درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله، به پیامدهای گوناگون جسمی، فرهنگی ـ اجتماعی و روانی فقر بر بهداشت روانی می پردازد. فقر فرهنگی، انزوا، پرخاشگری، ضعف اخلاقی و دینی، کاهش عزت نفس، اضطراب و اختلالات روانی از جمله این آثار مخربند. رویکرد متون اسلامی به مسائل فقر و به معانی گوناگون آن در منابع دینی دیگر مباحث این مقال است، دلائل عدم مطلوبیت فقر در این منابع عبارتند از: تضاد فقر با عدالت اجتماعی، پناه بردن به خداوند از فقر در ادعیه امامان معصوم، اهمیت دین برای انسجام اسلامی در جامعه، برنامه دین برای اهداف متعالی و عواقب نامطلوب فقر از منظر دین. سرانجام، توضیح و تبیین مواردی که موهم این برداشت است که اسلام با مسئله فقر مخالفتی ندارد، بلکه آن را تایید می کند.

"چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و اثربخشی آن بر سطح سلامت عمومی حجاج با روش شبه تجربی طراحی و اجرا گردید. جامعه‌ی آماری عبارت بود از مجموع 22500 نفر زائران کاروان‌های حج تمتع سال 1385 از استان تهران، 105 نفر شامل 62 مرد و 43 زن از 3 کاروان به عنوان نمونه‌ی در دسترس، انتخاب و پرسش‌نامه‌ی سلامت عمومی (28-GHQ)، یک ماه قبل و چند روز پس از انجام مناسک حج، به عنوان پیش‌آزمون و پس‌آزمون و یک ماه پس از بازگشت، به عنوان مرحله‌ی پیگیری اجرا گردید. داده‌های جمع‌آوری‌شده به وسیله‌ی آزمون t وابسته و t مستقل و تحلیل واریانس یک‌راهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهند که: الف. نمره‌ی کل سلامت عمومی آزمودنی‌ها، در پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون، به‌طور معنی‌داری بیشتر شده است. این تفاوت معنی‌دار در خرده‌مؤلفه‌های سلامت عمومی نشانه‌های بدنی، اضطراب، نارساکنش‌وری اجتماعی و افسردگی نیز مشاهده گردید؛ ب. با مقایسه‌ی مرحله‌ی پیش‌آزمون و پیگیری نمره‌ی کل سلامت عمومی و دو خرده‌مؤلفه‌ی اضطراب و افسردگی تفاوت معنی‌دار مشاهده شد؛ ج. نمره‌ی کل سلامت عمومی وخرده‌مؤلفه‌های نشانه‌های مرضی، اضطراب و افسردگی در مرحله‌ی پیگیری نسبت به پس‌آزمون، به‌طور معنی‌داری تغییر یافت؛ د. جنس، سن، سطح تحصیلات و سابقه‌ی تشرف به عمره و حج در نتایج مؤثر نبود. نتایج نهایی نشان دادند که انجام مناسک حج سطح سلامت روانی آزمودنی‌ها را افزایش می‌دهد."

" چکیده: مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تصور از خدا با تصور از والدین، خود و دیگران مهم در دختران و پسران دانشجو طراحی و اجرا گردید. روش: تعداد 240 نفر دانشجو (118 پسر و 124 دختر) به عنوان نمونه غیراحتمالی در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه موضوعهای رابطه؛ تصور از خدا، والدین، خود و دیگران مهم (براساس پرسشنامه مظاهری و همکاران، 1384؛ بازسازی مقیاس لارنس، 1997) را تکمیل نمودند. نتایج: نتایج تجزیه و تحلیل داده های تحقیق حاضر با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون همبستگی معنادار بین متغیرها را نشان داد. با استفاده از تحلیل رگرسیون نشان داده شد که متغیرهای تصور از والدین و تصور از خود نسبت به متغیر تصور از دیگران مهم پیش بینی کننده های معتبرتری برای تصور از خدا هستند و بیشترین سهم واریانس در پیش بینی تصور از خدا ابتدا تصور از والدین و سپس تصور از خود می باشد. همچنین نتایج تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t نشان داد که تفاوت میانگین نمرات تصور از خدا، والدین، خود و دیگران مهم در دختران و پسران به گونه ای معنادار است که در مجموع دختران تصورشان از موضوعهای رابطه والدین، خود و خدا نسبت به پسران بهتر و مثبت تر است. تحلیل رگرسیون نشان داد که سهم واریانس این متغیرها در پیش بینی تصور از خدا در بین دو جنس متفاوت است. به عبارت دیگر در حالی که نقش تصور از والدین و خود در پیش بینی تصور از خدا در دختران بیشتر از پسران است، نقش تصور از والدین در پیش بینی تصور از خود در پسران بیشتر از دختران است. نتیجه گیری: در تبیین نتایج به دست آمده به کیفیت ارتباط والد- فرزند و نقش نظریه های دلبستگی و روابط موضوعی در شکل گیری تصور از والدین و در پی آن تصور از خود و خدا اشاره شده است. تفاوت دیدگاههای ارزشی و اخلاقی در دو جنس، تفاوت در سبکهای تربیتی و تربیت دینی نیز دلیل احتمالی تفاوت بین دو جنس می باشد. "

" مقدمه: یکی از این درمان های مکمل صدا درمانی است که در این مطالعه اثر ""آوای قرآن"" و موسیقی بر موفقیت تلقیح داخل رحمی اسپرم (آی یوآی) بررسی شده استروش کار: این کارآزمایی بالینی بر روی 327 زوج نابارور مراجعه کننده به مرکز ناباروری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال 1383 انجام شد. زنان نابارور کاندید تلقیح داخل رحمی اسپرم (آی یوآی) به صورت"" مبتنی بر هدف"" انتخاب و به طور تصادفی به 3 گروه تحت""آوای قرآن""، موسیقی و شاهد تقسیم شدند. قبل، طی و بعد از انجام آی یوآی،110 نفر به صوت قرآن و 105 نفر به موسیقی گوش دادند. 112 نفر نیز به عنوان گروه شاهد بودند. سلامت روان آزمودنی ها با استفاده از پرسش نامه ی سلامت عمومی روان در حد مناسب ارزیابی شد. داده ها به صورت دوسوکور جمع آوری و با آزمون های آماری تی و خی دو با SPSS تحلیل شدند.یافته ها: تفاوت آماری معنی داری بین گروه ها در میانگین سن زن و مرد، مدت ناباروری، شغل زنان و مردان، روش تحریک تخمک گذاری، ضخامت آندومتر و تعداد فولیکول قبل از درمان مشاهده نشد. در گروه ""آوای قرآن""، 18 مورد در هر سیکل آی یوآی به درمان پاسخ مثبت دادند (36/16%)، که در گروه موسیقی 10 مورد (52/9%) و شاهد 6 مورد (35/5%) بود. تفاوت پاسخ درمانی بین گروه ""آوای قرآن"" و شاهد معنی دار (007/0=P) ولی بین گروه موسیقی و شاهد (18/0=P) و گروه ""آوای قرآن"" و موسیقی(1/0=P) معنی دار نبود.نتیجه گیری: در مجموع تاثیر مثبت آوای قرآن بر نتیجه ی درمان ناباروری از موسیقی بیشتر بود. "

این نوشتار، بخش دوم سخنی است که با هدف تبیین ساز و کارهای تامین بهداشت روانی در دین نوشته شده است. در شماره پیشین، چیستی بهداشت روانی در مکتب‏های گوناگون روان‏شناسی و نیز اسلام بررسی شد. سپس برخی از مؤلفه‏های بهداشت روان را که مورد توجه پژوهشگران غربی است، ارائه شد. در این شماره، از میان دیگر مؤلفه‏های بهداشت روان که در دین فراهم می‏آید، به چهار مورد می‏پردازیم: ثبات شخصیت؛ خودشکوفایی؛ هماهنگی در سه‏گانه بینش، گرایش و کنش و رفع اضطراب. راه‏کارهای اسلام برای رسیدن به خودشکوفایی عبارتند از: تقویت روحیه تعهدپذیری آدمی و جلوگیری از آزادی افسارگسیخته؛ ضعف دل‏بستگی‏های مادی؛ ایجاد انگیزه قوی؛ جهت‏دهی انگیزه‏ها؛ تحقق هدف‏های تعلیم و تربیت دینی و خودشناسی. برای هماهنگی در سه‏گانه بینش، گرایش و کنش، اسلام به هدایت در هر سه جنبه می‏پردازد. بسترهای لازم را برای حفظ در مسیر و بازگشت خطاکار فراهم می‏سازد و در نتیجه، بسترساز بهداشت روانی است. این دین خاتم، برای اضطراب‏زدایی و رساندن به آرامش روان، ساز و کارهای متفاوتی در عرصه‏های مختلف ذهن، دل و رفتار دارد که برخی از راه‏کارهای ذهنی و بینشی آن عبارتند از: ارتقای معرفت و جلوگیری از آشفتگی بینش؛ رفع کاستی شناختی؛ خداباوری؛ ایجاد، حفظ و رشد تدریجی جهان‏بینی الهی و خوش‏بین‏سازی. آخرین راه‏کار آرامش‏زا که در این نوشتار بدان می‏پردازیم، موضوع فطرت و احیای آن است. در این بخش، از اضطراب‏زایی پایمالی اخلاق و وجدان و ساز و کار تقویت وجدان در دین سخن به میان می‏آید.

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی میزان هوش معنوی دانشجویان دانشگاه اصفهان و ارتباط آن با متغیرهای جمعیت شناختی بوده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال 88- 87 بود که از این میان 97 نفر به عنوان نمونه با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. در این پژوهش از روش توصیفی استفاده شده و گردآوری داده ها با استفاده از مقیاس سنجش هوش معنوی کینگ (SISRI-24) انجام شده است. یافته ها نشانگر هوش معنوی نسبتاً بالا در دانشجویان دانشگاه اصفهان بوده است.از بین ویژگی های جمعیت شناختی، ارتباط معنی داری بین متغیرهای جنسیت، مقطع تحصیلی، دانشکده و سن، با میزان هوش معنوی به دست نیامد و تنها رابطه ی بین وضعیت تاهل با میزان هوش معنوی معنی دار بود. به عبارتی، میزان هوش معنوی دانشجویان متاهل به طور معنی داری بیش از دانشجویان مجرد بود.

"چکیده: ‌انسان‌شناسی برای علوم انسانی زیربناست و شکل‌گیری هر دانش مرتبطی با انسان نیازمند مطالعه‌ی انسان و دست‌یابی به نگرش در این زمینه است. تفاوت نگرش‌ها در شناخت انسان باعث می‌شود نظریه‌های علمی متفاوتی در حوزه‌ی دانش‌های انسانی به وجود آیند. تفاوت دیدگاه‌های انسان‌شناختی حتی در یک شاخه‌ی علمی مانند روان‌شناسی باعث شده است اختلاف در نظریه‌های مربوط به شخصیت و یا بهداشت روان آدمی به وجود آید؛ حتی روان‌شناسان یک مکتب با یکدیگر تفاوت نظر دارند. کارل راجرز یکی از روان‌شناسان پدیدار‌شناختی است (شوستروم، 1354)؛ ولی دیدگاهش درباره‌ی انسان و شخصیت آدمی با دیدگاه‌های هم‌مکتب‌هایش همچون ادموند هوسرل (1859ـ 1938) و آبراهام مزلو (1908ـ1970) متفاوت است. گرچه وجوه مشترک در برخی از نظریات وجود دارند؛ چه‌بسا تفاوت‌های بسیار آنها پیامدهای علمی و عملی متفاوتی به دنبال خواهد داشت. دیدگاه دینی درباره‌ی انسان تفاوت بیشتری با دیدگاه‌های دیگر دارد. در این تحقیق، انسان‌شناسی کارل راجرز که وجوه مشترکی با دیدگاه اسلامی دارد و از میان تئوری‌های علمی در حوزه‌ی روان‌شناسی، اهمیت ویژه‌ای دارد، بررسی شده است و به منظور ارزیابی میزان عمق و صحت این دیدگاه از بعد انسان‌شناختی، به بررسی تطبیقی آن با انسان‌شناسی دینی ـ اسلامی پرداخته شده است؛ بنا بر این، در این مقاله، دیدگاه راجرز درباره‌ی انسان تبیین و بررسی شده است. با توجه به تعداد وجوه مشترک این دیدگاه با دیدگاه اسلامی، وجوه تمایز نیز بررسی گشته‌اند"

هدف از این مقال، که به بررسی نقش روزه در تامین سلامت روانی می پردازد بررسی تاثیر روزه ماه رمضان بر سلامت روانی در میان پرسنل اداری دانشگاه محقق اردبیلی در شهرستان اردبیل در نیمسال اول 88 ـ 1387 می باشد. روش نمونه گیری پژوهش به روش کل شماری، تعداد 206 نفر کارمند انتخاب شدند. نتایج مطالعه نشان داد که، تفاوت معناداری بین پیش آزمون و پس آزمون در مؤلفه علایم جسمانی، اضطراب و افسردگی وجود دارد و به طور کلی، تفاوت معناداری بین پیش آزمون و پس آزمون در پرسش نامه سلامت روانی وجود دارد. این مطالعه نشان داد که، روزه داری می تواند موجب افزایش سلامت روانی پرسنل اداری دانشگاه ها گردد.

هدف این پژوهش، آزمودن این فرضیه است که آیا میان آموزه‏های دینی (اگر به صورت شاخص‏های اندازه‏پذیر تبدیل شوند) در حوزه شادکامی با شادکامی روان‏شناختی و افسردگی رابطه‏ای وجود دارد؟ همچنین آیا بر اساس منابع مذهبی می‏توان ابزاری ساخت که شادکامی افراد را بسنجد؟ پژوهش حاضر، این رابطه را در 42 نفر از دانش‏پژوهان متاهل مرد و زن در سطح کارشناسی و کارشناسی ارشد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس‏سره شهر قم بررسی کرده است. بدین منظور، پرسش‏نامه‏ای از مؤلفه‏های شادکامی در روایت‏های معصومین علیهم‏السلام تهیه و اعتباریابی شد و سپس همراه با پرسش‏نامه شادکامی آکسفورد و سیاهه افسردگی بک، بر روی گروه نمونه اجرا گردید. آن‏گاه داده‏ها با استفاده از روش هم‏بستگی گشتاوری پیرسون تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان دادند میان شادکامی دینی با شادکامی روان‏شناختی رابطه معنادار مثبت و با افسردگی، رابطه معنادار منفی وجود دارد. با توجه به این رابطه، از این پژوهش برآمد که بر اساس منابع مذهبی می‏توان ابزاری ساخت که شادکامی افراد مذهبی و غیر مذهبی را بسنجد. همچنین رابطه معکوس میان شادکامی و افسردگی نشان می‏دهد که می‏توان مداخله‏هایی ترتیب داد تا سبک زندگی افراد افسرده، به گونه‏ای با تمرین مؤلفه‏های شادکامی دینی تغییر کند.

مذهب به عنوان یکی از عوامل اصلی در زندگی انسان، موضوع تحقیقات و بررسی‏های فراوان، بخصوص در ارتباط با مفاهیم روان شناختی، بوده است. از آن رو که تعالیم دینی از سوی خالق انسان که عالم بر تمام صلاح و مصلحت اوست برای سعادت انسان آمده‏اند، بهره‏گیری از این تعالیم می‏تواند کمک اساسی به علم روان شناسی نماید. یکی از موضوعات مهم مورد بررسی در روان شناسی، سلامت و بهداشت روان انسان است که آموزه‏های مکتب اسلام در این زمینه می‏تواند پاسخ‏های مطمئن‏تری به این علم بدهد. این مقاله کوشیده است، رابطه یکی از بخش‏های اساسی دین، یعنی آخرت‏نگری، را با سلامت روان مورد بررسی قرار دهد. از این رو، پس از توضیح اجمالی مفاهیم آخرت نگری و سلامت روان، رابطه این دو را به لحاظ نظری تبیین نموده است. این بحث می‏تواند به عنوان مقدمه‏ای برای پژوهش‏های میدانی و تجربی مورد استفاده واقع شود.

یادداشت زیر، نگاهى گذرا به »گریه از منظر روایات دینى«است. همچنین گذرى است بر فواید و پیامدهاى تکوینى وتشریعى گریستن که جایگاه ویژه اى در فرهنگ دینى و بومى ما دارد؛ زیرا اشک، پیوند درونى ترین حالات و عواطف انسانى با آرمان هاى انسانى، و نوعى واکنش اصیل و عمیق دربرابر آنچه آدمى را متأثر کرده است. از آن جا که دین، باژرف ترین لایه هاى درونى انسان سروکار دارد، اشک وگریستن، موقعیت ویژه اى مى یابد و از همین رو در قرآن وروایات، اشارات روشنى به آن شده است. در این مقاله کوشیده ایم، بیشتر به »اشک« و »گریه« از منظر کلى بنگریم ودرباره گریستن بر مصائب اهل بیت(ع) به اشارت قناعت کرده ایم.

چکیده: هدف این پژوهش مقایسه‌ی نگرش مذهبی و شدت ایمان مذهبی دانش‌آموزان و دانشجویان دختر شهر اصفهان است. بدین منظور 65 دانش‌آموز و 55 دانشجوی دختر، با روش نمونه‌گیری تصادفی، از دبیرستان‌ها و دانشگاه دولتی شهر اصفهان انتخاب شدند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسش‌نامه‌ی نگرش‌سنج مذهبی خدایاری، شکوهی یکتا و غباری بناب (1379) و پرسش‌نامه‌ی شدت ایمان مذهبی سانتا کلارا (1997) جمع‌آوری شدند. نتیجه‌های به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس نشان دادند که در مؤلفه‌های جهان‌بینی و علم و دین از نگرش مذهبی تفاوت معنی‌داری بین دو گروه وجود دارد( به ترتیب، P=0/05 و P<0/0001). بر اساس این نتایج، تفاوت معنی داری از لحاظ شدت ایمان مذهبی بین دختران دانشجو و دانش‌آموز وجود ندارد.

چکیده: صبر یکی از خصوصیات روان‌شناختی و از راهبردهای مذهبی مقابله است که با استفاده از آن می‌توان بر فشارهای روانی روزمره و حتی آسیب‌زا غلبه نمود و در جهت سلامت روانی گامی برداشت. مواد مقیاس سنجش صبر با استفاده از آیات قرآن مجید و تفاسیر، حدیثی شیعه و سنی و کتاب‌های اخلاقی تهیه شده است. این پرسش‌نامه 48 عبارت دارد که در مقوله‌های صبر بر سختی، طاعت و گناه تهیه شده‌اند. نمونه‌ی این تحقیق 148 دانش‌آموز دختر سال اول دبیرستان بودند که به روش نمونه‌برداری خوشه‌ای تصادفی از میان دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان شهر تهران، در سال تحصیلی 86 ـ1385 انتخاب شده بودند. اعتبار محتوایی این مقیاس را متخصصان علوم قرآن و دین تأیید کرده‌اند و پایایی آن، بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 866/0 محاسبه شده است. به کمک این مقیاس می‌توان نوجوانانی را که صبر ندارند شناسایی کرده، با آموزش‌های عملی گرفته‌شده از دین و مبانی روان‌شناختی، در این زمینه، در جهت بهداشت روانی آنان گامی برداشت.