رویکرد تاریخی

بررسی مفهوم وجود، مسئله ی بنیادی هستی شناسی است. از آنجا که وجود(موجود)کلی ترین و عام ترین مفهومی است که به خاطر گستردگی، واجد کاربردها و اطلاقات متعدد ومتنوعی می باشد که همه ی آنها موضوع بحث فلسفی واقع نمی شود، تعیین دقیق وعلمی معنی یا معانی موجود که مستعمل در علوم نظری بوده و شایسته ی بحث فلسفی می باشد، به جهت حفظ وحدت و یکپارچگی نظام فلسفی و تعیین ارتباط مسائل و مبادی این علم با موضوعات آن و همچنین رفع بسیاری از ابهامات و تعارضات مطرح در موضوع فلسفه ی اولی،ضروری و قابل توجه و اهمیت خاص است. چرا که پرسش از نحوه ی هستی، اشکال و صور مختلف هستی و اقسام و مراتب آن درگرو پرسش از مفهوم «موجود» است. محور هستی شناسی ارسطو«موجود»است و فیلسوفان مشایی مسلمان (فارابی و ابن سینا) نیز موضوع فلسفه ی اولی را موجود بما هو موجود قرار می دهند و مستقیما با موجود سرو کار دارند، نه با وجود. این پژوهش در بررسی موضوع و مسائل هستی شناسی سنتی - و مقایسه ی دو نظام فلسفی مشایی یونانی و اسلامی - به تحلیل مفهومی موجود در این دو نظام می پردازد.

۴۰۴.

تأملاتی بر تأملات در فلسفه اولی

نویسنده: سید یونس ادیانی

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۱ شماره ۴۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۶۶

۴۰۵.

عقل فعّال در نظر ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی جان محمدی

منبع: فلسفه و کلام سال چهل و ششم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۹۲

کلیدواژه‌ها: ارسطو عقل فعال عقل منفعل صور معقول

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو ارسطو (384-322 ق.م)

تعداد بازدید : ۳۲۶۴ تعداد دانلود : ۹۴۳

گفته می شود که نظریه عقل فعال از مبهم ترین و بحث انگیزترین موضوعات فلسفه ارسطو است. این ابهام عموماً ناشی از ایجاز و ابهام کلام ارسطو در کتاب درباره نفس دانسته شده است. اما آیا ابهام سخن ارسطو چندان هست که بتوان مانند برخی از تابعان یا شارحان ارسطو عقل فعال منسوب به او را مفارق از نفس و دارای محتوایی شامل همه صور معقول دانست؟ در این مقاله با ارائه بحثی تحلیلی نشان داده شده است که عقل فعال ارسطو نه مفارق از نفس است و نه واجد محتوای پیشینی معقول. بلکه ناظر به جنبه ای از توان و کارکرد عقل است؛ عقلی که بسیط و انقسام ناپذیر و لذا یک حقیقت واحد است با دو جنبه کارکردی: 1- پذیرندگی صور معقول (که بدین لحاظ منفعل است) 2- معقول سازی صور بالقوه موجود در ادراک (که بدین لحاظ فعال است).

۴۰۶.

نقش پیش فرض در فهم متن ازنظر علامه طباطبایی و گادامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سهیلا آبیار محمد بیدهندی محمدجواد ذریه

منبع: اندیشه نوین دینی سال نهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: گادامر علامه طباطبایی تفسیر به رأی هرمنوتیک متن پیش فرض

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۴۶۹

نقش و دخالت پیش داوری، انتظارات و ذهنیت مؤلف در فهم متن، ازجمله ارکان هرمنوتیک فلسفی است. در قرن بیستم گادامر با ارائه نظریه خاص خود درمورد «مقوله فهم» به تبیین هرمنوتیک فلسفی پرداخت. وی معتقد است که هیچ فهمی بدون پیش داوری صورت نمی گیرد. همواره انتظارات، علائق و پیش داوری های مفسر در فهم متن دخیل اند؛ درنتیجه در تفکر وی دستیابی به معنایی نهایی وجود ندارد. آنچه می توان درمورد آن سخن گفت وجود فهم های متکثر و مختلف است، نه فهمی برتر و نهایی. علامه طباطبایی، فیلسوف و مفسر برجسته مسلمان، اگرچه در خصوص میزان دخالت پیش داوری ها و پیش دانسته ها در تفسیر، به صراحت اظهارنظر ننموده است، ولی براساس نتایج حاصله در این تحقیق، نوعی از پیش دانسته ها و پیش فرض ها (ازجمله پیش فرض های قرآنی و عقلانی) را در تفسیر لازم دانسته و از آن استفاده کرده است. آنچه در این پژوهش مدّ نظر است، نقد و بررسی آرا گادامر و علامه طباطبایی در خصوص میزان دخالت پیش داوری ها در فهم متن می باشد و همچنین تلاش شده است تا ارتباط و نزدیکی میان این دو دیدگاه درمورد استفاده از پیش دانسته ها تبیین گردد.

۴۰۷.

صنعتی شدن و سرمایه داری در آثار ماکس وبر

نویسنده: هربرت مارکوزه مترجم: هاله لاجوردی

منبع: ارغنون ۱۳۷۵ شماره ۱۱ و ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۱۷۹

۴۰۸.

بنیانگذاران ایمان گرایی جدید: کیرکگور و ویتگنشتاین

نویسنده: حسن قنبری یدالله رستمی

منبع: اسفار سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: ایمان ویتگنشتاین استدلال ایمان گرایی کیرکگور

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۷ تعداد دانلود : ۳۶۰۴

در این نوشته به بررسی و نقد نظریه ایمان گرایی کیرکگور و ویتگنشتاین می پردازیم. گفته خواهد شد که ایمان گرایی کیرکگور مبتنی بر حفظ ایمان علی رغم تضاد آن با عقل است. یعنی انسان می تواند بر ضد یک مدعا دلیل آفاقی و عینی داشته باشد و در عین حال به آن، ایمان هم داشته باشد. به نظر او ایمان آوردن یک امر اختیاری است و دینداری باید مبتنی بر خطر و جهش ایمانی باشد. کیرکگور ایمان را وقتی شایسته می داند که به نوعی خطر کردن باشد. اما ویتگنشتاین قائل است که ایمان، با فقدان دلیل سازگار است، یعنی انسان می تواند دلیل نداشته باشد اما ایمان داشته باشد. زیرا مجموعه باورها در نهایت به باورهایی می رسند که بدون دلیل پذیرفته می شوند. او با طرح بازی های زبانی می گوید که ایمان آوردن یک بازی زبانی خاص، و عملی است که در متن حیات دینی می روید. همچنین به نظر او، مؤمنان تصاویر دینی در پیش زمینه خود دارند که حیات دینی آنها را میسر می سازد. البته این تصاویر، حاصل فعالیت در زندگی روزمره است نه استدلال و دلیل.

۴۰۹.

تبار شناسی انسان مدرن؛ درآمدی بر فوکو

نویسنده: حسین بشیریه

منبع: کیان ۱۳۷۵ شماره ۳۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۴ تعداد دانلود : ۲۳۰۳

۴۱۰.

اندیشه: جان لاک و فلسفه تجربی

نویسنده: عبدالعلی دستغیب اکبر بهداروند

منبع: کیهان فرهنگی اسفند ۱۳۸۶ شماره ۲۵۷

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۵۵۶

۴۱۱.

پسامدرنیسم و روش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا تاجیک

منبع: روش شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه) تابستان ۱۳۸۷ شماره ۵۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۰۱۸

۴۱۲.

تفسیر هایدگر از آزادی در فلسفه کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدجواد صافیان مرضیه پیراوی ونک

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۴۳-۴۴)

کلیدواژه‌ها: آزادی تخیل استعلایی استعلا فوق محسوس تقدیر زیبایی غایتمندی بدون غایت درک پیش مفهومی مفاهیم ماتقدم فاهمه وحدت استعلا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۴۵۵

در این مقاله می کوشیم جایگاه آزادی اصیل را، بنا بر تفسیر هایدگر، در تفکر کانت نشان دهیم. به نظر هایدگر فراروی و استعلای آدمی، اساس آزادی است. انسان به سبب نسبت خاصی که با هستی دارد می تواند از سطح موجودات به سوی خود وجود فرا رود و خود را از روزمرگی و موجود بینی آزاد سازد. به نظر هایدگر، کانت به این حقیقت که ذات آدمی در استعلایی بودن و فرا روی اوست، گرچه شاید به نحوی مبهم، متفطن گردیده و آن را اساس نقد خویش در هر سه ساحت نظر، عمل، و مواجهه با زیبایی قرار داده است. در نقد اول آزادی در ساحت شناخت بدین نحو آشکار می شود که شناخت مستلزم یافتِ پیش مفهو می از موجودات است. در اخلاق، آزادی در تبعیت از قانون و خود انگیختگی اراده ظهور می کند. ولی در ساحت مواجهه با امر زیبا آزادی محدود به هیچ قید و شرطی نیست و به عبارت دیگر از قید، مفاهیم، غایت، تملک و قوانینِ از پیش تعیین شده رهاست. بنابراین، آزادی در ساحت هنر، آزادی اصیل است؛ پس آنتولوژیِ (هستی شناسی) تقدیر و مواجهه با زیبایی برای نقد اول و دوم و سوم، اساسی است؛ چرا که هنر و مواجهه با امر زیبا به طور کامل، به واسطه مشارکت لذت بخش در هماهنگی، اساس عقل نظری و عملی و قوه حکم را آشکار می کند.

۴۱۳.

تأویل، حقیقت و نص

مصاحبه کننده: مرتضی کریمی نیا مصاحبه شونده: نصر حامد ابوزید

منبع: کیان ۱۳۷۹ شماره ۵۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۷۴۸

۴۱۴.

معرفت شناسان (کارل گوستاو همپل)(مقاله پژوهشی حوزه)

منبع: ذهن بهار ۱۳۸۶ شماره ۲۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۳۳۶

۴۱۵.

الهیات پست مدرن

نویسنده: مارک سوسی . تیلور محمدمنصور هاشمی

منبع: نامه فرهنگ زمستان ۱۳۸۰ شماره ۴۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۳۴۸

۴۱۶.

تأملی بر مسئله خدا در تفکر هایدگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابراهیم رضایی محمدجواد صافیان

منبع: فلسفه دین سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: وجود خدا شعر رویداد امر مقدس

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۴۶۳

خدا در تفکر هایدگر به سه شکل عمده ظاهر می شود: وجود، امر مقدس و آخرین خدا. یافت وجود، در تجربه قلبی هیبت رخ می دهد و کشف امر مقدس هنگام رویارویی با کار هنری ای که جامع ساحات چهارگانه باشد؛ اما آخرین خدا، موضوع انتظار است؛ خدایی که غیاب آن در سرود شاعر، به کلام درمی آید. وجود، کار هنری و غیاب خدا، هر سه، رویدادهای «از آن خود کننده» هستند؛ رویدادهایی که سبب می شوند سوژه شناسنده، با طبیعت متحد شود؛ از این رو، ادراک خدا، به عدول از تفکر منطقی مرسوم و ورود به قلمرو تفکر معنوی و دریافت قلبی بستگی دارد. از نظر هایدگر، شعر، مظهر و پیشوای چنین ادراکی است.

۴۱۷.

عقل و خودآگاهی در فلسفه تاریخ هگل

نویسنده: مریم ثقفی

منبع: پژوهش های معرفت شناختی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: فلسفه تاریخ عقل آزادی خودآگاهی غایت مندی خواست کلی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۸۸۶

فلسفه تاریخ یکی از شاخه های فلسفه است که به اندازه خود فلسفه قدمت ندارد . نگاه فلسفی به تاریخ از قرون وسطی شروع شده و در هگل به اوج خود رسیده است. در این مقاله نگاه هگل به تاریخ با توجه به مسایل عمده مطرح در فلسفه او ، بررسی می شود. دیالکتیک که به نطر هگل ، جریان جاری در هستی است ، حرکت روان را تبیین می کند و در توصیف فرایند این حرکت است که از هستی محض به شناسایی می رسد . هگل از عقلی سخن می گوید که درفرایند شدن خویش به روان مطلق تبدیل می شود و این نهایت تاریخ است جایی که عقل به خود می اندیشد و سوژه و ابژه یا فاعل و موضوع شناسایی یکی است . ا ز آن جا که بخش های مختلف فلسفه او از هم جدا نیستند، ناگزیر اشاره ای به منطق و پدیدارشناسی خواهیم داشت. مساله خودآگاهی و چگونگی حاکمیت عقل و پدیدار شدن روان در تاریخ و نتیجه ستیزه خواجه و برده در این مقاله مورد بحث قرار خواهد گرفت تا سرانجام ببینیم چگونه یگانه شدن اراده جزیی فردی با اراده و خواست کلی یعنی دولت، نهایت آزادی فرد را در پی خواهد داشت.

۴۱۸.

نگاهی انتقادی به ابعاد معرفتی ایده آلیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا صادقی

منبع: معرفت فلسفی ۱۳۸۸ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: رئالیسم پراگماتیسم انسجام گرایی شک گرایی ایده آلیسم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۴۸۹

با اینکه ایده آلیسم در غرب معاصر حضور و نتایج گسترده ای داشته است، اما به نظر می رسد که مبانی و پیامدهای معرفتی این دیدگاه دستخوش ناسازگاری های درونی و کاستی های اساسی است. در این نوشتار، نخست پاره ای از مبانی معرفتی ایده آلیسم با نگاهی انتقادی ارزیابی خواهد شد، سپس از نظریه های انسجام، پراگماتیسم، و ساخت گرایی به عنوان سه پیامد معرفتی اصلی ایده آلیسم سخن به میان خواهد آمد و در پایان، با مرور دلایل وجود جهان مستقل از ذهن، به برخی از مشکلات نهایی ایده آلیسم اشاره خواهد شد.

۴۱۹.

برهوت روشنگری (نگاهی به اندیشه های یوهان گئورگ هامان فیلسوف ضد روشنگری)

نویسنده: سید جواد طاهایی

منبع: خردنامه همشهری آذر ۱۳۸۵ شماره ۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۲۵۹

۴۲۰.

معرفی و بررسی کتاب بیماری به سوی مرگ

نویسنده: بخشعلی قنبری

منبع: کتاب ماه دین آبان ۱۳۷۸ شماره ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۳۲۵

درخت حوزه‌های تخصصی