آقاى ملکیان به دو نوع عقلانیت نظرى و عملى اشاره مىکنند و مىگویند عقلانیت نظرى در زمینه اتخاذ راى و نظر دخالت دارد و عقلانیت عملى به مقام عمل و تصمیمگیرى ارتباط پیدا مىکند . ایشان عقلانیت نظرى را شش قسم، و عقلانیت عملى را سه قسم مىداند .
مدرنیته یک مفهوم عام است؛ مىتوانیم اسلام را نیز یک دین مدرن و معتزله را به عنوان نخستین جنبش مدرنیست معرفى کنیم. آنچه امروزه تحت عنوان «بنیادگرایى» مطرح مىشود، چیزى فراتر از جنبش ارتجاعى علیه فساد اقتصادى، سیاسى و اجتماعى در جوامع مسلمان نیست. پیام اسلام، در جهان کنونى، هنگامى فهم مىشود که نماد بیرونى قرآن، متناسب با ارزشهاى معاصر، جلوه جدیدى به خود بگیرد.
خانم حجازى، که در حال تدوین شش جلد کتاب درباره تاریخ زنان ایران است، از تصویر تاریخى زن ایرانى و نیز مؤلفههاى زن مطلوب براى مرد ایرانى سخن گفته است . وى به موقعیت اساطیرى زن و نیز جنس و سنخ مشکلات و مسائل امروز زنان پرداخته است .
مفهوم «جامعه مدنی» با آنچه امروز در جامعه ما وجود دارد، فاصلهای بنیادی دارد. برای اجرای اصلاحات باید با برنامهریزیهای بلندمدت به تغییر زیرساختهای معرفتی و روانشناختی جامعه پرداخت. در این میان، وظیفه اساسی دولت، اجرای برنامههای کلان آموزشی و تربیتی، اقتصادی و قانونی در جهت تغییر زیرساختها و دیگر پایبندی به رفتار مدنی است که برای لایههای میانی و پائینی قدرت و تودههای مردم نقش الگویی خواهد داشت.
اسلام براى تشکیل دولت نیامده است و دولت اسلامى از لوازم تمدنىِ اسلام، در بستر تاریخ، است. اسلامگرایان حق دارند براى تحقق دولت مورد نظر خود مبارزه کنند و، به این معنا، دولتى که پس از موفقیت آنها ایجاد مىشود، دولتى اسلامى است. آنچه مىتواند بین اسلامگرایان و سایر احزاب و گروههاى سیاسى، در مبارزه علیه استبداد و بوروکراسى حاکم بر دنیاى عرب، ائتلاف ایجاد کند، پذیرش دموکراسى و پرداختن هزینههاى آن است.