مهدی رازانی

مهدی رازانی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۳ مورد.
۲۱.

مروری بر کاربرد تابش سینکروترون در علوم باستان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 155-174

کلیدواژه‌ها: سینکروترون پرتو ایکس باستان شناسی پراش پرتو ایکس پراکندگی پرتو ایکس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۴۴۴
تحقیقات علمی با هدف بررسی، شناسایی و حفاظت از یافته های باستان شناسی و هنری بر اساس رویکردی قابل تامل از اشتراک رشته های علمی متنوع و با همکاری متخصصان، دانشمندان و باستان شناسان در زمینه های گوناگون نمود پیدا می کند. در این بستر، انتقال دانش بین گروه های تحقیقاتی مختلف به واسطه میزان قابل توجهی از تکنیک های متداول و پیشرفته ی علمی مورد توجه باستان شناسان است. یکی از الزامات اصلی که باستان شناسان در مطالعات باستانی نمونه های باارزش در نظر میگیرند استفاده از تکنیک های غیرمخرب می باشد. با درک این مهم،روش های مبتنی بر تابش سینکروترون می تواند نقش به سزایی در این زمینه ایفا نماید.در مقاله ی حاضر به چگونگی استفاده از تابش سینکروترون، که حاوی میکرو پرتوهای ایکس بسیار درخشان و موازی شده است، در تحقیقات شناختی اشیای باستان شناسی و هنری خواهیم پرداخت و برخی نتایج گرفته شده که در آنها مزیت استفاده از تکنیک تابش سینکروترون به طور متمایزی نسبت به روش های قبلی مورد تاکید است، مورد استناد قرار خواهد گرفت.
۲۲.

تصویرسازی با نقش بز در سفالینه های عصر مفرغ جنوب شرق فلات ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۳۹۹ شماره ۵۵ 101 - 119

کلیدواژه‌ها: سفال منقوش نماد بز تصویرسازی پویانمایی باستان ع‍ص‍ر م‍ف‍رغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۴۵۵
طرح اندازی نقشمایه ی حیوانی بُز یکی از ویژگی های منحصربه فرد سفالینه های منطقه جنوب شرق ایران در هزاره ی سوم ق.م است نقوش بز برروی این سفالینه ها با اشکال، فرم ها و شیوه های مختلفی، همچون شبهه طبیعت گرا و انتزاعی و یا با عناصر مشخص نژادی اجرا شده است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و تبیین انواع نقشمایه های بز موجود بر سطوح سفالینه های جنوب شرق ایران مبتنی بر مساله حرکت و پویانمایی در محوطه های باستانی شهرسوخته و تپه صادق سیستان، بمپور، کشیک، اسپیدژ و چگردک در بلوچستان در بازه ی زمانی عصر مفرغ است. سوال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه؛ حرکت در نقوش بز تصویر شده بر سفالینه های جنوب شرق ایران در چه قالب های حرکتی بیان شده است؟ آیا می توان این نقوش را براساس ویژگی های حرکتی و پویانمایی آنها تقسیم بندی نمود؟ روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش های میدانی و کتابخانه ای این پژوهش به ثمر رسیده است. نتایج مطالعات انجام شده نشان داد نقش مایه های بز در سفال جنوب شرقی ایران از منظر تصویرسازی در قالب حالت های ثابت، نیمه متحرک و متحرک قابل تقسیم بندی است. نقوش ثابت طرح هایی هستند که جانور بدون هیچ گونه تحرک و نشانی از حرکت ترسیم شده است که بیشتر تصاویر محوطه های فوق در این دسته قرار می گیرند. در نقوش حیوانی نیمه متحرک، طرح هایی از بز درنظر گرفته شده که بدن حیوان حالتی از حرکت و جست وخیز دارد. امّا در چند مورد خاص نقوشی با خواص پویانمایی چندمرحله ای و مصوّر از حیوان بز ترسیم شده است که معروف ترین آن جام سفالین شهرسوخته است. ازهمین رو علاوه بر تبیین این سه قالب در محوطه های فوق الذکر به معرفی نمونه های جدیدی از سفال های منطقه ی جنوب شرق، پرداخته شده است. شایان ذکر است طرح گسترش اندیشه ی نقوش متحرک و آشنایی هنرمندان پیش ازتاریخی با متحرک سازی تصاویر، طرحی تصادفی و مختص جام سفالین شهرسوخته نبوده و در دیگر نقشمایه های آثار سفالین جنوب شرق ایران قابل مشاهده است.
۲۳.

پژوهشی در فناوری های هنریِ ساخت زیورآلات نقره ای زنان در سیستان و بلوچستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۲ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ 131 - 153

کلیدواژه‌ها: رادیوگرافی زیورآلات نقره ای ساختارشناسی سی تی اسکن متالوگرافی XRD XRF

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱ تعداد دانلود : ۲۴۲
زیورآلات فلزی سنتی و بومی بانوان در سیستان و بلوچستان از آثار زینتی مهم بوده که تا چند دهه پیش استفاده می شده است. این آثار که در طرح ها و مدل های گوناگون ساخته می شده از شاخص ترین دست ساخته های هنری جنوب شرق است که امروزه رو به فراموشی رفته و به مطالعه و تحقیق در این زمینه نیاز دارد. به همین منظور، در این مقاله سعی شده است با مطالعه زیورآلات سنتی بانوان بلوچ به بررسی روش های ساخت، ساختار و چیستی مواد مورد استفاده آن ها پرداخته شود. ازاین رو، در مطالعه حاضر 9 نمونه از زیورآلات مرسوم زنان بلوچی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته اند و روی آن ها آزمایش هایی همچون متالوگرافی (OM)، رادیوگرافی، سی تی اسکن (CT-Scan)، آنالیز پراش پرتوی ایکس (XRD) و آنالیز فلورسانس اشعه ایکس (XRF) انجام گرفته است. بررسی ها و آزمایش های ساختارشناسی زیورآلات فلزی نشان داد پایه فلزی اصلی آثار تماماً از آلیاژ نقره مس است و با ساختار یوتکتیک و با روش های ریخته گری ساخته شده اند. به طوری که آزمایش های عنصری و ترکیبی دو عنصر نقره و مس را به ترتیب با بیشترین میزان در ترکیب نوع آلیاژ شناسایی کرده است. همچنین، نوع اتصالات، لحیم کاری و مغز فلزی زیورآلات توسط بررسی های رادیوگرافی و سی تی اسکن بررسی شده است.
۲۴.

بررسی تطبیقی فرآیند ساخت در هنر سنگتراشی پیشازتاریخ جنوبشرق ایران و سنگ هرکاره مشهد در دوران معاصر

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: مطالعات تطبیقی سنگتراشی تمدن هلیلرود فناوری ساخت هرکاره مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۲۰۲۰
اشیاء سنگی در میان انواع آثار ساخته شده از گونههای مختلف سنگ، از اهمیت ویژهای برخوردار است که در ساخت اشیاء سنگی نوع شئ و کاربرد آن در انتخاب گونه سنگ تأثیر زیادی دارد. بهعلاوه بومآوردی مصالح برای هنرمند و صنعتگر باعث رشد هنری و فنی ساخت اشیاء سنگی در مناطق مختلف گردیده است. ازجمله سنگهای شاخصی که از دوران پیشازتاریخ تا به امروز بهسبب ماهیت کاربردی و تزئینیاش مقبولیت بسیاری یافته و چندین هزار سال مورد استفاده قرارگرفته، سنگهای نرم تزئینی با رنگهای سیاه، سبز، خاکستری معروف به کلریت هستند. در این مقاله با رویکرد تحلیلی و فنیِ مبتنیبر مطالعات تطبیقی به بررسی گونهها، گستردگی و روشهای ساخت و تزئین سنگ کلریت در دوران باستان (محوطههای باستانشناختی حوزه جنوبشرق ایران) و معاصر (کارگاههای سنگتراشی مشهد) پرداخته میشود؛ براساس هدف یاد شده مهمترین پرسشهایی که اساس پژوهش حاضر را تشکیل میدهند؛ 1- فنشناسی و روشهای ساخت آثار ظروف کلریتی پیشازتاریخی بهدست آمده از محوطههای جنوبشرق ایران، چگونه است؟ جهت پاسخ به پرسش یاد شده به بررسی آثار سنگی کلریتی در محوطههایی همچون تپه یحیی، شهداد، جیرفت و شهرسوخته پرداخته شده است. 2- چگونگی ساخت و روشهای تولید آثار سنگی هرکاره در شهر مشهد و مقایسه آن با نمونههای پیشازتاریخ در پژوهش حاضر است؟ با انجام بررسیهای میدانی و تطبیقی موجود مابین روشهای تولید و آثار پیشازتاریخی مطرح شده با دوران معاصر به این پرسش پاسخ داده شود. روش بهکار رفته در پژوهش حاضر استفاده از منابع مکتوب پژوهشگرانی است که در این زمینه پژوهشهایی انجام دادهاند. در کنار روش کتابخانهای از دادههای میدانی، از قبیل مطالعه سنگهای کلریتی محوطههای پیشازتاریخ یاد شده و تطبیق آن با هرکاره مشهد، استفاده شده است. نتیجه بررسی حاضر نشاندهندهی وجود قابلیتهای کاربردی در هنر سنگتراشی معاصر باتوجه به پیشینه چند هزار ساله و خواص تزئینی سنگ کلریت، در احیاء دوباره این صنعتِ هنری است.
۲۵.

شناسایی اولین منابع ابسیدین در شمال غرب ایران جهت منشایابی منابع بومی آثار پیش از تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: ابسیدین منابع بومی فلورسانس اشعه ایکس (XRF) معنبع تجرق بزقوش میانه منبع قزلجه بستان آباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۱ تعداد دانلود : ۵۳۸
دست افزارهای ابسیدینی از فراوان ترین مصنوعاتی هستند که در محوطه های باستانی خاورمیانه و خاورنزدیک یافت می گردند. منشأیابی ابزارهای ابسیدین از موضوعات جذاب و مورد بحث در میان باستان شناسان و زمین شناسان است. از آنجایی که مطالعات فراوانی بر روی منشأیابی معادن ابزارهای سنگی ابسیدینی در مناطق همجوار ایران مانند آناتولی و قفقاز انجام گرفته است، لذا بخش های عمده ای از ایران به عنوان یک وقفه مطالعاتی در باستان شناسی خاورمیانه از بابت مطالعات منشأیابی ابزارها و معادن ابسیدین به شمار می آید. مطالعات اخیر ِمعادن و منابع ابسیدینِ ایران و نیز منشایابی ابزارهای سنگی فراوان ابسیدینی، زمینه مساعدی جهت ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی و ترسیم افقی پژوهشی را برای مطالعات ابسیدین منطقه فراهم ساخته است. در این پژوهش با هدف معرفی گروه های جدید ابسیدینی در خاورمیانه و بخش ایران 10 نمونه ابسیدین از منابع شناسایی شده اخیر در منطقه تجرق میانه و قزلجه بستان آباد و اطراف کوه های بزقوش با استفاده از روش آنالیز pXRF به روش قابل حمل ارائه گردیده است. به نحوی که 8 نمونه از منبع ابسیدین تجرق میانه و 2 نمونه از منبع قزلجه شهریار بستان آباد انتخاب و مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج مطالعات و تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد سه گروه عمده جدید ابسیدین قابل تفکیک و شناسایی است که تحت عنوان گروه ابسیدینی A و B تجرق میانه و گروه منبع قزلجه شهریار بستان آباد معرفی می گردند. این یافته ها نخستین نمونه های ابسیدینی شناسایی شده ایران در ارتباط با منابع و منشایابی نمونه های تاریخی و باستانی هستند که زمینه ای جهت مطالعه و مقایسه این منابع با یافته های باستانی و منشاهای مختلف محتمل داخلی و خارجی را فراهم خواهند ساخت.
۲۶.

شناخت و معرفی مجموعه قلعه ماکو (استان آذربایجان غربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اثر دوره ۴۰ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۸۶) 127-106

کلیدواژه‌ها: معماری صخره ای قلعه قبان شهرستان ماکو معماری سنگی حمام تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۲۶۱
نمونه شاخصی از قلعه های تاریخی ایران در منطقه آذربایجان وجود دارد. یکی از نقاطی که در تاریخ طبیعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی منطقه در عرصه هنر معماری ایرانی قابل مطالعه بوده و به دلیل صعب العبوربودن، هنوز دست نخورده باقی مانده است، مجموعه تاریخی قلعه ماکو با برج و باروهای مستحکم و مشرف به شهر کنونی است که نوعی معماری زیرصخره ای ایران محسوب می شود، اما همچنان بخش بسیاری از ساختارهای معماری آن در زیر لایه های واریزه فرسایشی صخره قرار دارند. محدوده قلعه از کوه قیه که قلعه در زیر سایبان آن قرار دارد شروع می شود و تا خیابان طالقانی شهر جدید ماکو ادامه دارد. این قلعه در گذشته بافت اصلی شهر با حصارها، برج و باروهای بلند، پادگان نظامی و مراکز اقامتی و خدماتی را شامل می شده است. این پژوهش با هدف معرفی مجموعه تاریخی قلعه (شهرستان ماکو) به عنوان یکی از نمونه های نادر معماری زیرصخره ای جهان انجام شده و به دلیل قرارگیری آن در شاه راه ورود به ایران در دوره های تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. در این پژوهش که بر پایه تحقیقات میدانی و مطالعات تاریخی و نتایج یک فصل باستان شناسی انجام شده، به ویژگی های تاریخی و جغرافیایی و معماری سازه های قلعه پرداخته شده است.
۲۷.

مطالعات آزمایشگاهی استحکام بخشی سنگ در معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسکن و محیط روستا دوره ۳۸ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۶۷ ۱۱۴-۹۹

کلیدواژه‌ها: روستای تاریخی کندوان سنگ توف آتشفشانی تخریب استحکام بخشی اتیل سیلیکات نانو سیلیکات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۲۰۷
کلیه سنگ های به کار رفته در ساخت یادمان های تاریخی و فرهنگی تحت تاثیر هوازدگی، به معنای ایجاد تغییرات ساختاری در سطح و عمق سنگ، دچار انواع مختلف آسیب و در نهایت تخریب می شوند. توف های آتشفشانی با خواصی چون نرمی، تخلخل بالا، سبکی، سهولت در کنده کاری و کارپذیری در ساخت بسیاری از آثار شاخص معماری جهان مورد استفاد قرار گرفته اند، این گونه سنگ از نظر دوام، جزو سنگ های ضعیف محسوب می شود. از این رو عوامل مختلف موجب هوازدگی، پیشروی تخریب و در نهایت فرسایش سریعتر آن نسبت به دیگر سنگ های آذرین می گردند. از جمله روش های حفاظت سنگ های تاریخی درمان های مبتنی بر استجکام بخشی و مقاوم نمودن سطح با استفاده از مواد شیمیایی و رزین های پلیمری در برابر عوامل فرساینده است. هدف این تحقیق ارزیابی بهبود خواص مقاومتی توف های آتشفشانی معماری صخره کند در روستای تاریخی کندوان با استفاده از عملیات درمانی مبتنی بر استحکام بخشی است. در همین راستا از روش های آنالیزهای پتروگرافی مقطع نازک، پراش پرتو ایکس( XRD ) و آزمون های مبتنی بر شناسایی خواص فیزیکی و مکانیکی شامل: جذب آب در شرایط اتمسفری و جذب موئینگی، چگالی و تخلخل سنجی، به علاوه شاخص دوام وارفتگی و مقاومت فشاری تک محوری برای ساختارشناسی و همچنین ارزیابی کارایی مواد مورد استفاده شامل: مواد استحکام بخش اتیل سیلیکات و نانو سیلیکات استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان دهنده خواص فیزیکی – مکانیکی بسیار ضعیف سنگ توف لیتیکی کندوان دارد که این امر باعث تشدید فرسایش و تخریب سطوح بیرونی گردیده است و دیگر اینکه کارایی این دو ماده در مقابل آزمون های مبتنی بر هوازدگی، مقاومت فشاری و مقایسه خواص فیزیکی در بهبود مقاومت مکانیکی سنگ هوازده کندوان نسبت به نمونه های هوازده و بکر اولیه قابل قبول است که انجام آزمون های میدانی با استفاده از این مواد را توصیه می کند.
۲۸.

بررسی دوره بندی تاریخی- کالبدی مسجد جامع هفتشویه از منظر مطالعات تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری اقلیم گرم و خشک سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 141 - 174

کلیدواژه‌ها: مسجد جامع هفتشویه دوره های تاریخی ساختار کالبدی مطالعات تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۷۶
بناهای مذهبی از دوران پیش ازتاریخ تا زمان حاضر نقش مهمی در تشکیل عناصر ساختاری شهرها، سکونتگاه ها و حتی روستاها ایفا نموده اند. به طوری که کاوش های باستان شناسی و شواهد موجودِ تاریخی نشان می دهند؛ معابد و اماکن مذهبی در دوره های قبل از اسلام همواره یکی از مراکز کانونی تجمع مردم برای انجام مراسم آیینی بوده اند. استان اصفهان یکی از مناطق مهم تاریخی کشور در تمامی ادوار آنست که بناهای بسیاری در آن همچنان ناشناخته باقی مانده اند. یکی از آثار بسیار مهم در شهر اصفهان، مسجد جامع هفتشویه واقع در شمال شرق اصفهان (ناحیه قهاب) است. با توجه به معماری چند دوره ای این بنا، عدم معرفی آن و دوره های ساخت مسجد و نیز فقدان کتیبه تاریخ ساخت بنا، انجام پژوهشی منسجم و مستقل در این رابطه ضروری به نظر می رسد. بنابراین پژوهش پیشِ رو در تلاش است تا با توجه به شواهد تاریخی، باستان شناسی، معماری و مطالعات تطبیقی به معرفی و شناسایی دوره بندی تاریخی و کالبدی مسجد جامع هفتشویه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مسجد جامع هفتشویه یکی از مساجد مهم شمال شرق ناحیه اصفهان در قرون میانی اسلامی بوده است که بسیاری از مورخان به این مسجد و اوج حیات آن در دوره سلجوقی اشاره داشته اند. علاوه بر آن دو دوره مهم سلجوقی و ایلخانی در ساخت مسجد جامع هفتشویه قابل شناسایی بوده که با توجه به نوع نقشه بنا، مصالح به کار رفته در آن و مطالعات تطبیقی، تشخیص داده می شوند. پژوهش پیشِ رو با روش توصیفی تحلیلی و تحقیقی تاریخی در کنار استفاده از مقایسه تطبیقی انجام شده که در آن علاوه بر فعالیت های میدانی (بررسی تاریخی کالبدی بنا و معماری آن، تهیه عکس، پلان، طرح سه بعدی و مقایسه تطبیقی با نمونه های مشابه) از منابع مکتوب نوشتاری (گزارش سیاحان، مورخان و پژوهشگرانی که در این زمینه تحقیق نموده اند)، نیز استفاده شده است.
۲۹.

بهینه سازی ملات های سنتی پایه آهکی برای جایگزینی سیمان در راستای حفاظت سازگار از معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسکن و محیط روستا دوره ۳۷ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۶۱ ۱۳۸-۱۲۵

کلیدواژه‌ها: ملات های پایه آهکی ملات آهک پوزولانی ملات ماسه- سیمان معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۹۲
هدف این پژوهش پیشنهاد ملاتی بوم آورد برای جایگزین ملاتِ ماسه- سیمان جهت استفاده در سطوح بیرونیِ و همچنین پر کردن ترک ها و شکاف های سازه ای در راستای حفاظتی سازگار با معماری صخره کند و تاریخی کندوان است. معماری صخره ای کندوان از لحاظ زمین شناسی بر یک توده آذر آواری قرار دارد که فرسایش طبیعیِ دره کندوان موجب شکل گیری سازه های کله قندی آن شده است. امروزه تشدید تخریب و هوازدگی در کندوان باعث نامناسب شدن شرایط زندگی، ویرانی، سکونت فصلی و یا غیرمسکونی شدن برخی خانه های صخره ای گردیده است. حفاظت و نگهداری از چنین سازه های سنگی، باتوجه به آنکه پدیده های تخریبی این آثار با سرعت و به طور جدی در حال پیشرفت هستند، ایجاب می کند وضعیت اثر را با کاهش نرخ تخریب با تقویت ساختار فیزیکی آن از طریق روش های حفاظتی بهبود بخشید. در طی نیم قرن گذشته تخریب های متعدد و آسیب های این یادمان سنگی باعث گردیده تا از سیمان به عنوان ماده ای در دسترس، ارزان و پرکاربرد در صنعت ساختمان برای انجام تعمیرات و نگهداری از این ابنیه استفاده شود. با توجه به آنکه سیمان به واسطه تفاوت تخلخل و ضریب انبساط حرارتی و رطوبتی متفاوت، غیر برگشت پذیر بودن، همچنین ایجاد نمک های مخرب خود از عوامل اصلی تخریب میراث فرهنگی به شمار می رود، از این رو با توجه به کم خطر بودن ملات های ساختمانی بر پایه آهک، ارزانی، بوم آوردی و سازگاری با معماری کندوان، تحقیق پیش رو با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی در منطقه دامنه سهند اقدام به ساخت و آزمایش 24 رده ملات پایه آهکی نموده است. نتایج حاصل از آزمون های پیرسازی تسریعی شامل چرخه های ذوب و انجماد، تر و خشک شدن مداوم در آب و نمک سولفات سدیم آنه دراته، همچنین سنجش خواص فیزیکی (درصد جذب آب، چگالی خشک، تخلخل کل، درصد شاخص پوکی، موئینگی و گذر امواج صوتی) و ویژگی های استقامتی(دوام در برابر وارفتگی و مقاومت فشاری تک محوری) در کنار آنالیز پراش اشعه ایکس نشان دهنده مزیت استفاده از ترکیب بهینه ملات آهک پوزولانی به همراه خاکستر چوب نسبت به دیگر ترکیبات است. به نحوی که مقاومت فشاری تک محوری ملات فوق الذکر در برابر سنگ کندوان در حدود دو برابر و چگالی آن به مراتب پایین تر از سنگ کندوان است.
۳۰.

ساختارشناسی ملاط های تاریخی در آرایه های معماری و اندود داخلی معبد صخره ای ورجووی مراغه، ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸) 21-33

کلیدواژه‌ها: معماری صخره ای معبد ورجووی آرایه معماری ملاط پتروگرافی XRD XRF

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۵۶۳
هدف این پژوهش ارائه شواهدی جدید مبنی بر استفاده از ملاط در آرایه های معماری و اندودهای بدنه داخلی معبد صخره ای ورجووی در دوره اسلامی است. معبد ورجووی ازجمله بناهای با تاریخ نه چندان دقیق در پیش از اسلام و با الحاقاتی منسوب به دوره ایلخانی است که در نزدیکی قبرستان تاریخی روستای ورجووی در فاصله 6 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مراغه در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این معبد جزء مجموعه سازه های زیرزمینی است که در بستر سنگی کنده شده و دارای بخش های مختلفی ازلحاظ معماری در زیر روستای کنونی ورجووی است. تنها بخش معبد اصلی به واسطه تداوم استفاده در دوره اسلامی هیچ گاه مدفون و پوشیده نشده است. مابقی این مجموعه بزرگ، هم اکنون در زیر لایه های خاک پوشیده شده است. تداوم استفاده از معبد، با تغییراتی در پلان ها و همچنین آرایه های معماری در دوره های مختلف همراه بوده که از مظاهر آن حجاری های روی بدنه و استفاده از نقوش و خطوط اسلامی، با آیات قرآنی و همچنین استفاده از آرایه های معماری در قالب ملاط بسیار سخت و مقاوم ساروج و دیگر ملاط های آهکی به همراه رنگدانه بوده است. با توجه به عدم شناسایی ترکیب و روش ساخت آرایه های معماری این بنا در گذشته، در این مقاله ساختارشناسی و معرفی آرایه های ساخته شده از ملاط های بسیار سخت و فناوارنه معبد ورجووی انجام شده است. از جمله سؤالات این تحقیق عبارت اند از اینکه: در کدام بخش های معبد ورجووی از ملاط استفاده شده است؟ ملاط های استفاده شده از چه نوعی هستند و از چه ساختار و ساختمانی برخوردارند؟ در همین راستا بر اساس مطالعات میدانی اقدام به نمونه برداری از نواحی شناسایی شده و مشکوک به ملاط و بدنه سنگی گردید که با استفاده از آنالیزهای ساختارشناسی (پتروگرافی مقطع نازک-در شناسایی سنگ-XRD, XRF) اقدام به ارزیابی و مقایسه میان ملاط های بدنه و آرایه ها و بستر سنگی آن گرفته شد. نتایج حاصل از پژوهش گویای این مهم است که در اندود بدنه ها از ملاط گچ و آهک به همراه پرکننده پودر سنگ توف و خاکستر و همچنین الیاف گیاهی استفاده شده است و برای پوشش سطحی آرایه قطاربندی در فضای V6، از ملاط ساروج مهره خورده استفاده شده است.
۳۱.

مطالعه تطبیقی دیوار نگار ی در تالارهای شاه نشینِ خانه ی حریری تبریز و خانه ی قوام الدوله ی تهران

نویسنده:
منبع: هنرهای صناعی اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲) ۳۶-۵۱

کلیدواژه‌ها: دیوارنگاری خانه ی قوام الدوله تهران خانه ی حریری تبریز قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۵
هنر دیوار نگاری قاجار در خانه های تاریخی برخلاف دوره های قبل علی رغم کم رنگ شدن وجوه رسمی و درباری اش، نقش مهمی در تزئین ابنیه تاریخی این عصر داشته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران، ازجمله بناهای تاریخی متعلق به اواسط دوره قاجاری اند که در تالار شاه نشین آن ها دیوارنگاره های شاخص و متنوعی وجود دارد. با توجه به قدمت و هم زمانی این خانه های تاریخی، بررسی و تطبیق نقوش آن ها به درک بهتری از رویکرد های تصویری و موضوعی هنر دیوارنگاری در این دو شهر مهم دوره قاجاریه خواهد انجامید. با توجه به فقدان اطلاعات تطبیقی در این زمینه هدف از پژوهش حاضر، شناخت، مطالعه و ارزیابی تطبیقی نقوش دیوار نگاری های خانه های حریری و قوام الدوله است. در همین راستا، دیوار نگاری های بناهای مذکور، برای پاسخ به سؤالات ذیل مورد بررسی قرارگرفته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران چه وجوهِ تمایز و تفاوتی از منظر ویژگی های مضامین تصویری در نقاشی های دیواری با هم دارند؟ کدام شاخصه های سبکی در دیوار نگاری های این دو بنا باعث تفاوت و تشابه آن ها می گردند؟ تحقیق حاضر؛ به روش تطبیقی- تاریخی در قالب مطالعات میدانی با حضور در محل و ثبت تصویری نگاره ها و همچنین توصیف و تشریح آن ها در کنار مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده است. نتیجه ی بررسی ها نشان داد: در زمینهء ترکیب بندی نقاشی های دیواری؛ فن اجرا و پیاده سازی نقوش در قاب بندی های مشخص و موضوعات متداولِ نقاشی هم عصر تفاوت های اندکی در خانه های فوق وجود دارد. به نحوی که در اکثر موضوعات مشترک تأثیر نقاشی و سبک های متأثر از هنر غرب قابل مشاهده است. علی رغم وجوه اشتراک فوق، تفاوت های محسوسی در مضامین تصویری همانند: نگاره های مذهبی، مناظر گرفت و گیر، طبیعت بیجان و همچنین درجه و مقام اجتماعی صاحبان بنا وجود دارد که به نظر می رسد گزینه آخر مهم ترین دلیل در بروز تمایز دیوار نگاری های دو بناست.
۳۲.

آماده سازی مقاطع نازک از مواد متخلخل برای مطالعات با میکروسکوپ پلاریزان در باستان سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶) ۴۵-۶۰

کلیدواژه‌ها: باستان سنجی تهیه مقطع نازک ملات های پودری سفال تاریخی سنگ نرم و هوازده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۸ تعداد دانلود : ۴۷۷
مقاطع نازک با کاهش دادن ضخامت قطعات کوچک نمونه هایی که بر روی سطح شیشه لام میکروسکوپی چسبانده شده اند توسط ماشین های برش و سایش، جهت رسیدن به ضخامت استاندارد (µm30-25) برای میکروسکوپ پلاریزان ساخته می شوند. هنگامی که روش های معمول ساخت مقطع نازک برای دیگر مواد نرم، حساس به حرارت و یا آب به کار گرفته می شود، تهیه مقطع نازک به چالش قابل ملاحظه ای برای آزمایشگرها تبدیل می گردد. ازاین رو با هدف تشریح فرآیند تهیه مقاطع نازک برای مطالعات میکروسکوپی در بررسی های باستان سنجی مقاله حاضر در 6 مرحله شامل: 1) راهبرد نمونه برداری و آماده سازی نمونه ها، 2) آماده سازی نمونه ها برای عملیات برش 3) بریدن قطعه و تهیه بیسکویت نمونه (انواع مقاوم، پودری و سست)، 4) روش های اشباع با رزین و اتصال بیسکویت نمونه به لام شیشه ای، 5) نازک کاری بیسکویت تا رسیدن به اندازه استاندارد، و در نهایت 6) نگهداری از مقاطع نازک و تجهیزات آزمایشگاه و اضافه کردن پوشش محافظ بر سطح مقطع ارائه شده است. نمونه های این تحقیق مربوط به سنگ توف های اسپانیایی و سنگ توف از روستای کندوان هستند که هر دو گونه دارای ساختاری پودری و ترد بودند که با روش های معمول در طی فرآیند کار به کلی از دست می رفتند. نتایج حاصل از یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که استحکام بخشی و اشباع دو مرحله ای به روش خلأ می تواند در موارد بسیاری راهگشای نمونه های سست برای تهیه مقاطع نازک باشد.
۳۳.

ساختارشناسی خمره ی نو یافته ی سفالی چرخه ی زیستی متعلق به گورستان پیش ازتاریخی کِشیک سیستان و بلوچستان، جنوب شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶) 1-14

کلیدواژه‌ها: SEM-EDX ع‍ص‍ر م‍ف‍رغ خمره منسوب به چرخه زیستی ساختارشناسی سفال گورستان کشیک نیک شهر بلوچستان XRPD OPM

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۶۷۶
کشف اتفاقی محوطه پیش از تاریخی کشیک در شهرستان نیک شهر استان سیستان و بلوچستان منجر به شناسایی یک گورستان هزاره سوم ق.م. گردید که دربردارنده آثار ارزشمند سفالی، فلزی و بقایای تدفین بود. در این میان یک خمره سفالی یافت گردید که با توجه به اهمیت و نقوش موجود در سطح آن نیازمند بررسی های علمی جزئی و دقیق تری بود. این خمره سفالی بر اساس نحوه تکرار نقوشش، خمره چرخه زیستی نامیده شده است. به منظور بررسی فن ساخت، شرایط پخت و کوره، بومی یا وارداتی بودن آن و همچنین شناسایی رنگدانه های به کار رفته برای ایجاد نقوش با روش های آنالیز پراش پرتوایکس به روش پودری (XRPD)، آنالیز طیف بینی پاشنده انرژی پرتو ایکس کوپل شده به میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) و مطالعه مقطع نازک سفال (OPM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از روش های فوق نشان دهنده ی استفاده از خاک هایی با منشأ آبرفتی و منطق ه ای رودخانه کشیک دارد که حاکی از منشأ محلی و بومی سفال بررسی شده در این منطقه است. همچنین در ساخت خمره هیچ گونه تنوعی از کانی ها مشاهده نمی شود و عمده کانی موجود در آن کوارتز با دانه های ریز رسوبی است. در پخت سفال شرایط اکسیداسیون و همچنین احیا را با توجه به حضور پیک کربن (گرافیت) و مغز خاکستری سفال می توان اثبات نمود. رنگدانه مورداستفاده جهت تزئین نقوش دارای عناصر آهن و منگنز است که به جهت پایداری و پایه معدنی آن ها استفاده شده و در ترکیب با یکدیگر، تنالیته ای از رنگ قهوه ای تا سیاه را ایجاد می نماید.
۳۴.

تحلیل ویژگی های معماری و فضایی حمام های قاجاری در اقلیم فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری اقلیم گرم و خشک سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵ 1 - 19

کلیدواژه‌ها: حمام اقلیم گرم و خشک الگوی استقرار فضایی دوره ی قاجار استان فارس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۴۵
مسئله ی نظافت از دیرباز بین ایرانیان حائز اهمیت بوده و با ورود اسلام و وجوب انجام فرایض دینی بر اهمیت آن افزوده شده است. در دوره های تاریخی مختلف شکل و معماری حمام های ایران دستخوش تغییرات شده است، اما نحوه ی استقرار فضایی آن ها همواره از الگویی ثابت پیروی می کند. نمونه های موجود از حمام های عمومی استان فارس، اغلب متعلق به دوره های صفویه، زند و قاجار هستند. پژوهش حاضر در پی شناخت الگوی طراحی گرمابه های  فارس در عصر قاجار است که به منظور دستیابی به این هدف به بررسی الگوهای ساختاری، تناسبات و نحوه ارتباطات فضایی آن ها با یکدیگر و چگونگی ارتباط آن ها با مسائل اقلیمی پرداخته شده است. در همین راستا اقدام به انجام بررسی میدانی و کتابخانه ای با تجزیه وتحلیل پلان های معماری و اجزاء سازنده اصلی از قبیل: بینه، گرمخانه، میاندر و فضاهای خدماتی14 حمام از سراسر استان فارس، نه نمونه در اقلیم گرم و پنج نمونه دیگر در اقلیم سرد گردیده است. در این بررسی ها به مصالح، تناسبات، تزئینات، فرم و الگوی استقرار و ارتباط فضایی پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهند: 1)فضاهای اصلی اغلب این حمام ها بر اساس هندسه و فرم هشت ضلعی شکل گرفته اند و مشابهت های آن نشان از یکسان بودن سبک آن ها دارد که احداث فضای چال حوض ازجمله اصلی ترین مشخصات اقلیم گرم و خشک و نیمه مرطوب جنوبی استان است؛2) در هر دو اقلیم گرم و سرد اغلب از مصالح سنگ، آهک و ساروج استفاده شده است؛3) به طور میانگین در اقلیم گرم نسبت طول به عرض حمام ها1/1.67و در اقلیم سرد 1/1.7 است؛ 4) بینه در حمام های قاجاری سطح استان بزرگ تر از گرم خانه است، به طور میانگین مساحت فضای بینه و گرم خانه در اقلیم سرد نسبت به گرم در کل فضای یک حمام بزرگ تر است و این در حالی است که مساحت کل حمام های این اقلیم کوچک تر از اقلیم گرم استان هستند؛ ودر نهایت اینکه 5) تزئینات حمام ها عموماً شامل کاربندی است.
۳۵.

امکان سنجی استفاده از دوغاب زیستی برای تثبیت ماسه های روان در مناطق کویری با رویکرد حفاظت از بقایای باستان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: حفاظت دوغاب زیستی بقایای باستان شناسی تثبیت بیولوژیکی روان ماسه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی قوانین و فنون حمایت و حفاظت از آثار باستانی
تعداد بازدید : ۱۶۰۲ تعداد دانلود : ۱۰۹۳
محوطه های باستان شناسی در مناطق بیابانی همواره در معرض تخریب و دفن شدن به وسیله ماسه های روان در طی توفان های ماسه ای هستند و نگهداری از این مناطق و بقایای آن ها در مراحل کاوش و در ادامه از مهم ترین اقدامات حفاظت باستان شناسی است. در همین راستا استفاده از روش های تثبیت بیولوژیکی برای تولید سیمان های کلسیتی، که به عنوان روشی نوین جهت تحکیم و تثبیت زمین در مهندسی ژئوتکنیک است، ظرفیتی جدید برای عملیات حفاظت در کاوش به وجود آورده است؛ به نحوی که در این روش ها از میکروارگانیسم های غیر بیماری زایی که به طور طبیعی در محیط خاکی یافت می شوند، برای تثبیت خاک، ماسه های روان استفاده می گردد. در این تحقیق، امکان سنجی استفاده از روش بهسازی بیولوژیکی با استفاده از باکتری های کلسیت ساز، جهت تثبیت ماسه های روان در محوطه های تاریخی و همچنین حفاظت بقایای باستان شناسی در حین و بعد از کاوش مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش برای تثبیت بیولوژیکی خاک (ماسه بادی و خاک ماسه ای) تحت شرایط بهینه، از باکتری های مصرف کننده اوره به نام Sporosarcina Pasteurii و از دو نوع خاکِ طبیعی مناطق کویری و ماسه شناسنامه دار ریخته گری استفاده گردیده است. به نحوی که بعد از اعمال دوغاب زیستی استحکام بخش با استفاده از آزمایش های مکانیکی میزان تأثیر این روش در بهسازی خاک ماسه ای ارزیابی شد، جهت تعیین میزان نفوذ ماده استحکام بخش و عمق بهسازی خاک، قالبی از جنس PVC با ارتفاع m1 با ماسه به صورت خشک تا چگالی gr/cm3 6/1 متراکم شد و مورد بهسازی قرار گرفت. برای کنترل میزان کارکرد روش و بررسی کیفی مقاومت سطحی ایجاد شده از آزمون نفوذ استاندارد با استفاده از سنبه gr 250 در دو حالت تر و خشک استفاده گردید. که نتایج نشان داد دوغاب بیولوژیکی مورد استفاده قادر به تحکیم ماسه بادی تا عمق cm 50 است و تثبیت ماسه با مواد دوغاب زیستی موجب شده تا نفوذ سنبه در هر دو حالت بسیار کاهش یافته و حتی به صفر برسد.
۳۶.

استفاده از فنّاوری های نمونه سازی سریع در بازسازی بخش های مفقود آثار شیشه ای با رویکرد استفاده در شیشه های تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ ۱۰۲-۸۵

کلیدواژه‌ها: آثار شیشه ای حفاظت - مرمت بازسازی اسکنر سه بعدی چابگر سه بعدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۷۸
با اینکه امروزه تکنولوژی ها و روش های نگهداری منجربه حفاظت بهتر از اشیای شیشه ای تاریخی و فرهنگی شده است؛ همچنان به توسعه روش های کم خطر در اقدامات حفاظتی نیازمندیم. هدف از این تحقیق، تشریح فرایند استفاده از فن آوری های نمونه سازی سریع از جمله: اسکنر و چاپگر سه بعدی برای بازسازی بخش های مفقود آثار شیشه ای و همچنین تعیین مزیت ها و معایب روش پیشنهادی نسبت به روش های معمول (مانند قالب گیری از بخشی مشابه قسمت مفقود و ریخته گری آن با رزین) جهت به کارگیری آن در مرمت و بازسازی شیشه های تاریخی است. درراستای بررسی فنّاوری های معرفی شده، یک نمونه شیشه مطالعاتی دارای نقوش برجسته که بخشی از آن مفقود بود، انتخاب گردید و با کمک اسکنر لیزری، نقشه های سه بعدی از سطح نمونه و تبدیل آن به داده های قابل استفاده برای چاپگر سه بعدی تهیه شد. در ادامه، با بهره گیری از روش تحقیق تجربی در قالب نمونه سازی، نمونه های بازسازی شده، آزمون های عملی و هم سنجی سیستم ها، قطعه مفقود و چاپ سه بعدی شده تحلیل شد و سپس به شیشه اصیل وصالی گردید. نتایج این تحقیق نشان داد، استفاده از فنّاوری های مدل سازی سریع به عنوان روشی نو می توانند تا حد زیادی در رفتار کم خطر حفاظتی نسبت به شیشه های باستانی مفید باشند. چراکه از مزیت هایی از قبیل: سرعت و دقت در بازسازیِ قطعات مفقود، تکثیر تمامی اثر به تعداد دلخواه، اندازه برداری غیرتماسی ابعاد اثر با دقت و سرعت بالا، امکان ارسال فایل نرم افزاری قطعه مفقودشده به دیگر مراکز پژوهشی، امکان ساخت قطعه مفقود به شکل اولیه و به صورت کاملاً مشابه یا متفاوت با قطعه اصلی، امکان اتصال موقت قطعه ساخته شده به بدنه اصلی اثر که اصل برگشت پذیری در حفاظت را پوشش می دهد، برخوردارند. ازجمله محدودیت های این روش ها: تک رنگ بودن فعلی قطعه چاپ شده، محدودبودن جنس و شفافیت رشته های پلیمری مورداستفاده جهت ساخت قطعه، خطاهای ابزاری در مرحله اسکن و چاپ سه بعدی و همچنین نیاز به اپراتور ماهر برای بازسازی سطوح مفقودشده در نرم افزار سه بعدی است.
۳۷.

فرهنگ اصطلاحات عکاسی و فنی تصویربرداری واریختگی بازتابشی

مترجم:
منبع: دانش مرمت و میراث فرهنگی دوره جدید سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: عکاسی مستندنگاری فرهنگ اصطلاحات تصویربرداری واریختگی بازتابشی (RTI) اشیا تاریخی - فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۳ تعداد دانلود : ۱۳۵۰
تصویربرداری واریختگی بازتابشی با شکل جدیدی از نمود داده ی تصویری به کمک داده های ریاضی و گرافیک رایانه ای منجر به بازنمایی بافت و رنگ تمام پیکسل ها می شود و داده ی دوبعدی را تولید می کند که حاوی داده های سه بعدی است. کارکرد این روش بدین گونه است که دوربین با وضعیت ثابت و عمود بر سوژه قرار گرفته و تصاویری با نورهای مایل و زوایای مشخص، گرفته می شود. داده های به دست آمده در نرم افزار آر تی آی بیلدر (RTIBuilder) با اعمال الگوریتم های تعریف شده خروجی را حاصل می شود که با نرم افزار آر تی آی ویوئر (RTIViewer) قابل مشاهده بوده و به شکل پویا می توان حالت های پرداختی را برای آن تعریف کرد تا بهترین نتیجه در بازنمود داده حاصل گردد. نسخه ی اولیه روش تصویربرداری واریختگی بازتابشی (RTI) با نام نقشه برداری چندفرازی بافت (PTM) توسط مالزبندر (Malzbender)، گلب (Gelb) و ولترز (Wolters) در آزمایشگاه هیولت-پاکارد (Hewlett-Packard) ابداع شد و در کنفرانس سیگراف (Siggraph) سال 2001 ارائه شد. نخستین بار برای خوانش کتیبه های نئو سومری 4000 ساله و تندیس آیینی 3000 ساله مصری از این روش کمک گرفته شد. در سال های اخیر بهبود عملکرد و ترکیب این روش خود به تنهایی و یا ترکیب با دیگر روش های تصویربرداری در شناسایی آسیب ها، فن شناسی و شناخت آثار هنری مؤثر بوده است. این روش با توجه به امکانات سخت افزاری محدود و در دسترس مورد نیاز و همچنین امکانات نرم افزاری رایگان و با دسترسی آزاد در تکمیل فرآیند مستندنگاری آثار تاریخی-فرهنگی ضمن آشکارسازی قسمت هایی که در زیر بررسی تجربی قابل مشاهده نیست درک از بافت سطح شی را نیز بالاتر می برد. مقاله حاضر حاصل تلاش موسسه خصوصی تصویربرداری میراث فرهنگی (CHI) در جمع آوری واژگان تخصصی این روش برای درک مفاهیم کاربردی در استفاده از آن است. به واسطه شناخت محدود این روش در جهت درک بهتر واژگان، تصاویری در متن و توضیحاتی در پی نوشت اضافه شده است.
۳۸.

پتروگرافی مقطع نازک مواد سرامیکی

نویسنده: مترجم:
منبع: دانش مرمت و میراث فرهنگی دوره جدید سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: سرامیک مواد معدنی پتروگرافی سفالهای تاریخی مقطع نازک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۸۴۷
پتروگرافی مقطع نازک روشی برای مطالعه و طبقه بندی ساختارهای رسی است. این روش در بررسی طیف گسترده ای از مواد، شامل سنگ ها، مواد معدنی، سفال، سرباره ها، بتن، آجر، اندود (مخلوطی از آهک یا گچ) مورداستفاده قرار می گیرد. اطلاعات به دست آمده از پتروگرافی، سبب شناخت برخی جنبه های مهم مطالعات سفال ازجمله منشأ و فن تولید آن ها خواهد شد. مقطع نازک، به وسیله ی برش قطعه کوچکی از نمونه موردمطالعه ساخته شده، سپس به سطح صافی از تیغه (لام) میکروسکوپ شیشه ای چسبانده و سطح آن تا رسیدن به ضخامت استاندارد (25-30 میکرومتر) پولیش شده و نهایتاً با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان مقاطع آماده شده، مورد مطالعه قرار می گیرد. در ضخامت استاندارد، اجزاء معدنی موجود در بافت سفال با طیف های رنگی مختلف ظاهر شده و بر اساس خواص نوری مشخص شناسایی می شوند در این مقاله به اهداف پتروگرافی سفال، تاریخچه پتروگرافی مقطع نازک و فرازهایی در پتروگرافی مقطع نازک مواد سرامیکی شامل: روش تهیه مقطع نازک و بررسی و آنالیز آنها پرداخته شده است.
۳۹.

تحلیل ساختارشناسی سنگ های آذر آواری در معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان

نویسنده:
منبع: پژوه باستان سنجی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: هوازدگی تخریب سنگ عیوب ذاتی معماری صخره ای روستای کندوان ایگنمیبریت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۹ تعداد دانلود : ۷۵۴
روستای تاریخی کندوان از مهم ترین جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی است که به واسطه خانه های حفرشده در دل صخره-های برافراشته در دامنه کوه آتشفشان سهند به سال 1376 در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت گردید و بر اساس نظریه های موجود از دوره ایلخانی تا به حال مردم در خانه های کله قندی آن ساکن بوده اند. معماری صخره ای کندوان از لحاظ زمین شناسی بر سطح یک توده آذر آواری قرار دارد که هوازدگی طبیعی و فرسایش در امتداد درزه های اصلیِ دره کندوان موجب شکل گیری سازه های کله قندی آن شده است. امروزه تشدید تخریب و هوازدگی سنگ ها در کندوان باعث نامناسب شدن شرایط زندگی، ویرانی، سکونت فصلی و یا غیرمسکونی شدن برخی خانه های صخره ای گردیده است. هدف از این پژوهش بررسی نقش عیوب ذاتی به مثابه عاملی بنیادی در فرسایش سنگ است در همین راستا مقاله حاضر بر اساس مطالعات میدانی و آزمایشگاهی شامل: بررسی های صحرایی و نمونه برداری، در کنار انجام آزمایش های سنگ-شناسی، شامل پتروگرافی مقطع نازک، پراش پرتو ایکس (XRD) همراه با سنجش خواص فیزیکی و دوام داری سنگ خانه ها، نقشِ عیوب ذاتی سنگ در تشدید هوازدگی سنگ های آذر آواری کندوان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمایش های ساختارشناسی سنگ، جذب آب موئینه، درصد رطوبت طبیعی، ضریب اشباع سنگ، شاخص دوام وارفتگی، آزمایش مقاومت در برابر ذوب و انجماد متوالی، حاکی از نقش ویژه عیوب ذاتی سنگ در تسریع تخریب کندوان است، به نحوی که سنگ کندوان دوام پایین و حساسیت بالایی نسبت به عوامل مخرب از جمله یخ زدن - ذوب شدن و چرخه های تر و خشک شدن دارد. مجموعه این ویژگی های ذاتی باعث ایجاد ساختار درونی نا مقاوم در برابر تنش های ناشی از تأثیر چرخه های فوق الذکر در اقلیم کوهستانی منطقه گردیده که آن را مستعد هوازدگی و فرسایش شدید قرار داده است.
۴۰.

تحلیل مقدماتی از ردپای بومی بودن صنعت سفال های نخودی شهر سوخته با استفاده از روش آنالیز نیمه کمی عنصری XRF

نویسنده:
منبع: پژوه باستان سنجی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تولید محلی شهر سوخته سفال نخودی XRF وارداتی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ...
تعداد بازدید : ۱۸۳۲ تعداد دانلود : ۱۰۸۴
شهر سوخته محوطه ای آغاز تاریخی است که در جنوب شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است و تاریخ آغاز استقرار در آن به 3200 ق.م بازمی گردد. نتایج حاصل از کاوش های مختلف نشان دهنده چهار دوره فرهنگی- استقراری (I-IV) در این شهر است که به یازده فاز تقسیم شده است. دوره II در شهر سوخته به 2800 تا 2500 ق.م بر می گردد. دوره III با تاریخی برابر با 2500 تا 2300 ق.م و دوره IV نیز تاریخی بین 1800 تا 1750 ق.م پیشنهاد شده است. این محوطه باستانی در 57 کیلومتری جاده زابل زاهدان واقع شده است که در سال 1393 هفدهمین اثر ثبتی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو انتخاب گردید. کاوش های باستان شناختی انجام گرفته در این تپه هزاران قطعه سفال را از دل خاک بیرون کشیده است که غالباً با خمیرهای به رنگ نخودی هستند. همچنین سفال با خمیره خاکستری و قرمز نیز در میان بقایای سفالی این محوطه 150 هکتاری دیده می شود. باستان شناسان بر این باورند که بیشتر سفا ل های به دست آمده در خود شهر سوخته در محوطه های اقماری اطراف ساخته شده اند که برای سنجش این فرضیه، پژوهش حاضر بر اساس تجزیه های عنصری نمونه سفال های شهر سوخته انجام گرفته است. در همین راستا 15 قطعه سفال که همگی این سفال ها مربوط به دوره II-III استقرار و مربوط به بازه زمانی 2800 تا 2200 ق.م است انتخاب شده است. قطعات سفال فوق با روش آنالیز دستگاهی فلورسانس پرتو ایکس (XRF) مورد آزمایش قرار گرفت تا میزان عناصر اصلی و فرعی قطعات شناخته شوند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد اغلب سفال ها در یک دسته مشخص با نام گروه تولید محلی قرار می گیرند. بر همین اساس تعداد 4 قطعه سفال تولید محلی نبوده و در گروه دیگری قرار گرفتند. با توجه به داده های تحقیق مشخص شد که سفال های قرمز و خاکستری مربوط به شهر سوخته نبوده و احتمالاً این سفا ل ها وارداتی اند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان