درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: کتاب های گویا در صنعت نشر دارای جایگاه ویژه ای هستند و ناشران زیادی در سراسر دنیا با روش و معیارهای مختلفی اقدام به تولید آنها می نمایند. هدف این پژوهش شناخت و معرفی مهمترین معیارهای تولید و ارزیابی کتاب های گویا از دیدگاه تولیدکنندگان است. روش: در این پژوهش به تحلیل محتوای کیفی مصاحبه هفت نفر از تولیدکنندگان کتاب های گویا در شهر تهران پرداخته شده است که به شکل هدفمند انتخاب و مورد مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. پس از تحلیل داده ها، کدهای اولیه استخراج شد و در چند مرحله مورد بازبینی بررسی و طبقه بندی قرار گرفت و در نهایت چهار مقوله اصلی و 21 مقوله فرعی به دست آمد. یافته ها: یافته های این مطالعه مؤید این مطلب است که مهمترین معیارهای تولید و ارزیابی کتاب های گویا از دیدگاه تولیدکنندگان در چهار مقوله اصلی محتوا، ارائه، فنی، و سایر قرار می گیرند که در مجموع دارای 21 مقوله فرعی مخاطب، انگیزه استفاده، معیار انتخاب، موضوع، حق مؤلف، ویرایش، سخت افزار، نرم افزار، نیروی انسانی، ویژگی و کیفیت فایل صوتی، قالب انتشار، توزیع، روایت، موسیقی، تقطیع و نام گذاری، جستجوپذیری، ارائه اطلاعات کتابشناختی، مزیت، کاستی، علل رواج، و مشکلات تولید هستند. اصالت/ارزش: این تحقیق برای اولین بار معیارهای تولید و ارزیابی کتاب های گویا را از دیدگاه تولیدکنندگان مشخص نمود. مشارکت کنندگان مصادیقی از این معیارها را عرضه نمودند که توجه به آنها در تولید کتاب های گویا می تواند موجب افزایش کیفیت تولیدات شود.

پژوهش حاضر وضعیت مجموعه سازی کتابخانه های دبیرستان های دولتی شهر تهران را در سال تحصیلی 88-1387 مورد بررسی قرار می دهد. 99 دبیرستان از میان 296 دبیرستان دخترانه دولتی موجود به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و به روش پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار این پژوهش یک پرسشنامه با 23 سئوال بسته و 2 سئوال باز می باشد. یافته ها نشان داد که 40 کتابخانه (5/45 درصد) توسط کتابدار اداره می شود. «عدم توجه و اهمیت به شغل کتابداری» مهم ترین دلیل عدم استخدام کتابدار در کتابخانه های آموزشگاهی ذکر شده است. رشد سالانه ی منابع به طور متوسط کم تر از یک درصد است. آزمون آماری کای اسکوئر نشان داد که حضور یک کتابدار متخصص در کتابخانه با ایجاد مجموعه ای که رضایت مراجعه کنندگان را تامین کند، ارتباط دارد ( 038/0= p و 54/6= X2 ). بیش ترین سهم مجموعه را کتب مذهبی، و کمترین سهم را کتب سرگرمی و تفریحی دارند، ضمن اینکه داشتن تحصیلات کتابداری نقشی در اولویت موضوعی مجموعه ندارد. «توصیه ی مراجعان» نخستین اولویت به عنوان ابزار انتخاب کتاب و «کمبود بودجه» مهم ترین مشکل در مجموعه سازی عنوان شده است.

به منظور ارزیابی دقیق وضعیت مقاله های فصلنامه «کتابداری و اطلاع رسانی» و تبیین الگوی رفتاری محققان این حوزه، تحقیقی با استفاده از روش تحلیل استنادی صورت گرفت. پس از تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که 219 مقاله (165 مقالة تألیفی و 54 مقالة ترجمه ای) با میانگین 3/7 برای هر شماره در قالب 104مقالة نظری و 61 مقالة پیمایشی منتشر شده اند که 165مورد آنها را یک نفر، 29 مورد را دو نفر و 2 مورد را 3 نفر نوشته بودند. 198 نفر محقق در نوشتن این مقالات همکاری داشتند. مقطع تحصیلی نویسندگان 74 مقاله، کارشناسی ارشد و 63 مقاله، دکتری بود. 1748 استناد در این مقاله ها به کار رفته بود که میانگین 9/11 برای هر مقاله تعیین شد. در بین محملهای اطلاعاتی، مقاله ها قبل از کتابها و پایان نامه ها قرار گرفت و نشان داد که محققان این حوزه بیشتر مقاله محور هستند. منابع زبان انگلیسی در استنادها با اندکی اختلاف، بالاتر از زبان فارسی قرار گرفت. تعیین نیم عمر داده ها نشان داد که کتابهای لاتین با 14 سال و 2 ماه و منابع اینترنتی با 4 سال و 5 ماه بیشترین و کمترین نیم عمر را به خود اختصاص داده بودند. به «دانشنامه کتابداری» در بین کتابها و «عباس حری» و «محمدحسین دیانی» در بین پدیدآورندگان کتابها، «دیانی» و «فتاحی» در بخش مقاله ها و پایان نامة «عصاره» در بخش پایان نامه ها بیش از همه استناد شده بود. فصلنامه های کتابداری و اطلاع رسانی با «فصلنامه کتاب» در کنار 3 مجلة دیگر به عنوان مجلات هستة این رشته در فارسی انتخاب شدند.

این پژوهش با هدف بررسی وضعیت کمی تولیدات علمی پژوهشگران پژوهشکدة مهندسی جهاد کشاورزی انجام شده است. بدین منظور، انواع تولیدات علمی ارائه شده در سالهای 1370-1384 مطالعه شده است. روش تحقیق، پیمایشی است و اطلاعات موردنیاز از طریق پرسشنامه و بانک اطلاعات مقالات موجود در کتابخانة پژوهشکده جمع آوری شده است. نتایج نشان میدهد بیشتر تولیدات علمی (3/86%) در کنفرانسهای ملی و بین المللی ارائه شده که از آن میان، 70% مقالات به نشریات و کنفرانسهای داخلی اختصاص دارد. 7/97% تولیدات به صورت تألیف و 1/58% مقالات با همکاری دو یا سه نویسنده نوشته شده است. بیشترین تولیدات در سال 1382 و کمترین تولیدات در سالهای 1371 و 1372 منتشر شده اند. آزمون همبستگی «پیرسون» ارتباطی بین مدرک تحصیلی و تعداد تولیدات پژوهشگران نشان نمیدهد. مهمترین مشکلات پژوهشگران در انتشار آثار علمی, وجود موانع مختلف برای شرکت در گردهماییهای داخلی و خارجی, طولانی بودن مراحل تصویب آثار و کمبود وقت، عنوان شده است.

هدف مقالة حاضر بررسی تأثیر مهاجرت متخصصان یا فرار مغزها بر روند فعالیت های علمی، فناوری، اقتصادی و بر جریان اطلاعات است. در این مقاله به پدیدة فرار مغزها به عنوان فرار سرمایه های اطلاعات علمی و فنی کشور نگاه شده است. ابتدا مفهوم و تاریخچة این پدیده در سطح جهان و ایران بررسی، و سپس به دلایل فرار مغزها، راه های پیشگیری، سیاست جذب مغزها به جای فرار پرداخته شده است. مهمترین دلایل فرار مغزها مشکلات اقتصادی، نبود امکانات مناسب آموزشی و پژوهشی، فراهم نبودن زمینة رشد علمی، وجود بحران های متعدد مقطعی و نبود امنیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ذکر شده است. فرار یا مهاجرت نخبگان به عنوان مغزهای اطلاعات علمی و فنی باعث کاهش فعالیت های علمی، فناوری و اقتصادی، کاهش تولید و مصرف اطلاعات، کاهش میزان فعالیت مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها و کاهش میزان تقاضا برای استفاده از بانکهای اطلاعاتی خارجی میشود.

بهره گیری از علم کنترل در حوزة کتابداری و اطلاع رسانی امری است که در بخشهای مختلف کتابخانه تأثیری بسزا خواهد داشت و میتوان از آن به نحو مطلوب و کارآمد استفاده کرد. یکی از بخشهایی که قادر است مجری این شیوة کنترلی باشد، بخش امانت است. پیشنهاد شیوة کنترلی در بخش امانت کتابخانة مؤسسة عالی بانکداری، با استفاده از بازخورد مراجعان برای ایجاد تعادل در مجموعه و فرایند عملی آن، موضوع اصلی این مقاله است. طی این تحقیق، ابتدا مؤسسة عالی بانکداری معرفی میشود؛ سپس کتابخانة مؤسسه و رسالت آن و در ادامه، شیوه های کنترلی در بخش امانت کتابخانه برای ایجاد تعادل در مجموعه، خدمات و مدیریت کنترل، بیان میشود و در خاتمه، پیشنهادهایی برای بهتر شدن فرایند اجرایی امانت، ارائه میگردد

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان همخوانی سرعنوانهای موضوعی فارسی با کلیدواژه های به کار رفته در عنوان و فهرست مندرجات کتابهای فارسی با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت پذیرفته است. از میان 88459 کتاب، 472 اثر به عنوان نمونه انتخاب و کلیدواژه های عنوان و فهرست مندرجات آنها استخراج گردید. پس از مقایسه کلیدواژه ها با فهرست سرعنوانهای موضوعی فارسی، مشخص گردید: 1- از نظر همخوانی کامل سرعنوانهای موضوعی فارسی با کلیدواژه های عنوان وفهرست مندرجات کتابهای فارسی، تفاوت معناداری میان حوزه های موضوعی مورد بررسی به چشم میخورد. 2- از نظر همخوانی نسبی و نبود همخوانی میان سرعنوانهای موضوعی فارسی با کلیدواژه های عنوان و فهرست مندرجات کتابها، میان حوزه های مورد بررسی تفاوت معناداری وجود ندارد. 3- از نظر همخوانی کامل و همخوانی نسبی کلیدواژه های عنوان با کلیدواژه های فهرست مندرجات کتابهای فارسی، میان حوزه های مورد بررسی تفاوتی معنادار وجود دارد. 4- از نظر همخوان نبودن کلیدواژه های عنوان با کلیدواژه های فهرست مندرجات تفاوت معناداری میان حوزه های مورد بررسی وجود ندارد

پژوهش حاضر با هدف تبیین کیفیت نمایه سازی و رتبه بندی اشیای محتوایی حاوی عناصر فراداده­ای هسته دوبلین و مارک 21 مبتنی بر زبان نشانه گذاری گسترش پذیر (XML) توسط موتورهای کاوش عمومی، و مقایسه آنها با یکدیگر به روش تجربی انجام شد. جامعه پژوهش را صد شیء محتوایی مبتنی بر XML در قالب دو گروه تشکیل میداد؛ گروه اول حاوی پیشینه­های فراداده­ای هسته دوبلین، و گروه دوم حاوی پیشینه­های فراداده­ای مارک 21 که بر روی دو حوزه فرعی http://www.dcmixml.islamicdoc.com و http://www.marcxml.islamicdoc.com انتشار یافته بود. حوزه­های فرعی مورد مطالعه به دو موتور کاوش گوگل و یاهو معرفی شدند. کیفیت نمایه سازی پیشینه­های فراداده­ای درج شده در اشیای محتوایی و تفاوت نمایه سازی و رتبه بندی آنها بررسی گردید. تمامی عناصر پیشینه­های فراداده­ای مورد مطالعه توسط موتورهای کاوش گوگل و یاهو نمایه سازی شدند. بر اساس نتایج آزمون غیر پارامتری یومان ـ ویتنی، تفاوتی میان کیفیت نمایه سازی پیشینه­های فراداده­ای هسته دوبلین و مارک 21 مبتنی بر XML توسط موتورهای کاوش گوگل و یاهو مشاهده نگردید. میزان معناداری تفاوت رتبه بندی اشیای محتوایی حاوی عناصر فراداده­ای هسته دوبلین و مارک 21 در دو موتور کاوش گوگل و یاهو نیز با استفاده از آزمون «یومان ـ ویتنی» محاسبه گردید. بین رتبه بندی اشیای محتوایی حاوی دو طرح فراداده ای در موتور کاوش گوگل تفاوت معناداری مشاهده نشد، اما وضعیت رتبه بندی اشیای محتوایی حاوی دو طرح فراداده­ای در موتور کاوش یاهو، تفاوت معناداری داشت. یافته­های پژوهش نشان داد هیچ یک از دو طرح فراداده­ای هستة دوبلین و مارک 21 مبتنی بر XML، از لحاظ دسترس پذیری توسط موتورهای کاوش عمومی، نسبت به یکدیگر برتری ندارند