درخت حوزه‌های تخصصی

"این مقاله، متن یکی از سخنرانی‌های دکتر استوارت ام، هوور استاد دانشگاه‌های کلرادو و اُپسالا است که در مرکز مطالعات رسانه، دین و فرهنگ دانشگاه ادینبورگ ارائه شده است. این سخنرانی بازنمایی بخشی از تلاش‌های نظریه‌پردازان غربی در تبیین رابطه دین و رسانه و به طریق اولی رابطه رسانه و کلیسا به شمار می‌رود، از این رو بسیاری از مباحث مطرح شده در آن صرفاً در این چهارچوب قابل طرح است. هوور در این سخنرانی با بررسی کلی جایگاه مذهب در عصر رسانه‌ها به ابعاد گوناگون نوعی مذهب نوظهور در عصر رسانه پرداخته و می‌کوشد در تبیین موضوع از شیوه‌های سنتی بررسی روابط میان مذهب و رسانه‌ها فراتر رود. وی معتقد است که ظهور و گسترش رسانه‌ها باعث شده است پدیده‌های دینی جنبه عمومی پیدا کنند. از نظر او در جهان معاصر دین و رسانه، هر چند نه به طور کامل، همگرایی بالایی دارند و نقاط مشترک همگرایی آنها بسیار معنادار است. "

"اهمیت انتقال پیام در عصر ارتباطات امری بدیهی است. اسلام همان گونه که به خوراک و غذای مادی توجه دارد و برای آن حد و مرز در نظر گرفته است برای خوراک معنوی انسان‌ها نیز محدودیت قائل شده است. بحث «کتب ضاله» در منابع فقهی در حقیقت به کم و کیف همین محدودیت می‌پردازد اما تبیین و توضیح این معنا، دلایل لزوم و محدودیت، متعلقات حکم و رفع شبهات مطرح شده در گذشته و حال تحقیقی را می‌طلبید که مقاله حاضر پاسخگوی آن است. نتیجه بررسی‌های مختلف نشان از عمومیت معنای «کتاب» دارد و هر نوع رسانه را شامل است. «ضلال» در نظر فقها، گمراهی در پیام‌های دینی اعم از عقاید، اخلاق و احکام است. البته در لغت، تفاسیر و روایات، هر آنچه در مقابل راه حق و رشاد باشد، ضلال است و هر پیامی که به نوعی با حق و هدایت و رشاد مقابله کند، ضال و گمراه‌گر است. حکم حرمت عمومیت دارد و ایجاد و تألیف و تولید و ترجمه و نشر و تدریس و… را نیز شامل می‌شود. شبهات مطرح شده در این مسئله و القائاتی که آزادی و رهایی انسان‌ها را در این باب مطرح می‌کند، با عملکرد اندیشمندان در همه زمینه‌ها و حتی در همین وادی ناسازگار است و عقل و نقل برای همه آنها جواب‌های قاطع و روشن دارد. با معرفی محورهای کلی زیر، به عنوان مصادیق کلی پیام ممنوع، این بحث علمی ـ نظری تا حدودی کاربردی شده است. این محورها عبارتند از: کذب و افترا، ایجاد یأس و نومیدی از رحمت خدا و اطمینان خاطر دادن از مکر او، افشای اسرار، تحریک و تشویق بی‌بند و باری شهوانی، کفر و انکار ضروریات دین، دشنام و سب و توهین به اولیای خدا و مؤمنان و ترویج مکاسب حرام. "

"به منظور بررسی موضوعاتی مانند امکان بهره گیری از رسانه های مدرن ویژه رادیو و تلویزیون برای انتقال پیام های دینی ضرورت تدوین نظریه ای دینی برای رسانه های جدید سازگاری اقتضائات رسانه ها با الزامات دینی و نقش حوزه های علمیه ودانشگاه در این زمینه میزگردی با حضور صاحب نظران در این حوزه حجت الاسلام دکتر سبحان معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، دکتر آشنا عضو هیئت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق و مهندس جعفری جلوه مدیر شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی تشکیل شد. در این میزگرد اعضای شرکت کننده ضمن پذیرش امکان انتقال پیام دینی از رسانه های جدید به بحث پیرامون این نکته پرداخته اند که آیا می توان رسانه ها را صرفا ابزار دانست یا ویژگی هایی دارند که با محتوای پیام دینی سازگاری ندارد. ضمن سپاس از شرکت کنندگان محترم خوانندگان گرامی را به مطالعه متن تحریر شده این میزگرد دعوت می کنیم "

اثرات ارتباط میان فردی در برجسته سازی همواره وجود داشته است اما از زمانی که مک کامبیز Mc Combs و شاو Shaw (1972) این نظریه را ارائه دادند، به صورتی ناقص و ناکافی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.

موضوع تبلیغ و دعوت از جمله موضوعات مهمی است که پس از انقلاب اسلامی ایران، به دلیل ماهیت تبلیغی آن، مورد توجه اندیشمندان بسیاری در حوزه و دانشگاه قرار گرفته است. نکته ای که در این خصوص شایان توجه می نماید، این است که رهبران نظام جمهوری اسلامی علاوه بر شان رهبری و تصدی بالاترین جایگاه در هرم سیاستگذاری کشور، در خصوص این موضوع خاص نیز همواره از اندیشمندان بزرگ و صاحبان رای به شمار می رفته اند. در راس این رهبران و اندیشمندان دو شخصیت پر فروغ حضرت امام خمینی قدس ا... نفسه الزکیه و حضرت آیت ا... خامنه ای دام ظله قرار دارند.....

"مقالة حاضر تلاشی است برای تبیین نحوة حضور دین در متن فعالیت‌های رسانه‌ای. این مقاله به دو بخش نظری و عملی تقسیم شده است. در بخش نخست پس از تعریف انواع هنجارها و ارزش‌ها و اهمیت وجود آنها در جامعه، هنجارهای دینی مهم‌ترین مجموعة ارزشی یک جامعه شناخته شده است. سپس شرحی از خصوصیات یک رسانة دینی در جامعة اسلامی آمده است. در این بخش نشان داده می‌شود که اگر رسانه‌ای فعالیت‌های خود را بر اساس اهداف الهی و نظام سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اسلام تنظیم کند می‌تواند از غلبة سودپرستی، جمود فکری و ساخت توده‌های انبوه بی‌هدف در جامعه جلوگیری کرده و بر کیفیت اطلاع‌رسانی، ایجاد و حفظ انسجام فرهنگی و اجتماعی و تربیت انسان مختار، مسئول و رشد یافته تأکید کند. بخش دوم مقاله به برخی از احکام مورد استفاده در جریان برنامه‌سازی اختصاص دارد و طی آن نظر علما و مراجع تقلید دربارة موضوعاتی چون: نحوة استفادة بازیگران زن از کلاه گیس در فیلم‌ها، نگاه مرد به زن نامحرم، نگاه به عکس و فیلم زن نامحرم، ابراز احساسات زنان و مردان نامحرم در فیلم‌ها، بازیگری در نقش معصومان، بازی در نقش جنس مخالف، همکاری و اختلاط بازیگران و دست‌اندرکاران زن و مرد در فعالیت رسانه‌ای، چهره‌پردازی بازیگر توسط نامحرم، تقلید صدای جنس مخالف، شبیه کردن خود به کفار و فیلمبرداری از کارهای حرام و نمایش آنها بیان می‌شود. "

"در کشور ما با وقوع یک انقلاب دینی که قصد سامان دادن امور گوناگون جامعه را بر اساس دین در سر داشت، پرسش‌هایی جدی در زمینه توانایی دین در برآوردن نیازهای گوناگون از جمله آزادی و عدالت مطرح شد که دیدگاه‌های متفاوتی را در عرصه‌های گوناگون پدید آورد. یکی از این عرصه‌ها ورود دین به حوزة وسایل ارتباط جمعی بود. نکته‌ای که در بحث از رسانه دینی اهمیت فراوان دارد تفکیک حوزة بحث و تعیین این نکته است که ورود دین به حوزة رسانه‌ها در کدام یک از سطوح روش، محتوا یا هدف مطرح می‌شود یعنی: 1ـ آیا منظور ترویج مضامین دینی از طریق رسانه‌هاست؟ 2ـ آیا قرار است روش‌های تبلیغ ادیان به روش‌های تبلیغی موجود در رسانه‌ها اضافه شود؟ 3ـ یا تنظیم اهداف رسانه بر اساس اهداف دین مورد نظر است؟ نویسنده در این مقاله قصد دارد با بحث در خصوص سؤال سوم نشان دهد که چگونه آرمان‌ها، ارزش‌ها و اهداف دینی می‌توانند مقدمة تنظیم اهداف رسانه را فراهم آورند. وی در این بررسی نظر خاصی به مطبوعات و رسانه‌های نوشتاری دارد. نگارنده در نهایت به این نتیجه می‌رسد که: بزرگ‌ترین کارکرد عصر پست مدرن کاهش عقل‌گرایی در جوامع انسانی است. بنابراین با توجه به عقل‌گرا بودن دین اسلام و قائل شدن شعور و قدرت تفکر برای توده‌های انسانی، مطبوعات در جامعه اسلامی باید مطالب خود را در جهت تعمیق تفکر بشر و ارائه داده‌های صحیح به وی برای باروری اندیشه تنظیم کنند."

در این مقاله پس از بحثی کوتاه درباره منابع و واژگان تبلیغی، فعالیتهای تبلیغی پیامبر (ص) در عهد مکی حول سه محور الف: مراحل دعوت، ب: روشهای دعوت و جهت گیری ها و ج: دستاوردها مورد بررسی قرار گرفته است. مراحل دعوت پیامبر (ص) در مکه عبارت بودند از: 1. مرحله آغاز رسات 2. مرحله دعوت محدود و ارتباط فردی و چهره به چهره 3. مرحله دعوت گسترده و شروع ارتباط گروهی تا هجرت به حبشه 4. مرحله پس از هجرت گروهی مسلمانان به حبشه تا هجرت عمومی به مدینه. مهم ترین ابزارها و روشهای فرهنگی - ارتباطی پیامبر (ص) در مراحل یاد شده عبارت بود از قرآن کریم، ابداع نهادها و نمادهای جدید ارتباطی و معرفی منطقی استدلالی دین جدید، بهره گیری از ایام حج و تماس با تازه واردان به مکه و عرضه دعوت بر قبائل مختلف، خطابه و ....

تتبعات نویسنده نشان می دهد عنوان کتب ضلال در منابع فقهی مصداقی است برای هر گونه پیام که تولید وانتشار آن از نظر عقل یا نقل ممنوع باشد. دراین مقاله درصدد آنیم محورهای کلی و یا مصادیق اصلی پیام های ممنوع را از منابع اسلامی شناسایی کرده تا راه تشخیص مصادیق جزیی را هموار نماییم. با استقرایی که انجام شد هشت محور کلی را به عنوان مصادیق اصلی پیام ممنوع معرفی می کنیم: 1. افتراء و کذب بر خدا و پیامبران و امامان (علیهم السلام) افتراء و کذب بر افراد عادی و تحریف کلام هر دو گروه 2. ایجاد یاس و نومیدی از رحمت خدا و نیز اطمینان خاطر بخشیدن نسبت به مکر و عذاب الهی 3. افشای اسرار فردی و جمعی و حکومتی 4. تحریک جنسی و تحریض بر بی بند و باری شهوانی....

"این که نحوة رویارویی نهادهای سنتی و مدرن، از جمله رسانه‌ها در جریان توسعه چگونه باید باشد، از مهم‌ترین مسائل هر الگوی توسعه است. دیدگاه‌های لیبرال ـ سرمایه‌داری و مارکسیستی ـ سوسیالیستی که توسعه را مرادف با گذار از جامعه سنتی می‌دانند به نفی و رد نهادهای سنتی به نفع نهادها و ساز و کارهای مدرن معتقدند. اشکالات نظری اعتقاد به ناسازگاری ذاتی سنت و مدرنیسم به عنوان مبنای این دو دیدگاه هرگز سردمدارانش را به تجدید نظر در نحوة برخورد سلبی با ساز و کارهای سنتی جوامع وانداشت، تا این که با آشکار شدن برخی از اشکالات درونی نظام‌های وابسته به این دو الگو در عمل و توفیقات نظام‌های به نسبت خارج از آنها در مسیر توسعه، زمینة گسترش مفهوم توسعه و بالا رفتن سطح بحث از تکیه صرف بر رشد اقتصادی و کمیت، به اهداف عام‌تر و کیفیت زندگی فراهم شد و مجموعه سومی از الگوها که به دلیل مرادف ندانستن توسعه با گذار از جامعه سنتی به همگرایی نهادهای سنتی و مدرن از جمله رسانه‌ها معتقد بودند با عنوان «وحدت‌گرا ـ رهایی‌بخش» پدید آمد. در موضوع ارتباطات دینی، همگرایی روابط میان رسانه‌های سنتی دینی با رسانه‌های مدرن دینی زمانی میسر است که هر دو دسته با تبعیت از استراتژی مشترک دینی هم‌سو و هم‌جهت با یکدیگر عمل کنند. این مقصود زمانی میسر است که مزیت نسبی کارکردهای دینی هر یک از دو نوع رسانه (سنتی و مدرن) با توجه به مجموعه عوامل زیر مشخص شود: 1ـ توجه به قابلیت‌ها و محدودیت‌های ذاتی کانال‌های ارتباطی 2ـ علایق و خواسته‌های مخاطبان در این مقاله سعی شده است با توضیح عوامل فوق نشان داده شود که مدل آیینی از میان مدل‌های سه گانه ارتباط می‌تواند شبکه معارف را به عنوان یک رادیوی مذهبی در چهارچوب همگرایی رسانه‌های سنتی و مدرن دینی قرار دهد. "

"ظهور رادیو و تلویزیون در قرن بیستم امکان انتقال پیام به گروه های کثیری از مخاطبان را فراهم آورد و کلیسا در سال های آغازین این تحول توانایی واهمیت رسانه ها را در تبلیغ و ترویج آیین مسیحیت و تقویت ایمان مذهبی پیروان خود به خوبی درک کرد . جریان انجیل گرایی ( ) اولین نهاد مذهبی بود که بو طور رسمی در نوامبر 1920 نخستین برنامه رادیویی مذهبی را پخش کرد و پس از آن واکنش دیگر فرقه های مذهبی به واقعیت نوظهور رادیو ، خرید و تاسیس ایستگاه های متعدد بود . در فاصله سالهای 1940 تا 1950 گسترش و تنوع نسبی برنامه های رادیویی مذهبی افزایش یافت و بخش های خبری و برنامه های دینی خاص کودکان نیز پیش بینی و تهیه شد . با گسترش تلویزیون ، فرقه های بزرگ مسیحی در آستانه دهه 1950 به پخش برنامه های دینی از تلویزیون روی آوردندو در نهایت عوامل اجتماعی به همراه بهره گیری چند رسانه ای با هدف تبلیغ دین به ظهور پدیده کلیسای الکترونیک انجامید. نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد که از نظر مخاطبان هدف اصلی کلیسای الکترونیک ارائه خدمات دینی به افرادی است که امکان حضور در کلیسا را ندارند. فراهم ساختن زمینه درک بیشتر مردم ارتباط دادن دین با زندگی روزمره و آموزش بیشتر ادیان نیز از دیگر اهداف کلیسای الکترونیک به شمار می آید. در این مقاله سیر تکاملی برنامه های رادیویی و تلویزیونی مذهبی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و گونه شناسی برنامه های دینی تلویزیونی از رویکرد های مختلف ارائه شده است . در پایان نیز سعی شده است با بهره گیری از تجارب ارتباطات مذهبی در جهان الگویی کارآمد برای برنامه سازی دینی در صدا و سیما ارائه شود. "

"رسانه دینی صرف نظر از این که با آن موافق باشیم یا مخالف هم اکنون وجود دارد و به سختی در تلاش است تا به اهداف خود نایل آید. رسانه دینی می کوشد تا در جهان پر آشوب و رو به انحطاط امروز غرب ، مرهمی بر زخم های عمیق روحی مخاطبان بگذارد. ترس از مرگ ، نگرانی از تربیت وآینده فرزندان خسته و اشباع شدن از برنامه های معمول تلویزیون های غربی ، تلاش برای یافتن راه رهایی از بمباران تبلیغاتی تلویزیون ها ، سرگردانی و پرسشگری روح جستجو برای یافتن آرامش و تسکین وصدها عامل دیگر همگی دست به دست هم داده اند تا تلویزیون های دینی در غرب و بسیاری دیگر از کشورهای دنیا ، پر مخاطب و پر بیننده باشند . همچنان که به مرور بر تعداد رسانه های دینی افزوده می شود ، تعداد علاقه مندان به استفاده از رسانه های دینی نیز افزایش می یابد. بر اساس گزارش sydney morning herald تحقیقات جدید استفاده از اینترنت در ایالات متحده نشان می دهد یک سوم از امریکایی های on line از اینترنت برای نزدیک شدن به خدا بهره می برند .این تحقیقات از رفتارهای 126 میلیون کاربر در ماه آگوست 2003 برداشت شده است. در این تحقیق همچنین آمده است تعداد جستجو گران مطالب مذهبی از 18 میلیون به 35 میلیون رسیده است .در همین حال تعداد افرادی از این دست که از وب برای دست یافتن به مطالب مذهبی استفاده می کنند با رشد 60 درصدی از 3 میلیون نفر در سال 2000 به 5 میلیون نفر در سال 2003 افزایش پیدا کرده است. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات pew در واشنگتن دی سی تنها در فاصله میان مارس 2000 تا سپتامبر 2001 تعداد کاربران علاقه مند از 18 میلیون به 28 میلیون رسیده است به خصوص در جریان واقعه یازدهم سپتامبر بیش از چهل درصد از کاربران جهان حتی از این طریق به ارسال ودریافت دعا و نیایش می پرداختند که 23 درصد آنها از مطالب مربوط به دین اسلام بوده است ( بخش خبر آی .تی ایران) می بینید که رسانه های دینی وجود دارند. صدها شبکه رادیو و تلویزیونی دینی نه فقط با وعظ و نصیحت بلکه با انواع برنامه های آرامش دهنده و به دور از روش های تجاری مرسوم .که آمیزه ای از سکس و خشونت و هیجان کاذب است . تاکنون مخاطبان خود را راضی نگه داشته اند . مقاله زیر بحثی در مورد این رسانه ها است. "