درخت حوزه‌های تخصصی

تأمل جامعه­شناختی در روایت­های سینماییِ تحولات اجتماعی، در سه بعد ارزش­ها، هویت­ها و سبک­های زندگی، در ایرانِ پس از انقلاب دغدغه محوری این پژوهش است. چارچوب مفهومی پژوهش نخست موضع آن را درباره تعامل اثر هنری و جامعه تبیین می­کند و سپس مضامینِ میانجیِ تحقیق، یعنی تحول ارزش­ها و هویت­ها و سبک­های زندگی را مفهوم­پردازی می­کند. روش­شناسی تحقیق، کیفی است: نخست با بکارگیری روش «تحلیل روایتِ نشانه­شناختی»، فیلم­ها تحلیل شده­اند؛ سپس، از دل این تحلیل، مقولات اجتماعی آن­ها استخراج شده و از طریق راهبرد تحلیل تماتیک، از منظری جامعه­شناختی، تحلیل شده­اند. میدان مطالعه کل سینمای بعد از انقلاب است که به شیوه نمونه­گیری هدفمند از هر دهه چند فیلم انتخاب شده­اند: «نرگس»، «عروسی خوبان» (دهه شصت)، «آژانس شیشه­ای»، «زیر پوست شهر»، «اعتراض»، «روسری آبی»، «شوکران» (دهه هفتاد)، «بوتیک»، «چهارشنبه سوری»، «محاکمه در خیابان»، «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» (دهه هشتاد). نتایج تحقیق نشان می­دهد سینمای اواخر دهه شصت نمایانگر نخستین نشانه­های ترک برداشتن انسجام اجتماعی­ای است که خود نمود عینیت­یافتن گفتمانِ ارزش ­مدار آن دهه بوده است. ملودرام­های اجتماعی دهه هفتاد روایت­هایی هستند از تضاد ارزش­ها، چندپارگی­های هویتی، تلاطم­های خانوادگی و شکاف نسلی در شرایط اجتماعیِ سیطره گفتمان توسعه­گرایی؛ سینمای دهه هشتاد تصویرگر شکلی از زندگی روزمره به­هم ریخته، اضطراب­زا، سرد و بی­روح، تهی از معنا و خودآیینی، و یأس­آور است. روایت سینما از تحول این فضاها، روایت تغییر شکل «انسان آرمان­خواه و ارزش­گرا»ی دهه شصت به «انسان فردیت­طلب و خودآیین» دهه هفتاد و سپس به «انسان میانه­حال و نسبیت­اندیش» دهه هشتاد است

اینترنت در حال دگرگون ساختن سیمای زندگی روزانه جوامع، به ویژه قشر جوان است. جاذبة اینترنت باعث شده بسیاری از جوانان به جای تعامل با همسالان و والدین خود، رایانه را برگزینند که این موضوع باعث به وجود آمدن انزوای اجتماعی در میان آنان می شود. هدف این مقاله، بررسی آسیب شناختی فضای مجازی است. به این منظور، تأثیر استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی جوانان در میان 220 دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی با به کارگیری پرسشنامه محقق ساخته و استفاده از پرسشنامة اینترنتی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که یکی از متغیرهایی که بیشترین اثر را بر انزوای اجتماعی دارد، استفادة اجتماعی از اینترنت است. نتیجة تحقیق حاکی از آن است که استفادة اجتماعی از اینترنت با بتای 24 درصد دارای تأثیر مستقیمی بر انزوای اجتماعی است.

زمینه و هدف :امروزه استفاده از اینترنت که دارای کارکردهای متعددی در بین دانشجویان گسترش زیادی یافته است. یکی از این کارکرد ها برقراری ارتباط می باشد که از طریق پست الکترونیکی، چت روم ها، وبلاگ ها و سایت های مختلف انجام می شود. ارتباط برقرار کردن از طریق اینترنت، دارای کارکردهای مثبت و منفی می باشد که این مقاله به کارکردهای منفی آن توجه دارد. روش: روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع پیماشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش رادانشجویان علوم انسانی دانشگاه یزد تشکیل می دهندکه درسال 90 تعداد آنها3260 نفر بوده است و براساس فرمول کوکران تعداد 121نفر بعنوان نمونه؛ به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. پس ازجمع آوری اطلاعات همه داده ها توسط نرم افزار Spssمورد پردازش قرار گرفت ومیزان روایی از طریق آلفای کرونباخ بدست آمده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد بین آسیب های اینترنتی به عنوان متغیر وابسته ومتغیرهای چون (جنس ،سن،گمنامی (بازی نقش )احساس آزادی، نیاز به احترام، نیاز جنسی ،گریز از مشکلات )به عنوان متغیر های مستقل ارتباط معنادار وجود دارد، ولی بین آسیب های اینترنتی ومتغیرهای چون(مقطع تحصیلی، شغل پدر، شغل مادر، درآمد تحصیلات مادر، تحصیلات پدر) ارتباط معنادار وجود ندارد. تحلیل رگرسیونی نشان می دهد که از 7 متغیر مستقل وارد شده به معادله رگرسیونی، 4 متغیر گریز از مشکلات، سن، احساس آزادی ونیاز جنسی در تبیین آسیب های اینترنتی سهم معناداری دارند و حدود1/40 درصدتغییرات آسیب های اینترنتی را تبیین می کند در این میان سن بیشترین تاثیر را بر پیش بینی آسیب اینترنتی دارد.

مقاله حاضر با توجه به اهمیت فضای مجازی، سعی کرده تا رویکرد عمومی مردم (و به طور موردی مردم شهر بندرعباس) را به وبگاه های رسانه ملی بررسی کند و از سوی دیگر، راهکارهایی را که برای حضور گسترده تر و نفوذ بیشتر رسانه ملی در فضای مجازی می توان در نظر گرفت، مورد ارزیابی قرار دهد تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که رسانه ملی در فضای مجازی، تا چه حد مخاطب دارد و چگونه می تواند در این فضا حضور و نفوذ بیشتری پیدا کند. این پژوهش با استفاده از دو روش پیمایشی و دلفی انجام شده است. مهم ترین نتایج به دست آمده نشان می دهد که به طور متوسط 40درصد مردم شهر بندرعباس از فضای مجازی استفاده می کنند و از این میزان، 87 درصد از سایت های رسانه ملی بهره می گیرند. بیشترین استفاده این افراد در حوزه جستجوی اخبار و اطلاعات بوده است. همچنین کارشناسان مربوط، مهم ترین راهکارهای نفوذ بیشتر رسانه ملی در فضای مجازی را غنی تر کردن برنامه ها، بهره برداری بیشتر از فنّاوری های روز و بسترسازی برای دسترسی آسان تر به فضای مجازی دانسته اند.

شادکامی و نشاط از ویژگی ها و روحیاتی است که در زندگی اجتماعی نقشی اساسی و بنیادین ایفا می کند، به گونه ای که در مقایسه با هر خصلت و روحیه دیگر، بیشترین سهم را در بهبود روابط و معاشرت ها به عهده دارد. این پژوهش با هدف شناخت میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان شهر اهواز صورت گرفته است. داده های این تحقیق با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه خودسنجی از نمونه ای با حجم 384 نفر از شهروندان 64-15 ساله شهر اهواز به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و اتفاقی که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردید، جمع آوری شده است. فرضیات از طریق شاخص همبستگی پیرسون، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر آزمون گردیدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی (در هر دو بُعد ذهنی و عینی)، احساس عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، رضایت اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی، پایبندی به اعتقادات مذهبی، میزان رضایت از خدمات شهری و نشاط اجتماعی رابطه مثبت و معنادار و بین احساس محرومیت نسبی و احساس بی هنجاری و نشاط اجتماعی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. همچنین رگرسیون چندمتغیره نشان داد که 51/0 از واریانس متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل قابل پیش بینی بوده است.

«انسان شناسی تصویری» اصطلاحی است ترکیبی که نمایندگی دو حوزه «فیلم» و «مردم نگاری» را به عهده دارد. هر یک از دو حوزه دارای روش ها و تکنیک های خاصی هستند که برای دیدن پدیده ها و پرداخت رویدادها از آن ها کمک می گیرند. بدیهی است تفاوت های نسبتاً عمیقی بین این دو حوزه وجود دارد که ناشی از تفاوت های ماهوی و اختلاف روش بین آنهاست. اولی با متن نوشتاری سر و کار دارد و کار خود را با مبانی نظری آغاز و با تحلیل و گزارش نویسی خاتمه می دهد، درحالی که دیگری با «نوار سلولوئید» کار می کند و کار خود را با ایده آغاز و نهایتاً با فیلم برداری و نمایش دستاوردها فیصله می دهد. این که چطور می توان از یک تفکر مردم شناختی مبتنی بر متن نوشتاری به یک تفکر مردم شناختی مبتنی بر نما و سکانس رسید؟ پرسشی است که در این مقاله مبنای بررسی قرار گرفته است. همچنین در این مقاله تلاش شده است تا ضمن مروری کوتاه بر دو حوزه مردم شناسی و فیلم مستند، نحوه شکل گیری انسان شناسی تصویری، بازنمایی حس در انسان شناسی تصویری و تمایزات برجسته در این حوزه به اختصار بیان شوند. 

سینمای ایران ما بین سال های 1337 تا 1357 الگوهای متفاوتی از لات و لوطی را به نمایش گذاشت. چگونگی روایت سینمای عامه پسند ایران از تحول این قشر، عملاً روایتی است از چگونگی مواجهه یکی از رادیکال ترین اقشار سنتی با برخی از مظاهر مدرنیته. قشر لات و لوطی مانند هر قشر اجتما عی دیگری، در یک ساختار اجتماعی خاص معنا می یابد. ساختاری که در این مقاله از آن با عنوان «ساختار محله ای» نام برده ایم. میزان قدرت این ساختار، قدرت لات و لوطی را تعیین می کند. مدرنیته این ساختار را درهم می ریزد. به تبع این درهم ریختن ساختاری، نظام ارزشی مطابق با این ساختار نیز تضعیف می شود. تحولات الگویی لات و لوطی به واسطه این تحول ارزشی ایجاد می شود. سینمای عامه پسند در پیش از انقلاب عرصه ای بود که چگونگی مواجهه لات و لوطی با فروپاشی نظام ارزشی سنتی- محله ای را روایت می کرد. این مقاله با اتکا به این تحول ساختاری و تحول ارزشی متناظر با آن، از خلال دو فیلم لات جوانمرد و قیصر، تغییرات الگویی لوطی و لات در مواجهه با مدرنیته را در سینمای ایران بررسی می کند. علت انتخاب این دو فیلم آن است که اولی به عنوان اولین فیلم شاخص جاهلی شناخته می شود و دومی به عنوان نقطه عطفی در این فیلم ها که هم عامه مردم و هم روشنفکران را به خود جذب کرد. برای مفهوم پردازی مفاهیم لات و لوطی از مفهوم مردانگی بیتسون بهره برده ایم و برای مفهوم پردازی «ساختار محله ای» از دوگانه گماینشافت- گزلشافت تونیس استفاده کرده ایم.

تحقیق حاضر با توجه به آزمون تجربی نظریه انگ زنی( برچسب) [1] ، به دنبال تحلیل اجتماعی و راهبردی نگرش دانشجویان دانشگاه مازندران نسبت به مواد انجام شده است. روش تحقیق پیمایشی بوده است و 425 نفر از دانشجویان دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 90-1389 به شیوه نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده و به پرسشنامه پاسخ داده اند. نتایج تحقیق نشان داد که 6/76 درصد از دانشجویان دانشگاه مازندران نگرش منفی نسبت به مواد (مخدر) داشته اند و نگرش منفی نسبت به مواد در بین دانشجوهای دختر بیشتر از دانشجویان پسر بوده است. همچنین، میزان دریافت برچسب غیر رسمی و سابقه رفتار انحرافی در بین دانشجویان پسر بیشتر از دانشجویان دختر بوده است. همچنین، با توجه به داده های توصیفی پسرها در مقایسه با دخترها ارزیابی بهتری را از سوی دوستانشان نسبت به خود نشان دادند. به طور کلی، متغیرهای سابقه رفتار انحرافی، ارزیابی منفی والدین از فرد، ارزیابی منفی استادان از فرد با متغیر وابسته؛ یعنی نگرش نسبت به مواد ارتباط معناداری داشته اند. در ایران، اطلاعاتی کیفی قابل اعتماد در زمینه وضعیت سوء مصرف مواد و نوع نگرش دانشجویان نسبت به مواد وجود ندارد و راهبرد های مقابله با این مسأله نیز همچنان نامعلوم است.

با کنکاش در سینما می توان مولفه های تأثیرگذار در شکل و ساختار جامعه را که در موقعیت های زمانی و مکانی متفاوت تبدیل به «عنصر مسلط» آن جامعه شده اند، فهم کرد. «تحلیل ساختاری روایت» بازنمایی «عناصر مسلط» را در «روایت» هایی جستجو می کند که از سطح فرد فراتر می رود؛ این روش به صنایع و شگردهایی که یک متن در نسبت با آن ها تولید می شود می پردازد. برای کاربست روش «تحلیل ساختاری روایت» می توان از نظریه «فرمالیسم» بهره جست. مطابق با این نظریه آنچه در مطالعه آثار هنری از درجه اهمیت برخوردار است فرم است و نه محتوا. این نوع مواجه با آثار هنری و به طور خاص با فیلم های سینمایی واجد نگاهی یست که ارزش اثر را در فرم اثر جستجو می کند و نه در معنایی که آن اثر منتقل می کند؛ در اینجا به هدف و نیت مولف نمی پردازیم، بلکه به صنایع و شگردهایی می پردازیم که یک اثر را فاخر و ارزشمند (و حتی انتقادی) می سازد. نظریه «فرمالیسم» در جستجوی «عنصر مسلط» در آثار ادبی است. در این مقاله سعی بر این است تا با استفاده از روش پراپ (ریخت شناسی قصه های پریان) الگویی جهت «تحلیل ساختاری روایت» ها در سینما بدست آورده شود. از منظر پراپ «عنصر مسلط» در یک «روایت» «کارکرد» است. وی «کارکرد» را واحد تحلیل خود قرار می دهد و قصه های پریان را با توجه به تعداد «کارکرد»هایشان بازتعریف می کند. از آنجایی که رویکرد مطالعات فرهنگی انتقادی است، در نتیجه در ترکیب این رویکرد با روش «تحلیل ساختاری روایت» می توان به روشی در جهت هر چه دقیق تر مطالعه کردن سینما نائل آمد. در این مقاله به یکی از فیلم های مسعود کیمیایی اشاره شده است، تا مخاطب بصورت مصداقی با نحوه انجام این کار در سینما آشنا شود. در انتها و با توجه به نقد استراوس به پراپ، به «اسطوره» این فیلم نیز اشاره خواهد شد.

یکی از مشخصه های مهم جامعه ایرانی کثرت و تنوع فرهنگی است و به همین جهت توجه به موضوع ارتباطات میان فرهنگی و تلاش برای فهم و تشخیص عوامل مؤثر بر بروز تنش و اختلافات میان فرهنگی ضروری می باشد. لذا در این مقاله پس از بررسی جایگاه مفهومی و خاستگاه علمی روابط بین فرهنگی و نظریه های، مهم ترین روش های سنجش روابط میان فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته شده است. از حیث نظری نویسنده مدعی است دو متغیر مهم برجستگی هویت و اجرای برنامه های توسعه، عوامل مؤثر بر بروز اختلافات میان فرهنگی در ایران می باشند. لذا برای بررسی عینی تر، این چارچوب در چند منطقه تماس های بین فرهنگی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد حتی متغیرهایی مثل هویت و توسعه نیز توان پاسخ گویی به علل و زمینه های بروز اختلافات میان فرهنگی در ایران بعنوان مهمترین دغدغه مطروحه در این مقاله را ندارند. بر این اساس لازم است که با تأملات دقیق تری به تبیین عوامل تأثیرگذار بر مناسبات میان فرهنگی در ایران پرداخت.

هدف از مقاله حاضر، تبیین کارکردهای رسانه های جمعی به منظور تسهیل مسیر توسعه مشارکت بخش خصوصی در ورزش است. از آنجا که موانع بسیاری بر سر راه خصوصی سازی ورزش در کشور ما وجود دارند، هر گونه تدبیر هوشمندانه به منظور غلبه بر موانع فراروی خصوصی سازی ورزش، نیازمند فراهم آمدن تصویری مطابق با واقع از موانع است. در این مقاله، ابتدا با استفاده از مطالعات تطبیقی و انجام مصاحبه های عمیق با نخبگان، موانع و مؤلفه های فراروی خصوصی سازی ورزش در قالب چهار مانع اصلی و 40 مؤلفه فرعی شناسایی شده اند. موانع اصلی فراروی خصوصی سازی ورزش بر اساس یافته های تحقیق به ترتیب عبارتند از: موانع مدیریتی، فرهنگی اجتماعی، سیاسی حقوقی و اقتصادی. در نهایت نیز نقش و کارکرد رسانه های جمعی به عنوان یکی از مهم ترین نهادها در زمینه توسعه مشارکت بخش خصوصی، در قالب چهار کارکرد اجتماعی، اطلاعاتی، فراغتی و احساسی تبیین شده است.

هدف این پژوهش، سنجش میزان «گرایش به آموزه های گفتمان روشنفکری» و شناسایی عوامل مؤثر بر آن در میان زنان شهر شیراز است. چارچوب تبیینی پژوهش متأثر از نظریه های هویت محور در تبیین جنبش های اجتماعی است. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی، پس از انتخاب 400 نفر از میان زنان 18 تا 40 سال شهر شیراز، پرسش نامه تحقیق میان آن ها توزیع گردید. میانگین «گرایش به آموزه های گفتمان روشنفکری» در آزمودنی ها برابر با 13/65 درصد بود. هم چنین، متغیر وابسته «گرایش به آموزه های گفتمان روشنفکری» با متغیر مستقلِ«مصرف رسانه ای»، رابطه مستقیم معنادار و با متغیرهای مستقل«پایگاه اقتصادی اجتماعی»، «سن»، «سرمایه اجتماعی»، «دینداری» رابطه معکوس معنادار داشت. میان متغیر وابسته تحقیق و متغیر مستقلِ«سرمایه فرهنگی»، رابطه معناداری مشاهده نگردید؛ سرانجام، 25 درصد از واریانس متغیر وابسته تحقیق توسط مجموع متغیرهای مستقل قابل تبیین است.