حمدالله سجاسی قیداری

امروزه نوآوری اهمیت روزافزونی در توسعه و کارآفرینی جهان دارد و عامل مهمی در تولید ثروت و درآمد خصوصاً در کشورهای توسعه یافته محسوب می شود. نوآوری، نیروی محرکه ی کارآفرینی و عامل ایجاد اشتغال مولد، بهره وری منابع انسانی، رفاه اجتماعی و توسعه است. هدف از این پژوهش، تحلیل میزان اثرگذاری عوامل مؤثر بر نوآوری در فرآیند کارآفرینی شهرستان فاروج است تا با شناخت و تقویت عوامل اثرگذار گامی در مسیر توسعه ی مناطق روستایی برداشته شود. برای رسیدن به هدف تحقیق، از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی-تحلیلی) استفاده شده است. جامعه ی آماری، کلیه ی کارآفرینان و افراد نمونه و موفق در روستاهای شهرستان است که طی 10 سال به عنوان باغدار و کشاورز نمونه بوده اند و به تعداد 63 نفر به صورت تمام شماری انتخاب شده اند. روایی ابزار پژوهش با بهره گیری از نظرات کارشناسان و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (898/0=α) تأیید شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزار spss و متناسب با مقیاس متغیرها از آزمون های خی دو، فریدمن، همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج آمارهای توصیفی پژوهش مشخص می کنند که شاخص ویژگی های فردی با آماره ی 3.37 و شاخص فرهنگی و قانون گذاری با آماره ی 3.29 بالاترین میانگین را به عنوان شاخص های ساختاری نوآوری روستایی دارد. نتایج آزمون فریدمن به منظور مقایسه ی میزان تأثیر و اولویت بندی هر یک از شاخص های مؤثر در نوآوری نشان می دهد که ویژگی های فردی (با میانگین رتبه ای 5.86) بالاترین اولویت و شاخص خارجی، کم ترین اولویت را دارد. با توجه به نتایج همبستگی پیرسون مشخص شد بین شاخص های فردی، آموزش و پژوهش، اقتصادی و زیرساختی با سطح کارآفرینی آن ها رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از تحلیل مسیر شاخص فردی با ضریب تأثیر 0.334 و در مرتبه ی بعد شاخص آموزش و پژوهش با ضریب تأثیر 0.238 و شاخص اقتصادی با ضریب تأثیر 0.131 بیش ترین تأثیر را بر شکل گیری کارآفرینی روستایی  دارند.

توسعه آگاهانه طبیعت گردی، راهبردی مناسبی جهت حفظ محیط زیست است. هدف این پژوهش شناسایی و ارزیابی عوامل پیش بینی کننده دانش و آگاهی طبیعت گردهای منطقه حفاظت شده بینالود است. نوع تحقیق کاربردی، روش مورداستفاده توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده ها و اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق تعداد طبیعت گردهای ورودی به منطقه، بر اساس آمار میدانی به دست آمده از دهیاران (شهریور 1398)، 12900 برآورد شده است. درنهایت، 210 نمونه به عنوان حجم نمونه مبنای تکمیل پرسشنامه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که بر اساس آزمون t تک نمونه ای میانگین واقعی دو شاخص برخورداری از دانش زیست محیط و به کارگیری فناوری پاک و آگاهی نسبت به قوانین و محیط طبیعی از کمتر از میانه (3) است. یافته های آزمون t دو نمونه نشان داد که طبیعت گردها ازلحاظ نگرش و رفتار محیط زیستی و بعد اجتماعی و اقتصادی محیط زیستی در وضعیت مناسبی قرار دارند، اما ازلحاظ میزان دانش محیط زیستی در وضعیت مناسبی قرار ندارند و نیاز به افزایش آگاهی آن ها در زمینه های دانش محیط زیستی است. میانگین نظر مردان در شاخص های دانش محیط زیستی (3) بیشتر از زنان (65/2) است ولی در شاخص های نگرش محیط زیستی و رفتار محیط زیستی به ترتیب زنان (30/4 و 94/3) بیشتر از مردان با میانگین (15/4 و 72/3) است و تفاوت معناداری در دو گروه وجود دارد. بر اساس آزمون رگرسیون ضریب تعیین تعدیل شده 54/0 می باشد که آشکار نمود که 54 درصد از تغییرات رفتار محیط زیستی طبیعت گردها وابسته به عوامل فردی و اقتصادی- اجتماعی است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون بیانگر رابطه معنی دار و قوی رفتار و نگرش محیط زیستی طبیعت گردها وجود دارد. جهت ارتقای دانش محیط زیستی طبیعت گردها، ایجاد مراکز بازدیدکنندگان، برگزاری دوره های آموزشی، سمینارها و غیره بر مبنای ویژگی های سنی و جنسی پیشنهاد می گردد. روش مناسب انتق ال آموزه ها استفاده از وسایل و مواد نشر آگاهی مانن د تهیه بروشور، فیلم کوتاه و آگاهی رساندن از طریق شبکه های پرطرفدار اجتماعی و تشویق سازمان های مردم نهاد برای ترویج فرهنگ طبیعت گردی است.

تجزیه و تحلیل محتوای بصری عکس های گردشگران روشی مؤثر در شناخت رفتار و علاقه آنها در مقاصد گردشگری است. این شناخت می تواند معیاری مناسب برای بازاریابی دقیق مقاصد گردشگری از جمله روستا های گردشگری باشد. به این منظور در پژوهش حاضر از روش جدید تجزیه و تحلیل بصری داده ها استفاده شده است. در واقع، تجزیه و تحلیل محتوا مبتنی بر ویژگی های تصاویر است. به این صورت که در تجزیه و تحلیل محتوا ابتدا به توصیف ظاهر مضامین و ویژگی های خاص در مجموعه تصاویر پرداخته و سپس آیتم های اصلی و مهم، فراوانی و همزمانی و دسته بندی آ نها شناسایی و درنهایت، موارد مرتبط با یکدیگر کدگذاری می شود. در این مطالعه 548 عکس بارگذاری شده از روستا های ایران در فلیکر به عنوان نمونه بررسی و تحلیل شده است. با عکس های بررسی شده 21 منظره غالب در روستا ها شناسایی شد که در 5 جاذبه و 9 گونه گردشگری گروه بندی شده است. همچنین، برای تجزیه و تحلیل فضایی تفاوت های ادراکات و رفتار های گردشگران از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. یافته ها بیانگر این مطلب است که گردشگران خارجی به جاذبه منظر، زیرساخت و منظر خانه های روستایی بیشتر از سایر جاذبه ها با ورودی به مقاصد روستایی ایران توجه کرده اند و در بین انواع گردشگری، گردشگری روستایی نیز بیشتر درک شد ه است.

لازمه عملکرد موفقیت آمیز مدیران در سطوح مختلف برخورداری از مهارت های مدیریتی است. لذا مدیران محلی روستایی با برخورداری از مهارت های مدیریتی می توانند مدیریت روستایی را به سمت اهداف نوین توسعه پایدار رهنمون سازند. بر این اساس هدف پژوهش حاضر سنجش برخورداری مدیران محلی از مهارت های مدیریتی هست. نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران 350 خانوار در 9 نقطه روستایی دهستان کرات در شهرستان تایباد بوده است. نتایج نشان می دهد که بین روستاهای مورد مطالعه از نظر برخورداری از مهارت های مدیریتی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد که سهم مهارت های اجتماعی مدیران روستایی با میانگین 21/4 در مقایسه با سایر مهارت ها در بین روستاهای مورد مطالعه بیشتر است. مقایسه مهارت های مدیریتی بین دو گروه از مدیران محلی (شورا و دهیار) نشان داد که میانگین دو گروه مدیران محلی در برخورداری از مهارت های مدیریتی تفاوتی ندارد. در نهایت نتایج مدل تصمیم گیری وایکور نشان داد که مدیران روستای کوه آباد و روستای فرمان آباد در مقایسه با سایر روستاهای مورد مطالعه از نظر برخورداری از مهارت های مدیریتی در رتبه اول و رتبه آخر قرار گرفتند.

کسب و کارهای گردشگری در مناطق روستایی نقشی اساسی در ایجاد اشتغال و افزایش مزیت رقابتی دارند؛ بااین حال موفقیّت آن ها تحت تاثیر عوامل مختلف کارآفرینی محلی است؛ از ا ین رو هدف پژوهش حاضر، ارائه یک الگوی ساختاری جهت شناسایی چالش های اثرگذار بر وضعیّت اکوسیستم کسب و کارهای گردشگری در روستاهای بخش ساردوئیه واقع در شهرستان جیرفت است. برای این کار از مدل معادلات ساختاری (SMART-PLS) استفاده شد. متغیرهای مستقل را شاخص های اکوسیستم کارآفرینی در ابعاد شش گانه (عوامل محیط طبیعی، سیاست های دولتی و رویه های قانونی، مسائل اقتصادی، مسائل و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه، مسائل مدیریت، فناوری، سازمان دهی کسب وکارها و سرمایه انسانی) و متغیرهای وابسته را شاخص های جهانی توسعه کسب وکارهای گردشگری (در ابعاد توانایی، گرایش و اشتیاق کارآفرینانه) تشکیل می دهند. نتایج این آزمون نشان داد در بین متغیرهای مستقل، پیشران مسائل مالی و اقتصادی بیش ترین ضریب تأثیرگذاری (482/0) را داراست. از دلایل این امر می توان به عواملی هم چون بازاریابی و مشکلات مالی و بودجه محدود کارآفرینان و حمایت های ضعیف از آن ها اشاره کرد. هم چنین در بین متغیرهای وابسته، پیشران پشتیبانی فرهنگی و درک شبکه سازی از زیرگروه شاخص گرایش کارآفرینانه بیش ترین ضریب تأثیرگذاری را دارا می باشند. افزون بر این، میزان تأثیر (ضریب تأثیر) متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته نشان می دهد که متغیر مستقل با ضریب (486/0) بر متغیر وابسته تأثیر دارد. یافته های این پژوهش در بر گیرنده نکات کلیدی در رابطه با شاخص های بومی توسعه کارآفرینی گردشگری در منطقه موردمطالعه است و می تواند برای مدیران و برنامه ریزان توسعه گردشگری و صاحبان کسب وکارها مفید باشد. 

هنگامیکه گروه های ذینفع در مورد توسعه گردشگری، ادراکات و اهداف متفاوتی را دنبال نمایند، ممکن است بین ذینفعان، تعارض با زمینه های گوناگون ایجاد شود. لذا این مطالعه به بررسی مسئله تعارض در گردشگری میان ذینفعان، با بهره گیری از رویکرد روش شناسی ترکیبی، متاستنز و مدل تصمیم گیری چند معیاره پرداخته است. به این منظور با بهره گیری از روش متاستنز بر اساس تحلیل یافته های 37 مطالعه موجود، 30 پارامتر تعارض شناسایی و براساس نظر 15 نفر از متخصصان گردشگری، با بهره گیری از روش دلفی فازی، اولویت بندی شده است. نتایج نشان میدهد پارمترهای؛ ممانعت از توسعه فعالیت های گردشگری ناشی از وضع مقررات زیست محیطی، توزیع ناعادلانه مزایای گردشگری و اختلاف نظر در اختصاص مشوق ها و امتیازات مالی به ذینفعان، مهم ترین زمینه های تعارض ذینفعان گردشگری است که مهم ترین علل بروز آن، تضاد منافع و نقض حقوق و منافع سایرین می باشد

برگزاری رویدادها و جشنواره ها، به خصوص رویدادهای مذهبی، فرصتی را فراهم می آورد تا افراد گردشگر و جامعه ی میزبان با فرهنگ و عقاید هم بیشتر آشنا شوند و همچنین می تواند زمینه ساز ارتباط مهاجران روستایی با زادگاه خود باشد؛ لذا هدف اصلی در این مطالعه ارزیابی تأثیر گردشگری رویدادهای مذهبی بر پیوندهای اجتماعی مهاجران روستاها با زادگاه خود است. پژوهش حاضر، از نظر روش ، توصیفی تحلیلی و، از نظر هدف، کاربردی است. جامعه ی آماری مورد مطالعه را گردشگران مهاجر روستایی ساکن در شهر تشکیل می دهند. تعداد نمونه ها در این بخش برابر با 96 نفر از گردشگران با اصالت روستایی در شش روستای انتخابی و هدفمند در شهرستان نیشابور و زبرخان است. یافته ها با استفاده از نرم افزار  spss تحلیل شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد میانگین متعلق به بعد پیوندهای اجتماعی مهاجران برابر با 53/2 است. همچنین یافته ها تأثیر متوسط و نسبتا بالای گردشگری رویدادهای مذهبی را در بهبود شاخص های پیوند اجتماعی روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد؛ بنابراین توسعه و تقویت گردشگری رویدادها در روستاها می تواند یکی از استراتژی های مهم برای حفظ اصالت روستایی مهاجران و تقویت انگیزه های مهاجرت بازگشتی آنان به روستا باشد. 

صنعت گردشگری در مناطق روستایی نقش مهمی در کاهش بیکاری، افزایش درآمد و ماندگاری و پایداری روستاها دارد. اما این صنعت نسبت به مخاطرات آب و هوایی به خصوص مخاطره خشکسالی بسیار حساس بوده و بروز مخاطرات می تواند اثرات منفی و جبران ناپذیری در روستاهای مقصد گردشگری برجای گذارد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات مخاطره خشکسالی بر پایداری روستاهای مقصد گردشگری منطقه ترشیز انجام گرفته است. برای بررسی وضعیت خشکسالی منطقه از داده های بارندگی 8 ایستگاه سینوپتیک در طی دوره آماری 2000 تا 2020 در مقیاس ماهانه استفاده شد. ابتدا با استفاده از نرم افزار DRINC مقادیر شاخص SPI محاسبه شد. سپس جهت بررسی روند خشکسالی در سال های موردنظر، نقشه های پهنه بندی سالانه تهیه شد مقادیر بدست آمده از شاخص SPI نشان داد منطقه مورد مطالعه در طی دوره آماری (2000 تا 2020) در محدوده خشکسالی قرار گرفته است. براین اساس در ادامه جهت بررسی اثرات خشکسالی بر روستاهای مقصد گردشگری از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. بدین ترتیب از نظرات 30 نفر از کارشناسان، اساتید و دانشجویان دکتری فعال در حوزه گردشگری روستایی و مخاطرات جهت ارزیابی میزان اثر هریک از مولفه های تحقیق بهره گرفته شد. سپس جهت اولویت بندی مولفه های تحقیق از روش وزن دهی MEREC استفاده شد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص SPI نشان داد در طی دوره آماری 2000 تا 2020 منطقه موردمطالعه با خشکسالی خفیف مواجه بوده است و نتایج حاصل از مدل MEREC نشان داد از میان عوامل اثرات خشکسالی، عامل های اقتصادی و محیطی بیشترین تأثیر را بر پایداری روستاهای مقصد گردشگری دارد.

مقدمه:  جوامع مختلف انسانی بر اساس دارایی ها، منابع در دسترس، شرایط محیطی، محیط اجتماعی، پیشینه فرهنگی دارای سبک های زندگی منحصر به فرد می باشند. اما تغییر وضعیت در شرایط زندگی به واسطه مهاجرت و... می تواند زمینه ساز تغییراتی در سبک زندگی باشد و در شرایطی نیز گویای گذار از سبکی به سبک دیگر است. یکی از جوامعی که این تغییرات در سبک زندگی آنان را می توان مشاهده نمود، جوامع عشایری اسکان یافته می باشد. هدف پژوهش:  پژوهش حاضر، با هدف بررسی و تحلیل تغییر در سبک زندگی عشایر اسکان یافته در روستا انجام شد. روش شناسی تحقیق: برای رسیدن به هدف پژوهش از روش شناسی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایشی(پرسشنامه محقق ساخته) استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را 209 نفر از خانوارهای عشایری اسکان یافته شهرستان خواف تشکیل داده اندکه با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند.  تحلیل داده ها  در دو سطح توصیفی و استنباطی و  با استفاده از آزمون های آماری  تی تک نمونه ایی، خی دو، فریدمن و نیز  مدل اولویت بندی کوپراس انجام گرفته است. پایایی ابزار اندازه گیری با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (850/0) تأیید شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی تحقیق شامل زیست بوم عشایر اسکان یافته شهرستان خواف یکی از  پنج زیست بوم ایلخانی استان خراسان رضوی می باشد که دارای شش کانون توسعه اسکان عشایر بنیاباد، کالشور، ده خطیب، چاه زول، نهور و موسی آباد می باشد. یافته ها و بحث: یافته های این پژوهش با استفاده از آزمون T تک نمونه ای حاکی از آن است که تغییر سبک زندگی عشایر اسکان یافته در همه متغیرها بالاتر از سطح مطلوب (میانگین عددی 3) هستند که نشانگر این است که این  تغییر  بعد از اسکان عشایر در همه ابعاد صورت گرفته است. نتایج: نتایج تحقیق با استفاده از مدل اولویت بندی کوپراس نشان داد که بین روستاهای مورد مطالعه، روستای نهور با بیشترین امتیاز در رتبه اول و روستای ده خطیب در رتبه دوم و روستای کالشور در پایین ترین رتبه تغییر در سبک زندگی قرار دارند.

هدف: این مطالعه با هدف شناسایی چالش های موثر بر شکل گیری کسب وکارهای دانش بنیان با تاکید بر توسعه و تجاری سازی آن ها در مناطق روستایی با استفاده از رویکرد ماتریس اثرات متقابل و روش سناریونگاری انجام شد. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش، پیمایشی از نوع کیفی است. نمونه آماری این پژوهش را طبق اصل کفایت (اشباع) نظری 75 نفر از صاحبان مشاغل روستایی و 25 نفر از خبرگان تشکیل می دهند. یافته ها: با روش تحلیل محتوا 54 چالش در شش دسته شامل عوامل «مدیریت منابع انسانی»؛ «مالیات و گمرک»؛ «بازاریابی و فروش»؛ «مجوزدهی و نظارت»؛ «مشکلات مالی و بازار عرضه و تقاضا» و «نظام مالکیت فکری»)، شناسایی شد که از میان آنها 44 چالش به کمک تکنیک دلفی فازی پایش شد. تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر با استفاده نرم افزار MICMAC به طور مستقیم سنجش شد و حول محور آن ها سناریوهای آینده تجاری سازی کسب وکارهای دانش بنیان روستایی ایران بوسیله نرم افزار Scenario Wizard استخراج گردید. با توجه به یافته های تحقیق، از مجموع 12 سناریوی شناسایی شده، سناریوی هفتم مطلوب ترین حالت ممکن را به خود اختصاص داد. در این سناریو، تمامی پیشران ها در حالت وضعیت مطلوب قرار دارند و تنها دو سناریوی "استفاده از نظرسنجی ها جهت اطلاع از سلیقه و باور مشتری (E2)" و "استفاده از پلتفرم ها و کانال های متعدد برای تبلیغات"(F2) در وضعیت بینابین قرار دارند. نتیجه گیری: سناریوی طلایی استخراج شده در پژوهش، حول محور تربیت نیروهای حرفه ای و مسئله یاب و خلاق جهت مقابله با ریسک های بی ثبات کننده تجاری سازی کسب و کارهای دانش بنیان روستایی می چرخد.

حکمروایی خوب رویکردی است که در پی ناکارآمدی سازوکارهای گذشته توسعه از طریق کشورهای توسعه یافته و مجامع بین المللی ارائه شد. هدف این تحقیق بررسی چالش های مدیران روستایی در اجرا و تحقق حکمروایی خوب در دهستان تبادکان است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است که از طریق مطالعه کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. جامعه آماری شامل روستاهای دارای دهیاری در دهستان تبادکان شهرستان مشهد است. با فرمول کوکران و میزان خطای 06/0 درصد، 304 خانوار نمونه محاسبه شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای، رگرسیون خطی و فریدمن استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که کلیه متغیرهای حکمروایی خوب با مقدار میانگین بیشتر از 3 در وضعیت مطلوبی در روستاهای نمونه قرار دارند. اما متغیر زیست محیطی با میانگین 28/3 بیشترین چالش و متغیر اقتصادی با میانگین 92/2 کمترین چالش را برای مدیران روستایی داشته است. نتایج آزمون فریدمن نشان داد که تمامی شاخص های موانع با سطح معنی داری کمتر از 05/0 برای دستیابی مدیران به حکمروایی خوب مؤثر هستند. بر اساس میانگین رتبه ، شاخص «عدم توجه به شبکه معابر روستا» با میانگین 23/12 بیشترین مانع مدیران و شاخص «عدم پرداخت بیمه دهیاران» با میانگین رتبه 25/5، کمترین مانع در دستیابی به حکمروایی خوب از سوی پاسخگویان عنوان شده است. برای بررسی تأثیر مشارکت مردم بر کاهش موانع و چالش های مدیران روستایی از رگرسیون استفاده شد که بر اساس نتایج به دست آمده متغیر مشارکت مردم بر کاهش موانع و چالش های مدیران روستایی تأثیرگذار بوده است.