درخت حوزه‌های تخصصی

"موضوع تحقیق حاضر‌، بررسی کارکردهای دینی تلویزیون است. مسئلة اصلی تحقیق این است که آیا تلویزیون می‌تواند به محتوای دینی بپردازد؟ تلویزیون جمهوری اسلامی تاکنون در این زمینه چگونه عمل کرده است و وضعیت مطلوب چیست؟ این تحقیق با روش پیمایشی (survey) و با استفاده از پرسشنامه، به صورت مصاحبه حضوری با مخاطبان برنامه‌های دینی (939 نفر از افراد 7 سال به بالا)، سازندگان (تهیه‌کنندگان، کارگردانان) و کارشناسان (استادان آشنا به دین و رسانه) انجام شده است. شایان ذکر است منظور از برنامه های دینی برنامه های خاصی است که برای نمونه از میان برنامه هایی که تاکنون از تلویزیون پخش شده انتخاب شده است . برخی از مهم ترین یافته های این تحقیق عبارتند از : مهم ترین انگیزه بینندگان از تماشای تلویزیون سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت است. اصول دین ( اعتقادات) مهم ترین موضوع دینی مورد علاقه بینندگان است. سریال امام علی (ع) و برنامه درس هایی از قرآن پر بیننده ترین برنامه های دینی ( مورد مطالعه) بوده اند در مجموع 77 درصد بینندگان از برنامه های دینی تلویزیون رضایت دارند. حدود 30 درصد بینندگان عقیده دارند برنامه های دینی تلویزیون پاسخگوی نیازهای دینی مردم نیست . جذابیت نداشتن ، پاسخگو نبودن به نیازهای مخاطب واستفاده از قالب های نامناسب مهم ترین اشکالات برنامه های دینی تلویزیون از نظر برنامه سازان است کمبود کارشناس دینی آشنا به رسانه و آشنا نبودن کارگردانان با مباحث دینی از مهم ترین موانع ساخت برنامه های دینی از دید برنامه سازان است. "

مفهوم هرمنوتیک به منزله شاخه ای خاص از دانش ، مربوط به دوران مدرنیته است . واژه یونانی Hermeneutike از زمان افلاطون به کار می رفته اما معادل لاتینی آن ، یعنی Hermeneutice ، از قرن هفدهم به بعد تداول یافته است . در دوره معاصر ، هرمنوتیک فلسفی بر این نکته تاکید دارد که مفسر در فهم خود بی طرف نیست ؛ بلکه افق معنایی مفسر و ذهنیت و پیش داوری های او دخالت دارد و اینکه افق معنایی حادثه یا متن بدون دخالت ذهنیت مفسر فراچنگ آید انتظاری بیجا و نامعقول تلقی شده است .

"استفاده از رسانه‎ها برای آموزش‎های مستقیم کاری به ظاهر ساده اما در واقع پیچیده است. آنچه در کلاس درس روی می‎دهد و به نتیجه‎ای مطلوب ختم می‎شود معلوم نیست در یک برنامة آموزش رسانه‎ای نیز به نتیجه خوشایندی منتهی شود. مقاله حاضر در صدد است تقابل و تأثیر متقابل سه مسئله را در برنامه‎های آموزش رسانه‎ای نشان دهد. 1ـ نظریه‎های ارتباط جمعی 2ـ نوع رسانه 3ـ نظریه‎های یادگیری از میان نظریه‎های مختلف ارتباطات جمعی، به نظریه همانندی رسانه‎ای پرداخته شده است. این نظریه معتقد است مردم با رسانه همچون یک فرد رابطه برقرار می‎کنند. در این مقاله تعامل میان این نظریه و رسانه رادیو که ویژگی‎های منحصر به فردی در میان سایر وسایل ارتباط جمعی دارد با این فرض که پذیرش هر رویکرد و نظریه یادگیری خود تأثیر دیگری بر ساخت و سازمان یک برنامه آموزش رسانه‎ای خواهد داشت مورد بحث قرار گرفته است"

"پرسش مهمی که در حوزه نسبت دین و رسانه مطرح می‌شود این است که آیا رسانه‌های جدید می‌توانند کارکردهای مورد نظر دین را داشته باشند یا نه و اگر می‌توانند چگونه این کار عملی است؟ بحث‌های دو شماره پیاپی فصلنامة پژوهش و سنجش با عنوان دین و رسانه، از ابعاد گوناگون پاسخگویی به همین دو پرسش را بر عهده گرفته‌اند. دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضادی در این مورد ارائه شده است. برخی با ارائه دلایلی کوشیده‌اند پاسخ مثبت یا منفی خود را به این پرسش اثبات کنند و بعضی نیز با مفروض دانستن پاسخ مثبت به بیان چگونگی، شیوه‌ها و پیامدهای درآمیختن دین و رسانه پرداخته‌اند. اثبات وجود تباین کلی میان دین و رسانه البته راه را بر مباحث بعدی خواهد بست و سخنان را بیشتر به حوزه بیان پیامدهای منفی کوشش‌های انجام شده، در استفاده دینی از رسانه، خواهد برد. شاید در روزگار کنونی بخش دوم پرسش اهمیت بیشتری داشته باشد. پژوهش در مورد چگونگی استفاده از رسانه‌های جدید به ویژه رادیو و تلویزیون و به کارگیری آنها در جهت دستیابی به مقاصد دینی، به خصوص اگر با مشارکت بخش‌هایی از حوزه‌های دینی که کار تبلیغ را وجهه همت خود می‌دانند و به رسانه‌ها توجه دارند و نیز بخش‌هایی از گروه‌های ارتباطات دانشگاه‌ها که به مطالعات دینی می‌پردازند و سرانجام مراکز پژوهشی در حوزه رسانه‌ها باشد می‌توان امید داشت که فراورده‌های پژوهشی آنان راه را برای استفاده سامان‌یافته‌تر از این رسانه‌ها برای گسترش تعالیم دینی هموار کند. در این زمینه توجه به نکات زیر سودمند به نظر می‌رسد: الف ـ سامان دادن مطالعات دین و رسانه پژوهش‌های رسانه و ارتباطات و نیز مطالعات دینی هر کدام در جایگاه خویش راه خود را می‌پیمایند و اهداف خود را پی می‌گیرند، اما سامان دادن مطالعات میان رشته‌ای در این حوزه ضروری است، به گونه‌ای که ابتدا پژوهشگران هر دو رشته به دریافت مناسبی از حوزه دیگر برسند، مبانی، نظریه‌ها، امکانات و محدودیت‌ها را بشناسند و سپس با اتکا به دریافت‌های جدید به حوزه مطالعاتی خود نیز نگاهی دوباره بیفکنند. این نگاه دوباره بستر مناسبی برای سامان یافتن این مطالعات ایجاد می‌کند و راه را برای نظریه‌پردازی در این حوزه هموار می‌سازد. به دست آوردن آمادگی کافی در هر دو سو برای این داد و ستد علمی از پیش شرط‌های موفقیت در پیمودن این راه است. این آمادگی به ویژه در مباحث دینی که بر محور تقدس‌ها شکل گرفته است به موشکافی و دقت‌های ویژه نیاز دارد. توجه به تجربیات دیگران نیز در این زمینه کارساز خواهد بود. ب ـ توجه به حوزه عمل این مطالعات اگر بدون توجه کافی به مباحث کارکردی، صرفاً در حوزه نظری باقی بماند، انتظارات را چنان که باید برآورده نخواهد کرد. واقعیت این است که طی بیست و پنج سال گذشته تلاش‌های بسیاری برای ابلاغ پیام دینی از رسانه‌های جدید به عمل آمده که با کامیابی‌ها و ناکامی‌هایی همراه بوده است. مطالعه کامل این روند و توجه کافی به وضعیت کنونی حوزه رسانه‌ای کشور و نیز تجربیات دیگر کشورها از جمله ایستگاه‌های رادیویی و یا تلویزیونی اسلامی و نیز مسیحی می‌تواند این مطالعات را به حوزه‌ای هدایت کند که فرآورده‌های آن راهگشای دست‌اندرکاران رسانه‌ها باشد. فصلنامه پژوهش و سنجش طی دو شماره 35 و 36 با موضوع دین و رسانه کوشیده است در دو حوزه نظری و کاربردی با ارائه دیدگاه‌های برخی از صاحبنظران، استادان و پژوهشگرانی که محصول اندیشه‌ورزی خویش را در اختیار قرار دادند، به طرح بحث بپردازد. در اینجا ضمن سپاسگذاری از همکاری صمیمانه آنان، این شماره از نشریه با عنوان دین و رسانه 2 تقدیم حضور می‌شود. البته از سال گذشته وعده شده بود که شماره پایانی هر سال به ارائة مقالات متنوع (جُنگ) اختصاص یابد، که به علت دو شماره‌ای شدن موضوع دین و رسانه، شماره جُنگ در بهار 83 ارائه خواهد شد. در پایان ضمن قدردانی از لطف همیشگی خوانندگان اندیشمند فصلنامه، از همه عزیزان خواهشمندیم همچنان پژوهش و سنجش را از انتقادها، پیشنهادها و دیدگاه‌های خویش بهره‌مند سازند. "

"نوشتار حاضر حاصل گفتگویی است با دکتر مهدی محسنیان‌راد در خصوص وضعیت استفاده از رسانه در جهان اسلام. وی چند سالی است که برای اولین بار درسی را در حوزه وسایل ارتباط جمعی در کشورهای اسلامی در دوره دکترای علوم ارتباطات تدریس می‌کند و از این طریق همراه با دانشجویان خود توانسته است به تبیین حوزه‌های کمتر شناخته شده دست زند. هسته اولیه این درس، تحقیق 1400 صفحه‌ای او و همکارانش بود که در سال 1376 پایان یافت و در سال 1377 به عنوان پژوهش سال شناخته شد. محور اصلی این گفتگو را ویژگی‌ها، اهداف، روش‌شناسی و نتایج اجمالی این پژوهش تشکیل می‌دهد. در واقع می‌توان این نوشتار را معرفی و گزارش مختصری از آن تلقی کرد. در این تحقیق دکتر محسنیان‌راد و همکارانش وضعیت استفاده از رسانه‌ها در جهان اسلام را با بهره‌گیری از آمار و داده‌های هر کشور مورد بررسی قرار داده و آنها را با هم مقایسه کرده‌اند. "

"این مقاله به بررسی جایگاه نوین رسانه‎ها در برنامه‎ها و فعالیت‎های آموزشی مدارس می‎پردازد و چگونگی بهره‎گیری از رسانه‎ها را برای ارتقای سطح آموزشی مدارس تشریح می‎کند. در سال‎های اخیر رسانه‎ها به عنوان ابزارهای نوین آموزشی مورد توجه دست‎اندرکاران آموزش قرار گرفته‎اند و از آنها به عنوان مکمل فرایند یادگیری انفرادی و گروهی یاد شده است. استفاده بهینه از این ابزارها مستلزم تجهیز مدارس به مراکز رسانه‎ای و در صورت امکان‎پذیر نبودن دسترسی مدارس منفرد به این مراکز، استفاده از مراکز رسانه‎ای منطقه‎ای است. خدماتی که در این مدارس عرضه می‎شود فراتر از ارائه وسایل کمک آموزشی سنتی و یا کتابخانه‎های معمولی است که اکثر مدارس به آنها مجهز هستند. "

"«شکست قطعی و انهدام دشمنان در زمانی سریع، حمایت از دوستان امریکا با هر چهره‌ای که دارند، حمایت از دموکراسی ظاهری در مواقع ضروری، دوستی با اسرائیل و تثبیت آن در خاورمیانه، کنترل و حفظ منابع انرژی و نفت در دراز مدت، توسل به نیروی نظامی به رهبری واشنگتن، مقابله با تهدیدهای بالقوه و بالفعل جهان سوم علیه امریکا و غرب، مهار اقتصادی و نظامی جهان سوم، گسترش جنگ‌ها به جهان کم توسعه و… روح نظم نوین جهانی مورد نظر امریکا را تشکیل می‌دهد». در عصر رسانه‌های جهانی و چندرسانه‌ای‌ها، رسانه‌هایی مورد توجه و حمایت قدرتمندان جهان قرار می‌گیرند که از نظم نوین جهانی حمایت کنند اما از آنجا که امکان انتخاب رسانه و پیام در عصر سوپرمارکت‌های رسانه‌ای فراهم شده، مخاطبان در انتخاب رسانه برای دستیابی به پیام مورد نظر خود از آزادی بیشتری برخوردارند. مؤلف در مقالة حاضر می‌کوشد با نشان دادن گوشه‌ای از تلاش‌های مردم جهان برای مخالفت با جنگ و دستیابی به اطلاعات صحیح از یک سو اقدامات رسانه‌ها را برای ارسال اخبار جنگ عراق و امریکا بر روی سایت‌های اینترنتی بازگو کند و از سوی دیگر به اقدامات طرفداران جنگ برای نابود ساختن این سایت‌ها بپردازد. "

"علامه محمدحسین فضل‌ا… در این مقاله به بحث در مورد مفهوم ارتباطات و اطلاع‌رسانی اسلامی می‌پردازد و آن را تکاپو در حوزه‌ای گسترده می‌داند که در عرصه مفاهیم اسلامی قابل بررسی است، وی آن گاه به بیان تفاوت‌ها و اشتراکات اطلاع‌رسانی و دعوت می‌پردازد و به گونه‌ای آن دو را مکمل یکدیگر برمی‌شمارد. وی همچنین مؤلفه‌های اطلاع‌رسانی را با استفاده از مفاهیم قرآنی توضیح می‌دهد و با استفاده از واژه‌ها و مفاهیمی که در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است جایگاه، اهمیت و نتایج اطلاع‌رسانی صحیح را بیان می‌کند. علامه فضل‌ا… در این مقاله برخی از زوایای اخلاق اطلاع‌رسانی اسلامی را مورد توجه قرار می‌دهد و برای نمونه موضوع صدق و کذب را با استفاده از آیات و روایات و دیدگاه فقیهان مطرح می‌کند. وی با بیان ارزش صدق و قبح کذب می‌کوشد تا تصویری درست و واقعی از چگونگی انعکاس اخبار راست و دروغ ارائه دهد. گستره جهانی خطاب اسلامی، دقت و ژرف‌کاوی در پرداختن به اخبار و نیز اطلاع‌رسانی مورد نظر اسلام، بررسی ظاهر و ژرفای مؤلفه‌های اطلاع‌رسانی اسلامی، انسجام اندیشه و روش، برنامه‌ریزی در اطلاع‌رسانی اسلامی و اهمیت بعد هنری موضوعات دیگری هستند که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. "