موارد دیگر

نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۲٬۵۴۵ مورد.

۶۱.

جمله های منفی اسمیه و دلالت های معنایی آن ها در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صحبت الله حسنوند

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: قرآن دلالت معنایی ادات نفی جمله های اسمیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۳ تعداد دانلود : ۶۲۲

در کنار درک روابط نحوی میان اجزای کلام، تلاش برای فهم معنا نیز می تواند کارکردهای معناشناسی ساختارهای نحوی را به خوبی نشان بدهد. در قرآن کریم آیات متعددی با ساختارهای تعبیری و نحوی مشابه و نزدیک به هم دیده می شود، که ممکن است مخاطب را به این تلقی برساند که تفاوت چندانی در دلالت های معنایی این دسته از آیات نیست. کاربرد حالت های گوناگون نفی در جمله های اسمیه همراه با «لیس»، «حروف شبیه به لیس» و «لا نفی جنس» از جمله این ساختارها و تعبیرات است که با وجود شباهت ظاهری دلالت های معنایی متفاوتی دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی و تطبیقی در بافت و سیاق آیاتی که این ادات در آن ها به کار رفته است، نشان می دهد که اختلاف این ساختارهای نحوی، صِرفِ تغییر و تفنن در تعبیر نبوده؛ بلکه هر یک از آن ها برای بیان معنای هدفمندی هستند.

۶۲.

بازخوانی انتقادی رویکرد استشراقی به مفهوم شناسی «اهل بیت» (نقد مقاله «اهل بیت» در دائرهالمعارف قرآن لایدن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مسلم محمدی حسن رضایی هفتادر زینب رحیمی ثابت

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلیدواژه‌ها: اهل بیت پیامبر رویکرد استشراقی موشه شارون دایره المعارف قرآن لایدن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۱۹ تعداد دانلود : ۶۶۶

در برخی از آیات قرآن و نیز در بیان پیامبر اسلام، از گروهی با عنوان «اهل بیت» یاد شده که از هرگونه پلیدی پاک هستند و فضیلت ها و موقعیت های ویژه ای در اسلام دارند. همین امر، موجب توجه خاص خاورشناسان به این واژه قرآنی و نگارش آثار متعددی در این زمینه شده است. مقاله «اهل بیت» اثر موشه شارون در دایرهالمعارف قرآن لایدن، ازجمله این آثار است که پژوهش حاضر، به معرفی و نقد آن می پردازد. مقاله یادشده دارای قوت ها و ضعف های متعددی است. مفهوم شناسی واژه «اهل» در قرآن، ذکر حدیث سفینه، اشاره به آیاتی که واژه «اهل بیت» در آنها به کار رفته و همچنین بیان اینکه حدیث کساء، یکی از مشهورترین روایاتی است که در منابع فریقین درباره تفسیر آیه 33 سوره احزاب نقل شده، از نکات مثبت این مقاله است. در مقابل، برخی از ضعف های آن عبارتند از: مفهوم شناسی ناقص از واژه «اهل بیت»، انطباق آن مفهوم بر قبیله قریش، تحلیل نادرست از برخی روایات و تفسیری مبهم از پیام سیاسی حدیث کساء. در نوشتار تحلیلی حاضر، به اشکالات یادشده پاسخ داده می شود.

۶۳.

نقد تخصیص آیات ارث به حدیث «انّا معاشر الانبیاء لا نُوَرِّث»؛ با تأکید بر استدلال های فاطمه زهرا علیها السلام در خطبه فدکیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: کاووس روحی برندق

منبع: قرآن شناخت سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: ارث خطبه فدکیه آیات ارث حدیث «انا معاشر الانبیاء لا نُوَرِّث» زهرا (س)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۷۱ تعداد دانلود : ۹۰۴

آیات ارث بخشی از آیات قرآنی است که از اهمیت دوچندان در میان آیات الاحکام برخوردار است و مباحث پردامنة تفسیری و فقهی دربارة آن گواه بر این مطلب است. یکی از مباحث تفسیری مربوط به آیات ارث، تخصیص یا عدم تخصیص آیات ارث به غیر انبیای الهی علیهم السلام در ارث گذاری است. عموم مفسران اهل تسنن با استناد به سخن ابوبکر به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که: «انّا معاشرَ الانبیاء لا نُوَرِّث، ما ترکناهُ صدقهٌ» معتقدند که این حدیث، مُخَصِّص آیات ارث است. پژوهش حاضر از راه تحلیل مفاد آیات ارث با تأکید بر استدلال های فاطمة زهرا علیها السلام در خطبة فدکیه، ادعای مزبور را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که مفاد حدیث مورد بحث، صراحتاً با آیات قرآن مخالفت دارد و ادعای تخصیص آیات ارث به حدیث مزبور مردود است؛ لذا این حدیث، جعلی است و دفاع های گوناگون از نظریة تخصیص آیات ارث به حدیث یادشده، ناکام اند.

۶۴.

تقصى المعانی الضمنیة لتآلف الصوامت فی المفردات القرآنیة حسب رؤیة الکشاف للزمخشری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سمیه طهماسبی عمران غلامعباس رضایی هفتادر

منبع: اضاءات نقدیه سال ششم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: القرآن الأصوات الکشاف الزمخشری المعانی الضمنیة تآلف الصوامت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۹۱

المعنى الضمنی أو المعنى العاطفی هو الذی یکمن فی اللفظة ویؤثر فی نفس المتلقی ویستنبطه بأحاسیسه الفردیة؛ وعلی هذا الأساس یهدف المقال الذی بین یدی القراء إلى الترکیز على الموسیقى الخارجیة لعدة مفردات قرآنیة وما تنتج عنها المعانی الضمنیة عبر تآلف الصوامت ووقعه الصوتی الخاص على النفس، وذلک بالاعتماد على تفسیر الکشاف للزمخشری، بحیث هذا التآلف الصوتی على أساس صفاته الإیقاعیة یصوّر المعنى الذی یحمله ویؤثر على تولید الأحاسیس والعواطف الباطنیة وهی تقود المتلقی نحو المعنى الضمنی الذی أشاره الزمخشری فی الکشاف. تتبع هذه الدراسة المنهج التوصیفی – التحلیلی وتوصف کیفیة التناسب والتناسق بین تآلف الصوامت والمعانی الضمنیة فیها محللة هذه المعانی مستندة إلى تفسیر ""الکشاف"" للزمخشری، کما تکشف عن تأثیر الصفات الإیقاعیة للصوامت فی دلالة معان ضمنیة متلائمة معها وتعرض إیحاءات الزمخشری بالمعانی الضمنیة وتثبت نظرته الأدبیة والبلاغیة حول المعانی المتناسبة مع تآلف الصوامت.

۶۵.

تناسب ساختار با محتوا با توجه به دو نظریة «نظم» و «آشنایی زدایی» (به محوریت سورة مبارکة «لیل»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن مقیاسی مطهره فرجی

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ساختار محتوا نظریة نظم سورة لیل نظریة آشنایی زدایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۴۴ تعداد دانلود : ۶۳۶

پیوند و ارتباط دو سویة ساختار با محتوا در تمامی آثار ارزشمند ادبی، امری انکارناپذیر است. توجه و کنکاش در این مسئله و نیز اثبات چنین ارتباط دوسویه ای، از اهداف مهم مکتب عبدالقاهر جرجانی است که در نقد جدید نیز فرمالیست های روسی آن را مطرح کردند و تأکید بسیار بر آن دارند. قرآن کریم به منزله نقطة اوج و نیز سرآمد آثار ادبی، از این ویژگی بهره تمام و کمال برده است ازاین رو، تأمل و ژرف نگری ویژه ای می طلبد. در این نوشتار با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی کوشش شده است، بخش اندکی از زیبایی های ساختاری قرآن را با محوریت دو نظریة «نظم» و «آشنایی زدایی» بررسی شود و تأثیر سازوکارهای زبانی و جنبه های ساختاری بر مضمون و محتوا نشان داده شود. با نظر به هدف مذکور، ابتدا به بررسی نظریة نظم و همانندی های موجود میان این نظریه با اصل برجسته سازی فرمالیست ها می پردازد، سپس تلاش می کند با توجه به دو نظریة فوق، ساختارهای زبانی سورة مبارکة «لیل» و ارتباط آنها با محتوای این سوره را تحلیل و بررسی کند. سورة مبارکة لیل ساختارهای زبانی و موسیقایی هدفمند، منظم و منسجمی دارد. ساختار منظم نحوی و استفاده گسترده از تکنیک تکرار و نیز برجسته سازی به صورت توازن آوایی، واژگانی و نحوی در این سوره کاملاً مشهود است.

۶۶.

سیرة فردی و اجتماعی امام رضا(ع) با تطبیق بر آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن مجیدی امیر عزیزی راضیه رزم آرا

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: قرآن سیره اجتماعی امام رضا (ع) سیره شناسی سیره فردی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۹۱۰ تعداد دانلود : ۱۷۴۹

امام رضا (ع)یک شخصیت کامل انسانی است که تمام رفتارها و گفتارهای ایشان منطبق با آیات قرآنیاست و به همراه پیامبر و ائمه (ع)بهترین الگو برای ساخت زندگی اسلامی است. سیره شناسی به معنای سبک شناسی و رفتارشناسی است و در واقع، شناخت اصول، معیارها و روش هایی است که یک فرد در رفتار و کردار خود دارد. این نوشتار در پی تطبیق سیرة فردی زندگی امام رضا (ع)از قبیل خوش خلقی، عذرپذیری، ساده زیستی، کناره گیری از دنیا، حفظ زبان و نیز سیرة اجتماعی ایشان، از قبیل ارزش نهادن بر نفس انسان، خانواده، صلة رحم، انفاق و بخشش، ارتباط و تعاون با محرومان جامعه، خوش رفتاری با کارگران، جود و سخاوت، گذشت و بردباری، پرهیز از اسراف، مشورت، عمران و آبادانی با آیات قرآناست. هدف اصلی از این تحقیق، «سیرة فردی و اجتماعی امام رضا (ع)با تطبیق بر آیات قرآن» و اهداف فرعی «بررسی فضائل و ویژگی های اخلاقی امام رضا (ع)» و «شناخت رابطة بین ویژگی های اخلاقی امام رضا (ع)با آیات قرآن» است. پرسش اصلی این پژوهش که با روش کتابخانه ای درصدد پاسخگویی به آن است، اینکه کدام فضائل اخلاقی امام رضا (ع)متأثر از آیات قرآناست و سیرة فردی و اجتماعی امام رضا (ع)که برخاسته از قرآناست، چگونه در جامعة امروزی می تواند تأثیر داشته باشد؟ در نتیجه، الگوی رفتاری و اخلاقی امام رضا (ع)، در کنار ائمه (ع)، قرآننیز بوده است و می توان بسیاری از ویژگی های فردی و اجتماعی ایشان را در قرآنپیدا کرد.

۶۷.

جلوه هایی از اقتصاد زبانی در قرآن کریم«بررسی موردی جزء 26 30»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: روح الله صیادی نژاد صدیقه جعفرنژاد

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: قرآن زبان شناسی اشتقاق جزء 26- 30 اقتصاد زبانی کم کوشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۶۳ تعداد دانلود : ۶۵۳

اقتصاد زبانی گفتاری است که در همه زبان های دنیا وجود دارد و به این معناست که کمترین فعالیت عضلانی و ذهنی برای ارائه معانی و مفاهیم مدّ نظر ارائه گردد و به دیگر بیان همان اصلی است که از آن به نام «اصل کم کوشی» یاد می شود. زبان عربی نیزیکی از زبان هاییاست که اقتصاد، ویژگی بارز آن است. قرآن کریم نمونه والای گزیده گویی و ایجاز است و اصل کم کوشی در آن موج می زند. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی جلوه های اقتصاد زبانی در پنج جزء آخر قرآن را بررسی کند. دستاورد پژوهش بیان گر آن است که قرآن برایحفظ و جایگیری سریع در اذهان و برای ارتباط برقرار کردن و انتقال رسالت، به اصل کم کوشی در تمامی سطوح و لایه های زبانی توجه ویژه کرده است. در قرآن حتی در به کارگیری آواها، اصل استفاده بهینه فروگذاری نشده و از قدرت فاکتورگیری واژگان نهایت بهره برداری شده است تا برون دهانرژی، چه ذهنی و چه فیزیکی به حداقل رسانده شود.

۶۸.

عناصر انسجام متنی در سوره نوح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یونس ولی یی سید محمود میرزایی الحسینی محمد فرهادی

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: انسجام واژگانی انسجام متنی انسجام دستوری سوره نوح انسجام پیوندی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۸ تعداد دانلود : ۹۵۲

یکی از مباحث زبان شناسی نقش گرا، نظریه انسجام متنی است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می سازد و سبب انسجام و هماهنگی آن می شود، بررسی می کند. الگوی این نظریه را هلیدی و حسن (1976) ارائه دادند. آن ها عوامل انسجام متنی را به سه دسته تقسیم کردند: عامل واژگانی، عامل دستوری، عامل پیوندی. هر یک از این عوامل خود به چند قسمت تقسیم می شوند که وجود آن ها در یک متن، آن متن را منسجم و اجزاء تشکیل دهنده آن را با هم مرتبط می کند.در مقاله حاضر سعی بر این شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی عوامل انسجام متنی در سوره نوح بررسی شود. ابزارهای آفریننده انسجام متنی در سوره نوح به سه دسته تقسیم می شوند: اول، عامل واژگانی که در این سوره شامل تکرار و باهم آیی است، که هر یک از این دو خود چندین زیر مجموعه را در بر می گیرند. دوم، عامل دستوری، این عامل به سه صورت ارجاع، جایگزینی و حذف در انسجام متنی سوره مؤثر شده است. سوم، عامل پیوندی که در دو نوع ارتباط اضافی و ارتباط زمانی در سوره یافت می شود. در بین این عوامل به ترتیب عامل واژگانی سپس عامل دستوری و در پایان عامل پیوندی از بیشترین بسامد در سوره برخوردار هستند و بیشترین تأثیر را در منسجم ساختن سوره نوح بر عهده دارند.

۶۹.

اجل معلّق و اجل مسمّی از منظر آیات و تجلّی آن در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین بیات

منبع: سراج منیر سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: علم الهی قضای مشروط قضای محتوم قدر بداء اجل معلق اجل مسمی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۵۵۸ تعداد دانلود : ۱۱۶۸

موضوع اجل معلّق (قضای مشروط) و اجل مسمّی (قضای محتوم) در ارتباط با زمان مردن آدمیان، از دیرزمان مورد بحث مفسّران اسلامی بوده است. بعضی از آیات قرآن کریم، در اجل معلّق ظهور دارند؛ مثل آیة Pأَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطیعُونِ * یغْفِرْ لَکمْ مِنْ ذُنُوبِکمْ وَ یؤَخِّرْکمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی..: اینکه خدا را عبادت نمایید و تقوا پیشه کنید و از دعوت من اطاعت نمایید تا خداوند گناهانتان را بیامرزد و مرگتان را تا وقتِ نامیده شده (در علم خدا) به تأخیر اندازدO (نوح/ 3 4). لیکن برخی دیگر از آیات در اجل مسمّی ظهور دارند؛ مثل آیة Pنَحْنُ قَدَّرْنا بَینَکمُ الْمَوْتَ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقینَ: ما زمان مرگ را میان شما تعیین کرده ایم و هیچ کس آن را تغییر نتواند دادO (الواقعه/60). نویسندة این مقاله، نخست با استناد به آیات و روایات، اجل معلّق و مسمّی را به اثبات رسانیده، سپس با استناد به مراتب علم خداوندی، به این نتیجه رسیده که دو گونه بودن اجل آدمی با یکدیگر منافات ندارند؛ چراکه بازگشت اجل معلّق به اجل مسمّی می باشد.

۷۰.

تمایز روح و نفس در قرآن کریم و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی قجاوند محسن جاج کاظمیان

منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: نفس روح حدیث قرآن کریم تمایز روح و نفس

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۸۰۵ تعداد دانلود : ۳۰۴۵

تمایز روح و نفس در قرآن و روایات به ندرت مورد توجه اذهان قرار گرفته است؛ و عمدتاً به عنوان دو کلمه مترادف در مصداق حقیقت انسان نگریسته می شود. لذا نوشتار حاضر، مقوله نفس و روح را در سه حیطة لغت، قرآن و روایات مورد تحقیق و بررسی قرار داده است و در هر بخش با استقصای نمونه های آن دو، کاربرد و مصادیقشان را معین ساخته. در این مقال با استناد به وجوه و دلایل قرآنی و روایی و نیز بیانات لغویان و علمای تفسیر و در پرتو استقصاء انجام شده تمایز بین آنها مطرح می شود. حاصل آنکه اکثر مفسران، متکلمان و محدثان براساس مبانی نصوص دینی، به تمایز هرچه بیشتر میان نفس و روح اصرار می ورزند؛ لیکن در تفکر فلسفی صرفاً به کاربرد مصداقی نفس و روح به عنوان حقیقت انسانی عنایت شده؛ لذا آن دو را مترادف می گیرند. اگر جه مفسران و متکلمان در مواجهه با آیات و روایات مربوط به روح، صرفاً به بیان مصادیق آن همت گماشته اند. و این تفسیر نیز به طور پراکنده و با تشتّت آراء انجام گرفته است، لیکن همچنان می توان این تمایز را در فرهنگ قرآنی و روایی مشاهده نمود. یکی از عوامل عدم توجه به این تفاوت، پراکندگی در آراء این گروه، قناعت نمودن به بیان اقوال صحابی و تابعین است و به ندرت به تحلیل و استدلال اقدام نموده اند.

۷۱.

تجلی آیات در سیره امام جواد (ع)

نویسنده: مهناز رحیم پور

منبع: بینات سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه قرآن و امام جواد (ع)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۸ تعداد دانلود : ۴۶۸

۷۲.

شخصیت قرآنی امام جواد (ع)

نویسنده: معصومه السادات حسینی میرصفی

منبع: بینات سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه قرآن و امام جواد (ع)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۴۳ تعداد دانلود : ۵۹۸

۷۳.

مفهوم شناسی «تورات» و «انجیل» در کاربردهای قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی انصاری پور رامین باباگل زاده

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۷

کلیدواژه‌ها: قرآن تورات انجیل آیات تحریف آیات تصدیق

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۲۴۱ تعداد دانلود : ۷۰۶

قرآن کریم علاوه بر آنکه یهودیان و مسیحیان را «اهل کتاب» معرفی می کند، هجده بار از واژه «تورات» و دوازده بار از واژه «انجیل» برای مجموعه معارف الهی اعطا شده به حضرت موسی × و حضرت عیسی × استفاده می کند. از طرفی، قرآن در ضمن آیات تصدیق، که گاه خطاب به یهودیان و مسیحیان هستند، به حسب ظاهر، متن مقدس آنان را تأیید می کند. حال این سؤال رخ می نماید که آیا کاربردهای «تورات» و «انجیل» در قرآن را می توان ناظر به متن موجود در زمان نزول آیات دانست یا نه؟ در پاسخ این سؤال دو فرض قابل تصور است. بنا بر فرض نخست، چگونه می توان این دو نام را با وجود ناهمخوانی های محتوایی بین قرآن و متون مقدس یهودی مسیحی به جا مانده از آن زمان، ناظر به این متون دانست؟ و در صورت پذیرش فرض دوم، چگونه می توان آیاتی را که به تصدیق متون موجود در دست یهودیان و مسیحیان معاصر نزول قرآن اشاره دارند، توجیه و تبیین کرد؟ این نوشتار، با اشاره به نوعی دلالت خاص برای کاربردهای واژه های «تورات» و «انجیل» به پرسش مزبور پاسخ می دهد.

۷۴.

تحلیل صورت گرای سوره مبارکه معارج (معناشناسی نحوی و صرفی-تحلیل واژگانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمید احمدیان نصرالله شاملی حسن علی یاری ساجد زارع

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: مضمون فرم تحلیل صورت گرا سوره معارج

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۴۰

صورت گرایی یا فرمالیسم (Formalism) یکی از جدیدترین مکاتب نقد ادبی است که در قرن بیستم ظهور کرد. پیروان این مکتب نوخاسته بر این باورند که زیبایی یک اثر هنری در درجه نخست به فرم و اجزای سازنده آن وابسته است. در مکتب صورت گرایی فرم سخن به خودیِ خود- و نه همچون وسیله ای برای رساندن مضمون- بررسی می شود؛ زیرا صورت گرایان معتقدند که محتوا از چیزی جز کیفیت ساختار جملات و چیدمان واژگان زاده نمی شود. در این پژوهش با تکیه بر مبانی مکتب صورت گرایی و با رویکردی تحلیلی، آیات سوره مبارکه معارج بررسی شد. ساختار و فرم آیات در این جستار از دو منظر نحوی-صرفی و تناسب واژگانی تحلیل شده است. هدف از انجام این پژوهش تبیین میزان انسجام و هماهنگی فرم آیات و نقش آن در رساندن مضمون و تأثیرگذاری بر مخاطب است. در ارزیابی نتایج و برایند کلی پژوهش، نویسندگان به این نتیجه رسیدند که ساختار نحوی و صرفی آیات و کیفیت به کارگیری و چینش واژگان و عبارت ها در سوره معارج به نحو اعجاب برانگیزی با مضمون کلی سوره، تناسب و هم خوانی دارد.

۷۵.

تفسیر سوره یاسین (جلسه نهم)

سخنران: سید مرتضی شبستری تهیه، تدوین و تنظیم کننده: سید مهدی شبستری

منبع: بینات سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ و ۲ (پیاپی ۸۹ و ۹۰)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر

تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۴۲۶

۷۶.

تعامل مفسران با روایات تفسیری پیامبر (ص)

نویسنده: علی حسین احتشامی

منبع: بینات سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ و ۲ (پیاپی ۸۹ و ۹۰)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۴۹۸

۷۷.

بررسی تطبیقی مسأله قضا و قدر و رابطه آن با جبر و اختیار در تفسیر کبیر و المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جواد پاک محمدتقی رفعت نژاد رحمت الله عبدالله زاده آرانی

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: جبر و اختیار تفسیر المیزان تفسیر کبیر آیات قضا و قدر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۷ تعداد دانلود : ۹۴۰

وجود آیات متعدد پیرامون مسأله قضا و قدر الهی و آزادی و اختیار انسان باعث رواج گفتگوها در میان متکلمان، حکما و مفسران اسلامی و ارائه عقاید و آرائ متفاوتی شده است. این امر در تفاسیر کلامی از نمود بیشتری برخوردار است. در این میان فخررازی و علامه طباطبایی به عنوان نمایندگان دو مکتب تفسیری اشاعره و امامیه برداشت های متفاوتی در این باره داشته اند؛ فخررازی با تکیه بر مبانی کلامی اشعری صدور تمامی افعال انسان در زندگی فردی و اجتماعی و وقوع همه حوادث عالم را به دلیل تعلق قضا و قدر الهی امری حتمی و ضروری و تخلف از آن را محال دانسته و طباطبایی با استدلال به آیات و روایات و دلایل عقلی هیچ گونه ملازمه ای میان این دو قائل نیست. افزون بر این، اعتقاد یا عدم اعتقاد به مسائلی چون نقش آیات قرآن در تفسیر یکدیگر، نقش سیاق آیات در فهم صحیح، برخورداری قرآن از زبان خاص، حجیت سخنان اهل بیت در تفسیر، حجیت عقل در تفسیر و حسن و قبح عقلی، بخشی از دلایلی است که موجب برداشت های متفاوت فخررازی و طباطبایی از آیات مرتبط با مسأله مذکور شده است.

۷۸.

بررسی نظم در سوره های قرآن: کوششی در جهت کشف نظم در سوره یاسین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد زارع زردینی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: نظم قرآن سوره محور چینشی نظم در بی نظمی سطوح نظم قرآن رکوعات سوره یاسین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر

تعداد بازدید : ۴۶۴۲ تعداد دانلود : ۶۷۸

نظم (سازمان دهی/ترتیب/چینش) آیات در قرآن کریم با رویکردها، مدل ها و روش های گوناگون بررسی شده است. در این بررسی ها نظم، بیشتر به چینش الفاظ در یک آیه توجه دارد و برای پاسخ به این پرسش است که چرا این چینش واژگان در آیه، بهترین چینش است و طبیعتی اعجازگون دارد. هم چنین گاه به چرایی چینش یک آیه پس از آیه ای دیگر، پرداخته شده است. نوشتار حاضر الگویی نوین را به منظور تحول مطالعه نظم قرآن پیشنهاد می کند. این الگو مستلزم تحول در سه ضلع مطالعه نظم در قرآن است. ابتدا به تحول در «سطح مطالعه نظم» پرداخته و بر این باور است که باید سطح مطالعه نظم در قرآن را از «محوریت آیات» به «محوریت سوره ها» ارتقا داد. در گام بعد به تحول در مطالعه «نوع مطالعه نظم» پرداخته و کوشش نموده تا مدلی از «نظم پیچیده» را به جای یک نوع «نظم ساده» پیشنهاد نماید؛ و سومین تحول در «روش مطالعه نظم» است و در آن واحدهای لفظی و محتوایی را که پیش از این برمبنای «واژگان و آیه» بوده را به سطح «پاره متن» ارتقا دهد. در این راستا، به جهت تبیین کارآمدی الگوی پیشنهادی در مطالعه نظم در قرآن، نظم در سوره یاسین با این الگو نمایانده شده است.

۷۹.

گفتگوی خداوند با جهنّم؛ واقعیت یا تمثیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید ابوالقاسم حسینی زیدی حسن نقی زاده سید مرتضی حسینی شاهرودی

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: زبان نمادین جهنم گفتگو زبان حال زبان تمثیلی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۴۷ تعداد دانلود : ۸۸۷

طبق گزارش قرآن کریم، بعد از صدور محکومیت مجرمان در قیامت، از جهنّم پرسیده می شود که آیا باز هم برای سکونت کفار و بیگانگان مکانی باقی است؟ دوزخ پاسخ می دهد: آیا مجرمی باقی مانده است؟ در این باره سه تفسیر ارائه شده است: برخی از مفسران این آیه شریفه را نوعی تمثیل و بیان زبان حال دانسته اند که خداوند به لسان تکوین از جهنم می پرسد و دوزخ هم به زبان حال پاسخ می گوید. جمع دیگری بر این باورند که آخرت سرای حیات و زندگی واقعی است و جهنم هم از حیات و شعوری برخوردار بوده و سخن از پاسخ است. در کنار این دیدگاه ها، اندکی از مفسران در این باره به حذف مضاف قائل اند و می گویند: خطاب خداوند به موکّلان جهنم است و خداوند می خواهد که از آنان اقرار بگیرد. این نوشتار پس از بیان مستندات و دلایل هر یک از این دیدگاه ها و بررسی آن ها، به این نتیجه دست یافته است که باید دیدگاه دوم را ترجیح داد و به کارکردهای نظریه اوّل هم پایبند بود زیرا آیه با ایراد این پرسش و پاسخ می خواهد به این امر اشاره کند که قهر و عذاب خداوند از اینکه همه مجرمان را احاطه کند، قاصر نیست و با حقیقی دانستن مفاد آیه هم می شود آنچه را که مدعیان تمثیلی بودن آیه در پی آن هستند، تأمین شود. از این رو تا زمانی که دلیلی متقن و قابل قبول برای روی گرداندن و انصراف از ظاهر آیه به دست نیاید، نباید از آن رویگردان بود.

۸۰.

تفسیر تطبیقی و تحلیلی آیه امامت در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نسرین کردنژاد زهره شریعت ناصری محمدهادی مفتح

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیقی آیه ۱۲۴ بقره آیه امامت ظالمین

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۶ تعداد دانلود : ۸۸۰

از آیات مورد استناد شیعه در اثبات عصمت امام و تنصیصی بودن مقام امامت، آیه ۱۲۴ بقره است. استناد به ادله لفظی همچون اطلاق فراز «لاینال عهدی الظالمین»، تناسب این فراز از آیه، به عنوان پاسخ خدا، با درخواست ابراهیم(ع) و نیز ادله عقلی از جمله دلایلی است که مفسران شیعه بر مدعای خود اقامه نموده اند. در مقابل، مفسران اهل سنت با حمل لفظ «اماماً» به «نبیاً»، تنصیصی بودن مقام نبوت و عصمت نبی را برداشت کرده اند. از بررسی در تفاسیر اهل سنت به دست می آید که اغلب مفسران اهل سنت به منظور اثبات اعتقاد خود؛ مبنی بر به حق بودن خلافت شیخین و رد دیدگاه مفسران شیعه، به تأویل آیه دست زده اند. نادرستی این تأویل با ادله محکمی که مفسران شیعه بیان داشته اند، اثبات شده است.

درخت حوزه‌های تخصصی