درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی و مصورسازی ساختار فکری حوزه سازمان دهی دانش در وبگاه علم در بازه زمانی 1900-2018 و خوشه بندی مفاهیم و رویدادهای نوپدید این قلمرو موضوعی است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش هم واژگانی با رویکرد تحلیلی انجام شده است. به منظور انجام تحلیل هم واژگانی، از خوشه بندی سلسله مراتبی و مقیاس چندبُعدی استفاده شده است. جامعه این پژوهش تمامی کلیدواژه های (27124 کلیدواژه) مقالات قلمرو موضوعی سازمان دهی دانش است که از وبگاه علم در بازه زمانی 1975-2018 استخراج شده است. به منظور تحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزارهای SPSS،UCINET، VOS Viewer و NetDraw استفاده شده است. یافته ها: تحلیل داده ها حاکی از آن است که زوج های هم واژگانی «سیستم اطلاعات جغرافیایی- سیستم اطلاعات جغرافیایی» و «کتابخانه دانشگاهی- سواد اطلاعاتی» بیشترین هم رخدادی را به خود اختصاص داده اند. خوشه بندی موضوعات سازمان دهی دانش به روش تحلیل خوشه ای حاکی از آن است که در بازه زمانی مورد بررسی در مجموع 27 خوشه وجود دارد که 10 خوشه مربوط به بازه زمانی 1975-1999 و 17 خوشه به بازه زمانی 2000-2018 اختصاص دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در دوره های زمانی، خوشه ها از نظر همپوشانی موضوعی تا حد زیادی مشابه اند. به بیان دیگر، شش خوشه و تعدادی از کلیدواژه ها از لحاظ محتوا شباهت دارند. با این وجود در بازه زمانی دوم، خوشه ها به دلیل تعداد و وسعت گسترده تر هستند.

مقدمه: در این مقاله قصد آن است تا فلسفه پراگماتیستی به اختصار معرفی و رویکردی پراگماتیستی از مفهوم ربط در بازیابی اطلاعات توصیف و تحلیل شود. روش شناسی: این یک مقاله تحلیل مفهومی است که از نظریه فعالیت و مرور متون استفاده شده است تا آنچه در عمل اتفاق می افتد تا فرد نیازمند به اطلاعات، بتواند نیاز اطلاعاتی خود را رفع نماید، تشریح شود. نظریه فعالیت یک نظریه جامع است که با استفاده از آن رویکرد پراگماتیستی از مفهوم ربط تبیین می شود. یافته ها: رویکرد نظام گرایی از مکتب فلسفی پوزیتویستی و رویکرد کاربرگرایی از مکتب فلسفی هرمنوتیکی برخاسته است. از دیدگاه ساراسویک (2007)، یورلند (2010) و هوانگ و سوئرگل (2013) پژوهش هایی در ارزیابی بازیابی اطلاعات (ربط) موفق خواهند بود که از هر دو رویکرد نظام گرایی و کاربرگرایی بهره برده باشند. به بیان دیگر، پژوهش هایی که در آن ها به مفهوم ربط از تمامی جنبه ها توجه شود. پراگماتیست ها استدلال کردند که دوگانگی کاذب بین دو رویکرد کمی و کیفی وجود دارد و می توان دو رویکرد کمی و کیفی را با هم ترکیب کرد که این ترکیب با تأکید بر عمل صورت می گیرد. مطابق مکتب پراگماتیستی مدرکی که مورد استفاده (برای مثال در نوشتن مقاله، منظور استناد است) قرار می گیرد، مدرک مرتبط است. از یک سو، می توان مدرک الف را به وظیفه یک مرتبط دانست، اگر مدرک الف بتواند فرد را برای رسیدن به هدف خود یاری کند و نیاز اطلاعاتی او را پاسخ دهد. از سویی دیگر، آن مدرک از لحاظ ویژگی های ظاهری و باطنی مطابق خواست فرد نیازمند به اطلاعات، مورد پذیرش فرهنگ جامعه مورد نظر و قابل دسترس برای فرد نیازمند به اطلاعات باشد. به بیانی دیگر، مدرکی که در عمل نیاز اطلاعاتی را برطرف می کند، مدرک مرتبط است. نتیجه : ربط مفهومی پیچیده است و عوامل مختلفی بر برونداد نهایی ربط تأثیر می گذارند. از این رو با وجود پژوهش های متعدد در مفهوم ربط، بازهم نیاز به پژوهش های بیش تری در این موضوع احساس می شود. درنهایت می توان گفت که تأمل درباره فلسفه علم برای درک مفهوم ربط، الزامی است براساس اینکه آیا هدف علم توصیف آنچه در عمل اتفاق می افتد و برای ما به آسانی قابل مشاهده است، می باشد یا علم باید آنچه را که به آسانی قابل مشاهده نیست، توضیح داده و آن ها را تعیین نماید.

هدف پژوهش حاضر، شناخت چالش های برگردان نام های فارسی به انگلیسی و فراوانی این چالشها در پایگاه وب آف ساینس است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها کمی از نوع پیمایشی است. جامعه ی پژوهش شامل نام های نویسندگان ایرانی در پایگاه وب آف ساینس می باشد که در بازه ی زمانی هفت ساله ی 2010 تا 2017 مقاله ی انگلیسی نگاشته اند. تعداد 3110873 نام در ابتدا بازیابی شد که پس از پالایش و یکدست سازی اسامی به 11242 نام تقلیل یافت. به منظور پالایش، آماده سازی و تحلیل داده ها از نرم افزار بیب اکسل، اکسل و پایگاه وب آف ساینس استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد در برگردان نام ها از فارسی به انگلیسی چهار گروه چالش های مربوط به "همخوان ها"، چالش های مربوط به "واکه ها" ، چالش های مربوط به "حذف یا تکرار حروف" و چالش های "تلفظی" وجود دارد. در دسته ی اول، چالش های همخوان ها، نویسندگان و نگارندگان در برگردان نام ها در یازده حرف (8 واج)، شامل حروف ق، غ، ژ، ع، و، ک، ج، ک، ث، س، ص، صورت های مختلف نگارشی داشته اند. در دسته ی دوم (چالش واکه ها)، صورت های نگارشی مختلفی در برگردان واکه های (/ i / ، / u /، توالی واج های / e / و / j / ،/ o / ) و پایانه ( ِه) از فارسی به انگلیسی مشاهده شد. در دسته ی سوم، وجود حروف مشدد و حروف (ال) در برخی نام ها موجب به وجود آمدن چندگانگی در نگارش نام ها شده است . و در نهایت در در دسته آخر، آواهای اَ و اِ، و همچنین حذف برخی حروف به علت تفاوت در تلفظ نام ها در گویش ها و زبان های مختلف دچار چندگانگی شده اند. با توجه به اهمیت بازیابی اسامی در جستجوی نویسندگان و همچنین در ارزیابی پژوهش، راهکارهایی همچون استفاده از عملگر های بولی و نویسه جایگزین بین صورت های نگارشی غالب، ایجاد ساندکس زبان فارسی، مجهز کردن پایگاه به ابزارهای دانشی ویژه نام ، جهت یکدستی در برگردان نام ها ضرورت دارد.

داده کاوی به مفهوم آشکارسازی الگوهای موجود در حجم انبوه داده هاست که در بسیاری از رشته ها به کار گرفته شده است. در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به ویژه در بازیابی اطلاعات نیز می توان از آن بهره برد. در بازیابی اطلاعات ابتدا پارادایم نظام گرا و سپس پاردایم کاربرگرا مطرح شده است که در پارادایم دوم به نیاز اطلاعاتی توجه شده است. در پارادایم دوم، ورود پرسش های نامناسب از سوی کاربران، دلیل اصلی عدم بازیابی مدارک مرتبط تلقی می شود. ازاین رو، یکی از مباحث اصلی این پارادایم، پیشنهاد و بسط پرسش مناسب در نظام بازیابی اطلاعات است که می توان از روش های داده کاوی برای آن استفاده نمود. چهار روش مهم برای پیشنهاد پرسش جهت تقویت نظام توصیه گر وجود دارد. قاعده سری زمانی یکی از این روش هاست که به فراونی پرسش در واحد زمانی خاص می پردازد. یکی دیگر از روش ها، قانون همایندی است که به وابستگی و تداعی پرسش ها توجه دارد. در روش قانون همایندی همراه با فاصله لون اشتاین، افزون بر توجه به وابستگی و تداعی پرسش ها به ترتیب واژه های پرسش نیز توجه می شود. به هر حال، در هر سه روش یاد شده، از فایل ثبت رخداد استفاده می شود؛ در حالی که در نظریه احتمالاتی از واژه های مدارک جهت ترمیم شکاف واژگانی بین پرسش و مدارک استفاده می شود. در نهایت به نظر می رسد، به کارگیری روش های یاد شده به ویژه روش احتمالی در پیشنهاد پرسش منجر به نتایج مناسب تری شود.

پایگاه اطلاعاتی گنج پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات با برخورداری از نزدیک به یک میلیون رکورد علمی، امکان جستجو در پایان نامه ها، نشریات علمی داخلی، مقالات، همایش ها، طرح های پژوهشی وگزارش های دولتی را فراهم می کند. روزانه تعداد زیادی از پژوهشگران نیازهای منابع علمی و پژوهشی خود را از پایگاه گنج تامین می کنند. نیازها و رفتارهای کاربران مختلف این پایگاه متنوع بوده و شناخت دقیق تر آن موجب خواهد شد تا مدیران این پایگاه بتوانند استراتژی های متناسب با هر یک از گروه های کاربران را به منظور مدیریت بهتر پایگاه و ارائه خدمات کاراتر اتخاذ نمایند. یکی از راه های شناخت کاربران، خوشه بندی آن ها و شناخت ویژگی های هر خوشه است. هدف این پژوهش، خوشه بندی کاربران براساس تحلیل رفتار جستجوی آن ها با استفاده از مدل LRFM است. در این پژوهش، داده های لاگ جستجوی کاربران پایگاه گنج به مدت سه ماه جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از داده های لاگ رفتار جستجوی کاربران، شاخص های مدل LRFM ، محاسبه شد و سپس الگوریتم K-means بر روی آن ها اعمال شد. تعداد خوشه بهینه بر اساس معیارهای مختلف محاسبه شد. نتایج بدست آمده از خوشه بندی براساس ماتریس ارزش مشتری، کاربران را در چهار گروه بهره مند، مشکوک، نامطمئن و متناوب قرار می دهد و بر اساس ماتریس وفاداری، کاربران در چهار گروه وفادار، بالقوه، نامطمئن و تازه وارده ارزیابی می شوند.

مقاله حاضر با هدف بررسی رتبه بندی مولفه های کاربردپذیری در سامانه های مدیریت نشریات او جی اس، سیناوب، یکتاوب و نئواسکرایبر3، و نیز میزان رعایت هرمولفه را به تفکیک در هر سامانه مورد ارزیابی قرار میدهد. جامعه پژوهش پیمایشی حاضر کاربران 4 سامانه پرکاربرد از بین 13 سامانه مدیریت نشریات دانشگاه های علوم پزشکی ایران بود. ارزیابی هر رابط کاربری بر اساس 4 لایه سردبیری، داوری، نویسنده و کاربر عادی بود که برای هر سامانه 4 لایه و برای هر لایه در هر سامانه 5 نفر انتخاب شدند و در کل 80 نفر پرسشنامه تحقیق را تکمیل نمودند. داده ها با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و استنباطی توسط نرم افزار اس پی اس اس، تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد حیطه ثبات در سامانه سیناوب از سامانه های یکتاوب، اوجی اس و نئواسکرایبر3 کمتر است در حالی که در سه سیستم دیگر تفاوت معنی داری نداشت. میانگین انعطاف پذیری رابط همه سیستم ها کمتر از حد متوسط، میانگین راهنمای کاربر سامانه ها نیز در حد متوسط و سایر حیطه ها بیشتر از حد متوسط ارزیابی شدند. همچنین نتایج نشان داد که به لحاظ میانگین حیطه ثبات، به ترتیب از بیشتر به کمتر، یکتاوب، نئواسکرایبر3، او جی اس و در نهایت سیناوب بوده است. همچنین در سایر حیطه ها شامل انطباق پذیری، انعطاف پذیری، قابلیت یادگیری، حداقل فعالیت، حداقل بار حافظه و محدودیت ادراکی بین 4 سامانه تفاوت معنی داری نداشتند. به نظر می رسد که از نظر کاربران، مهمترین معیار از معیارهای کاربردپذیری متعلق به حیطه های انطباق پذیری و ثبات و کمترین اقبال متعلق به حیطه های انعطاف پذیری و راهنمای کاربران در بین سامانه های مدیریت نشریه مورد بررسی است. در این پژوهش ابزار معرفی شده جهت تعیین نقاط قوت و ضعف سامانه ها، باعث می شود که انتخاب سامانه های مناسب برای سازمان ها و مراکز علمی دیگر تسهیل یابد. همچنین نقاط ضعف می تواند توسط مدیران و تیم های فنی سیستم ها مرتفع گردند تا سامانه ها کاربردپذیری مطلوب را کسب و راه های جلب توجه مجلات سایر کشورها و نیز بین المللی شدن را طی نمایند.

هدف: شناسائی تأثیرعوامل فرهنگی، آموزشی، و اجتماعی بر نگرش دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان به مطالعه و خواندن است. روش: 14 نفر از دختران دانش آموز دوره دوم مدارس استعدادهای درخشان شهر تبریز با نمونه گیری هدفمند در دسترس و گلوله برفی در این مطالعه شرکت کردند. داده ها با مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری و تحلیل شد. یافته ها: از لحاظ فرهنگی همراهی پدر و مادر در خواندن کتاب موردعلاقه در کودکی سبب بالارفتن مهارت حل مسئله در اطلاع یابی و نگرش مثبت به مطالعه و خواندن در سنین بالاتر می شود. از لحاظ آموزشی مطالعه و خواندن در مدارس استعدادهای درخشان به طور عمده به کتاب های درسی، کمک آموزشی یا المپیادی محدود است. در مدارس استعدادهای درخشان اغلب به کتابخانه اهمیت داده نمی شود. اکثر دانش آموزان اعلام کردند که برای مشاوره به کتابدار مراجعه نمی کنند. از لحاظ تأثیر عوامل اجتماعی، یافته ها نشان داد اکثر دانش آموزان نگرش خود را در خصوص مطالعه و خواندن، در دوران مدرسه و از طریق دوستان یا معلم به دست می آورند.

پژوهش در ارتقای دانشگاهی نقشی تعیین کننده و به تعبیری وتویی دارد که بسیار خوب است، اما به نظر می رسد باز هم نتوانسته است تأثیر لازم را در کیفیت ارتقای استادان بگذارد. در جلسه ای در بررسی مقالات مجله تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی و شِکوه از ارسال مقالات کم محتوا توسط نویسندگان، فردی اظهار داشت که: «شهرستان ها برای ارتقا مثل تهران سخت نمی گیرند؛ دانشگاه های شهرستان ها عموماً علاقه مندند تا زودتر بتوانند با داشتن استادانی با درجه بالاتر دوره هایی را برای خود تأسیس کنند». فردی دیگر گفت: «در تهرانش هم هر دانشگاهی برای خود ضابطه ای دارد!» من دراین باره قضاوتی ندارم، اما اگر چنین مسابقه ای بین دانشگاها در این سطح وجود داشته باشد و دانشگاه ها با هم و به ویژه در مقابله با دانشگاه های مستقر در تهران چنین نیتی در سر داشته باشند بسیار خطرناک است. البته، زودتر ارتقا گرفتن از نظرِ استادان امری مطلوب و دوست داشتنی است، اما حیثیت دانشگاه ها و از آن مهم تر حیثیت علمی کشور بسیار مهم تر است و همه ارکان یک نظام باید به فکر ارتقا کیفی به معنای واقعی باشند. داشتن هیئت ممیزه هم امتیازی است که وزارتخانه به بعضی دانشگاه ها می دهد، اما بدیهی است که هر دانشگاهی هم مایل است هیئت ممیزه مخصوص به خود داشته باشد. این نکته هم گفتنی است که عده ای در گروه های آموزشی و کمیته های تخصصی نسبت به ارتقای همکارانشان بخل می ورزند و برای آنکه دایره اختیارات گروه و سپس رشته از دستشان در نرود سعی می کنند کمتر کسی وارد محدوده اقتدارشان شود و سخت گیری هایی نه به لحاظ علمی، بلکه به لحاظ حرفه ای و گاهی سیاسی دارند؛ من خود شاهد بوده ام که مقاله مدیر گروه آموزشی توسط معاون پژوهشی دانشکده که مدیر مجله هم بود بدون هیچ گونه اظهارنظری و گرفتن عیبی حدود دو سال و نیم معطل شد. اما طرف دیگر قضیه هم مشکلات دیگری ایجاد می کند؛ زیرا ولنگار بودن هم آبروی دانشگاه و علم را می برد. باید راه حلی دیگر اندیشید. کنکور و نظام کنکوری هم بلای جان آموزش کشور شده است که به جای عالم پروراندن، نخبگان تست زن و حرفه مندان دقیقه نودی می پروراند. من در اینجا بحثم درباره مدارک قلابی و سرقت های علمی نیست که آن امری جداگانه است و حیثیت ملی و بین المللی ما را در معرض مخاطره قرار می دهد، بلکه اینجا بحثم بیشتر درباره آثاری است که به ظاهر پژوهش اند و نویسنده فکر می کند کاری محققانه انجام داده است در حالی که یا کپی برداری است یا پژوهش درمورد متغیرهای بی ارزش و کم ارزشی است که هیچ مشکلی را حل نمی کند و بر دانش کسی نمی افزاید. پژوهش جایگاهی بس رفیع دارد و باید در عرصه ملی و سپس بین المللی اثرگذار باشد. در غیر این صورت، مقوله ای کمّی می شود که گاه با استنادهای نابجا و زائد برای خود جایگاهی را متصور است. باید اضافه کرد که اعضای بسیاری از گروه های آموزشی برای خود تیم و گروهک می سازند و در مراحل مختلف پژوهشی به هم وابسته می شوند. اینان در استناد دادن به هم پاس می دهند و به جای خوداستنادی که وقتی از حدش گذشت امری مذموم می شود گرفتار تیم استنادی خودخواسته می شوند و ملاحظه می شود در حوزه ای خاص، نام چند تن در کنار یکدیگر همواره مطرح است. توجه بیش از حد به داشتن مقالات آی اس آی از طرف نظام آموزش دانشگاهی کشور هم مزید بر علت شده است، اما باید دید چرا؟ مقالات آی اس ای گرچه محسناتی دارند، اما باید پرسید که آیا یک مقاله آی اس آی آن قدر در سطح جهانی بدیع بوده که به کشف مسئله ای در جهان انجامیده یا به پژوهش های علمی جهانی کمکی کرده یا اینکه مطرح شدن مقاله به خاطر این است که نویسنده اطلاعاتی را از کشور خود به کشورهای توسعه یافته عرضه کرده است که آن ها یا از روی کنجکاوی یا سیاه نمایی از آن خوششان آمده و آن را منتشر کرده اند؟ این ها همه قابل بررسی است. بنابراین، صِرف انتشار در مجلات خارجی ممکن است برای فرد نمره مثبتی باشد، ولی باید دید آیا در دایره منافع ملی هم پایه و وجهه ای دارد یا خیر؟ آیا مشکلی از مشکلات مردم را حل کرده است یا نه؟ بدیهی است که در نظام ارتقا معمولاً کسی به این مسائل کار ندارد، یا کمتر کار دارد و فقط انتشار مقاله در نشریه بین المللی را اعتبار می دانند، زیرا آیین نامه یا دستورالعمل مشخصی در این زمینه وجود ندارد. در دنیا، فرایند ارتقا مانند ما نیست و همچنین به نظر نمی رسد که دانشگاه های بزرگ در دنیا نگران رتبه بندی باشند؛ اما سایر دانشگاه ها سعی دارند خود را با معیارهای آنان تطبیق دهند. شاید هم سازمان های رتبه بندی کننده همچون آی اس آس دکانهایی درست کرده

این پژوهش با ه دف اصل ی ارائه الگ وی پیشنه ادی برای نرم افزار استخ راج و آرشی و داده از رسانه ه ای اجتماع ی تدوین شده است. در پژوهش حاضر ضمن مطالعه کتابخانه ای درخصوص استخراج داده و آرشیوسازی رسانه های اجتماعی به بررسی نرم افزارهای تولید شده در این زمینه پرداخته شده است؛ در نهایت براساس سیاهه وارسی تهیه شده، یک الگوی پیشنهادی از این نوع نرم افزارها ارائه شد. این روند با همراهی متخصصان رسانه های های اجتماعی در علم اطلاعات و دانش شناسی انجام گرفت. در این پژوهش، گردآوری اطلاعات، به روش مطالعه اسنادی و پیمایشی تحلیلی انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. با نمونه گیری هدفمند و رصد افراد مطلع، تعداد ۳۱ نفر از متخصصان رسانه های های اجتماعی در علم اطلاعات و دانش شناسی انتخاب شدند. قابلیت های به دست آمده از نرم افزارها در قالب طیف لیکرت در اختیار متخصصان قرار گرفت و از آن ها خواسته شد که میزان موافقت خود را با ضرورت وجود هر یک از این قابلیت ها مشخص نمایند. برای بررسی بودن یا نبودن هر یک از قابلیت های نرم افزارها از روش سی وی آر[1]، بار عاملی اکتشافی و بار عاملی تأییدی استفاده شد. میزان پذیرش هریک از قابلیت ها، با میانه ارزیابی(معیار سنجش میانه 3) شد. سپس، هریک از گویه ها بر اساس میانگین موجود در آزمون فریدمن رتبه بندی شدند. در مرحله دوم سی وی آر هر یک از قابلیت ها، و در مرحله آخر بار عاملی تأییدی و بار عاملی اکتشافی بررسی شد. پرسش های پژوهش با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای بررسی شدند. قابلیت های «امکان جستجوی پیشرفته آرشیو»، «دسته بندی آرشیو ها(مرورآسان)» و «ارائهگزارش های بصری» نمره بالاتر از 50 و معیارهای «بازنشانی رکوردهای حذف شده»، «امکان ایجاد آرشیو باز برای دسترسی عام»، «اخذ گواهی های اعتباری از نهادهای دولتی و خصوصی»، «دریافت نسخه کامل پس از پرداخت هزینه» و «نسخه دمو» نمره کمتر از 50 را در سی وی آر به دست آوردند. تمامی قابلیت ها بار عاملی تأییدی و اکتشافی بیشتر از 3/0 داشتند؛ بنابراین، در نظر گرفته شدند. اما با مقایسه بار عاملی قابلیت ها با سی وی آر امکان حذف قابلیت هایی با سی وی آر کمتر از 50 وجود دارد. تمامی قابلیت های تخصصی نرم افزارهای فعلی از دیدگاه متخصصان ضروری هستند. قابلیت های «امکان جستجوی پیشرفته آرشیو»، «دسته بندی آرشیو ها (مرورآسان)» و «ارائهگزارش های بصری» مهم ترین الزامات نرم افزارها ازدیدگاه متخصصان هستند. قابلیت «اخذ گواهی های اعتباری از نهادهای دولتی و خصوصی» کمترین اهمیت را از دید متخصصان دارد. معیارهای «حذف خودکار آرشیوها در زمان تعریف شده»، «بازنشانی رکوردهای حذف شده»، «امکان ایجاد آرشیو باز برای دسترسی عام»، «اخذ گواهی های اعتباری از نهادهای دولتی و خصوصی»، «حذف خودکار آرشیوها در زمان تعریف شده»، «دریافت نسخه کامل پس از پرداخت هزینه» و «نسخه دمو» می توانند از قابلیت های نرم افزار حذف شوند. البته در بررسی نرم افزارهای فعلی استخراج داده از رسانه های اجتماعی، مشاهده شد که برخی از این قابلیت ها دارای اهمیت بالایی است. قابلیت «امکان ذخیره سازی محلی» توسط متخصصان به سیاهه وارسی نهایی اضافه گردید.  

در مطالعات اخلاق حرفه ای در علم اطلاعات، همواره تمرکز روی تعاملات متخصص با کاربر بوده و تعاملات بین خود متخصصان و روابط آنها با همکاران فرادست و فرودست آنچنان مدنظر نبوده است. همچنین، استانداردها و آیین نامه ها همیشه قاعده گرا بوده و پژوهش ها نیز عموماً به بررسی و ارزیابی گروهی از قواعد اخلاقی بین متخصصان پرداخته و در اکثر اوقات نحوه کنش و تعامل در تنگناها و دوراهی ها و موقعیت های دشوار بررسی نشده، حال آن که جهت گیری های اخلاقی دقیقاً خود را در موقعیت های دشوار نشان می دهند. در این پژوهش، سعی شده گرایش های خودآیینی و دگرآیینی اخلاقی (کانتی، رالزی، سندِلی و مک اینتایری) متخصصان علم اطلاعات بررسی شود تا ضمن ترسیم چشم انداز تحول حرفه ای، بازاندیشی و درخودنگری را برانگیزد. بدین منظور، 406 نفر از کارکنان متخصص شاغل در نهاد کتابخانه های عمومی به تصادف انتخاب شد و موقعیت های دشوار اخلاقی توسط آنها خوانده و تکمیل گردید. نتایج نشان داد که متخصصان گرایش های اخلاقی دگرآیین دارند و دگرآیینی آنها بیشتر از نوع رالزی است. همچنین، با افزایش سن گرایش های دگرآیین کاهش می یابد و این مطابق با پیش بینی کلبرگ در مراحل رشد اخلاقی است. همچنین، دو عامل دگرآیینی رالزی و خودآیینی مک اینتایری در شکل گیری گرایش اخلاقی متخصصان نقش عمده داشتند. دگرآیینی رالزی تبعیت سفت وسخت و صوری از قواعد بیرونی (عرفی، کشوری، دینی، سازمانی و هر قاعده ای بیرون از فطرت اخلاقی خود انسان) را می رساند و با وجود آن، تأمل اخلاقی و عمل بر اساس حس اخلاقی درونی با قبول مسئولیت فردی چیزی حاشیه ای خواهد بود. وجود این نگرش غالب، می تواند نگرانی هایی را درباره پذیرش نامتأملانه قواعد تحمیلی، پذیرش الگوهای نئولیبرال غالب در تولید و توزیع ثروت (از جمله اطلاعات)، و قرار گرفتن در چارچوب های بسته و پذیرش منفعل الگوها و چارچوب های بیرونی را ایجاد کند.

هدف: پژوهش حاضر، با هدف کشف مؤلفه های مدیریت دانش مؤثر بر استارت آپ های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی صورت گرفت. روش پژوهش : پژوهش در دو بخش کیفی (فراترکیب و دلفی) و کمی (تحلیل عاملی اکتشافی) صورت گرفت؛ ابتدا مؤلفه های مدیریت دانش برای استارت آپ ها با روش فراترکیب شناسایی گردید و مؤلفه های شناسایی شده از طریق روش دلفی احصا شد. به منظور تلخیص و دسته بندی مؤلفه ها از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. جامعه آماری در بخش دلفی 30 نفر از صاحبنظران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیریت دانش، رشته مدیریت و برخی شرکت های مرتبط با استارت آپ های در زمینه علم اطلاعات و دانش شناسی بودند و در بخش اکتشافی نیز از نظرات 300 نفر از مدیران و کارشناسان استارت آپ ها در این حوزه بهره برده شد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود. برای تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی میانگین، انحراف معیار، آزمون بارتلت و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که مؤلفه های مدیریت دانش استارت آپ های رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در نه مؤلفه اصلی شامل: شناسایی دانش، خلق دانش، ساماندهی دانش، ارائه دانش، تسهیم دانش، کاربست دانش، توسعه دانش، تغییر دانش و حفاظت از دانش قرار می گیرند، که جمعاً 70/096 درصد از واریانس مدیریت دانش استارت آپ های رشته علم اطلاعات و دانش شناسی را تبیین می کنند. بر اساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، مؤلفه های کاربست دانش، تسهیم دانش و خلق دانش به ترتیب مهمترین مؤلفه های مدیریت دانش در استارت آپ های علم اطلاعات و دانش شناسی هستند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می تواند به عنوان الگویی برای پیاده سازی مدیریت دانش استفاده شده و بدین ترتیب زمینه را برای رشد و توسعه هرچه بیشتر این گونه استارت آپ ها را فراهم کرد.

هدف: هدف از این پژوهش، تعیین اولویت های به کارگیری قابلیت های وب 0/2 در سامانه مدیریت کتابخانه های عمومی کشور (سامان) از دیدگاه کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی استان تهران است. روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- پیمایشی صورت گرفت و از لحاظِ هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل 240 نفر از کتابداران کتابخانه های عمومی استان تهران بود. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه ای دیگرساخته است که شامل 103 قابلیت در هفت معیار اصلی می شود. یافته ها: نتایج نشان داد که قابلیت های داشتن پروفایل شخصی از معیار پرونده کاربر، ارائه اطلاعات کامل کتاب شناختی و جزئیات تولید اثر از معیار نمایش کامل منابع، ارائه راهنما از معیار محتوا، پرسش و پاسخ از کتابدار از معیار مشارکت کاربران، بالاترین اولویت را از نظر کتابداران داشتند و قابلیت های دیگر معیارها اولویتی یکسان داشتند . از میان معیارهای مورد ارزیابی، قابلیت های دارای ویژگی های مرتبط با بسترهای اجتماعی رتبه میانگین کمتری نسبت به بقیه قابلیت ها داشتند و به نظر می رسد دغدغه اصلی کتابداران، جست وجوی منابع و خدمات رسانی هرچه بیشتر به منظور شناساندن منابع موردنیاز مراجعان به صورت دل خواه آنان با استفاده از قابلیت های وب 0/2 است. اصالت/ارزش: نرم افزار سامان از قابلیت های اصلی وب 0/2 مانند پرونده کاربر، مشارکت کاربران و خبررسانی در سطح پایینی حمایت می کند، اما از ویژگی های رایج نرم افزارهای کتابخانه ای مانند جست وجو و نمایش مدارک در سطح بالاتری پشتیبانی می کند. بنابراین، این یافته ها می تواند به تصمیم سازان در این عرصه کمک کند تا بتوانند برنامه های لازم برای آینده این نرم افزار را پیش بینی کنند.

مقدمه: به منظور تحلیل کیفی و کمّی محتوای متون مجموعه سازی علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران، منابع موجود از آغاز پیدایش متون مجموعه سازی تا ابتدای دهه 90، شناسایی، مقوله بندی و مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی : مقاله مروری تحلیلی حاضر، به روش کتابخانه ای و با استفاده از تحلیل محتوای متون، انجام گرفته است. به این منظور، عبارت ها و کلیدواژه هایی همچون «مجموعه سازی در کتابخانه ها»، «انتخاب و تهیه مجموعه کتابخانه»، «مجموعه گستری»، «تهیه و سفارش کتاب»، «گزینش کتاب»، «خط مشی کتابخانه»، و «مجموعه سازی در کتابخانه های ایران»، در تمامی پایگاه های علمی ایران در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، مورد جست وجو قرار گرفت و در نهایت، بر اساس متون بازیابی شده، سه دسته عمده، یعنی کتاب ها، مقاله ها و پایان نامه های این حوزه در طی 5 دهه، 40، 50، 60، 70، و 80، مقوله بندی و در هر دهه با توجه به مؤلفه های موضوعی موردنظر در این پژوهش، تحلیل محتوا شد. یافته ها: در مجموع بیش تر آثار منتشرشده (58/40)، به موضوع نیازسنجی اختصاص دارد. پس از آن به ترتیب موضوعات فناوری ها (66/26 درصد)، ابزارهای انتخاب (20/18 درصد) و خط مشی ها (61/14 درصد) مورد توجه نویسندگان حوزه مجموعه سازی بوده است. حدود نیمی از کل آثار منتشرشده در حوزه مجموعه سازی در 5 دهه اخیر، مربوط به مقاله هاست (195 اثر). 119 اثر (52/30 درصد) مربوط به پایان نامه هاست و 76 اثر (48/19 درصد) نیز کتاب های منتشرشده در این حوزه را شامل می شود. بیش تر کتاب های انتشاریافته در حوزه مجموعه سازی تألیفی هستند و مقاله های انجام شده در این حوزه، بیش تر به نیازسنجی و ارزیابی منابع و مجموعه های کتابخانه های مختلف اختصاص دارد. به نظر می رسد نتایج تمامی پایان نامه های انجام شده در این حوزه، به صورت مقاله علمی منتشر نشده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش که منتج به اطلاع از چگونگی انجام پژوهش ها و آثار منتشرشده در این حوزه خواهد شد، ضمن پی بردن به فرصت ها و پر نمودن شکاف های موجود در حوزه مجموعه سازی، می تواند همچون نقشه راه پژوهشگران، مؤلفان و ناشران عمل کند. هم چنین، بازخورد این تحلیل ها و ارزیابی ها، با نشان دادن نقاط قوت و ضعف وضعیت موجود، موجب ارتقاء کمی و کیفی مطالعات و نیز انتشارات و تناسب آن ها با نیازهای آموزشی و پژوهشی در این حوزه خواهد شد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی، تحلیل و ترسیم ممیزی اطلاعات مرکز اسناد فنی و سیستمی شرکت ایران خودرو بر اساس مدل هنزل انجام شده است . روش پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی و با روش پیمایشی - توصیفی انجام شده است. شیوه گرداوری اطلاعات ،پرسشنامه نیمه ساختاریافته مبتنی بر مدل ممیزی اطلاعات هنزل است . جامعه آماری پژوهش 28 نفر  از کارکنان کتابخانه مرکزی، بخش آرشیو فنی و بخش کنترل مدارک است که از این تعداد 22 نفر پاسخ دادند. تجزیه و تحلیل یافته ها  با نرم افزار آماری spss براساس شاخص های آماری مرکزی(میانگین)، شاخص های پراکندگی(انحراف معیار، واریانس، کمینه و بیشینه) براساس دو معیار« بلی» ، «خیر»، و سنجش 1 تا 10 انجام شده است. پایایی پرسشنامه های مذکور در این پژوهش با ضریب 976/0 آلفای کرونباخ محاسبه گردید. یافته های پژوهش: یافته ها نشان می دهد در مرحله برنامه ریزی ممیزی اطلاعات مدل هنزل ، «درک شفافی از ماموریت سازمان  توسط کارکنان شرکت» در گام اول ، «تخصیص منابع فنی اعم ازسخت افزار، اسکنرها،چاپگرهاو...» در گام دوم، «ارائه پیشنهادات در اجرای نتایج  »در گام سوم، «توسعه یک راهبرد ارتباطی با استفاده از بازخورد ذینفعان و مشارکت گنندگان» در گام چهارم و«جلب حمایت مدیریت با پشتیبانی از طرح فرایند» درگام پنجم)؛ مرحله گرداوری داده، «ایجاد بانک منابع اطلاعاتی برای گرداوری داده ها» ؛ مرحله تحلیل داده ها،« برنامه ای برای ترسیم جریان اطلاعات»  ؛مرحله ارزیابی داده ها، «برنامه ای در ارزیابی داده ها برای بیان مشکلات و شناسایی فرصت ها»؛ مرحله ارائه پیشنهادات « اعلام نتایج و ارائه پیشنهادات همراه با بازخورد فردی ذینفعان و شرکت کنندگان  » ؛ مرحله اجرای پیشنهادات، «تشریح اهداف برای توسعه یک برنامه اجرایی» ؛ مرحله ممیزی اطلاعات به عنوان فرایند مستمر، «برنامه ریزی برای انطباق ممیزی فرایند کاری به صورت مستمر » ، در ممیزی اطلاعات اداره مرکزی اسناد فنی و سیستمی ایران خودرو از نظر کارکنان دارای اهمیت است و در فرآیند ممیزی اطلاعات در مرکز اثر گذاری بیشتری دارند. نتیجه گیری: ممیزی اطلاعات فرایندهای کاری و جریان اطلاعات در اداره مرکزی اسناد فنی و سیستمی شرکت ایران خودرو بر اساس مراحل  هفت گانه مدل هنزل در حد مطلوب نیست.

سازمان دهی دانش که برای دسترسی آسان، دقیق و سریع به محتوای دانش انجام می پذیرد، با استفاده از فراداده های برآمده از واژگان کنترل شده و استاندارد صورت می گیرد. این فراداده های استاندارد حاصل نظر جامعه علمی و متخصصان موضوعی آن علم است. بر پایه رهیافت سنتیِ سازمان دهی و بازیابی دانش، میان اطلاعات و دانش و انسان دوگانگی وجود دارد و سازمان دهی دانش به مثابه امری عینی و توصیف های خنثی از یک جهانِ دانشِ از پیش موجود است. در نگاه سنتی، امر ادراک شده، آیینه تمام نمای واقعیت است. این تصور از عینیت گرایی و خنثی بودن، با ظهور اندیشه پست مدرنیسم فرو نشست. در نگاه پست مدرن، امر واقع، حقیقت و دانش به مثابه امر ساخته وپرداخته شده در جامعه گفتاری خاص است؛ بنابراین نظریه پست مدرن، سازمان دهی اطلاعات به مثابه تعامل فعال انسان با مفاهیم و اطلاعات برای برساختن نظام هایی از سازمان دهی دانش است. ازاین روی، قوانین، دستورالعمل ها و استانداردهای سازمان دهی اطلاعات کمتری موردتوجه قرار می گیرد و آنچه مهم است پویایی برداشت ها از متون و ازاین روی، پویایی ساختار محتوا و فرایند تفسیری در سازمان دهی دانش است. در حوزه علوم اسلامی، این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا متون اسلامی، مانند منابع علوم قرآن و علوم حدیث، مبنای احکام شرعی و مبانی اخلاقی و اعتقادی اند و سازمان دهی دقیق و درست این منابع، سبب بازیابی درست و درنتیجه احکام درست شرعی، اخلاقی و اعتقادی خواهد بود.

هدف: تغییر و دگرگونی در کتابخانه های دانشگاهی با همه مبانی آن در حال وقوع است و با پیشرفت های فن آوری، دانش فنی و صنعتی این تغییر شتاب چند برابری و غیر قابل کنترلی خواهد داشت. یکی از موارد همسویی با تغییرات، در نظر گرفتن آینده است. هدف این پژوهش شناسایی روندهای موثر بر آینده کتابخانه های دانشگاهی و نیز شناسایی پیشران های موثر بر آینده کتابخانه های دانشگاهی است. روش: رویکرد این پژوهش آینده پژوهی است. از مرور نظام مند، پنل های خبرگی و فرایند دلفی برای گردآوری داده ها استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو ابزار شامل: پنل های خبرگی و نرم افزار میک مک استفاده شده است. نرم افزار میک مک ابزاری برای تحلیل ساختاری مولفه ها و متغیرهای سازنده آینده سیستم است. از فرمول اعتبار داده ها برای سنجش اعتبار و میزان روایی داده ها استفاده شده است. برای تعیین اتفاق نظر میان اعضای پانل از ضریب هماهنگی کندال استفاده شده است. نمونه مورد بررسی شامل 20 نفر از رؤسای کتابخانه های مرکزی دانشگاه های جامع کشور، استادان و خبرگان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و استادان و خبرگان آینده پژوه است یافته ها: با روش مطالعه کتابخانه ای، روندهای اصلی شناسایی شدند. پنج مولفه کلیدی و پیشران شامل: "شهر هوشمند"، "همزیستی و همکاری"، "بومیان دیجیتال"، "حریم خصوصی" و "فناوری اطلاعات" در مجموع با بیشترین تاثیرپذیری و بیشترین تاثیرگذاری از نظر خبرگان بعد از دو دور دلفی مشخص شدند.

عزم ملی و نظام اطلاعاتی که می توان از آن به شفافیت اطلاعاتی هم تعبیر کرد لازم و ملزوم یکدیگر و با هم عجین اند. مگر می شود عزم ملی باشد ولی نظام اطلاعاتی درست نشود یا برعکس نظام اطلاعاتی دقیق و صحیحی وجود داشته باشد و کشور فاقد عزم برای انجام کار باشد. اکنون، در کشور ما (بهار 1399) دو قوه مقننه و قضائیه مدعی اند که عزم جدی و ملی برای شفافیت اطلاعات و ایجاد نظام اطلاعاتی بهینه دارند. قوه مجریه هم که بیشترین حمله به سوی آن است مدعی است که طالب شفافیت و ایجاد نظام ملی اطلاعات است. از طرفی، قانون و قانون گذاری یعنی استفاده بهینه از بهترین اطلاعات برای تدوین و اجرای برنامه، و قانون گذار بر مبنای عزم ملی روند کار را تسهیل می کند. کار قوه قضائیه هم برخورد با کسانی است که قانون را رعایت نکرده یا آن را دور زده یا بر اساس قانون های متضاد و مزاحم بدون حل تعارضات آنان اقدام کرده اند. دولت هم بر اساس خواست مجلس مدت هاست که طرح پنجره واحد را در دستور کار دارد. با این حال، کارها بر اساس پنجره واحد انجام نمی شود مگر با اطلاعات درست. اگر در دولت کاری انجام نمی شود یا با سرعت انجام نمی شود یا وقتی بخواهد انجام شود به مرحله اجرا که می رسد مدیریت تغییر می کند، به دلیل نبود اطلاعات و قانون یا فرار از آن است. برای آنکه اطلاعات شفاف شود باید علاوه بر تقویت زیرساخت ها به سازوکار ورود و خروج اطلاعات و حفاظت آن ها و نیز گسترش و بهره برداری بهینه پرداخته شده و از متخصصان امر استفاده شود. نکته ای که بایستی به آن توجه مقتضی شود این است که شفافیت اطلاعاتی دو طرف دارد: یک طرف مسئولان اند و طرف دیگر مردم و هر دو در ایجاد شفافیت یا کدورت نظام اطلاعاتی نقش دارند. اگر هر دو طرف از اطلاعات صیانت کنند شفافیت پایدار می شود و اگر اعمال نفوذ کنند شفافیت بدل به کدورت می شود. کار شفاف سازی اطلاعات که متکی بر عزم مسئولان است باید مستمر و دائمی باشد، چراکه لحظه ای غفلت موجب انسداد اطلاعات و بازگشت به عقب خواهد شد. نظارت اینجا مفهوم پیدا می کند. معمولاً مسئولان دارای قدرت اند و بخشی از مردم دارای ثروت. تبانی مسئولان و و آن دسته از مردم ثروتمند کار را به عدم شفافیت می کشاند. این مطلب بدین معنا است که اگر یک طرف یا هر دو اعمال نفوذ کنند کار اطلاع رسانی و اجرای قانون غیرشفاف می شود. وقتی مسئولی برای استفاده بی جا قانون را دور می زند و برای خود یا بستگانش خاصه خرجی می کند و رانت به وجود می آورد قطعاً می خواهد برخی از اطلاعات مخفی بماند یا دست کم برای مدتی مخفی باشد تا به هدفش دست یابد. بعضی از مردم ثروتمند هم به خاطر داشتن امکانات بیشتر توقع دارند که کارشان زودتر و بدون نوبت، یا طی مسیر کلی یا جزئی تشریفات انجام شود و با کارمند متخلف یا سابقه دار و مستعدِ انحراف ارتباط برقرار کرده و بدین طریق اطلاعات را محدود و مخدوش می کنند و قانون را دور می زنند. اینکه می گویند با پول همه کاری می توان انجام داد و همه را می توان خرید اینجاست. پولِ سرمایه دار و اطلاعاتِ مسئول وسوسه انگیز است و رانت ایجاد می کند و درنتیجه می شود آنچه نباید بشود. اینکه از قدیم گفته اند: «قلم گفتا که من شاه جهانم / قلم زن را به دولت می رسانم»، دارای دو معنای مثبت و منفی است؛ معنای مثبت آن اینکه فرد باسواد با تلاش مشروع خود به مقام و دولت می رسد و معنای منفی آن این است که فرد مسئولِ مزدور با تبانی با ثروتمند متخلف با خالی کردن خزانه ملت، خود و دیگری را به نوا می رساند. اما نکته مهم در نظام اطلاعاتی این است که علاوه بر قدرت زیرساختی باید ورودی اطلاعات صحیح باشد تا خروجی آن درست شود. اطلاعات در کشور به وفور یافت می شود، اما یا ناقص است یا غلط، یا افزونگی یا هم پوشانی دارد که سرانجام به آلودگی اطلاعات ختم می شود. اینکه کار پیش نمی رود یا از روی عمد است یا از روی سهل انگاری. تهیه آمار و اطلاعات غیرروشمند و سپس ورود عجولانه و ناشیانه آن منجر به دوباره کاری یا چندباره کاری می شود. شفافیت زمانی حاصل می شود که مبدأ و ورودی صاف و پاک و صحیح باشد و در مسیر اجرا هم گرفتار آفت نشود تا خروجی درست به دست آید و برای همگان به آسانی دسترس پذیر باشد. اغلب ممکن است بگویند که ما اطلاعات را صحیح وارد کرده ایم اما ممکن است هرکس با زبان خود و با اصطلاحی که در سازمان مربوطه مورد علاقه و معمول است اطلاعات را وارد کرده است؛ اینجاست که هرچند اطلاعات درست باشد اما بهره برداری از آن هم برای مجریان و هم مردم گرفتاری و درماندگی به همراه دارد. بایستی خط مشی واحد و اصطلاحات یکدست وجود داشته و مردم به آنها آشنا باشند تا خروجی برای همگان و در اسرع وقت قابل استفاده باشد. حتی سازندگان نرم افزار هم برای کسب شهرت یا فروش بیشت

هدف: بررسی دیدگاه دانشمندان مسلمان درباره رده بندی علوم و مقایسه آنها با نظام های رده بندی رایج جهانی به منظور فراهم ساختن زمینه بازنگری در رده بندی های کتابخانه ای برای طراحی نظام های بومی رده بندی مبتنی بر ارزش های فرهنگی و اعتقادی و نیازهای علمی جهان اسلام. روش: نظرات دانشمندان مسلمان با مطالعه منابع کتابخانه ای شناسائی و تحلیل شده است. یافته ها: دانشمندان مسلمان ازسده دوم هجری تاکنون با رویکردهای فقهی-اخلاقی ، اخلاقی-تربیتی ، و آموزشی تربیتی به رده بندی علوم پرداخته اند؛ و طبقه بندی تعدادی از آنان دارای برخی از ویژگی ها و مزایای خاصی بودند (همچون: اتکاء بر جنبه موضوعی، استفاده از شیوه ارجاع، به کاربردن مبنای تحلیل و ترکیب) که در رده بندی های جدید کتابخانه ای شاهد آنهاییم.