستی ‌های اخلاقی در پژوهش اجتماعی، هر چند به‌ میزان اندک، می‌تواند پایه‌ های دانش اجتماعی را سست و نقش کاوشگرانه، نقادانه و حقیقت‌ جویانه آن را تضعیف کند. برای بررسی ناراستی ‌های اخلاقی احتمالی و شناخت فضای هنجاری پژوهش علوم اجتماعی در ایران، این پژوهش به ‌روش اسنادی به‌ گردآوری و تحلیل محتوای اظهارات منتشر شده پژوهشگران این حوزه می‌پردازد. یافته‌ های پژوهش نشان می‌دهد هنجارشکنی در زمینه اخلاق پژوهش در علوم اجتماعی ایران دو بعد فردی و ساختاری دارد. در بعد فردی، انحراف از پایبندی به‌ اخلاق پژوهش در سطوح شخصی[1] و حرفه ‌ای[2] (در ارتباط با صورتبندی و محتوای پژوهش، سازمان پژوهشی و تخطی از قواعد و هنجارهای علمی و حرفه‌ا ی دریافت و اجرای پژوهش) قابل توجه است. در بعد ساختاری، سوءاستفاده از قواعد و تعهدات اخلاقی و حرفه‌ ای سازمانی و نهادی در ارتباط با پژوهشگر و پژوهش (انتخاب موضوع، نحوه دریافت، فرایند داوری، تصویب، گزارش، کاربرد و محتوای پژوهش) قابل توجه است. بر پایة دستاورد مفهومی این پژوهش، ناراستی‌ های اخلاقی در فضای پژوهش علوم اجتماعی در ایران برایند تاثیر متقابل کنشگران (پژوهشگر) و ساخت نهادی (شامل قواعد و هنجارها و منابع) تسهیل‌ کننده هنجارشکنی است. نتیجه این که ناراستی‌ه ای اخلاق پژوهش از یک دوسویگی ساختاری در فضای علم در ایران تبعیت می‌‌کند و متاثر از ویژگی‌های ساختاری نهاد علم در ایران در مقطع زمانی مورد مطالعه است.

"در شرایط کنونی جهان، دولت های ملی عمده ترین الگوهای رسمی سازمان یافتگی سیاسی در سطح کلان هستند که هر گونه رابطه حقوقی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان مردمان و فرهنگ های گوناگون به ناچار باید به واسطه آن ها انجام بگیرد. با این وصف، تعریف فرهنگ در سطح ملی، یا ارایه هویت و تعلق ملی به مثابه تنها هویت یا حتی به مثابه مهم ترین هویتی که بتواند سایر هویت ها و تعلق های فرهنگی را کنار گذاشته و خود را تحمیل نماید، چندان با واقعیت نطبیق ندارد. هویت ملی، از یک سو، در درون با هویت های محلی و قومی روبه رو است و از سوی دیگر، در برون با هویت جهانی. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل پویای برخورد این سطوح هویتی برای به دست آوردن تصویری نسبتا روشن از موقعیت کنونی و از این طریق، رسیدن به خط مشی های اساسی برای گره گشایی از مشکلات ناشی از ناهماهنگی و ناسازگاری میان سطوح مزبور است. برای نیل به این هدف، مولفه های متعددی که عمدتا در چارچوب مفهوم سبک زندگی قرار می گیرند، نظیر تغذیه، خانواده، علایق زیباشناختی، تعلق های سیاسی و غیره، محور اصلی مطالعه قرار گرفته اند. جامعه مورد مطالعه را دانش آموزان سال آخر دبیرستان و دانشجویان بومی دو شهر بزرگ استان لرستان یعنی خرم آباد و بروجرد تشکیل می دهند، که به دلایل متعددی قابلیت تعمیم زیادی را در سطح ایران و جهان دارا می باشد. این جامعه بر اساس دو مورد مقطع تحصیلی مزبور و بر اساس تفکیک جنسی در دو سطح پنداشت ها و رفتارهای فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته است."

شخصیت قدرت طلب، شخصیتی اساساً ضعیف و وابسته و ناامن است که برای رسیدن به احساس امنیت و قدرت، به دنبال آن است که نظم و انتظامی در جهان به وجود آورد. شخصیت های قدرت طلب فراوانند و همه ما کم و بیش قدرت طلبیم و به طور آگاهانه یا ناآگاهانه، حیله های سلطه جویی را از آغاز تا پایان زندگی مان دنبال می کنیم تا حیات واقعی مان را مخفی نموده و در این فرآیند، خود و همنوعانمان را به سطح اشیا تنزل دهیم تا بتوانیم بر آنها کنترل داشته باشیم. از آنجا که این مسئله می تواند برای نظام جامعه آسیب زا باشد، مطالعه اقتدارگرایی و شخصیت قدرت طلب در علوم اجتماعی اهمیت خاصی دارد. مساله مورد بررسی در این مقاله، اقتدارگرایی و مطالعه آن در افراد بالای 18 سال شهر اصفهان است که با توجه به نه بعد کلیدی شخصیت اقتدارطلب طراحی شده توسط تئودور آدورنو شامل عرف پرستی، اطاعت از قدرت، تعرض مستبدانه، خشک اندیشی، خرافه پرستی، قدرت و صلابت، بدبینی و ویرانگری، فرافکنی و نگرش به جنس، سنجیده شده است و عوامل موثر در ایجاد آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای این منظور، چهار عامل: عضویت گروهی، سن، جامعه پذیری قدرت و پایگاه اجتماعی- اقتصادی انتخاب شد و ارتباط آن ها با اقتدارگرایی در قالب فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به جامعه آماری که کلیه افراد بالای 18 سال شهر اصفهان مطابق با نتایج سرشماری نفوس و مسکن 1385 بودند (1027046 N = )، نمونه مورد نظر از طریق نمونه گیری سهمیه ای انتخاب گردید (368 n = ). محدوده زمانی گردآوری داده ها، نیمه دوم سال 1386 می باشد. اطلاعات از طریق پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS و Lisrel روش های آماری توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل گردید. با توجه به نتایج، 5/0 درصد از پاسخگویان، اقتدارگرایی زیادی دارند. اقتدارگرایی 6/32 درصد کم است و 8/66 درصد از پاسخگویان، در حد متوسط از اقتدارگرایی قرار دارند. با توجه به ضریب پیرسون 168/0- ، بین سن و اقتدارگرایی رابطه معکوس وجود دارد، به عبارت دیگر با بالا رفتن سن، اقتدارگرایی کاهش می یابد. هم چنین رابطه اقتدارگرایی و عضویت گروهی نیز با مقدار 154/0- ، معکوس است. جامعه پذیری قدرت که با سه شاخصه ساخت خانواده، نظام آموزشی و رسانه های جمعی سنجیده شد، از عوامل موثر بر اقتدارگرایی تشخیص داده شد. رگرسیون چند متغیره نشان داد که اقتدارگرایی تحت تاثیر سطح تحصیلات، نوع اشتغال و میزان درآمد نیز هست. اما در سنجش اقتدارگرایی، داده های گردآوری شده نشان دادند که آماره T برابر با 69/5- و لذا اقتدارگرایی افراد با میانگین 8/2 کمی بیشتر از حد متوسط است.

از پدیده اینترنت­ و شبکه­های اجتماعی مجازی به عنوان مؤثر­ترین ابزار­های جهانی­شدن یاد می­شود. یکی از مهمترین ویژگی های شبکه­های اجتماعی مجازی که در مقولاتی نظیر مسائل قومی نقش در خور توجهی ایفا می کنند، نظارت پذیری بسیار اندک آنهاست؛ ­به طوری که در مقایسه با سایر فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی ، آزادی چشمگیری به آن بخشیده است . در همین راستا، پرسشی که در صدد پاسخگویی به آنیم، این است که استفاده از فیس بوک چه تأثیری بر هویت قومی کاربران ترک دارد؟ پژوهش حاضر، به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه اینترنتی محقق­ساخته انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کاربران ترک ایرانی شبکه اجتماعی فیس­بوک در سال 1391 تشکیل می­دهند. روش نمونه­گیری، نمونه­گیری آسان از نوع داوطلبانه است. یافته های پژوهش حاکی از آنند که بین مدت زمان عضویت، میزان مشارکت و فعال بودن، واقعی تلقی کردن محتوای مطالب ارائه شده و اهداف و انگیزه کاربران ترک در استفاده از شبکه­ اجتماعی فیس­بوک با هویت قومی آنها رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد. همچنین، کاربران ترک سعی می کنند از تمامی امکانات فیس بوک برای معرفی خود به سان یک هویت قومی، مطرح ساختن دیدگاه های خود در راستای حفظ هویت و تدوام فرهنگ خویش و بیان مطالبات اجتماعی- سیاسی خود استفاده کنند.

پژوهش حاضر به بررسی رضایت از روابط زناشویی و عوامل مؤثر بر آن می پردازد. این پژوهش به روش پیمایشی و کتابخانه ای انجام گرفته و گردآوری داده ها با پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را زنان متأهل تهرانی زیر 40 سال تشکیل داده اند. حجم نمونه این پژوهش برابر با 400 نفر بوده و روش نمونه گیری مورد استفاده در پژوهش، نمونه گیری خوشه ای بوده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که بین رضایت جنسی و متغیرهای سن، شیوه های تربیتی استبدادی و مردسالارانه،دارا بودن مهارت زندگی، برداشت نادرست از آموزه های دینی، رضایت از وضعیت اقتصادی، تعاملات عاطفی، رضایت از سایر ابعاد زندگی، باورها و نگرشهای جنسی غلط و نحوه اجتماعی شدن همبستگی بالا وجود دارد. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که متغیر رضایت از سایر ابعاد زندگی با ضریب مسیر 43/0 بر رضایت جنسی تأثیر می گذارد و پس از آن به ترتیب سایر متغیرها "" باورها و نگرشهای جنسی غلط "" با ضریب تأثیر 23/0-، ""سن"" با ضریب تأثیر 19/0-، ""تحصیلات همسر"" با ضریب تأثیر 14/0، ""رضایت از وضعیت اقتصادی"" با ضریب تأثیر 11/0، "" برداشت نادرست از آموزه های دینی"" با ضریب تأثیر 1/0- ،و دارا بودن مهارت زندگی"" با ضریب تأثیر 1/0 بر متغیر رضایت جنسی تأثیر دارند. مقدار ضریب تعیین یا واریانس برآورد شده متغیرهای حاضر در مدل بر روی رضایت جنسی، 54/0 می باشد که این نتیجه نشان می دهد که مجموع متغیرهای مدل توانسته اند بیشتر از نصفی از واریانس متغیر رضایت جنسی را تبیین کنند.

عرصه روابط بین الملل امروزه به طرز خیره کننده ای تحت تاثیر عوامل فرهنگی قرار دارد و از این رو کسب وجهه و اعتبار و نفوذ در افکار عمومی و به عبارت دیگر دسترسی به قدرت نرم از اهداف مهم دولت ها در سیاست بین الملل و عرصه دیپلماسی فرهنگی است گرچه به صراحت بیان نمی شود .از آنجایی که آموزش زبان و ادبیات فارسی و در پی آن گسترش یافتن این مهم سبب تفاهم روز افزون بین فرهنگ ایرانی با سایر فرهنگ ها را فراهم می آورد همچنین این نکته که هرچه افراد بیشتری به یک زبان تسلط یابند نفوذ فرهنگی آن زبان و به تعبیر دیگر قدرت نرم که خود از ابزارهای مهم سیاست خارجی کشور است، قوی تر و گسترده تر خواهد شد و از نفوذ فرهنگ بیگانه کاسته می شود و این همه بدان جهت است که آموزش زبان و به تبع ادبیات(فرهنگ و تمدن) موجبات القای فرهنگی در عرصه دیپلماسی فرهنگی را ایجاد می نماید. لذا این مقاله با روش کتابخانه ای و با رویکردی توصیفی – تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که نقش آموزش زبان و به تبع، ادبیات فارسی در گسترش دیپلماسی فرهنگی و روابط فرهنگی چگونه ارزیابی می شود . یافته های پژوهش نشان دهنده نقش عمده آموزش و گسترش زبان و ادبیات فارسی در دیپلماسی فرهنگی به وسیله شناخت بن مایه های فرهنگی و القای فرهنگی و مولفه های قدرت نرم می باشد که جزء لاینفک سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می باشد.

بوردیو نظریه پرداز و روش شناسی چند بعدی است. هدف او گذاشتن از دوگانگیهای مرسوم جامعه شناختی بوده است. دوگانگیهایی چون ذهن گرایی و عین گرایی، سمبولیسم و ماتریالیسم، ساختار و عاملیت، تحلیل خرد و کلان. مقاله حاضر به بررسی دیدگاه های بوردیو و منابع تأثیر گذار بر دیدگاه او اختصاص یافته است. در این مقاله نویسنده ابتدا به نقش رویکرد ساختارگرایی بوردیو اشاره می‌کند و سپس به توضیح مفاهیمی چون طبیعت ثانوی، عرصه، سرمایه های نمادین و تشخیص می پردازد

«نیکلاس لومان» یکی از جامعه شناسان برجستة آلمانی است که با رویکردی سیستمی به بررسی ماهیت عملکرد هنر مبادرت ورزید. او در راستای تدوین یک نظریة اجتماعی نوین با رها کردن سنت جامعه شناسی غربی و با اهمیت دادن به تغییر ساختار جوامع مدرن بر مبنای تفکیک کارکردی، جامعه را متشکل از خرده-سیستم هایی دانست از قبیل: حقوق، اقتصاد، سیاست، آموزش، علم، دین، هنر و غیره که ارتباطات اجزاء آنها را تشکیل می دهد. او ادراک حسی را به قلمرو سیستم های روانی و هنر را به مثابه ارتباط به قلمرو اجتماع واگذار کرد. پس هنر، ارتباطی دانسته شد که ادراک می شود، ارتباطی که ادراک را می فریبد و آگاهی از آن را جهت می-دهد. در این مقاله ضمن مطالعه و ارزیابی نظریة لومان با استناد به کتاب های اصلی وی تلاش می شود تبیین شود که هنر چگونه ارتباطی است و چگونه ادراک و ارتباط را در خود جمع می کند؟