درخت حوزه‌های تخصصی

کتابخانه، نظامی باز است که عناصر و ساختار فرایند ارتباط را در بخشهای مختلف و نیز در کلیّت آن می­توان مشاهده­کرد. بررسی کتابخانه از وجه ارتباطی، به شناخت نقاط قوّت و ضعف آن کمک کرده و به ارائه بهتر خدمات می­انجامد. در این مقاله، بر اهمیت توجه به وجوه ارتباطی کتابخانه، تعریف ارتباطات، تعیین دامنه و شمول آن تأکید گردیده و ضمن بررسی اجمالی مدلها و نظریه­های ارتباط، عناصر و ساختار ارتباط در کتابخانه به عنوان یک نظام باز تعیین و تشریح شده و در نهایت بر اساس این عناصر و ساختار، یک مدل ارتباط در کتابخانه پیشنهاد و چند کارکرد و فایدة آن مطرح گردیده است

در این مقاله ابتدا با بررسی عناصر و ویژگیهای خدمات مرجع الکترونیکی در وب سایت کتابخانه های دانشگاه های برتر دنیا، سیاهة ارزیابی از عناصر خدمات مرجع الکترونیکی برای وب سایت کتابخانة دانشگاهی تهیه میشود؛ سپس بر اساس این سیاهة ارزیابی، وضعیت کنونی وب سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران، از نظر عناصر، ویژگیها و خدمات مرجع الکترونیکی بررسی میگردد. بر اساس نتایج به دست آمده از مرحلة اول پژوهش، عناصر و ویژگیهای خدمات مرجع، به هشت گروه عمده تقسیم میشود. نتایج مرحلة دوم، نشان میدهد وب سایتها در زمینة خدمات ناوبری و خدمات مشارکتی، بهترین عملکرد را داشته اند؛ بدین ترتیب که در خدمات ناوبری، 90% و در خدمات مشارکتی، 85% آنها این خدمات را ارائه کرده اند. از سوی دیگر، در زمینة ارائة خدمات از طریق تراکنش همزمان، ضعیف ترین عملکرد را داشته اند؛ به گونه ای که متأسفانه تنها 10% وب سایتها این خدمات را ارائه کرده اند

همکاری در حوزه های مختلف علمی، سابقه ای طولانی دارد. با این حال، این پدیده در ایران کمتر بررسی شده است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و با هدف بررسی وضعیت همکاری علمی در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، به بررسی این پدیده و «تألیف مشترک» که بازتاب فعالیتها و رویکردهای جامعة علمی امروز به شمار می آید، پرداخته است. نتایج به دست آمده عبارتند از: ·       میان نسبت همکاری علمی در اعضای هیئت علمی 4 حوزة موضوعی دانشگاه فردوسی، تفاوتی معنادار وجود دارد. ·     در بین حوزه های مورد بررسی، سه حوزه موضوعی مهم در این دانشگاه (کشاورزی، علوم پایه و مهندسی) فراوانی قابل توجهی در تولیدات علمی مشترک اعضای هیئت علمی خود دارند، اما در حوزه وسیع علوم انسانی فراوانی تولیدات مشترک، پایین ترین میزان را در کل دانشگاه به خود اختصاص داده است. بیشترین نسبت همکاری علمی در کل دانشگاه در حوزه کشاورزی، سپس در حوزة علوم پایه و پس از آن در حوزة مهندسی است. کمترین نسبت همکاری علمی نیز به حوزه علوم انسانی تعلق دارد.

این پژوهشبه شیوة پیمایشی توصیفی، به منظور تعیین وضعیت استفاده از منابع اطلاعاتی خریداری شده اینترنتی در کتابخانه های مرکزی و دانشکده ای دانشگاه تهران و تبریز در سال تحصیلی 85-86 در بخش مرجع انجام شده است. 33 کتابخانة این دو دانشگاه، جامعة آماری پژوهش را تشکیل میدهند. برای گردآوری داده های مربوط به استفاده و یا عدم استفاده از منابع اینترنتی، از پرسشنامه استفاده شد. این پرسشنامه ها توسط مسئولان بخش مرجع تکمیل شدند. از بین 33 کتابخانة مورد بررسی، تنها 15 کتابخانه در سال تحصیلی 85-86 برای پاسخگویی در بخش مرجع از این نوع منابع اطلاعاتی اینترنتی استفاده کرده اند. مهمترین دلیل استفاده از منابع اینترنتی برای پاسخگویی به سؤالها، در رابطه با انجام پژوهشهای وسیع بوده است. در بین انواع منابع اینترنتی، نشریه های الکترونیکی بیشترین درصد را به خود اختصاص داده اند و کتابها و پایان نامه های الکترونیکی کمترین استفاده را در بین سایر منابع الکترونیکی داشته اند. نبودِ امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، مهمترین علت استفاده نکردن از منابع اینترنتی گزارش شده است

نظامهای سازماندهی اطلاعات، به موازات رشد دانش و تحولات و نوآوریها در روشها و رسانه­های ارائة آن، گسترش یافته­اند. هدف از گسترش این نظام، پاسخگویی به نیازهای دانش پژوهان بوده و بهنوبة خود، موجب پدید آمدن چالشهای جدیدی در استانداردها، شیوه­ها و رویکردهای سازماندهی اطلاعات شده است. فلسفة اصلی و نگرش موجد ایجاد این نظامها ـ تسهیل و تسریع دسترسی به منابع دانش- همواره مستقل از نوع رسانه­ها و محیطهای ارائه بوده است. ظهور رایانه و فنّاوریهای نوین اطلاعاتی و در نتیجه، ظهور محیط و رسانه­های اطلاعاتی جدید، تجدید نظر وارزیابی دوباره استانداردها، ابزارها و فنون سازماندهی را ضروری میکند. برای پاسخگویی به اینتحولات، در طراحی نظامهای سازماندهی اطلاعات، دو رویکرد وجود دارد: نخست، هماهنگی وتطابق ابزارهای سنتی با محیط و رسانه­های جدید و دیگر، طراحی ابزارها و فنون جدید برای حداکثر بهره وری از امکانات و قابلیتهای محیط جدید. مقالة حاضر، ضمن معرفی و بررسی نقاط قوّت و ضعف طرح فراداده ای هستة دوبلین و قالبمارک 21، در سازماندهی منابع اطلاعاتی شبکة جهانی وب، با استفاده از روش تحلیلی، کارایی دو طرح مذکور را در نمایه سازی اطلاعات الکترونیکیبا هم مقایسه کرده است. نتیجة مقایسه نشان میدهد که در نهایت، قالب مارک 21 برای ذخیره، پردازش و مبادلة اطلاعات محیط وب، مناسب تر است

یکی از عوامل مهم در میزان اثربخشی هر سازمان، منابع انسانی است. شناخت نیازهای آموزشی این منابع، تدوین برنامه آموزشی مناسب، اجرای آموزش، ارزشیابی آموزشی و سرانجام اصلاح برنامه های آموزشی، در استفادة بهینه از منابع انسانی تأثیر مستقیم دارد. بر اساس پژوهشهای انجام گرفته، آموزش در افزایش بهره وری کارکنان نقش مهمی دارد؛ از این رو، شناخت نیازهای آموزشی کارکنان بسیار ضروری است. این مقاله برگرفته از مطالعه ای پژوهشی است که با استفاده از توزیع پرسشنامه بین نمونه هایی از کارکنان کتابخانه های عمومی کشور به منظور شناخت وضیعت آموزشی و تحصیلی کارکنان و یافتن نیازهای آموزشی کوتاه و بلندمدت آنان، صورت گرفته است. نتایج به دست آمده نشان میدهد درصد نسبتاً کمی از کارکنان دارای مدرک دانشگاهی مرتبط هستند وتعداد زیادی از آنها آموزشهای لازم و مرتبط با کتابداری را ندیده اند. همچنین، بیشتر کارکنان در مورد استفاده از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات احساس نیاز نموده اند. یافته های پژوهش نشان میدهد کارکنان به استفاده از شیوه های حضوری و پاره وقت تمایل دارند

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی روند موضوعی پژوهش های بین المللی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. این تحقیق با استفاده از تحلیل استنادی مقالات مجله «مرور سالانه علم اطلاع رسانی و فن آوری» بین سال های 2002 تا 2006 انجام شد. از 4663 منبع مورد استناد که بین سال های 1996 تا 2005 منتشر شده اند، حدود 76 درصد آنها شامل مواد چاپی و نزدیک به 8 درصد مواد الکترونیکی بودند. بیشترین گرایش به موضوع «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» با فراوانی 839 (18 درصد) و کمترین گرایش به «ساختمان کتابخانه» با فراوانی 1 (02/0 درصد) است. موضوع های «علوم کتابداری و اطلاع رسانی» و «سازمان» تا اواسط دهه 1996 تا 2005 روندی نزولی داشته، پس از آن سیری صعودی پیموده اند. موضوع های «حرفه» و «استفاده کننده و استفاده از کتابخانه» که در دوره ده ساله با فراز و نشیب های متعددی روبه رو بوده اند، در سال 2005 به یکباره افزایش یافته اند. موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» تا سال 2001 روندی صعودی داشته، در سال 2002 افت کرده، و پس از آن دوباره روندی صعودی پیدا کرده است. موضوع های «مواد»، «ارتباط اطلاعاتی» و «پیشینه های کتابشناختی»، روندی نزولی را طی کرده اند. «خدمات فنی»، «کنترل کتابشناختی»، «فن آوری اطلاعات و ارتباطات»، «رسانه» و «مدیریت پیشینه ها» تا میانه های دهه روندی صعودی داشته، اما در سال های پایانی از سیری نزولی برخوردار بوده اند. «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» در طول دهه از روندی تقریباً متعادل با فراوانی بالا برخوردار بوده است، که در دو سال آخر روندی افزایشی را داشته است. و در نهایت موضوع «خواندن» و «دانش و یادگیری» روندی صعودی را طی کرده اند.