محمدرضا آرام

اسپینوزا و ابن عربی دو متفکری هستند که درباره «هستی» دیدگاهی نو و ابتکاری ارایه دادند و ما در این پژوهش سعی داریم مختصری از تفکرات این دو اندیشمند را در باره وجود بررسی نماییم. اسپینوزا به عنوان یک فیلسوف دکارتی شناخته می شود. مساله جوهر و صفات خداوند و کیفیت اتصاف ذات اقدس ربوبی به اوصاف کمالیه و ارتباط آن با توحید حقیقی و خالص پروردگار از اساسی ترین مسایل در مبدأشناسی است. اثر حاضر بر آن است تا فرآیند وحدت وجود را در نزد متفکرانی چون ابن عربی و اسپینوزا مورد بررسی قرار دهد.

دید ساختاری به سوره ها نگرش نوینی در تفسیر قرآن است که در آن هر سوره دارای یک روح کلی وغرض اصلی است و تمامی آیات و مباحث مطرح شده در سوره به صورت منطقی و بخش بندی شده به آن غرض مرتبط می شوند. برای ترسیم ساختار هر سوره از ابزارها و روشهایی استفاده می شود که مهمترین آن ها سیاق سوره است. ترسیم ساختار سوره ها فواید ارزنده ای دارد که از جمله آن ها می توان به درک جلوه ای جدید از اعجاز قرآن کریم، مقابله با شبهه پراکندگی وگسیختگی آیات و دفاع از اعتقادات شیعه اشاره نمود. برای نشان دادن این شیوه تفسیری سوره «مائده» ، انتخاب گردید؛ که از سوره های بزرگ قرآن کریم است و اواخر عمر پیامبر (ص) نازل شده است؛ بنابراین آخرین رهنمودهای دین مبین اسلام درآن وجود دارد و وصیت نامه وحی است. ساختار سوره مائده با سبک های مختلفی قابل ارائه است؛ در این پژوهش «سبک نمودار درختی» برای نمایش ساختار سوره مائده برگزیده شده است.غرض اصلی سوره مائده وفای به عهد وتبعیت ازحاکم الهی است که راه حفظ دین می باشد و محتوای سوره نسبت به تغییر وتعطیل احکام و حاکم الهی هشدار می دهد.

قرآن کریم در شش آیه، از نزول «سکینه» از سوی خدا بر پیامبر(ص) و مؤمنان و در آیات دیگری با مشتقات همین واژه از سکینه بودن امور دیگری برای انسان ها سخن گفته است. آیا «سکینه» در آیات شش گانه با سکینه ای که از امور دیگر برای انسان ها حاصل می شود از یک سنخ است؟ یا آنکه میان آنها تفاوت ماهوی وجود دارد؟ این تحقیق با روش استنادی، تحلیلی و با مراجعه به تفاسیر و بررسی و نقد آراء مفسِران در باب چیستی حقیقت سکینه، این نتیجه را در اختیار می گذارد که سکینه در آیات شش گانه، حقیقتی فرامادی است که تحت شرایط خاص و در موقعیت های ویژه ای بر قلب پیامبر(ص) و مؤمنان نازل می شود و آثار و نتایج ویژه ای را برای آنان در پی دارد. از این رو سکینه در آیات ششگانه با سکینه ای که از امور دیگر حاصل می شود تفاوت ماهوی دارد.

پایبندی به تعهدات و قراردادها، با فطرت، آموزه های اصیل اسلام و آموزه های حقوق بین الملل معاصر سازگار و همسو است. اهمیت اصل وفای به تعهدات و قراردادها، در تعالیم اسلام به گونه ای است که شرط لازم دینداری و یکی از مهم ترین پایه های نظریه اسلام خوانده می شود. در حوزة حقوق بین الملل معاصر هم، تنها با رعایت این اصل، کشورها می توانند به طور سازنده با یکدیگر تعامل کنند؛ زیرا یکی از عوامل مهم درگیری ها و جنگ ها در طول تاریخ «عدم پایبندی به تعهدات» بوده است. در اسلام از نظر قرآن کریم، کشورهایی را که به هیچ یک از تعهدات خود پایبند نیستند، مستکبر خوانده و خواستار نابودی آنها در عرصه بین المللی است. با مقایسه رویکرد اسلام و رویکرد حقوق بین الملل معاصر به این مهم، می توان به برتری های رویکرد اسلامی در گستره این اصل و ضمانت إجرای آن در مراحل مختلف پی برد. با فهم این برتری، می توان آموزه های اسلام را به عنوان مرجع و مبنایی بهتر و کارآمدتر به حقوق بین الملل عرضه نمود.

در میان تفاسیر قرآن، « المیزان» اثر گرانقدر علامه معاصر طباطبایى، ب ى تردید یکى  ، از بهترین تفاسیر ترتیبى قرآن است که هرچند روش تفسیرى آن مبتنى بر تقسیر قرآن به قرآن است، اما استناد به منابع حدیثى فریقین در تفسیر قرآن و بالاخص در تبیین مقام والاى اه لالبیت پیامبر 6، این تفسیر را از صرف فقط تفسیر قرآن به قرآن بودن خارج کرده و از جهت تکیه بر روایات و استفاده از منابع حدیثى، آن را به عنوان میزان و الگو در تفسیر قرآن مطرح کرده است. بر همین مبنا، این پژوهش بر آن است تا جایگاه و فضایل توضیح داده، « المیزان » اهل البیت را با تکیه بر آرا و اندیش ه هاى علامه طباطبایى در کیفیت و چگونگى آن را مورد پژوهش قرار دهد.

این روزها دغدغه و اضطراب جهانی شدن، مشغله ذهنی بسیاری از متفکران عرصه سیاست، اقتصاد و غیره را تشکیل می دهد و همه به نوعی از دید خود به این مقوله پرداخته  و آن را رد یا قبوا می کنند و آنچه در این مقوله به فراموشی سپرده شده و یا حداقل کمتر توجه شده است، توجه به نقش ترجمه های قرآن کریم و جایگاه آن در این زمینه است. این پژوهش می کوشد تا ضمن اراده معنای مورد نظر از مغهوم جهانی شدن، اصول، ویژگی ها، نتایج و پیامدهای آن، ساز و کارهای تحقق طرح جهانی سازی فرهنگ قرآن و آسیب های جهانی شدن دین را بررسی کند و سپس چالش های فرهنگ قرآنی در عصر جهانی شدن را بیان کند. این مقاله «قرآن» و «جهانی شدن» را ملازم هم دانسته و بیان می کند قرآن کریم وحی نامه الهی است که برای هدایت نظری و علمی انسان در همه عصرهای آمده است.

آخرت شناسی از آن جهت که با غیب و به آینده نادیده بشر ارتباط دارد، همواره از مهمترین دغدغه های انسان و نیز از بحث انگیزترین آموزه های ادیان بوده است. بر اساس آموزه های قرآنی، همه انبیا به بهشت و سعادت بشارت داده اند و پیروان خویش را از عذاب های الهی ترسانیده اند و آنان را از سرکشی و عصیان و شومی عاقبت این اعمال انذار داده اند و فلسفه نبوت انذار و تبشیر بوده است و اتمام حجت خداوند بر مردم، تا در روز قیامت عذری در برابر محبت های الهی باقی نمانده باشد.بنابر چنین آموزه هایی موسی بن عمران، پیامبر بزرگ خداوند نیز می بایستی پیروان خود را نسبت به آینده ایشان انذار داده باشد و بحث معاد میان یهودیان مانند دیگر ادیان از همان ابتدای نبوت وی مطرح شده باشد. اما بیشتر دانشمندان دانش ادیان تصریح می کنند یهودیان اعتقاد روشنی به آخرت و روز جزا ندارند و جزای اعمالشان را بیشتر در این جهان می دانند و اعتقاد به رستاخیز که در دین آنان ذکر شده، قدمتی به اندازه قدمت دیگر اعتقاداتشان ندارد. متخصصان علوم ادیان بر آنند که اعتقاد به بهشت و جهنم و روز جزا در تورات مطرح نشده و این عقیده پس از همجواری بنی اسراییل با ایرانیان در دوره اسارت بابلی، از آیین زرتشتیان تاثیر گرفته است. به نظر می رسد مهم ترین و اولین منابع تشریح اعتقاد به معاد در منابع دین یهود، کتاب تلمود است. در کتاب گنجینه تلمود آمده است معاد جزو اصول دین یهودیان است و انکار آن گناهی بزرگ محسوب می شود، اما گروهی از یهودیان به نام فرقه صدوقیان معتقد به نابودی روح همراه با معدوم شدن جسم بوده اند. همچنین در این که آیا معاد شامل همه انسان هاست یا بعضی از اقشار مردم را شامل می شود، میان دانشمندان یهودی اختلاف است. مجموعه این مباحث و سوالات، ذیل عنوان معاد و فرجام شناسی از دیدگاه یهود به تفصیل در این مقاله مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و نیز به تناسب، موضع قرآن درباره آخرت شناسی در دین یهود بیان گردیده است.

در عهد عتیق، نسبت دادن کارهای گناه آلود به انبیاء و مخصوصاًً حضرت سلیمان (ع) کار غریبی نیست. درآئین یهود، نه تنها عرفان و زهد و حتی عصمت شرط احراز نبوت نیست، بلکه در تورات، به حضرت سلیمان (ع) در حد افراط کارهای قبیح نسبت داده می شود و حتی فرجام کار سلیمان (ع) را فرجامی ناپسند و توام با انحراف از راه راست معرفی می کند که جای بسیار تامل است.در قرآن کریم نیز آیات 33-31 سوره مبارکه ص، متحمل تفاسیر گوناگون شده است و متاسفانه بسیاری از تفاسیر و از آن جمله کتب و تفاسیر عرفانی نیز نسبت های نادرست به حضرت سلیمان (ع) داده اند که این پژوهش کوشیده است ضمن نقد و بررسی آراء مفسران و صاحبنظران در این خصوص، به ارائه یک معنای صحیح و تفسیر درست از آیات اقدام نموده و ضمن رد هرگونه اتهام، عرفان و زهد و دیگر خصال نیکوی حضرت سلیمان (ع) در قرآن و روایات را ارائه نماید.