مطالب مرتبط با کلیدواژه

سبک شناسی


۱۸۱.

تحلیل لایه های سبک شناسی خطبه جهاد در بازیابی بن مایه های ادبیات مقاومت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 7 - 30

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه جهاد ادبیات مقاومت سبک شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۲۵۱
خطبه جهاد یکی از برجسته ترین خطبه های نهج البلاغه است که بیانگر مبارزه و جهاد، اهمیت و آثار آن، و نیز پیامدهایی ترک جهاد برای امت ها است. مقالهٔ پیشِ رو با بررسی مختصات سبکی پر بسامد خطبهٔ جهاد در لایه های آوایی، نحوی و بلاغی، با روش توصیفی تحلیلی و بررسی آماری داده ها ( روش )، می کوشد تا با تکیه بر دانش سبک شناسی به بازشناسی رگه ها و بن مایه های ادبیات مقاومت در این متن ماندگار بپردازد. ( مسئله ) نتایج پژوهش نشان می دهد که در سطح آوایی، اصوات و الفاظِ گزینش شده و موسیقی برآمده از آن ها، تداعی گر فحوای کلام و بن مایه های مقاومت و پایداری، همچون تحریض به مقاومت و جهاد، اعتراض توأم با هشدار نسبت به بی توجهی و تسامح دینی، نصیحت و ارشاد و عدم ذلت پذیری، تحسر و تأسف نسبت به رخدادها و حوادث است. در سطح نحوی نیز بسامد بالای جمله های فعلیه و کوتاه و جمله های انشائی به بیان مؤلفهٔ ادبیات مقاومت همچون نفاق و دورویی، نفی تنبلی و نکوهش سستی و تن پروری و تحریک غیرت اسلامی برای دفاع و مبارزه به دشمن دلالت دارد. در سطح بلاغی نیز معانی و مضامین مقاومت همچون میهن دوستی و تحریک غیرت ملی و دینی برای دفاع و مبارزه، دعوت به غفلت ستیزی و هوشیاری از خلال تجسم تصاویر حسی برای ما تداعی می شود. ( یافته ها )
۱۸۲.

واکاوی برخی ویژگی های سبکی مترجمان ادبی ایران در یک قرن اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 247 - 279

کلیدواژه‌ها: ترجمه سبک شناسی زبان فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۲۴۱
با جنبش مشروطیت وارد دوره تازه ای می شویم که دگرگونی زبان را نیز ناگزیر می کند. در این دوره مخاطب ادبیات عامه مردم می شود؛ در نتیجه ارزشها و افکار جدید پدید می آید و زبان به سادگی می گراید و نهضت ساده نویسی آغاز می گردد. نثر معاصر فارسی نیز به تدریج متحول می گردد. نثر ترجمه نیز از این قاعده مستثنی نیست. این تحقیق بر پایه مطالعات توصیفی ترجمه و هنجارهای پیشنهادی توری برای توصیف ترجمه  استوار است. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی ویژگی های سبکی مترجمان ادبی ایران در یک قرن اخیر است. در مطالعه جاری، شش متغیر سبکی مترجمان ادبی ایران- جمله مجهول، طول جمله، واژگان شکسته، واژگان محاوره، گرته برداری واژگانی و تعابیر فارسی-  پس از نهضت مشروطه بررسی شد. یافته های این بررسی بیانگر آن بود که در طی یک قرن اخیر، استفاده مترجمان ادبی ایران از ساختارهای مجهول، جملات بلند، واژگان شکسته و گرته برداری واژگانی بیشتر شده است اما کاربرد تعابیر فارسی و واژگان محاوره پس از اوج گیری در دوره دوم در ترجمه های دوره سوم کمتر شده است. نتایج بر پایه میزان پایبندی مترجمان هر دوره به امکانات و قابلیت های زبان فارسی واکاوی شد.
۱۸۳.

مراعات النظیر و بازتعریف آن (با رویکرد زبانشناسی نظام مند نقشگرا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 63-89

کلیدواژه‌ها: مراعات النظیر باهمایی ژانر سبک شناسی بلاغت نقد ادبی زبانشناسی نقش گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۳۶
فنون بلاغی از آغاز بررسی های ادبی، یکی از ابزارهای سنجش عیار ادبی متن به شمار می آمده است. هرچند کار این صنایع زیبایی شناختی به مقتضای حال مخاطب تعریف شده، اما به دلیل نگاه خالی از تبیین مبانی دقیق و هدفمند «زیبایی شناسی»، صنایع بسیاری بدون ارزش واقعی ادبی برای اثبات زیبایی اثر در ردیف صنایع ادبی قرار داده شد. در پژوهش پیش رو تلاش شده با واکاوی مراعات النظیر در مقام یکی از اصلی ترین صنایع بدیعی و صنایع دیگری که ذیل آن می گنجند، به آسیب شناسی تعاریف و نامگذاری های مختلف آن پرداخته شود. در تعیین وظایف آن افزون بر بدیع سنتی، به علوم ادبی جدید مانند نقد و سبک شناسی توجه شده است. با طرح این سؤال که چه آرایه هایی در تعریف و نقش ادبی با آن اختلاط یافته؟ نسبت میان بازتعریف این صنعت و علوم جدید مانند زبانشناسی چیست و چگونه می توان از این طریق وظایف تازه ای برای بهبود کارکرد آن قائل شد؟ از همین روی تعاریف مراعات النظیر از آغاز بررسی و آسیب شناسی شد. سپس صنایع مشترک با آن در کارکرد و تعریف، شناخته شد. همچنین اصطلاح باهمایی به عنوان پیشنهادی برای تکمیل معنی، تقسیم بندی ها و وظایف مراعات النظیر ارزیابی شد.
۱۸۴.

شرح حال و بررسی سبک شناختی غزلیّاتِ دیوانِ سلطان احمد اویس جلایر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 125-156

کلیدواژه‌ها: جلایریان احمد اُویس نسخه خطی غزلیات سبک شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۲۸۲
سلطان احمد اُویس از سلاطین هنرمند و شاعر آل جلایر است که به سه زبان عربی، فارسی و ترکی شعر می سرود. متأسّفانه در داخل ایران نسخه ای از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر وجود ندارد. امّا در خارج از ایران بنابر نوشته های کتب تاریخی، ادبی و هنری چنین برمی آید که دو نسخه از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر موجود است. نسخه اوّل در کتابخانه ایاصوفیه ترکیه و نسخه دوم - که اساس کار در این پژوهش است - در نگارخانه فریر با شماره f 1932 نگهداری می شود و بیشتر اشعار آن شامل غزلیّات احمد بن اُویس است؛ سلطان احمد اگرچه در قالب های دیگر شعری طبع آزمایی کرده، شاعری غزل سرا بوده و تعداد غزل های او از سایر قالب ها بیشتر است. این شاعر 622 غزل دارد که مجموع ابیات آن به 4385 بیت می رسد. وی غزل را به شیوه شاعران قرن هشتم سروده که از لحاظ وزن و مضمون، متنوّع و درون مایه آن عشق و عرفان است. وی در غزل های خود مضامین متنوّعی از جمله: مضامین عارفانه، عاشقانه، انتقادی و ... را به کار گرفته؛ امّا نکته قابل توجّه این است که در غزلیّات عرفانی همانند اکثر عارفان به اصول و اندیشه هایی معتقد است که بخشی از آن ها را در انعکاس واژگان صوفیانه او می بینیم.
۱۸۵.

بررسی هماهنگی موسیقی کناری سور حوامیم از رهگذر سبک شناسی آوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 101 - 119

کلیدواژه‌ها: سور حوامیم موسیقی سبک شناسی سطح آوایی اعجاز قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۴۳
قرآن کریم کتابی است که وجوه اعجازی متعددی دارد که نخستین و بارزترین وجه آن تناسق و تناغم آن است که زبانی جهانی است، به گونه ای که هرشنونده ای اعم از عرب زبان و غیر عرب زبان که آن را می شنود به وجد آمده و احساسات او دگرگون می شوددانش سبک شناسی یکی از علومی است که به واسطه آن می توان به کاوش آوایی آن پرداخته و از زوایای اعجاز موسیقایی آن پرده برداشت. یکی از سطوح سبک شناسی، سبک شناسی آوایی بوده که یکی از زیرشاخه های آن موسیقی کناری است که حاصل توازن و تناسق در فاصله آیات است. از سوی دیگر اتفاق جمهور علمای علوم قرآنی بر آن است که بین سوری که حروف مقطعه مشابهی دارند تناسب کلامی و محتوایی ویژه ای برقرار است، سور حوامیم ضمن آنکه دارای حروف مقطعه مشابهی در مطلع خود هستند، طبق نظر علمای علوم قرآنی نزولی پی در پی داشته اند و در مصحف شریف نیز پشت سر هم قرار گرفته اند؛ به همین دلیل در این نوشتار سعی شده است تا تناسب این سور از رهگذر سبک شناسی و در سطح آوایی مورد واکاوی قرار گیرد. نتایج این تحلیل که به روش توصیفی- تحلیلی است، نشان می دهد که فواصل آیات در این هفت سوره به طور غالب و چشمگیری به یکی از حروف «نون» و «میم» ختم شده و حروف ما قبل خواتیم در سطح بسیار قابل تأملی به یکی از حروف مدی ختم شده است که این مساله نه تنها موجد وجد در مخاطب است بلکه کاملا منطبق بر اغراض آیه و سور است.
۱۸۶.

دامنه و کارکرد بلاغت در سبک فردی مهدی اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بلاغت کاربردی و نقد بلاغی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷) 135 - 148

کلیدواژه‌ها: شعر مهدی اخوان ثالث سبک شناسی بلاغت و سبک فردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۳۰۷
سبک شناسی، از علوم نسبتاً جدیدی است که در آن، چهارچوب اثر ادبی بررسی می شود. مباحث «درون متنی» (مانند تصویرهای خاصی که اثر ادبی دارد؛ نگاه ویژه به مسایل روز؛ زبان خاص؛ دستور زبان خاص و ...) و برون متنی (مانند زندگی و سرنوشت پدیدآورنده اثر، زمان و مقطع خاصی که اثر پدید آمده و همان مقطع، سایه ای بر سرتاسر اثر گسترده است و ...) در ساختار یک اثر تأثیر می گذارند. در کنار اینها، سبک فردی، شاخه ای است که هم از سبک شناسی جدا شده و هم ارتباط تنگاتنگی با آن دارد. از طرف دیگر، نظام بلاغی و فصاحت یک-اثر، به گونه ای است که سبک فردی را برجسته می سازد. متن ادبی اگر بر پایه بلاغت استوار باشد پدید آورنده با اصول بلاغت آشنا باشد و به-صورت زیرکانه آنها را در نوشتار خود به کار بَرَد، سبک فردی خود را به صورت منحصربه فرد و شاخص مطرح می کند. تحلیل آثار مهدی اخوان ثالث، شاعر معاصر، نشان می دهد که پیوند عمی قی میان بلاغت و سبک فردی او وجود دارد. به گونه ای که این گونه در ذهن خواننده خطور می کند که شاعر با سُلطه بر بلاغت و آشنایی کامل با آن، سبک فردی خود را برگزیده است. در این مقاله، تحلیل محتوایی (Content Analysis) شیوه بررسی اشعار است که با استفاده از آن و تجزیه و تحلیل داده های متن، به ابعاد گوناگون سؤال های طرح شده پاسخ داده شده است.
۱۸۷.

سبک شناسی زبان موسیقایی شعر قاآنی شیرازی

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال چهارم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 115 - 130

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی قاآنی زبان موسیقایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۵۳
قاآنی شیرازی از شاعران بنام سبک بازگشت ادبی می باشد. زبان آهنگین از جمله اختصاصات زبان شعری این شاعراست که مخاطب را مجذوب خود می سازد. نوشتار حاضر جستاری کوتاه در بررسی سبک شناسی زبان موسیقایی در شعر قاآنی شیرازی می باشد که در آن هنرنمایی های پنهان شاعر که مزین به صنایع بدیعی در لفافه تصاویر ساده و قابل فهم است، نموده می شود. بدین منظور، جنبه های گوناگون سبک شناسی زبان موسیقایی شعر قاآنی شیرازی به روش توصیفی - تحلیلی در سه بخش موسیقی درونی، بیرونی و کناری در تمام دیوان شاعر مورد بررسی قرار گرفته و نمونه های آماری لازم استخراج گردیده است. قاآنی در 8 قالب قصیده، قطعه، غزل، رباعی، ترکیب بند، ترجیع بند، مسمط و مثنوی طبع آزمایی نموده؛ امّا قصیده سرایی عرصه هنری مسلّم این شاعر است. از نظر سبک شناسی می توان قاآنی را شاعر بحر هزج نامید، این بحر بالاترین بسامد را در دیوان این شاعر به خود اختصاص داده است. قوافی بدیعی نقش پر رنگی در گوشنوازی موسیقی کناری شعر قاآنی دارد. فعل، بیشترین ردیف مورد استفاده شاعر را تشکیل می دهد؛ علاوه بر این موسیقی حاصل از تکرار، تجانس های آوایی، جناس، ردّالصدر علی العجز و قلب مطلب در اشعار او نمود ویژه ای یافته است.
۱۸۸.

بررسی دلالت های معنایی قصیده «البکاء بین یدی زرقاء الیمامه» أمَل دُنقُل بر پایه نقد سبک شناسانه

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۲۰) 91 - 106

کلیدواژه‌ها: دلالت معنایی سبک شناسی امل دنقل شعر عربی قصیده زرقاء یمامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۸
سروده «البکاء بین یدی زرقاء التمامه» از جمله سروده های انتقادی و تأثیرگذار أمل دنقل (1940- 1983م)، شاعر نامدار معاصر مصری است که با زبانی ساده و در عین حال مبهم، به بازنمایی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی و آسیب شناسی علل شکست جنگ ژوئن در 1967م اختصاص یافته است. شاعر همچنین در این قصیده از مواضع سازشکارانه سیاستمداران جهان عرب که شکست و ناکامی را بر ملت های خود تحمیل کردند، به سختی انتقاد می کند. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی سبکی این قصیده بپردازد و می کوشد از رهگذر کاوش در سه سطح زبانی، ادبی و فکری اثر، به ارزیابی و نقد سبک شناسانه آن اقدام نماید و دلالت های معنایی آن را استخراج کند. از جمله جلوه های سبکی این متن شکستن قالب های سنتی شعر، باستان گرایی و به کارگیری میراث گذشتگان و حاکمیت روابط بینامتنی و کاربرد انواع تناص چون تناص دینی و یا تاریخی است. همچنین شاعر برای بیان اندیشه مورد نظر خود در سطح زبانی و ادبی به شکل مناسبی از ابزارهای زبانی بهره گرفته است. هر چند وی به ظاهر در سطح فکری قصیده تصویر آشکاری از خواسته ها و آرزوهایش ارائه نمی دهد، اما در واقع مردم را به همدلی و خیزش جمعی فرا می خواند
۱۸۹.

محورهای اندیشگی شعر فروغ فرخزاد در پیوند با برخی عناصر سبک شناسیک

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۲۴) 65 - 84

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی شعر فرخزاد فروغ محور فکری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۳۱۱
فروغ فرخزاد (1345-1313ﻫ. ش.) از چهره های مشخص و صاحب سبک شعر معاصر و شاید همه ی ادوار شعرفارسی است که روند تکاملی شعر امروز، از رمانتیسیزم نوقدمایی تا رئالیزم وسمبولیسزم اجتماعی در سیرِ شعر او به سمت جوهری متعالی و شریف، قابل مشاهده است. جایگاه ویژه ی فروغ در ادب فارسی در درجه ی نخست به دلیل صدای خاص زنانه ای است که از شعرش شنیده می شود. درک شاعرانه ی عمیق فروغ، ناشی از دیدی تازه است و موجب تولدی دیگر در شعر امروز. سبک شخصی وی با نگاه زنانه ی آزاد و ژرف، شعر و زندگی را درهم می آمیزد و یگانگیِ عمیقش با طبیعت، تکرارهای طبیعی و طنینِ حسیِ کلام را رقم می زند. مختصات شعری در حوزه ی معنی، شامل مضامین انسانی و اجتماعی و در حوزه ی صورت شامل تناسب و هماهنگی میان عناصر سازنده ی صورت یعنی ادبیت و زبان شعر است و ساختمان، سازش و همنوایی صورت و معنی یا تعبیر و مضمون است. در این پژوهش، به شیوه ی اسنادی به استخراج مقوله های تکرار شونده ی اندیشگی پرداخته می شود و ضمن تحلیل بن مایه های فکری شاعر، خطوط پیوند آنها با برخی عناصر سبک شناسیک شعر پررنگ می شود. محورهای برجسته ی اندیشگی در شعر فروغ (مرگ، انسان، زن، عصیان و مدرنیته) موجد زبان و بیانی خاص گشته است.
۱۹۰.

هنر بیانی تکرار و تاکید در شاهنامه فردوسی

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۸) 26 - 41

کلیدواژه‌ها: رزم هاماوران شاهنامه فردوسی تاکید و اغراق بلاغت دستور زبان سبک شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۵۸
حماسه، به دلیری و رزم، می پردازد و آگنده از امور بزرگ و خارق العاده است و اغراق، صنعتی است که به دلیل فرارفتن از معمول، بیش تر در حماسه ها به کارمی رود، از این روی، اصلی ترین صنعت ادبی آثار حماسی و شاهنامه شمرده می شود، در حالی که اغراق، تنها، بخشی از تاکیدهایی است که در یک اثر ادبی، از آنها بهره گرفته می شود تا هدف تاثیرگذاری بیش تر برمخاطب، امکان پذیر گردد. تاکید صوری، فکری و معنایی با تکرار، پیوند ویژه ای دارد وقابل مطالعه در حوزه دستور زبان(ساختاری و حالت گرا)؛ بلاغت( معانی، بیان، بدیع) و آواشناسی و سبک شناسی است. این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی داستان رزم هاماوران پرداخته است؛ یافته ها، نشان می دهد که فردوسی، به علم معانی(تقدیم و تاخیر، حصر و...) درتاکیدهای بلاغی؛ و به تکرار و تاکید قیدی در جنبه دستوری؛ و به آهنگ واژگان و خوشه های واژگانی قافیه و ردیف در جنبه موسیقایی، همسان یا بیش تر از اغراق، مبالغه و غلو توجه داشته است. وی در حوزه کل داستان، با ساختن مجموعه ها و خوشه های لفظی و معنایی، جنبه های تاکیدی بسیار ارزشمندی از درتوانمندی های زبان پردازی شاعری خود را، در کنار اغراق، به نمایش گذاشته است.
۱۹۱.

بازنگری در مختصات سبکی متون کهن فارسی بر پایه متون پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی بهار ۱۴۰۱ شماره ۹۱ 153 - 178

کلیدواژه‌ها: تصحیح و نقد سبک شناسی مختصات زبانی متون فارسی متون پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۱۶
در کتب سبک شناسی (و برخی مقالات و حواشی متون) معمولاً در بخشی مجزّا به مختصات زبانی متون کهن فارسی پرداخته شده است. در این بخش، پژوهشگران سعی کرده اند که ویژگی های برجسته صرفی، نحوی و آوایی متون را تشریح کنند، اما در برخی از موارد از آنجا که به متون پهلوی (که متون فارسی دنباله منطقی آن ها محسوب می شوند) بی توجه بوده اند در تشریح پاره ای از مختصات، نام گذاری آن ها و ذکر شواهد دچار اشتباهاتی شده اند و مهم تر آنکه به پیشینه بسیاری از این کارکردها هم اشاره نشده است. در جستار حاضر معیار و محک را کارکردهای سبک شناختیی قرار داده ایم که در متون فارسی میانه (پهلوی) نمود یافته اند و بدین طریق در برخی از مختصات متون کهن فارسی تحت دو عنوان بازنگری کرده ایم: یکی «مختصاتی که نادرست تشریح شده اند» و دیگری «مختصاتی که به آن ها پرداخته نشده است».    
۱۹۲.

نقش واژه ها و تعابیر عامیانه در بازتاب انتقادات اجتماعی؛ مطالعه موردی: «پنج نمایشنامه از میرزا آقا تبریزی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴۴ 217 - 245

کلیدواژه‌ها: نمایشنامه میرزاآقا تبریزی واژه های عامیانه انتقادات اجتماعی سبک شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۲۲۵
«پنج نمایشنامه» نوشته میرزا آقا تبریزی از نخستین نمایشنامه های ادب فارسی است که اوضاع نابسامان و ناگوار دوره ناصری را با انشایی آمیخته به طنز نشان می دهد. این نمایشنامه ها با وجود نداشتن وحدت زمان، مکان و موضوع به دلیل دربرداشتن برخی از حقایق تاریخی اهمیّت دارند. جایگاه و اعتبار عنصر گفت وگو در نمایشنامه ها از عوامل تأثیرگذار بر بسامد حضور تعابیر عامیانه در این نوع ادبی است. در متون ادبی مردم پسند، سازه های دستوری و واژگانی زبان عامّه که به دلیل برجستگی، کانونی می شوند، با توجّه به قابلیّت های خود، تصاویری از واقعیّت های اجتماعی را که مورد انتقاد نویسنده است، گاه با صراحت و زمانی با کنایه ترسیم می کنند. در این پژوهش که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است، واژه ها و تعابیر فرهنگ عامه که ظرفیّت نمایشی روایت ها را بالا می برند و در انعکاس اوضاع اجتماعی کارایی دارند، بررسی می شود. براساس یافته های این پژوهش در نمایشنامه های میرزاآقا تبریزی، عناصردستوری شدّت بخش، کنایات، صفات، قیدها و برخی از افعالی که خاستگاه اجتماعی آن ها فرهنگ عامّه است یا بسامد آن ها در تداول عامّه بیش تر است، حضوری چشمگیر دارند و به دلیل شفّافیت و قدرت القایی در بسترسازی برای اجرای نمایشنامه ها، یاریگر نویسنده اند . این واحدهای زبانی در بازگویی موضوعات فرهنگی و اجتماعی نیز نقشی تعیین کننده دارند. به همین روی می توان گفت گزینش واژه های نشاندار زبان عامّه در «پنج نمایشنامه از میرزاآقاتبریزی» عامدانه بوده و حضور هدفمند آن ها به گزارش روایات، بازتاب انتقادات اجتماعی و بیان شیوای نویسنده جهت داده است.
۱۹۳.

تحلیل سبک شناختی سروده ی قافیه صفی الدین حلی در مدح پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۳ (پیاپی ۸۱) 175 - 199

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه های زبانی انحطاط مدح صفی الدین حلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۳
شناخت سبک و زبان هر اثری در فهم و درک بن مایه های آن اثر کمک بسیاری خواهد کرد، به ویژه وقتی اثر مورد بررسی شعر باشد؛ چرا که زبان شعری در بیشتر موارد از شکل معیار خارج می شود. صفی الدین حلی یکی از بزرگترین شاعران دوره انحطاط است و مدح پیامبر اکرم (ص) در دیوان وی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. سروده قافیه ی حلی با 50 بیت، یکی از مدایح نبوی شاعر است که با موضوع تولد پیامبر (ص) و بیان وجد و سرور هستی و طبیعت از این رخداد خجسته و مبارک آغاز می شود و شاعر، میلاد حضرت را پایانی بر عمر ستم طاغوت و سرآغاز سرنگونی استبداد و حکومت کفر معرفی می کند و در ادامه به بیان فضایل پیامبر (ص) و ستایش ایشان می پردازد. مقاله پیش رو بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی و از دریچه سبک شناسی، سروده مذکور را در سه لایه آوایی، نحوی و بلاغی معنایی مورد تحلیل قرار دهد تا از طریق کشف ظرایف سبکی و زبانی این سروده و نقش آن در آفرینش معنا، نشان دهد که شاعر تا چه اندازه در قالب این ساختار شعری توانسته ارادت و محبت و عاطفه خویش را نسبت به ساحت مقدس پیامبر (ص) به نمایش بگذارد. نتایج مقاله، حاکی از آن است که شاعر برای زیباسازی ابیات و افزایش بار موسیقایی قصیده، از جناس بهره فراوان برده است. در حوزه نحوی نیز بسامد استفاده از جملات فعلیه و جملات خبری به ترتیب از جملات اسمیه و انشائیه به مراتب بیشتر است و تقسیم مقاطع آوایی از ویژگی های سبکی مدحیه مورد بررسی وی به شمار می رود. در حوزه بلاغی معنایی نیز دو عنصر تشبیه و استعاره از بسامد بسیار بالایی برخوردارند. سبک به کار رفته در این سروده به خوبی در خدمت پویایی گفتمان شعری بوده و در ترسیم عاطفه و احساس شاعر نسبت به پیامبر (ص) موفق عمل نموده است.
۱۹۴.

نقش سه وزیر(شمس الدین اصفهانی، معین الدوله پروانه و صلاح الدین ایوبی) درمنشآت سلاطین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۸۸ 195 - 218

کلیدواژه‌ها: منشآت سلاطین مکاتبات دیوانی اندیشه ایران شهری سبک شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۹۵
نقش سه وزیر(شمس الدین اصفهانی، معین الدین پروانه و صلاح الدین ایوبی) در منشآت سلاطین چکیده منشآت سلاطین، اثری از کاتبی نامعلوم در سده ششم و هفتم است که در موضوع اصول مکاتبات دولتی و دیوانی (ازجمله: تهنیت، تعزیت، رواتب، مراتب، دستورهای حکومتی، قواعد املا، شیوه های اغراق گویی و...) تألیف شده است. این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی، نامه های سه وزیر (شمس الدین اصفهانی، معین الدین پروانه و صلاح الدین ایوبی) را بررسی کرده و از خلال آن ویژگی های ،اجتماعی و تاریخی و فرهنگی آن روزگار را کاویده است. درزمینه منشآت سلاطین، تا به حال پژوهش روشمند و آکادمیکی صورت نگرفته است نتایج تحقیق نشان می دهد اندیشه های ایرانشهری در منشآت سلاطین به شکلی پررنگ و برجسته نمود یافته است. نویسندگان در لابه لای این نامه ها، مخاطبانشان را به راستی، داد و خرد فراخوانده اند و درحقیقت آیین نامه مستقل و مستندی تدوین کرده اند که مانع از انحراف و زوال زودرس حکومت شده است. کلیدواژه: منشآت سلاطین، مکاتبات دیوانی، اندیشه ایران شهری، سبک شناسی
۱۹۵.

تبیین روابط علّی مقولات مؤثر در نظریه سبک شناختی ملک الشعرای بهار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸۹ 65 - 84

کلیدواژه‌ها: رویکرد نظری سبک شناسی ملک الشعرا بهار تحلیل محتوا دیمتل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۳۲۴
جایگاه علمی سبک شناسی و روش شناسی آن در ایران هنوز به درستی معلوم نشده است. غالباً روش توصیفی و قیاسی روش مطروحه است. نزدیک به هفتاد سال از پیدایش علم سبک شناسی در ایران می گذرد، اما رویکرد نظری سبک شناختی مبدع آن، ملک الشعرا بهار، به درستی تبیین نشده است. پیشنهاد می شود که در ابتدا رویکرد نظری او با تلفیق تحلیل محتوای کیفی و عملیات نرم مبتنی بر فلسفه تفسیرگرایی، شناخته شود و الگویی شماتیک، قابل سنجش و تعمیم پذیر از نظر او عرضه گردد، سپس برای تبیین روابط علّی مقولات مؤثرِ نظریه وی، پرسش نامه ای تهیه شود، متخصّصان آن را پاسخ دهند و با تکنیک دیمتل روابط موجود تجزیه و تحلیل شود. تحلیل داده ها نشان می دهد که نظریه بهار 6 مقوله اصلی دارد که تأثیرگذارترین آن ها «علم و دانش»، «دانش و پیوستار ادبی» و «فرهنگ» هستند و تأثیرپذیرترین آن ها «سبک پژوهی»، «جریان شناسی سبک» و «سبک» هستند؛ این نتیجه فرضیه ها و مدل پژوهش مرتبط پیشین را تقویت می کند. ماتریس نهایی نشان می دهد که «علم و دانش» عامل مستقل است و «سبک پژوهی» عامل وابسته. این مقاله افزون بر اینکه مقولات اصلی رویکرد سبک شناختی ملک الشعرای بهار را در ایران نشان می دهد، می تواند تغییری در روش شناسی پژوهش در زبان و ادبیات فارسی، به ویژه سبک شناسی، نیز ایجاد کند
۱۹۶.

سبک شناسی واژگانی «وعد» در سور مکی و مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 80 - 95

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی وعده قرآن کریم لایه واژگانی مکی ومدنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۳۳
یکی از لایه های سبک شناسی لایه واژگانی است و انتخاب تاثیر گذار واژگان و جای گیری آنها در سور مکی و مدنی راهبردی سبک شناختی است که در گفتمان قرآنی افق جدیدی را در بیان معارف الهی می گشاید. از سویی دیگر مهمترین موضوعاتی که امروزه در زمینه تاریخ قرآن مورد پژوهش قرار می گیرد بحث مکی و مدنی بودن آیات و سور قرآن کریم است. تحلیل و بررسی سور مکی و مدنی با موضوعاتی از قبیل سیر دعوت نبوی و شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه عصر پیامبر(ص) در ارتباط می باشد بطوری که در این بستر می توان گام هایی را که پیامبر در دعوت فراگیر اسلام برداشته شناسایی کرد. بر این اساس سبک شناسی واژگان وعده های الهی در آیات و سور مکی و مدنی با در نظر گرفتن این نکته که یکی از شیوه های هدایتی خداوند در قرآن کریم بیان وعده های گوناگون جهت ترغیب یا هشدار به انسانهاست، مورد بررسی قرار گرفت که در این میان سور مکی سهم بیشتری از وعده های الهی را داشته که بیشتر در مورد قطعی بودن قیامت و معاد است در حالی که در سور مدنی وازگان وعده با بسامد کمتری ذکر شده که بیشتر در مورد مومنان و متقین است. این تحقیق به روش تحلیلی توصیفی و با شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است.
۱۹۷.

سبک شناسی سوره شعرا (آوایی، واژگانی، بلاغی و دستوری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 165 - 188

کلیدواژه‌ها: سوره شعرا سبک شناسی آوایی بلاغی رب العالمین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۷۴
اعجاز بلاغت هر سوره آیینه ای از اعجاز قرآن است. پرداختن به سبک شناسی سوره ها دریچه ای از این اعجاز را به روی ما می گشاید. سوره شعرا جز سوره های طواسین است.این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی با معیارهای سبک شناسی در صدد بررسی زیبایی های ادبی سوره شعرا در سه سطح آوایی، واژگانی، بلاغی و دستوری پرداخته و به دنبال گشودن دریچه ای از اعجاز آیات قرآن است. این سوره در سطح آوایی دارای موسیقی و توازن آوایی و از عناصری چون سجع، طباق و تصدیر و واج آرایی بهره برده است؛ استفاده از حروف به جا در آیات باعث نظم آهنگین بودن سوره شده است. در سطح واژگانی باتوجه به کلمات تکذیب، رب العالمین، تقوا که بسیار در این سوره به کار رفته است هدف سوره تسلی خاطر پیامبر نسبت به تکذیب پروردگار و آیات قرآن بر اثر نشناختن و بی تقوایی است و محوریت اصلی سوره تکذیب رب العالمین است. عناصر بلاغی چون تکرار، التفات، توازن نحوی، استعاره، مجاز عقلی و تشبیه در موسیقیایی و زیباشناختی سوره شعرا اثر گذار بوده است. همه این ها نشان دهنده ساختار منسجم و موسیقیایی این سوره است که از وجوه اعجاز بیانی است.
۱۹۸.

تبیین مفهوم سبک شناسی معماری با معرفی رویکرد جدید در سبک شناسی معماری ایران (با انگیزه حفاظت معماری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری اقلیم گرم و خشک سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 1 - 29

کلیدواژه‌ها: تاریخ معماری سبک شناسی سبک شناسی معماری محمدکریم پیرنیا حفاظت و مرمت معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۶۵
موضوع سبک شناسی معماری در ایران همواره جزء بحث های چالش برانگیز در مجامع علمی بوده است. با آنکه در حوزه هنر و معماری جهان سبک شناسی موضوع مهمی است اما به دلیل گستردگی و تنوع در تعاریف و کارکردهای آن اتفاق نظری مشخص بین پژوهشگران برسر آن وجود ندارد. در ایران، هرچند حدود نیم قرن است که این مفهوم وارد مباحث علمی حوزه معماری گشته اما هنوز تعاریف و کارکرد آن تدوین نشده است. پیشینه تحقیق سبک شناسی نمایانگر این موضوع است که سبک شناسی به عنوان رویکردی در مطالعه تاریخ معماری کارکردهای مختلفی دارد یکی از مهمترین کارکردهای آن به عنوان روشی برای طبقه بندی در تاریخ معماری است که به دلیل اعتباری بودن تعاریف اش، چندوجهی بودن و جامعیت اش از لحاظ قابلیت پوشش دادن چندین روش برخورد با جوانب مختلف معماری در تعریف عملیاتی خود و سرانجام انعطاف اش در عملیاتی شدن با توجه به هدف از سبک شناسی، آن را به عنوان روشی مناسب معرفی می کند. این مقاله با این باور سعی نموده مفهوم سبک شناسی معماری را تبیین نماید و به پشتوانه مبانی مطالعاتی سبک شناسی، رویکرد جدیدی را با دغدغه حفاظت و مرمت معماری پیشنهاد دهد. بدین منظور، ابتدا به شناسایی انواع و ویژگی های روش های تحقیق در حوزه معماری پرداخته شده است و برای انتخاب روش و رویکرد مناسب، پس از شناسایی نوع مساله تحقیق، به تبارشناسی آن پرداخته و آنگاه با توجه به اهداف و جنس مساله، روش و رویکردی را برگزیده است. روش تحقیق این مقاله از نوع تحلیل محتوا بوده تعاریف نظری و عملیاتی سبک شناسی بررسی شده است. جایگاه سبک شناسی معماری ایران در انتها با تحلیل پروژه محمدکریم پیرنیا تبیین گردیده و با بیان جایگاه سبک در حوزه حفاظت و مرمت معماری، دیدگاه های موجود به چالش کشیده شد تا به جزئیات تعریف پیشنهادی منجر گردد. سامانه جستجوی مقاله کیفی است و به همراه تفسیر و تحلیل معنایی داده ها، به دنبال رسیدن به تعریف رویکردی مناسب و کاربردی برای سبک شناسی معماری ایرانی است. راهبرد این مسیر تفسیرگرا است. این پژوهش را می توان از نوع نظری و کاربردی دانست.
۱۹۹.

بررسی سطح فکری اشعار منوچهری دامغانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 219 - 243
تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۲۷۰
سبک شناسان در سه سطح زبانی، ادبی و فکری به بررسی آثار ادبی می پردازند؛ در این میان سطح فکری اهمیت بسیار دارد. این نوشتار به دنبال آن است که ویژگی های سبکی شعر منوچهری را در سطح فکری مشخص کند و نشان دهد که کدام افکار و اندیشه ها در شعر منوچهری باعث تمایز شعر او از دیگران شده اند؟ و اینکه کدام مختصه های فکری در شعر منوچهری اهمیت بیشتری دارند؟ در شعر منوچهری اندیشه های بسیاری وجود دارند که در بین آن ها شادمانی و خوشگذرانی از اهمیت بسزایی برخوردار و سامان دهنده سایر اندیشه های منوچهری است. علاوه بر آن، وصف طبیعت و جلوه های گوناگون آن، مدح و ستایش، باده نوشی، عشق، موسیقی، خودستایی و مفاخره، استفاده از معلومات علمی مختلف و عربی مآبی از تشخص و برجستگی بیشتری برخوردارند و تشخص سبکی ایجاد می کنند.
۲۰۰.

بررسی و نقد انتساب رباعیات مشترک خیام و مجدهمگر با استناد به نسخه 697 ق موزه بریتانیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 231 - 263
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۱۴
بسیاری از رباعیات منسوب به خیام در جای جای متون نظم فارسی به نام شاعران دیگر نیز ضبط شده ﺍست و این موضوع سبب شده که پژوهشگران با تردید در انتساب این رباعیات به شاعری خاص، در مورد خیام و رباعیات وی نیز دستخوش خطا شوند. بیش از یک سده است که پژوهشگران ایرانی و خارجی درباره صحت انتساب این قبیل رباعیات تحقیق کردهﺍند اما ضرورت پژوهشهای بیشتر در این زمینه همچنان به قوت خود باقی است. این مقاله با مطالعه رباعیات مشترک میان خیام و مجد همگر در صدد بررسی و نقد صحت انتساب این رباعیات به دو شاعر مورد بحث است. در این پژوهش پس از ذکر هر یک از رباعیها، محل و تاریخ انتساب آنها را به هر یک از دو شاعر تعیین کرده، سپس با ذکر نسخه بدلهای مهم، به سبک شناسی زبانی و سابقه تاریخی رباعیات پرداختهﺍیم. مضمون رباعیهای مورد مطالعه را با مضامین رباعیات اصیل خیام سنجیده و در نهایت نظر تحلیلی خود را در مورد انتساب این رباعیها به هر یک از دو شاعر و یا شاعر دیگر بیان کردهﺍیم.