حسن ستاری ساربانقلی

ماسوله یکی از محدود فضاهایی تاریخی و قابل سکونت در کشور ایران است که تداوم هنرهای ایرانی اسلامی در قرون متمادی در آن رایج بوده است. محله ریحانه بر ماسوله دارای گونه های متنوعی از بازشوهای مشبکی است که از الگوهای تزئینی محصورکننده ای ساخته شده اند. هدف پژوهش؛ شناخت انواع بازشوها و آرایه های تزئینی موجود در بازشوهای محله ریحانه بر ماسوله است. سؤال های تحقیق ازاین قرار است: 1- بازشوهای ابنیه تاریخی محله ریحانه بر ماسوله در چندین سطح دسته بندی می گردند؟ 2- چه الگوهای تزئینی در بازشوها بکارگرفته شده اند و میزان فراوانی الگوهای جدید به قدیمی در آرایه های تزئینی بازشوهای محله ریحانه بر چگونه است؟ روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی است. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است؛ آرایه های تزئینی بازشوهای محله ریحانه بر به سه روش؛ گره چینی، قواره بری و منبت کاری اجرا گردیده اند. بازشوهای محله ریحانه بر در شش سطح؛ بازشوهای تلفیقی، فاقد سربریه (روزن بالای پنجره)، بازشوهای کتیبه دار فاقد سربریه، سربریه های فاقد طرح حاشیه (تکی)، سربریه های کتیبه ای (تکی) و ارسی دسته بندی می گردند. درمجموع پانزده الگوی تزئینی در بازشوهای محله ریحانه بر بکارگرفته شده اند که از این میان، الگوهای گره شمسه هشت مربع و قواره بری بته و جقه بیشترین الگوهای تکرارشونده هستند. محله ریحانه بر دارای شش الگوی جدید و نه الگوی رایج (اصیل) در ماسوله است.

هنر گره چینی مجموعه ای از اشکال هندسی است که بانظم و ترتیب هماهنگ در کنار یکدیگر قرارگرفته اند. شهر تاریخی ماسوله ازجمله بافت های تاریخی در استان گیلان است که در ساخت بازشوهای آن از آرایه های تزئینی متعددی استفاده شده است. هدف از پژوهش؛ شناخت گونه های تزئینی بکار رفته در بازشوهای اسدمحله ماسوله است. روش تحقیق؛ به صورت های توصیفی- تحلیلی و برای شناسایی انواع گونه های تزئینی بکار رفته در بازشوها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. سؤالات پژوهش شرح ذیل است؛ بازشوهای ابنیه اسدمحله در چندین سطح دسته بندی می گردند؟ چه الگوهای گره چینی و قواره بری در بازشوهای ابنیه اسد محله ماسوله استفاده شده اند؟ نتایج تحقیق نشان دهنده آن است؛ آرایه های تزئینی بازشوهای ابنیه اسدمحله در سه سطح: پنجره های تلفیقی، بازشو سربریه های کتیبه ای و بازشوهای سربریه فاقد طرح حاشیه (تکی) دسته بندی می گردند. آرایه های تزئینی بازشوهای اسدمحله متشکل از پانزده الگوی گره چینی و قواره بری است. الگوهای گره چینی شمسه هشت مربع و قواره بری با طرح بته جقه دارای بیشترین تکرار در آرایه های بازشوهای اسدمحله را به خویش اختصاص داده اند. همچنین نتایج نشان دهنده آن است؛ سربریه های کتیبه ای و پنجره های تلفیقی دارای بیشترین الگوی گره چینی و قواره بری هستند و سربریه های فاقد طرح حاشیه (تکی) دارای کمترین الگوی گره چینی و قواره بری در بازشوهای ابنیه مسکونی اسدمحله ماسوله را به خویش اختصاص داده اند.

از دیرباز بازارها یکی از مهم ترین فضاهای عمومی در کالبد شهری بوده اند که توجه مخاطبان زیادی را به خود جلب نموده و همواره از پویایی بالایی برخوردار هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی شاخص های مولفه های ترجیحات حسی موثر بر حس مکان کاربران در بازار تاریخی تبریز صورت پذیرفته است تا زمینه ای برای تداوم حیات، ماندگاری و تقویت پیوند میان میراث معماری با کاربران آن باشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از جهت ماهیت به روش توصیفی-پیمایشی در بازار تاریخی شهر تبریز- ایران صورت پذیرفته است. ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و منابع مکتوب، مشاهدات عینی، برداشت های میدانی و پرسشنامه به تعداد 384 عدد بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل مؤلفه های اصلی هر یک از متغیرها از نرم افزار  spss 20و Amos 24 بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد 75 درصد از تغییرپذیری حس مکان براساس متغیرهای ترجیحات حسی قابل پیش بینی بوده و متغیرهای شنوایی که شامل صدای انسان، صدای موسیقی، صدای مکانیکی، بوی مصنوعی، بوی طبیعی و نیز لامسه که شامل عملکری و ابزاری، بینایی که شامل انسجام، پیچیدگی و رمزآلود کمتر از 05/0 بوده و معنی دار هستند. پژوهش حاضر به طراحان، مدیران و برنامه ریزان شهری در جهت حل مشکلات رابطه انسان و محیط از نقطه نظر روان شناختی محیط کمک کرده و منجر به ارتقای کیفیت محیطی و اجتماعی، تداوم و ماندگاری حیات اینگونه فضاها خواهد بود.

فضاهای شهری دارای عملکردها و کارکردهای متنوعی می باشند که در این بین یکی از مهمترین آنها کارکرد اجتماعی است. کارکرد اجتماعی فضا از مهمترین کارکردهای فضاهای شهری محسوب می گردد که امکان درگیری در تعاملات معنادار با اجتماع، شکل گیری حس مکان و فرصت جمع شدن و لذت تجربه با دیگران را در شهروندان ایجاد می نماید. بنابراین، با توجه به اهمیت کارکرد اجتماعی فضاهای شهری، هدف از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل مطلوبیت این کارکردها در منطقه 12 کلان شهر تهران می باشد. از این رو، روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از روش مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل شهروندان منطقه 12 تهران بوده که حجم نمونه بر مبنای فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شده است که نحوه ی دسترسی به آنها بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که میزان مطلوبیت کارکردهای اجتماعی فضاهای شهری در منطقه 12 کلان شهر تهران یعنی برقراری تعاملات اجتماعی، تعهد و تعلق اجتماعی (یکی شدن با فضا) و پاسخگویی اجتماعی بر اساس مدل ساختاری به ترتیب 62/0، 49/0 و 41/0 به دست آمده است. همچنین نتایج شاخص جزئی مقدار بحرانی و P در مدل ساختاری نشان می دهد که وضعیت متغیرهای برقراری تعاملات اجتماعی در منطقه 12 در سطح اطمینان 95 درصد و مقدار بحرانی 37/2 (یعنی بالاتر از 96/1) مطلوب، متغیرهای پاسخگویی اجتماعی با مقدار بحرانی 52/1 (یعنی کمتر از 96/1) نامطلوب و پاسخگویی اجتماعی با مقدار بحرانی 99/1 دارای مطلوبیت نسبی بوده است.

با نگاهی به معماری سنتی ایرانی می توان جایگاه ویژه آرایه های تزئیناتی که تجلی گاهی از اعتقادات، آداب ورسوم های هر جامعه بوده اند را در غالب آرایه های تزئیناتی ابنیه مسکونی مشاهده کرد. شهر ماسوله در شهرستان فومن قرار دارد، این شهر تاریخی در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است. حدود سده هشتم هجری (قرن 14 میلادی) مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به همراه مردمان کهنه ماسوله که در 6 کیلومتری شمال غرب این شهر واقع است، به نقطه ای که هم اکنون به عنوان شهر ماسوله شناخته شده، کوچ کردند. ماسوله دارای آرایه های تزئیناتی بسیار غنی است که در توالی قرون متمادی شکل گرفته است. این پژوهش، سعی بر آن دارد تا آرایه های تزئینی ابنیه مسکونی ماسوله را موردبررسی و تحلیل قرار دهد. هدف پژوهش، شناسایی، طبقه بندی نقوش و مضامین اصلی آرایه های تزئینات معماری ابنیه ماسوله و پاسخ گویی به سؤالاتی است نظیر: تزئینات معماری ابنیه مسکونی ماسوله به لحاظ نقوش و آرایه های تزئیناتی شامل چندین گونه است؟ چه عواملی در شکل گیری آرایه های تزئینات معماری ابنیه مسکونی ماسوله مؤثر بوده اند؟ پژوهش حاضر، بر مبنای بررسی های میدانی، مطالعات کتابخانه ای و همچنین با بهره گیری از روش های توصیفی - تحلیل صورت پذیرفته است. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است، تزئینات ابنیه مسکونی ماسوله در سطوح؛ درب، طاق، پنجره، نرده، پوشش زنگ و کنتور برق، کتیبه چشم نظر تزئینات گیاهی و آینه کاری دسته بندی می شوند. همچنین نتایج نشان دهنده آن است که عمده ترین عوامل مؤثر در شکل گیری تزئینات ابنیه مسکونی ماسوله به جهت ایجاد و افزایش امنیت (درب)، کاهش فشارهای سازه ای در برابر باد و زلزله (طاق)، رفع نیازهای نورگیری فضایی (پنجره)، افزایش ایمنی، ایجاد فضاهای سبز و فضاهای اشتغال فصلی (نرده)، رفع نیازهای کاربران در جهت تسهیل و افزایش رفاه کاربران در دوران معاصر و حذف سیمای نامطلوب تجهیزات الکترونیکی (پوشش زنگ و کنتور)، برگرفته شده از اعتقادات دینی و فرهنگی (کتیبه های چشم نظر) برگرفته شده از علاقه مندی مردم به گل و گیاهان و تأثیرپذیری از جغرافیای استان گیلان (تزئینات گیاهی) و برگرفته شده از اعتقادات دینی و آیینی مردم ماسوله بوده است.

معماری پارامتریک به عنوان یکی از رویکردهای مهم طراحی در دوران معاصر امکان ایدهپردازی و خلق فرم های متنوعی را بوجود آورده است؛ اما با وجود پتانسیل های آن، در برخی موارد شکل گیری طرحهای ناهماهنگ با مؤلفه های فرهنگی زمینه طراحی مشاهده میشود که منجر به کمرنگ شدن اهمیت زمینه های فرهنگی در تعریف فرمهای پاسخگو به نیازهای انسانی شده است. از اینرو بازخوانی ارتباط معماری پارامتریک با زمینه گرایی فرهنگی دارای ضرورت است. این تحقیق با هدف شناسایی و سطحبندی ابعاد مدل معماری پارامتریک بر مبنای زمینه گرایی فرهنگی انجام گرفته است. روش تحقیق در گام اول به صورت مطالعات کتابخانهای جهت شناسایی معیارها، مؤلفه ها و ابعاد مدل بوده و در وهله دوم با هدف سطح بندی ابعاد از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری و تحلیل MICMAC بهره گرفته شد. بر اساس مرور ادبیات مرتبط، مدلی متشکل از 44 معیار، 20 مؤلفه و 9 بعد تبیین شد. همچنین یافته های رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری بیانگر آن است که فرایند علی ارتباط متغیرها در سه سطح قابل تمییز بوده که در سطح زیرین و مبنایی ابعاد مدل موردنظر، بعد «طراحی قاعدهمند در ارتباط با زمینه فرهنگی» مشاهده می شود؛ بنابراین اصل اولیه در دستیابی به معماری پارامتریک مبتنی بر زمینه فرهنگی ایجاد ساختارهای قاعده مند و ترکیب عناصر فنی و فرهنگی بوده که نیازمند دستیابی به زبان مشترک در حوزه هایی چون معماری، فرهنگ و ریاضیات جهت تبیین الگوهای نظاممند و قابل اجرا در معماری معاصر است.

هدف پژوهش حاضر، بیان مولفه های آرمانشهری روشنفکران عصر مشروطه ایران است. دگرگونی رابطه ایران با مغرب زمین در عصر مشروطه و ظهور و بروز اندیشه های تجدد خواهانه روشنفکری، سبب دگرگونی در اندیشه های آرمان ورز ایرانی در رویکرد به مفهوم آرمانشهر گردید. در پژوهش حاضر، مولفه های اساسی نگرش به آرمانشهر در آرای هشت تن از مشهورترین روشنفکران عصر مشروطه- میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان ناظم الدوله، میرزا آقا خان کرمانی، میرزا یوسف مستشارالدوله، میرزا عبدالرحیم نجارزاده تبریزی مشهور به طالب اوف، حاج زین العابدین مراغه ای به طور عام و عبدالرحیم طالبوف و عبدالحسین صنعتی زاده کرمانی به طور خاص- مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق به صورت تحلیلی- توصیفی و به صورت مقایسه ای و برمبنای مطالعات کتابخانه ای استوار بوده است. تعلیم و تربیت برمبنای اندیشه غربی، آموزش علم به صورت آموزه های غربی، دنیاگرایی، عقل منهای وحی، قانونگرایی، تقلید از مظاهر غرب، از موارد مهم عمومی و انرژی، حمل و نقل، تکنومداری، مشارکت مردمی؛ از موارد خاص مورد توجه در آرمانشهر روشنفکران عصر مشروطه بوده است. تاکید عمده آرمانشهر روشنفکری عهد مشروطیت ناظر بر ارتقای زندگانی مادی شهر و فاقد توجه کافی به امور روحانی و معنوی در فضاهای شهری بوده است.

کارکرد اجتماعی فضا از مهم ترین کارکردهای فضاهای شهری محسوب می شود که امکان درگیری در تعاملات معنادار با اجتماع، اجتماعی شدن، شکل گیری حس مکان و فرصت جمع شدن و لذت تجربه با دیگران را در شهروندان ایجاد می کند. متأسفانه در شهرهای مختلف ایران طی سالیان گذشته این کارکردهای اجتماعی فضاها تحت تأثیر اقتصاد سیاسی و طرح های توسعه با تغییرات عدیده ای روبه رو شده اند. بدین منظور، تحقیق حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار اقتصاد سیاسی و طرح های توسعه بر تغییر کارکردهای اجتماعی فضاهای شهری جدید (منطقه 3) و قدیم (منطقه 12) کلان شهر تهران و ارائه راهکارهایی به منظور توسعه کارکردهای اجتماعی مثبت فضاهای شهری نگارش شده است؛ ازاین رو، روش تحقیق در پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، تحلیلی و اکتشافی است. همچنین تحلیل فضاهای شهری مورد مطالعه با بهره گیری از روش دلفی (نظر 16 نفر از نخبگان و مدیران) و کاربست تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم افزار MICMAC صورت گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بیشترین اثرگذاری در راستای تغییر کارکردهای اجتماعی فضاهای شهری تهران (جدید و قدیم) مربوط به مؤلفه های عدم شکل گیری مناسب ارتباط بین اقتصاد، اجتماع و حکومت، عدم انسجام و ارتباط مناسب بین ابعاد و عناصر اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، عملکردی و کالبدی در طراحی فضاهای شهری و عدم بهره مندی از افراد با سلیقه ها و ترجیحات مختلف در رأس امور است. همچنین نتایج نشان می دهد که تغییرات تدریجی فضاهای شهری قدیمی در سالیان گذشته و معاصرشدن آن ها همراه با تأثیرات مدرنیسم، باعث شده این فضاها در پاسخگویی به نیازهای روزمره ساکنان ناتوان شده و نقش اجتماعی آن ها کاهش یابد.

در تحلیل اقلیم آسایشی روستای صور، واقع در استان آذربایجان شرقی، از سه شاخص دمای معادل فیزیولوژی (PET) و متوسط نظرسنجی پیش بینی شده (PMV) و شاخص دمای موثر استاندارد (SET)  استفاده شده است. در این تحقیق اطلاعات اقلیمی که از نزدیکترین ایستگاه سینوپتیک موجود در منطقه گردآوری شده است به ارزیابی شرایط اقلیم آسایشی روستای مورد مطالعه به صورت روزانه و ماهانه می پردازد. از بین سه معیار فوق الذکر مدل ،RAYMAN شاخص دمای معادل فیزیولوژی یا PET با  بیشترین تطابق در اقلیم منطقه به عنوان الگوی مناسب انتخاب گردیده است. نتایج این شاخص نشان می دهد دوره آسایش اقلیمی در این روستا کوتاه و محدود به دوره 44 روزه است که بیشتر درماه های خرداد و مهر به وقوع می پیوندد. به گونه ای که با وجود عدم تنش گرمایی، 179 روز از سال در شرایط تنش سرمایی بسیار شدید تا تنش سرمایی متوسط قرار دارد. در ادامه با در نظر گرفتن زاویه تابش، جهت تابش خورشیدی و جهت وزش باد های غالب به ارائه پیشنهاد هایی متناسب با شرایط اقلیمی این روستا پرداخته است. طبق تحلیل های صورت گرفته مناسب ترین جهت استقرار خانه ها در این روستا ما بین زاویه 15 الی 30 درجه جنوب شرقی است، که با شرایط اقلیمی منطقه بیشترین سازگاری را دارد.   

محل زندگی انسان ها سهم عمده ای از سطوح کاربری اراضی شهری را به خود اختصاص می دهد؛ در شهرهای کوچک بیش از 60 درصد و شهرهای بزرگ حدود 40 درصد از سطح شهر تحت پوشش اراضی سکونتگاه های شهری است. اغلب سکونتگاه های شهری در کلان شهر تبریز بعضاً در مجاورت گسل فعال شمال تبریز و در معرض عوامل مخاطرات طبیعی ازجمله لرزه خیزی قرار گرفته اند. وضعیت استقرار سکونتگاه ها در اراضی شهری منطقه مورد مطالعه و لزوم برنامه ریزی دقیق درجهت توسعه فیزیکی یا قطاعی آتی، پهنه بندی اراضی شهری را مخصوصاً در کلانشهرها در این خصوص بسیار ضروری به نظر می رسد. هدف از این تحقیق، تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربری های اراضی شهری در منطقه 5 شهرداری تبریز و پهنه بندی منطقه مورد مطالعه براساس شاخص های اساسی مؤثر بر مخاطره لرزه خیزی در مناطق آسیب پذیر، با استانداردهای کاربری های اراضی شهری است. در این پژوهش از روش های ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر تحلیل شبکه ای سلسله مراتبی Fuzzy ANP1 با تلفیق GIS برای تولید و تجزیه وتحلیل نقشه ها و لایه های مختل ف استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد از کل مساحت 3617 هکتاری منطقه مورد مطالعه، حدود 210 هکتار با استاندارد خیلی کم در مناطق شمال غرب، 2130 هکتار با استاندارد کم در مناطق عمدتاً شرق، شمال شرق و جنوب، 823 هکتار با استاندارد متوسط در مناطق عمدتاً جنوب و جنوب غرب، 348 هکتار با استاندارد زیاد در جنوب و عمدتاً جنوب غرب و 104 هکتار با استاندارد خیلی زیاد عمدتاً در جنوب استقرار یافته اند.

گردشگری شهری با کالبد شهر تعامل پیچیده ای دارد که گاهی این دو را نمی توان از هم تفکیک کرد. این ارتباط دو سویه و متقابل بوده، از یک طرف شهر با ظرفیت ها، خدمات و عناصر خود گردشگری را یاری می نماید و از طرف دیگر گردشگری باعث افزایش رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر می شود. شکلی از گردشگری پایدار، خلاقیت شهری است. شکل گیری شهر خلاق و گردشگری خلاق از جدیدترین رویه های مدیریت موفق شهری در راستای جذب سرمایه های مادی و غیرمادی محسوب می شود. بر همین اساس هدف این پژوهش شناسایی پیشران های کالبدی موثر بر گردشگری شهر خلاق تبریز با رویکرد آینده پژوهی می باشد. روش تحقیق بصورت توصیفی – تحلیلی بوده و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی است. همچنین از 563660 خانوار موجود در شهر تبریز، 400 نفر سرپرست خانوار میان مناطق ده گانه از طریق فرمول کوکران به صورت تصادفی و نیز 15 نفر از کارشناسان و خبرگان شهری برای پرسشگری انتخاب شدند و در نهایت برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و MICMAC استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که شاخص های مربوط به ابعاد زیرساخت و تجهیزات شهری، طبیعی و محیطی، فناوری، کالبد بنا و خدماتی - رفاهی به ترتیب با میانگین وزنی «835/0، 794/0، 745/0، 595/0 و 492/0» بیشترین تاثیر را بر گردشگری خلاق شهر تبریز داشته اند. همچنین بر اساس مدل تحلیل مسیر، عوامل تاثیرگذار بر گردشگری خلاق شهر تبریز به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشخص گردیدند. و در نهایت تمامی عوامل کالبدی موثر بر گردشگری خلاق شهر تبریز به صورت اکتشافی (اثرات متقاطع) سطح بندی گردیدند.

طراحی و بازسازی های سریع پس از حوادث طبیعی و تحولات سریع در مصالح و فن آوری ساخت، از عواملی است که در گسیختگی پدید آمده در پایداری محیط روستایی کشور نقش داشته است، هدف این تحقیق بررسی عناصر و عوامل تاثیر گذار بر مسکن پایدار روستایی در پهنه کوهستانی می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق جمعیت 20 روستا معادل 6289 از دو شهرستان ورزقان و هریس می باشد. حجم نمونه شامل 322 نفر که از فرمول کوکران به دست آمد. جهت بررسی پایایی پرسشنامه، از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای آزمون سوالات تحقیق، ابتدا نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف مورد بررسی قرار گرفت و پس از تأیید نرمال بودن داده ها، اتحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم استفاده شد. محاسبات در نرم افزار SPSS و Amos انجام گرفت. یافته های شاخص نیکویی برازش (GFI) 915/0 است که نشان دهنده قابل قبول بودن این میزان برای برازش مطلوب مدل است. مقدار ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) نیز 065/0 می باشد که با توجه به کوچکتر بودن از 08/0، قابل قبول بوده و نشان دهنده تأیید مدل پژوهش می باشد. همچنین شاخص توکر- لویس (TLI) 906/0؛ شاخص برازش تطبیقی (CFI) 903/0 و شاخص برازش مقتصد هنجار شده (PNFI) 71/0 است که همگی نشان دهنده برازش مطلوب و تأیید مدل پژوهش می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد شاخص کالبدی بیشترین تاثیر در پایداری مسکن روستایی با بار عاملی 92/0 داشته است. شاخص اجتماعی کمترین تاثیر در پایداری مسکن روستایی با بار عاملی 81/0 می باشد.

اندیشه، خرد و خلاقیت نیروی محرک فعالیت ها در مقیاس خرد و کلان برای انسان و جوامع می باشد و به فعالیت های انسان ساز معنا می بخشد و از آن جهت اهمیت می یابد که شهروندان بر حسب میزان و چگونگی نیازهای خویش به استفاده یا عدم استفاده از آنها تمایل داشته، انتخاب نموده و رضایت مند می گردند. عدم توجه کافی معماران وطراحان به مجموعه های مسکونی به عنوان کانون های اجتماعی در جریان رشد شتاب زده شهرنشینی مشکلاتی مانند تعارض های اجتماعی، شرایط ناهنجار شهری، افزایش فشارهای روانی و ناسازگاری فردی، اجتماعی و محیطی و فاصله گرفتن از مفاهیم کیفیت و رضایت مندی را بدنبال خواهد داشت. لذا در عرصه معماری بطور اعم و مفاهیم رضایتمندی سکونتی بطور اخص، نیاز به تفکر و نگرشی زیربنایی با ادغام دیگر علوم از جمله روانشناسی برای نیل به تئوری و نظریه های جدید کاربردی انسان ساز در تعامل با محیط و مفاهیم جامعه گرایی بر مبنای جهان بینی برای رسیدن به سعادت و صلاح دنیوی و کمال اخروی و معنا دادن به زندگی که همان رضایت مندی و مطلوبیت می باشیم. یکی از این نگرش های عمیق، روان شناسی دین است و در حقیقت روان شناسی دین دانش علوم رفتاری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی مولفه های موثر روان شناسی دین بر رضایت مندی سکونتی انجام گرفته و تلاش دارد مشخص نماید چه مولفه هایی از رضایت مندی سکونتی می توانند با مولفه ها ی شناختی روانشناسی دین ارتباط داشته و مراتب ظهور رضایت مندی سکونتی فزاینده را در فضاهای مسکونی فراهم آورد. لذا ابتدا درباره مفاهیم و خاستگاه اولیه روانشناسی دین و رضایت مندی سکونتی بحث شده و نظرات برخی از متفکران موثر در کنار توجه به رویکرهای آنها مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت مولفه های مشترک بنیادی مورد توجه قرار می گیرد.

نظام معرفت افزای گردشگری، با ظهور پارادایم گردشگری خلاق، گردشگران را به جای بازدید صرف از دارایی ملموس در موزه و آثار باستانی، به دیدار و تعامل با فرهنگ زنده و یگانه جوامع دعوت می کند. در این تحقیق تلاش شد نقش مؤلفه های فرهنگی در توسعه گردشگری خلاق شهر در بافت تاریخی شهر و در این میان بازار تاریخی شهر تبریز موردبررسی قرار گیرد. مطالعه حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل گردشگران ورودی به شهر تبریز در سال 1400 بود که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از مدل تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شده است. که نتایج حاصل از بررسی روایی و پایایی تأییدکننده پرسشنامه مورداستفاده بود. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS و AMOS با روش آمار توصیفی و مدل سازی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که مؤلفه فاصله از قدرت کم با ضریب مسیر 30/0، مؤلفه توسعه صنایع دستی و مراودات فرهنگی با ضریب مسیر 37/0، مؤلفه جمع گرایی با ضریب مسیر 33/0، مؤلفه پرهیز از عدم اطمینان با ضریب مسیر 52/0 بر توسعه گردشگری خلاق تأثیر مثبت و معناداری دارد. از بین مؤلفه های شناسایی شده مؤلفه پرهیز از عدم اطمینان با ضریب مسیر 52/0 دارای بیشترین تأثیر بر توسعه گردشگری خلاق شهری بودد.

یکی از چالش های اساسی، معضل شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی است. این گونه سکونتگاه ها، محیطی مساعد برای بروز ناهنجاری های اجتماعی و باز تولید فقر و سر منشأ برخی جرائم هستند. با توجه به اینکه مسئله اسکان غیررسمی در شهرهای بزرگ، به معضلی اجتماعی و مدیریتی در برنامه ریزی و مدیریت شهری تبدیل شده است، هدف اصلی این تحقیق، تحلیل شاخص های تعیین کننده امنیت در محله ایده لو شهر تبریز در رابطه با ارتقاء کیفیت سکونتگاه های غیررسمی به منظور افزایش رفاه، بهبود شرایط و دستیابی به استانداردهای کیفیت فضاهای شهری است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با هدف کاربردی است. جامعه آماری شامل جمعیت محله ایده لو، معادل 26785 تن است. حجم نمونه با فرمول کوکران  378 نفر بدست آمد و برای تحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری با نرم افزار SPSS و AMOS استفاده شد. نتایج نشان داد که در معابر محله ایده لو از کیفیت مناسبی برخوردار بوده اند، ارتکاب جرم کمتر بوده است. فضاهایی که نظارت اجتماعی و پلیس در آن ها بالاتر بوده، میزان جرم ها کاهش یافته است. این امر نشان می دهد که افزایش ساعت فعالیت های اقتصادی-اجتماعی در محله به صورت شبانه روزی، باعث افزایش تمایل مردم به حضور در فضاهای شهری و به تبع آن امنیت در محله شده و جرم ها کاهش یافته است. نورپردازی مناسب نیز می تواند تاثیر مثبتی در کاهش وقوع جرم و افزایش حس امنیت در محله داشته باشد. 

مقدمه: امروزه طراحی و مدیریت مناسب فضاهای عمومی شهری با توجه به نقش تأثیرگذار آنها در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سلامت روحی-جسمی، سرزندگی و به طور کلی ارتقاء کیفیت زندگی به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه ریزی های توسعه ی شهری تبدیل شده است.هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی معیارهای تأثیرگذار برنامه ریزی و طراحی بر توسعه ی فضاهای عمومی در شهر تبریز و تدوین چارچوبی استاندارد می باشد.روش شناسی تحقیق: روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی- توسعه ای و روش گردآوری اطلاعات پیمایشی و پرسشگری از مدیران، مسئولان و کارشناسان مسائل شهری و همچنین نخبگان دانشگاهی می باشد. قابل ذکر است با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه ی آماری، با استفاده از روش نمونه گیری دلفی هدفمند، 100 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده است که نحوه ی دسترسی به آنها بر مبنای روش گلوله برفی می باشد. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق از مدل یابی معادلات ساختاری در نرم افزار Amos استفاده شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: فضاهای عمومی شهری شهر تبریز در گونه های مختلف و مناطق 10گانه ی آن قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر محسوب می شوند.یافته ها: یافته های تحقیق حاکی از آن است که بیشترین اثرگذاری در توسعه ی فضاهای عمومی شهر تبریز مربوط به مؤلفه های توجه به محتوای طرح ها و برنامه ها در برنامه ریزی ها و طراحی مناسب عملکردی فضاهای عمومی به ترتیب با ارزش 92/0 و 78/0 بوده است. همچنین در بین متغیرهای فرعی، موضوع شناسی و بررسی دقیق متغیرهای تأثیرگذار بر ارتقای فضاهای عمومی؛ انسجام و ارتباط مناسب بین اجزا و عناصر برنامه ریزی فضاهای عمومی در ابعاد مختلف اجتماعی، کالبدی، زیست محیطی و عملکردی؛ همه شمولی و طراحی بر مبنای گروه های سنی و جنسی؛ و قابلیت شخصی سازی (حس تعلق مکانی) به ترتیب با ارزش 91/0، 87/0، 84/0 و 83/0 دارای بیشترین تأثیرگذاری بر توسعه ی فضاهای عمومی شهر می باشند.نتایج: متأسفانه در شهر تبریز و سایر شهرهای ایران توجه به ارتقای کیفی فضاهای عمومی از رویکرد برنامه ریزی نامناسبی برخوردار است و بایستی محتوای طرح ها و برنامه ها، فرایند برنامه ریزی ها و اجرای طرح ها و برنامه ها مورد بازنگری اساسی قرار گیرد.

بیان مساله: ساکنان مجتمع های مسکونی در مناطق شهری روزانه با انواع مختلف صداها روبرو هستند. بیشتر این صداها بخصوص در مراکز ترافیکی بسیار آزار دهنده و زجرآور است. هدف: هدف تحقیق حاضر ارزیابی رضایت ساکنان مساکن محله راه آهن تبریز از منظر آسایش آکوستیکی محیطی می باشد. روش:  روش تحقیق حاضر توصیفی - تحلیلی با هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری تحقیق ساکنان محله راه آهن تبریز که برابر 32936 نفر می باشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر بدست آمد. برای روایی سوالات از روایی صوری استفاده و برای پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تحلیل اطلاعات از روش معادلات ساختاری و تکنیک تاپسیس و اف- تاپسیس از نرم افزارSpss  و Amos استفاده گردید. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در بین عوامل تاثیرگذار در آسایش آکوستیکی ساکنان محله راه آهن تبریز شاخص کالبدی بیشترین تاثیر را داشته و پس از آن شاخص های آکوستیک و اجتماعی اثرگذار بوده اند. همچنین نتایج نشان داد از نظر رتبه بندی کوی ها از نظر آسایش آکوستیکی به لحاظ آلودگی صوتی، کوی اتحاد بیشترین آلودگی صوتی رتبه اول و پس از آن کوی نیلوفر و شقایق بترتیب رتبه دوم و سوم بدست آوردند. در نتیجه می توان با طراحی مناسب و استفاده از فرم، نما و مصالح از نظر آکوستیک معماری در محله راه آهن تبریز تا حد زیادی از آلودگی صوتی کاسته و به ارتقا کیفیت آسایش آکوستیکی ساکنان کمک کرد.

مقدمه: در کنار رشد طبیعی جمعیت ، مهاجرت باعث رشد بی رویه و ناموزون جمعیت شهرهای بزرگ شده است . به طور کلی، مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی دارای پیامدهای بسیار متعدد منفی و یا بی نظمی است و سبب اختلال در تعادل نظام می شود که «سکونتگاه غیررسمی» و به تبع آن، افزایش آسیب های فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و نهادی و زیست محیطی از جمله این موارد است. در این میان، کلان شهر تبریز به عنوان یک نقطه هدف در جغرافیایی ایران و مرکز ثقل جمعیت از این امر مستثنا نبوده و با افزایش رشد جمعیتی و مهاجرت به خصوص در دهه ۱۳۵۰ سبب شده نه تنها پدیده شهرک سازی و شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در اطراف آن به صورت امری رایج درآید، بلکه روستاها و شهرهای واقع در اطراف آن تحت تأثیر این پدیده قرار گیرند. از سال 13۹۵ تا کنون آمار رسمی از تعداد جمعیت سکونتگاه های غیررسمی کشور وجود ندارد. در شهر تبریز بالای 400 هزار نفر در سکونتگاه های غیررسمی زندگی می کنند. محله ایده لو در شهر تبریز یکی از سکونتگاه های غیررسمی محسوب می شود که 25126 نفر را نیز در خود جای داده است.همچنین، از آنجا که نتایج مطالعات در خصوص وضعیت احساس امنیت مناطق اسکان غیررسمی در برنامه ریزی و سیاست های اتخاذشده بسیار مهم است ، اگر نتایج اشتباه و نادرست حاصل شود، برنامه ریزی های انجام شده نیز به نتیجه مطلوب دست پیدا نمی کنند. لذا بررسی جامع و دقیق از عوامل آسیب پذیری امنیت شهری و شکل گیری امنیت پایدار در سکونتگاه های غیررسمی ایده لو در شهر تبریز، گامی بسیار مهم در رفع نیازمندی ها و مشکلات آن ها خواهد بود. در این راستا اهمیت اصلی این پژوهش، در بررسی جامع و درونی علل آسیب پذیری امنیت پایدار و پدیده امنیت در محله ایده لو است که یک سکونتگاه غیررسمی در شهر تبریز است ، چراکه به نظر می رسد در بسیاری از موارد مطالعات صورت گرفته به بررسی درونی پدیده نپرداخته اند. با توجه به اهمیت و ضرورت توجه به امنیت پایدار در سکونتگاه های غیررسمی، هدف اصلی این تحقیق، تبیین و تحلیل آسیب شناسی امنیت پایدار در محله اید ه لو است. به همین سبب تحقیق حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که کدام مؤلفه ها و شاخص ها بیشترین و کمترین تأثیر از نظر آسیب پذیری بر امنیت پایدار در محله ایده لوی تبریز دارند؟ مواد و روش هاروش این پژوهش، از نظر ماهیت، توصیفی اکتشافی به صورت کیفی کمّی بوده و از نظر هدف، جزء پژوهش های کاربردی محسوب می شود و از جهت گردآوری اطلاعات، از نوع تحقیقات پیمایشی است. جامعه آماری شامل دو گروه: خبرگان و ساکنان محله ایده لوی شهر تبریز که برابر 25126 نفر است. حجم نمونه خبرگان برابر 20 نفر انتخاب شد. در تحقیقات خبره محور محدودیتی در انتخاب حجم نمونه وجود ندارد. حجم نمونه ساکنان محله ایده لوی تبریز است که با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر به دست آمد. نمونه ها به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. در قسمت کیفی روش داده بنیاد به کار گرفته شد که با استفاده از نرم افزار Maxqda به تحلیل داده ها و کدگذاری متغیرهای تحقیق در سه گام کدگذاری باز، محوری و انتخابی پرداخته شد. سپس، در قسمت کمّی از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شد که برای اندازه گیری از طیف لیکرت پنج گزینه ای استفاده شد. بعد از مراحل یادشده اقدام به دسته بندی داده ها شد. برای این کار از معادلات ساختاری با روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. سپس، برای تأیید عوامل استخراج شده از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد و تحلیل داده ها در محیط نرم افزارهای SPSS و Amos انجام شد. یافته هابا توجّه به هدف که آسیب شناسی امنیت پایدار در سکونتگاه های غیررسمی شهر تبریز است، برای شناسایی عوامل و مؤلفه های مؤثر آسیب پذیری و امنیت پایدار در سکونتگاه های غیررسمی شهر تبریز ابتدا از طریق تحلیل کیفی و مصاحبه نیمه عمیق ساختاری با خبرگان و آنالیز و کدبندی آن ها، چهار بعد اصلی زیست محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی، نه شاخص که در این میان مؤلفه زیست محیطی شامل دو شاخص کیفیت بصری، فضای سبز و حمل ونقل که شامل 12 زیرشاخص، مؤلفه کالبدی دارای دو شاخص اصلی دسترسی به خدمات اساسی و کیفیت دسترسی، مسکن امکانات و خدمات زیربنایی با 23 زیرشاخص، مؤلفه اقتصادی با دو شاخص اصلی اشتغال و درآمد با 11 زیرشاخص و مؤلفه اجتماعی فرهنگی با سه شاخص اصلی آموزش عمومی، امنیت فردی و اجتماعی و تعلق مکانی و 17 زیرشاخص و در کل با 63 زیرشاخص شناسایی شدند. در قسمت کمی هم با توجه به یافته های کمّی حاصل از معادلات ساختاری، مشخص شد که در بین چهار بعد شناسایی و بررسی شده شاخص های بعد اجتماعی فرهنگی با اثر مستقیم 0/486 و غیر مستقیم 0/252 بیشترین اثرگذاری را در امنیت پایدار سکونتگاه غیررسمی محله ایده لوی شهر تبریز از نظر آسیب شناسی داشته است. پس از آن، به ترتیب بعد کالبدی با اثر مستقیم 0/398 و غیر مستقیم 0/201، بعد اقتصادی با اثر مستقیم 0/219 و غیر مستقیم 0/143 و در نهایت بعد زیست محیطی با اثر مستقیم 0/198 و غیر مستقیم 0/101 در امنیت پایدار سکونتگاه غیررسمی ایده لو شهر تبریز از نظر آسیب شناسی تأثیرگذار بوده است. نتیجه گیریسکونتگاه های غیررسمی شهر تبریز به خصوص محله ایده لوی تبریز در سال های اخیر به دلیل داشتن بسترهای لازم امّا آن چنان که باید و شاید از لحاظ امنیت پایدار شهری توسعه نیافته است تا به این طریق در جهت حفظ و نگهداشت جمعیت و از مهاجرت های شدید و هجوم الکولوژیکی در این محله جلوگیری کند. بنابراین همه عوامل دست در دست هم داده اند تا تأمین امنیت پایدار شهری در سطح پایینی قرار بگیرد. در نتیجه نظم فضایی، برنامه ریزی و طراحی سکونتگاه غیررسمی محله ایده لوی شهر تبریز به شدّت تحت تأثیر بحث های مربوط به شرایط محیطی و جرم، بی نظمی و ناامنی است. با توجّه به یافته های تحقیق برای کاهش آسیب پذیری و بهبود امنیت پایدار در سکونتگاه غیررسمی محله ایده لوی تبریز باید به چهار بعد زیست محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی توجّه ویژه شود، چرا که رسیدن به امنیت پایدار در محله ایده لوی تبریز جزء توجّه به این ابعاد چهارگانه ممکن نیست و نخواهد بود.