سعیده امینی

پژوهش حاضر وضعیت کنش های دگردوستانة شهروندان تهرانی را در دو مقطع به تصویر می کشد و روند تغییرات عوامل اثرگذار بر این امر اخلاقی را نشان می دهد. به منظور تحقق این هدف تلاش شد با اتکا به رویکردهای فلسفی، جامعه شناختی، روان شناختی و زیستی چارچوب مفهومی مناسبی تدوین شود و با استفاده از روش پیمایش در سال های 1384 و 1394 به پرسش ها و فرضیات پاسخ داده شود. شیوة نمونه گیری خوشه ای چندمرحله و حجم نمونه به ترتیب 419 و 400 نفر بوده است. نتایج نشان داد در هر دو پیمایش از میان متغیرهای اثرگذار- سرمایة اجتماعی، سرمایة فرهنگی، سرمایة اقتصادی، نگرش دگردوستانه و نوع دینداری- بیشترین تغییرات کنش دگردوستانه را سرمایة اجتماعی تبیین می کند. همچنین، در هر دو پیمایش رابطة نگرش دگردوستانه و کنش دگردوستانه معنادار بوده و رابطة نوع دینداری با کنش دگردوستانه در پیمایش سال 1384 معنادار بوده و در پیمایش سال 1394 معنادار نبوده است.

در هم تنیدگی امر سیاسی و اجتماعی، نیروهای اجتماعی را به عرصه سیاست پیوند می دهد. زنان از مهم ترین نیروهای اجتماعی اند، در ایران پس از انقلاب اسلامی، دولت های مختلف تلاش هایی در حوزه های مختلف اجتماعی- فرهنگی در رابطه با زنان صورت داده اند. مقاله حاضر در صدد است تا به بررسی وضعیت اجتماعی زنان در عرصه مدیریت مناصب دولتی، اشتغال و بیکاری، آموزش و تحصیلات و سرپرستی خانوار از دولت های پنجم تا یازدهم جمهوری اسلامی ایران بپردازد. برای نیل به این هدف از روش تحلیل ثانویه استفاده شده و نتایج ذیل حاصل گردیده است؛ حضور زنان در عرصه مدیریت مناصب دولتی طی دو دهه روند صعودی داشته اما این رشد در سطوح پایه و میانی مدیریت بوده است. از نظر اشتغال وضعیت زنان در دهه هفتاد نسبتاً بهتر از دهه هشتاد بوده و روند بیکاری برای زنان از دهه 80 سیر صعودی داشته است. از سوی دیگر روند اشتغال و تحصیلات زنان هماهنگ با یکدیگر پیش نرفته است. تحصیلات و اشتغال زنان در دوره دوم آقای خاتمی و دوره اول آقای احمدی نژاد از وضعیت بهتری نسبت به دوره های قبل و بعد برخوردار بوده است و پیش از این دوره زمانی اشتغال بر تحصیلات پیشی گرفته و از دوره دوم آقای احمدی نژاد تا دولت آقای روحانی این روند معکوس شده و تحصیلات از اشتغال سبقت گرفته است. در عرصه سرپرستی خانوار، درصد زنان سرپرست خانوار از 7.5 درصد در دولت اول آقای هاشمی رفسنجانی به 12.9 درصد در دولت آقای روحانی رسیده است و طی این دوره زمانی هویت زنان سرپرست خانوار دستخوش تحول شده است بطوری که طی یک دهه اخیر عمده زنان سر پرست خانوار را زنان خودسرپرست و بی همسر در اثر طلاق تشکیل داده اند.

مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که الگوی رأی دهی مشارکت انتخاباتی ایران در قالب گرایش سیاسی (اصلاح طلبی و اصول گرایی) چگونه است و چه استان هایی گرایش به اصلاح طلبی و کدام یک تمایل به اصول گرایی دارند. در این مقاله از روش تحلیل ثانویه استفاده شده و مطالعه ای اکتشافی پیرامون آمارهای مشارکت انتخاباتی بر پایه مشارکت بین دوره ای و درون دوره ای از دوره هفتم تا یازدهم ریاست جمهوری صورت گرفته تا در پرتو آن چیستی واقعیت سیاسی جامعه ایران از منظر مشارکت انتخاباتی مشخص گردد. یافته های حاصل از کندوکاو های آماری آرا نشان می دهد: در مجموع از بین استان های کشور، استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، ایلام، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، گلستان، فارس، یزد، بوشهر و هرمزگان استان های اصلاح طلب و استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، زنجان، سمنان، قم، قزوین، کهگیلویه و بویر احمد، مرکزی، همدان و خراسان استان های اصول گرا هستند و تهران، گیلان و کرمان دارای تمایل بیشتر به اصلاح طلبی و لرستان، خوزستان و مازندران متمایل به اصول گرایی هستند

حس تعلق مکان از مهم ترین عوامل اثرگذار بر رابطه فرد با محیط است. این حس دربرگیرنده عوامل گوناگونی است که کیفیت زندگی فرد در مکان را متأثر می سازد. وجود حس تعلق و یا عدم وجود آن بر رفتارهای افراد در جامعه تأثیر می گذارد. این پژوهش باهدف بررسی و مقایسه عوامل مؤثر بر حس تعلق مکان در میان ساکنین شهر جدید پرند (اسکان رسمی) و نسیم شهر (اسکان غیررسمی) انجام گرفته است. برای نیل به این هدف تلاش شد تا با اتکا به دیدگاه های نظری موجود چارچوب نظری مناسبی تدوین و در پرتو آن فرضیاتی تنظیم گردد. با استفاده از روش پیمایش و آمار توصیفی و استنباطی داده های لازم فراهم و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 392 نفر و نمونه گیری چندمرحله ای بکار گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد که حس تعلق مکانی در اسکان غیررسمی (نسیم شهر) بیش از اسکان رسمی (پرند) است. همچنین سرمایه اجتماعی ساکنان نسیم شهر بیش از ساکنان پرند و سرمایه فرهنگی ساکنین پرند بیش از ساکنین نسیم شهر است. نتایج تحلیل رگرسیون نیز بیانگر این است که حس تعلق مکانی در شهر جدید پرند به ترتیب از سرمایه اجتماعی، نگرش به ویژگی های فضایی- کالبدی، سرمایه فرهنگی و حس تعلق مکانی و در نسیم شهر به ترتیب از سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی و نگرش به ویژگی های فضایی - کالبدی تأثیر می پذیرد. درمجموع مطابق نتایج حاصله، سرمایه اجتماعی مهم ترین عامل اثرگذار بر حس تعلق مکان در دو شهر پرند و نسیم شهر است.

هدف مقالیه حاضر بررسی رابطیه احساس آنومی و امکان کنش ارتباطی است. برای نیل به این هدف در گام اول با تأکید بر رویکردهای جامعه شناختی و روان شناسی اجتماعی آنومی و نظرییه کنش ارتباطی هابرماس تلاش شد تا چارچوب مفهومی تنظیم شود. در گام دوم از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شد. روش نمونه گیری در مقالیه حاضر خوشه ای چند مرحله ای و حجم نمونه بر پاییه فرمول کوکران 400 نفر از شهروندان بالای 18 سال شهر مشهد است. ضرایب همبستگی بین متغیرهای تحقیق معنادار بود و فرضیات پژوهش تأیید شدند، به این ترتیب هر سه بعد احساس آنومی یعنی بی معنایی، بی قدرتی و بت وارگی پول با امکان کنش ارتباطی رابطیه معناداری داشتند. یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد از میان ابعاد متغیر مستقل (بی معنایی و بی اعتمادی، بی قدرتی و بت وارگی پول) بت وارگی پول، در تعیین کنش ارتباطی سهم به سزایی دارد و دو بعد بی معنایی و بی اعتمادی به واسطیه بت وارگی، نقش تعیین کننده ای در کنش ارتباطی دارند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مدیریت والدین بر بهبود نشانگان اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی کودکان انجام شد. براساس یک طرح شبه تجربی، 56 کودک (42 پسر، 14دختر) 5 تا 13 ساله از کلینیک های فوق تخصصی روان پزشکی کودک و نوجوان در شهر تبریز انتخاب شدند و به روش جایگزینی تصادفی پس از همتاسازی از لحاظ جنس، سن و میزان تحصیلات مادر، در دو گروه آزمایشی و کنترل جای گرفتند. در حالی که هر دو گروه تحت درمان قرص ریتالین قرار داشتند، گروه آزمایشی (مادران کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی) طی هفت جلسه به مدت یک ماه و سه هفته در بیمارستان روان پزشکی رازی تبریز تحت آموزش مدیریت والدین (بارکلی، 1981) قرار گرفتند اما گروه کنترل این آموزش را دریافت نکردند. نتایج حاصل از روش تحلیل کوواریانس یک طرفه نشان دادند اثر آموزش مدیریت والدین بر نشانگان اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی معنا دار بود. به عبارت دیگر، این برنامه آموزشی باعث کاهش قابل توجه نشانه های اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی در گروه آزمایش شد، در حالی که در گروه کنترل بهبودی مشاهده نشد. افزون بر این، تفاوت دو گروه دختر و پسر معنادار بود به طوری که تأثیر آموزش مدیریت والدین در دختران بیش از پسران بود و سطح بهبودی در آنان بالاتر بود.

هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز است که یکی از گفتمان های سیاسی مؤثر پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود. برای تحقق این هدف، لازم بود ویژگی های گفتمان مجمع روحانیون مبارز را مطالعه و نوع و میزان تحول این گفتمان را در دولت های جنگ، سازندگی و اصلاحات و دولت فعلی مشخص کنیم. برای این بررسی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه، به عنوان چهارچوب مفهومی، و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به عنوان روش تحقیق، بهره گرفتیم. داده های این تحلیل از بیانیه های مجمع روحانیون مبارز از سال 1367 تا 1388 و از مصاحبه عمیق با برخی عاملان این گفتمان و تحلیل اسنادی به دست آمد. یافته های تحقیق حاکی است گفتمان مجمع روحانیون مبارز در فاصله سال های 1367 تا 1388 متحول شده است. مفصل بندی این گفتمان در مرحله پیش از رحلت امام و در دولت موسوی به این شرح بود: اسلام (برداشت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد دولتی؛ اقتدار کاریزماتیک؛ صدور یک جانبه انقلاب؛ قوت ایدئولوژی انقلابی و ارزش های انقلابی؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تأکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. پس از رحلت امام و در دولت هاشمی مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و دموکراسی نخبه گرایانه؛ صدور انقلاب و رابطه یک جانبه با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تأکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. در دولت های خاتمی و احمدی نژاد مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و آزادی؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبه گرایانه؛ رابطه تعاملی با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های عام گرایانه؛ و تأکید بر سایر اقشار جامعه درکنار روحانیت دال های شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل داده اند.

موضوع مقاله حاضر تحلیل و تبیین تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز، به عنوان یکی از گفتمان های سیاسی موثر پس از انقلاب اسلامی است. در این چارچوب پس از مروری بر تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز در دولت های جنگ، سازندگی، اصلاحات و دولت اصولگرا عوامل ساختاری تحول این گفتمان بررسی گردیده است. برای تحلیل و تبیین از نظریه گفتمان لاکلاو و موفه به عنوان چارچوب مفهومی و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به عنوان روش تحقیق بهره گرفته شده است. تحول این گفتمان طی دو دهه از اسلام (قرائت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) به مردم (قرائت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام)، ارزش های آرمانی و انقلابی به ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه، عدالت به آزادی، اقتصاد دولتی به اقتصاد بازار بوده است. یافته های تحقیق در سطح نخست نشان داد که عوامل ساختاری نظیر فرایند تکوین این گفتمان در یک جامعه پساانقلابی بر تحول آن اثر گذاشته است؛ از مهمترین خصائص جامعه پساانقلابی انشعاب نیروها و تحول فضای ایدئولوژیکی جامعه است. در سطح دوم عوامل ساختاری به دو گروه عوامل سخت افزاری و نرم افزاری تقسیم شدند؛ عوامل سخت افزاری نظیر تحولات جمعیتی، گسترش شهرنشینی، افزایش سواد، تحولات اقتصادی – معیشتی و عوامل نرم افزاری نظیر گذار از اقتدار کاریزماتیک به اقتدار عقلانی - قانونی، تحولات روشنفکری، تحولات رسانه ای، چیرگی موج دموکراتیزاسیون در جهان و رواج آموزه های آزادی گرایانه بوده است.

پیامهای بازرگانی از جمله بخشهای مهم در رسانه ها - دیداری، شنیداری و مکتوب است که کارکردهای چندگانه ای را ایفا می کند؛ این پیامها از یک سو به معرفی محصولات و کالاهای مورد نیاز پرداخته و از سوی دیگر جنبه گسترش مصرف و مصرف گرایی را با خود به همراه دارد. تصویر و بازنمایی صورت گرفته در پیامهای بازرگانی از جمله موضوعات مورد توجه در مطالعات رسانه ای است و نحوه انعکاس طبقات اجتماعی و سبک زندگی در پیامهای بازرگانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق، پیامهای بازرگانی پخش شده قبل و میان پربیننده ترین برنامه ها و سریالهای تلویزیونی در شش ماه اول 1384، و نمونه گیری انجام شده احتمالی از نوع طبقه بندی با حجم نمونه 110 پیام بوده است.