درخت حوزه‌های تخصصی

ارزیابی میزان کارایی یا ناکارآمدی برنامه­های آموزشی نسبت به فلسفه آنها، نیازها، شرایط اجتماعی، مسائل اقتصادی، فناوری روز و بازار کار در تمامی حوزه های دانش، امری بدیهی و جاافتاده است. بازنگری در برنامه آموزشی کتابداری و علم اطلاعات نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با مسائل، موضوعات و فناوری روز، اهمیت بسیاری دارد. بررسی نوشتارهای حوزه کتابداری و علم اطلاعات در ایران نشان می­دهد تمامی صاحب نظران و پژوهشگران، برنامه­های آموزشی این حوزه را با تحولات جاری و نیازهای جامعه ناهماهنگ دانسته و خواستار بازنگری در این برنامه­ها شده­اند؛ به طوری که ضرورت بازنگری در نظام آموزشی کتابداری و علم اطلاعات به صورت یک مفهوم کلیشه­ای درآمده است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی موانع و مشکلات آموزشی کتابداری و علم اطلاعات در ایران و ارائه راهکارهایی به منظور بهینه سازی نظام آموزشی کنونی در این حوزه است. در این نوشتار، ده مورد از مهم ترین موانع آموزشی کتابداری و علم اطلاعات و راهکارهای غلبه بر آنها ارائه و تحلیل شده است. مقاله حاضر، بخشی از یک برنامه پژوهشی وسیع و مقدمه ای برای حرکت در مسیر تدوین چارچوبی برای آموزش کتابداری و علم اطلاعات در ایران به شمار میآید. با بررسی و تحلیل موانع و ارائه راهکارهای غلبه بر آنها، دیدگاه کلی و جدیدی شکل میگیرد که ما را به سوی یک نگرش جدید و نظام مند نسبت به آموزش در این حوزه، هدایت میکند

پیش فرضهای معرفت­شناختی، امور مفروضی هستند که به صورتی کم و بیش آگاهانه یا ناآگاهانه و اعم از اینکه پژوهشگران و استفاده­کنندگان از نتایج پژوهشها، نسبت به آنها آگاه باشند یا نباشند، در ورای فعالیتهای نظری و عملی حضور دارند و حتی بدیهی فرض می­شوند. ریشه بسیاری از اختلاف نظرها، انتقادها و مسائلی که امروزه درباره استفاده از روشها، شاخصها و فنون علم­سنجی در ارزیابی فعالیتهای علمی وجود دارد و باعث تردید در مبانی و چارچوب نظری و کاربردهای عملی آن گردیده است، به نبود توافق بر پیش فرضهای بنیادین معرفت­شناختی باز میگردد. از این رو، در راستای ایجاد اجماع هر چه بیشتر در بین پژوهشگران و توجه جامع به ابعاد مختلف ارزیابی فعالیتهای علمی ـ و نه سنجش ناقص و یک سویه علم و پژوهش ـ باید با شناسایی و به پرسش گرفتن پیش فرضها، به بررسی مجدد آنها و فراهم نمودن زمینه­ای برای تحلیل پیش فرضهای بنیادین پرداخت. این کار به ادراک بهتر وضعیت کنونی در این حوزه می­انجامد و جایگاه واقعی این حوزه را روشن­تر خواهد ساخت. از طرفی، استحکام مبانی نظری و عملی علم سنجی، مستلزم معماری و بازسازی پایه­های آن بر اساس پیش فرضهایی معتبر است. از این رو، تحلیل پیش فرضهای معرفت شناختی علم­سنجی، مبانی مستحکم تری برای آن فراهم خواهد کرد، و زمینه­های نظریه­پردازی و حتی عملیاتی شدن نتایج پژوهشها را تسهیل می­نماید. پژوهش حاضر در این راستا و برای نخستین بار به صورت نسبتاً جامع، به شناسایی، دسته­بندی، تبیین و تا حد امکان تحلیل پیش فرضهای معرفت­شناختی علم­سنجی پرداخته است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقاله های داغ کشورهای خاورمیانه در پایگاه شاخص های اساسی علم (ESI) انجام گرفته است. میزان مقاله های داغ هر کشور بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که از 19 کشور واقع در منطقه خاورمیانه تنها 9 کشور دارای مقاله های داغ هستند که در این بین کشور ترکیه با 27 مقاله داغ (21/48 درصد) رتبه نخست را در منطقه به خود اختصاص داده است. مقاله های داغ 9 کشور، به لحاظ میزان استنادهای دریافتی، حوزه های موضوعی مقاله ها، راهبردهای انتشاراتی که کشورها برای انتشار مقاله های خود به کار گرفته اند و همچنین الگوهای هم نویسندگی و همکاری های منطقه ای و بین المللی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که متوسط استناد به این مقاله ها بین 13 تا 73 استناد به هر مقاله در نوسان است. حوزه موضوعی اصلی که این مقاله ها در آن ارائه شده اند، حوزه مهندسی است و حوزه های موضوعی شیمی و پزشکی بالینی در مراتب بعدی قرار دارند. به لحاظ راهبردهای انتشاراتی که کشورها در انتشار مقاله های داغ به کار گرفته اند، یافته ها نشان داد که اکثر مقاله ها در مجله های آمریکایی و انگلیسی منتشر شده اند که ضریب تاثیر این مجله ها نسبتاً بالاست (بین 5/0 تا 53). اکثر کشورهای منطقه در تولید مقاله های داغ خود با یکدیگر مشارکت داشته اند و اکثر مقاله های داغ این کشورها با همکاری چندین کشور در سطح بین المللی انجام شده است.

زمینه و هدف: پیچیدگی و پویایی دنیای امروز ما را مجبور می کند تا برای تربیت مفید و مؤثر کودکان خود به عنوان بزرگ ترین سرمایه های جامعه به جهت رشد و بقا و حل چالش های پیش رو، به افزایش خلاقیت رو آوریم و در این زمینه سرمایه گذاری کنیم. این تربیت از خانه شروع می شود، و با کمک نهادهای دیگر از جمله کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ادامه می یابد. لذا، پژوهش حاضر با هدف اساسی شناخت تأثیر فعالیت های کتابخانه های کانون بر خلاقیت کودکان انجام پذیرفت. روش شناسی: جامعه پژوهش کلیه 6484 نفر دانش آموز پایه پنجم ابتدایی شهر همدان بودند. بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 366 نفر به طور تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند و به پرسش نامه ها پاسخ دادند. از این تعداد 65 نفر به طور تصادفی از اعضای کودک پایه پنجم کتابخانه های کانون و 301 نفر از دانش آموزان غیر عضو پایه پنجم مدارس انتخاب شدند. روش پژوهش علی- مقایسه ای و ابزار گردآوری اطلاعات، آزمون خلاقیت تصویری تورنس فرم ب بود که توانایی آزمودنی ها را در ویژگی های سیالیت، ابتکار، بسط و انعطاف پذیری سنجید. از دیدگاه صاحب نظران متخصص آزمون با ضریب همبستگی 52/0 دارای اعتبار می باشد. برای تحلیل داده ها از تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) استفاده شد. یافته ها: میزان اندازه اثرهای مشاهده شده در متغیر های انعطاف پذیری، ابتکار، سیالی، بسط و در مجموع در خلاقیت بزرگ بود و کتابخانه های کانون در حد زیاد بر بهبود خلاقیت و مؤلفه های آن در دانش آموزان تأثیر داشتند. کتابخانه های کانون بر خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر به یک اندازه تأثیر داشتند و از نظر خلاقیت و مؤلفه های آن تفاوتی بین دختران و پسران وجود نداشت. کتابخانه های کانون بیشترین تأثیر را بر ابتکار و کمترین تأثیر را بر سیالی دانش آموزان داشتند. در نهایت، بر اساس طیف لیکرت میانگین نمره خلاقیت کل دانش آموزان طبقه متوسط را نشان داد. نتیجه گیری: کتابخانه های کانون به عنوان عاملی اثرگذار، نقش مؤثری بر افزایش خلاقیت کودکان داشتند.

درچند دهة گذشته کاربرد شاخصهای کتابسنجی و علم سنجی به منظور ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران ، بیش از پیش رایج شده است. ازمهم ترین این شاخصها که ابزاری را برای مطالعات گسترده استنادی از جنبه های مختلف فراهم آورده، شاخص «استناد» است. به دلیل اهمیت این شاخص درارزیابیهای کیفی، پژوهش حاضر نیز با کاربرد آن، تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی را درپایگاه ISI، مورد مطالعه قرارداده و ملیت استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان (به تفکیک استنادهای بومی، خود استنادی و استنادهای بین المللی براساس حدود مرزی کشورها و قاره ها) را مشخص نموده است. درادامه پژوهش، میزان همبستگی بین ملیت استناد کنندگان به تولیدات علمی ایرانیان با ملیت همکاران بین المللی پژوهشگران ایرانی، مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد از کل استنادهای رسیده به تولیدات علمی ایرانیان، 2/49% از طرف پژوهشگران سایرکشورها و 8/50% ازطرف پژوهشگران ایران بوده است که از این میزان استناد رسیده از طرف ایرانیان، 73/30% خود استنادی نویسنده و 02/20% نیز ازطرف دیگر پژوهشگران ایرانی بوده است. با وجود اینکه منحنی نرمال فراوانی کشورهای استنادکننده به ایرانیان نشان میدهد وضعیت استناد به ایرانیان درسطح مطلوبی قرار ندارد، در میان کشورهای استناد کننده به ایرانیان، ایالات متحده آمریکا، چین و هندوستان و در میان قاره ها هم قارة اروپا و آسیا، به ترتیب بیشترین استنادکنندگان به تولیدات علمی ایرانیان می باشند. آزمون همبستگی بین میزان استناد 63 کشور استنادکننده به ایران در این پژوهش با میزان همکاری بین المللی پژوهشگران این کشورها با ایرانیان، معناداری ارتباط بین این دو متغیر را تأیید مینماید

برون سپاری خدمات ، شیوه ای ست که به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی امکان میدهد تا از امکانات و خدمات شرکتها و سازمانهای بیرون از کتابخانه برای دستیابی به اهداف خود بهره برداری کنند . با اینکه برون سپاری خدمات در کتابخانه های ایران انجام شده اما ابعاد مختلف آن هنوز در متون کتابداری بررسی نشده است . در برون سپاری خدمات ، بایدها و نبایدهایی وجود دارد که آگاهی از آنها برای مدیران ضروری به نظر میرسد . در این مقاله ، ابتدا متونی که در زمینه مفهوم برون سپاری نوشته شده ، مرور خواهد شد ، سپس فواید و بایدها و نبایدهای پیش از عقد قرارداد برون سپاری بررسی میشود...

هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط بین شاخص های شش گانه مدیریت دانش و مقیاس وبومتریک است. برای انجام این پژوهش توصیفی و مقطعی و کاربردی از پرسشنامه استفاده شده است. پس از سنجش روایی و پایایی، بر اساس نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده سهمیه ای، پرسشنامه پژوهش بین 355 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک، و رازی توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که بین شاخص های شش گانه مدیریت دانش و مقیاس وبومتریک همبستگی مثبت وجود دارد.

هدف: این پژوهش به دنبال بررسی دیدگاه جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص تغییر در سه حوزه عنوان، محتوا و آموزش این رشته بوده و درصدد بررسی این مساله مبنایی است که تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی از دیدگاه متخصصان و کارکنان و دانشجویان این رشته چه اَبعاد و گستره ای را در بر می گیرد و اولویت تغییرات از نظر آنها می بایست به چه صورت باشد و آیا توافقی بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص این تغییرات وجود دارد یا خیر. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و بنا به ماهیت موضوع، اهداف پژوهش و سؤالات، از پیمایش بهره گرفته شده است. در این پژوهش، نظرات 275 نفر از اعضای جامعه حرفه ای (هیات علمی، دانشجو و کتابدار) گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای آزمودن پرسش های پژوهش از آزمون-های آماری فریدمن، کروسکال والیس و تحلیل واریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج آزمون فریدمن نشان داد که اولویت تغییر در بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی به ترتیب عبارت از تغییر در عنوان، محتوا و سپس آموزش است. همچنین آزمون کروسکال والیس و تحلیل واریانس نشان داد که سه گروه جامعه مخاطب نسبت به تغییر در حوزه محتوا و آموزش نظر یکسانی دارند ولی نسبت به عنوان رشته نظر یکسانی ندارند. اصالت/ارزش: تاکنون بحث های مربوط به تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی به صورت نظرات شخصی و بحث هایی بوده است که در اظهارنظرهای افراد مورد توجه قرار گرفته و یا تنها نظرات بخشی از جامعه این رشته منعکس شده است. در این تحقیق با مراجعه به نظرات سه گروه از اعضای جامعه حرفه ای کتابداری و اطلاع رسانی، اولویت مورد نظر آنها برای تغییر در عنوان، محتوا و آموزش رشته مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مشارکت و همکاری علمی دو کشور ایران و مالزی در تولید علم جهانی طی سال های 1975 تا 2008 انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر به روش علم سنجی انجام گرفت و در آن به روند همکاری دو کشور در بازه زمانی مورد نظر، ملیت نویسندگان اول در تولیدات علمی مشترک دو کشور، سایر کشورهای مشارکتکننده در تولید علم مشترک ایران و مالزی، حیطه موضوعی اصلی که دو کشور در آن همکاری داشته اند، و پرتولیدترین نویسندگان و مؤسسه های علمی-پژوهشی ایرانی در همکاری با مؤسسه های مالزیایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت یافته: نتایج پژوهش نشان داد که نخستین همکاری علمی دو کشور در سال 1975 انجام گرفته و روند این همکاری طی 34 سال مورد بررسی، سیری صعودی را پیموده است. بیش ترین تعداد مشارکت علمی مربوط به سال 2008 بوده است که دو کشور، 87 تولید علم مشترک انجام داده اند. شیمی پرتولیدترین حیطه موضوعی در مشارکت علمی دو کشور بوده است. ضمن اینکه دو دانشگاه مالایا و ساینس مالزی بیش ترین سهم را در تولیدات علمی مشترک دو کشور دارا بوده اند. واژه های کلیدی: همکاری علمی، تولید علم، ایران، مالزی، علم سنجی

جامعة این پژوهش را کلیة اعضای هیئت علمی رشتة کتابداری (90 نفر) که به طور تمام وقت و رسمی، در یکی از دانشگاه های وابسته به وزارت علوم و فناوری یا دانشگاه آزاد اسلامی شاغل میباشند، تشکیل میدهند.یافته های پژوهش نشان داد که در بسیاری زمینه ها همچون جنسیت مدرسان، حجم فعالیت های علمی پژوهشی، میزان سواد رایانه ای و میزان دسترسی به فناوری اطلاعات، سابقة خدمت در کتابخانه، مقطع تدریس و فعالیت های حرفه ای (عضویت در انجمن های حرفه ای، پذیرش مسئولیت های اجرایی و عضویت در هیئت تحریریة مجلات تخصصی) از یکسو و رضایت شغلی اعضای هیئت علمی رابطه ای وجود ندارد. در مقابل، بین میزان رضایت شغلی مدرسان دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی و همچنین بین میزان رضایت شغلی مدرسان فارغ التحصیل از دانشگاه های مختلف (داخل (دولتی و آزاد اسلامی) و خارج از کشور) تفاوت معناداری وجود دارد.

تجهیز رایانه ها به دانش عرفی بشر همواره یکی از جاه طلبانه ترین اهداف علم هوش مصنوعی بوده است. میلیون ها دلار هزینه و هزاران ساعت زمان صرف شده تا رایانه ها بفهمند که “اشیا بالا نمی روند، بلکه می افتند” و “دویدن از راه رفتن سریع تر است”. پایگاه های دانش عظیمی ساخته شد، روش های خودکار و نیمه خودکار متن کاوی پیشنهاد شده و از انگیزه همکاری کاربران عادی اینترنت به نفع اکتساب این دانش بهره ها برده شده است. ولی رسیدن به روشی خودکار، مؤثر و کم خطا همچنان به صورت چالشی بزرگ پیش روی جامعه هوش مصنوعی باقی مانده است. هدف این تحقیق ساخت هستان شناسی دانش عرفی فارسی به کمک سه روش مبتنی بر الگو، ترجمه ماشینی و استفاده از منابع ساخت یافته است. با کمک سه پیکره مختلف فارسی هفت نوع رابطه و در مجموع هفتاد هزار اظهار (رابطه) استخراج شده و در قالب یک هستان شناسی ارائه گشت. نتایج بررسی گویش وران فارسی نشان داد که میانگین دقت روابط استخراج شده این هستان شناسی برابر با 75% برای روش مبتنی بر الگو، 70% برای ترجمه ماشینی و 100% برای اطلاعات استخراج شده از جعبه اطلاعات بود.

علم و پیشرفت های علمی نیازمند بستری از تعاملات، میان رشته های علمی مختلف است. در عصر حاضر با توجه به تخصصی شدن حوزه های موضوعی، روابط بین رشته ای در هر مطالعه ای اجتناب ناپذیر می نماید. کتابداری و اطلاع رسانی رشته ای است که همانند سایر رشته ها، مبانی و اصول نظری خاص خود را دارد. به نظر می رسد بسیاری از نظریات و اصول مطرح شده در این علم از سایر رشته های علمی به وام گرفته شده است؛ از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی و مطالعه نظریات موجود در این رشته، ریشه ها و خاستگاه های این نظریات را کشف کرده و بدین ترتیب ماهیت میان رشته ای کتابداری و اطلاع رسانی را مشخص کند.