درخت حوزه‌های تخصصی

علاوه بر تشریح مبانى فلسفى نظریه گفتمان لا کلا و موف، این مقاله بر آن است تا با استفاده از مثال‏هاى برگرفته از تحولات سیاسى-اجتماعى ایران بعد از انقلاب اسلامى نشان دهد چگونه این نظریه مى‏تواند به مثابه روشى براى تحلیل گفتمان‏هاى سیاسى-اجتماعى مورد استفاده قرار گیرد. این نظریه، اگرچه داراى قابلیت تبیینى فوق العاده‏اى مى‏باشد ولى به دلیل نداشتن ابزارهاى تحلیل زبانى مورد نیاز براى تشریح دقیق منازعات معنایى میان گفتمان‏ها به هنگام تحلیل مشکلاتى را براى تحلیل‏گر در پى دارد. از این رو، در اینجا تلاش خواهد شد با استفاده از راهکار برجسته‏سازى و حاشیه‏رانى که ریشه در زبان‏شناسى نقش‏گراى هلیدى دارد این مشکل برطرف شود.

مساله شیوه حکومت و قانونگذارى، امرى نیست که در قرون اخیر مطرح شده باشد . در طول تاریخ، بحث‏حکومت و حاکمیت، زمینه‏ساز مباحثات و گاهى مشاجرات و بالاخره منازعات بى‏شمارى شده است . در جوامع دینى، این امر به مراتب از همیت‏بیشترى برخوردار است . چگونگى جمع بین حق مردم و حق خدا، مهمترین بحث در حکومتهاى دین مدار است . نویسنده در این نوشتار، به تبیین هماهنگى بین این دو حق در نظام فعلى ایران پرداخته است . بر اساس اصل اول قانون اساسى ایران، حکومت ایران، «جمهورى اسلامى‏» است . مقام معظم رهبرى در تعبیرات مکرر خود واژه «مردم سالارى دینى‏» را معادل «جمهورى اسلامى‏» دانسته‏اند . این واژه از دو کلمه «دینى‏» و «مردم سالارى‏» تشکیل شده است . در این پژوهش در پى آن هستیم تا تعریف روشنى از «دینى‏» و «مردم سالار» بودن نظام جمهورى اسلامى ارائه دهیم .

یکى از مباحث مهمى که در چند دهه اخیر میان روشنفکران و نواندیشان از یک طرف و در میان اندیشمندان دینى از طرف دیگر به صورت جدى مطرح بوده، بحث «اصلاح‏گرى‏» مى‏باشد . آرا و اندیشه‏هاى مختلفى در این باره مطرح شده است که موجب ابهام مفهوم «اصلاح‏» و اصلاحات گشته است . بنابراین، نوشتار حاضر کوششى است در جهت‏شفاف سازى مفهوم اصلاحات و مشخص کردن مرزهاى اصلاح‏گرى از دیدگاه اسلامى و غربى و نقدى بر اصلاحات غربى از منظر تفکر و گفتمان اصلاحات دینى، به نظر نگارنده، اصلاح‏گرى امام على علیه السلام و همچنین اصلاح‏گرى امام حسین علیه السلام، دو الگوى اساسى در باب اصلاح‏گرى اسلامى مى‏باشد . از این رو، در این مقاله بیشترین تاکید در مورد اصلاحات اسلامى، بر اصلاح‏گرى آن دو بزرگوار باشد . این مقاله، پس از تعریف اصلاحات و ضرورت آن در تفکر دینى، به اندیشه اصلاحى در غرب و سپس به اصلاحات اسلامى مى‏پردازد و در ادامه، برخى از مهمترین ویژگیها و مؤلفه‏هاى اصلاحات اسلامى (علوى - حسینى) و غربى بر مى‏شمارد . مهمترین مؤلفه‏هاى اصلاحات غربى، «دین زدایى‏» ، «سکولاریزم‏» و «فردگرایى‏» ، مى‏باشد . در مقابل، در اصلاحات اسلامى، «اهتمام به دین‏» ، «نفى سکولاریزم و تشکیل حکومت دینى‏» و «حق محورى‏» از ویژگیهاى اصلى آن مى‏باشد .

على رغم گذشت‏بیش از یک دهه از زایش و رویش پدیده جهانى‏شدن (Globalization) یا در واقع، جهانى‏سازى ( Globalism) ، هنوز زوایاى مختلف آن در هاله‏اى از ابهام و تردید قرار دارد که سؤالهایى را برمى‏انگیزد; از جمله، جهانى‏شدن به چه معناست؟ و تاریخ پیدایش اصطلاح جهانى‏شدن یا جهانى‏سازى و پیشینه رویکرد و گرایش به آن از چه زمانى است؟ آیا در اسلام، میل به جهانى‏شدن وجود دارد؟ در صورت مثبت‏بودن پاسخ، آیا جهانى‏شدن اسلام قابل اثبات است؟ و در صورت اثبات آن، مبانى، ویژگیها، ساختار و ابزارهاى جهانى‏شدن اسلامى چیست؟ البته به بخشى از این سؤالات، توسط اندیشمندان پاسخهایى داده شده است، اما این پاسخها به علت تنوع و تعدد، ابهامها و اشکالهاى جدیدى را به میان آورده‏اند . هدف این مقاله ارائه پاسخى روشن به پرسشهاى فوق است .